Wararka
WARARKA MAANTA 23da Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta:: Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho? Maxuuse u diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dastuuriga ah? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan iyo xukuummaddiisa aysan u soo qaban dadkii dilay Kornayl kraam Taxaliil Iyo Xildhibaan Aamino? Maxay beesha caalamka u diiday inay wax dhaqaallo ah siiso Dowladda Madaxweyne Xassan Shiikh iyo Kooxdiisa #Damu-Jadiid? Maxuu Nadaxweyne Mudane Xassan ilmihiisa ugu dhiibay xilal, xaasaskiisana inay baad ka qaataan hay’addaha dowliga sida Garoonka Aadan Cade iyo meelo kale? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu dhiso guddigga La-Dagaalanka Musuqmaasuqa? Maxayse Madaxweynayaasha Dowlad Gobaleedyada u diideen casuumaadii Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Ha Wiqleyso!
Muqdisho Abriil 23da 2024 iidamada xeebaha Soomaaliya iyo kuwa badda ee Midowga Yurub ee loo yaqaano (ATALANTA) ayaa maanta si wadajir ah dhoolatus wayn uga sameeyay xeebaha Soomaaliya, oo muddooyinkii dambe lagu arkayay burcad badeed.
Labada ciidan ayaa si mideysan Layli ugu qaatay Markabka dagaalka lagu magacaabo (CANARIAS) ee dalka Spain ee jooga gudaha biyaha Soomaaliya.
Ujeedka Layligaan ayaa xambaarsanaa qaababka la dagaalanka burcad-badeedka, dhaca hubeysan ee badda iyo ka hortagga maagelinta sharci darrada ah ee dembiilayaasha iyo shabakadaha Argagixisada.
Sidoo kale Layligaan wuxuu kamid yahay tababarada joogtada ah ee lagu tayeynayo ciidanka ilaalada xeebaha Soomaaliya, sarena loogu qaadayo xirfadaha kala duwan ee saraakiisha ammaanka iyo nabadgalyada badaha.
Dhaq-dhaqaaqan waxaa hoogaaminaayay Taliyaha Ilaalada Xeebaha Gaashaanle sare Bashiir Cabdi Qaasim iyo Taliyaha Markabka Dagaalka “CANARIAS” (F-86) Carlos CASTOSA.
Tallaabadan ayaa kusoo aadeyso, ayada oo mar kale ay soo rogaal celiyaan kooxaha burcad badeedda oo todobaadkan 5 milyan oo dollar madax furasho uga qaateen Marka MV Abdullah oo todobaadyadii lasoo dhaafay ay ku haysteen xeebaha bari ee Soomaaliya.
Afduubkan markabkan waxaa ka horreeyay markab kale oo lagu magacaabo MV Ruen oo isna laga badbaadiyay burcad badeeda, kadib markii ay nolosha ku qabteen kooxdii afduubayaasha ahaa ciidanka badda Hindiya oo ugu dambeyn ka dajiyay dalka Hindiya.
Muqdisho Abriil 23da 2024 Madaxda dowlad-goboleedyada Galmudug, HirShabelle iyo Koonfur Galbeed ayaa ku sugan magaalada Muqdisho, kuwaasi oo caasimada u yimid shirka Golaha Wadatashiga Qaranka oo dib u dhac ku yimid.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa madaxda dowlad-goboleedyada ku casuumay shirkaasi oo qorshuhu ahaa inuu dhaco 20-kii bishaan, balse uu arrimo farsamo u baaqday, sida ay sheegtay Villa Somalia.
Shirkan ayaa waxaa qaadacay hoggaamiyaha Puntland Saciid Cabdullaahi Deni, halka uu ka maquurtay sida muuqata hoggaamiyaha Jubbaland Axmed Madoobe oo waayahan lasoo warinayay inay kala furteen madaxweyne Xasan Sheekh.
Madaxda dowlad-goboleedyada saddexda ah ee ku sugan Muqdisho ayaa waxaa maanta kulamo gooni-gooni ah la qaatay wasiirka arrimaha gudaha, federaalka iyo dib-u-heshiisiinta XFS Xildhibaan Cali Yuusuf Xoosh.
Mudane Xoosh ayaa kullamada gaar-gaarka ah ee uu maanta la yeeshay madaxda dowlad-goboleedyada isugu jiray is-xogwareysiga iyo wada-shaqeynta dhinacyada, sida lagu sheegay bayaan kasoo baxay wasaaradda arrimaha gudaha.
“Inta mas’uuliyiintani ay fadhiga lahaayeen arrimaha si horudhac ah looga hadlay waxaa ugu muhiimsanaa; wada-shaqeynta wasaaradda iyo dowlad-goboleedka Koonfur Galbeed, hortabinnada qaranka iyo qaar kale,” ayaa lagu yiri bayaanka wasaaradda ee kulamadan kasoo saartay.
Kulamada maanta Muqdisho ku dhex-maray wasiirka arrimaha gudaha Soomaaliya iyo madaxda dowlad-goboleedyada Galmudug, HirShabelle iyo Koonfur Galbeed ayaa ahaa mid miro-dhal ah.
Axmed Qoor-Qoor, Cali Guudlaawe iyo Cabdicasiis Lafta-gareen ayaa weli Muqdisho u jooga qabsoomida shirka Golaha Wadatashiga Qaranka, kaasi oo uu xafiiska ra’iisul wasaaraha shaaciyay in dib loo dhigay muddo kooban, iyadoo aan la shaacin waqtiga la isugu imaanayo.
Iraq Abriil 23da 2024 Gantaallo laga soo tuuray Woqooyiga Ciraaq ayaa lagu weeraray saldhig ay Suuriya ku leeyihiin isbaheysiga Mareykanka uu hoggaamiyo, sida ay ku warrameen ciidamada amniga Ciraaq.
Isbaheysiga la-dagaalanka kooxaha jihaad doonka ayaa sheegay in mid ka mid ah diyaaradahooda dagaalka ee Ciraaq ay “burburisay gantaal ayaga oo is-difaacaya kadib markii ay soo baxeen warar sheegaya weerar gantaal oo fashilmay,” meel u dhow saldhig ku yaalla waqooyi bari Suuriya.
“Ma jiro wax dhaawac ah oo soo gaaray shaqaalaha Mareykanka,” ayaa lagu yiri qoraal kooban oo isbaheysiga ay siiyeen AFP.
Waa weerarkii ugu horeeyay ee culus oo lagu qaado ciidamada isbaheysiga muddo dhowr toddobaad ah.
Waxa uu kusoo beegmay maalmo kadib markii la sheegay in Israel ay ka jawaabtay weerar ay Iiraan ku qaaday ayada oo adeegsaneysa diyaarado aan duuliye lahayn.
Ciidamada Ciraaq ayaa goor sii horeysay sheegay in howlgal baaritaan oo ballaaran ay ka sameeyeen waqooyiga gobolka Nineveh ayna ku heleen gaarigii loo adeegsaday weerarka.
Bayaanka ka soo baxay ciidamada ammaanka Ciraaq ayaa ku eedeeyay “canaasiir fallaago ah in ay gantaallo la beegsadeen saldhigga isbaheysiga caalamiga ah ee bartamaha dhulka Suuriya”, abaare 9:50 habeenimo (1850 GMT).
Ciidamada amamanka waxa ay gubeen gaarigii ku lugta lahaa weerarka, ayaa lagu yiri bayaanka.
Rami Abdel Rahman, oo ah agaasimaha kooxda kormeerka xuquuqda aadanaha Suuriya, ayaa sheegay in dhowr gantaal oo laga soo tuuray “dhulka Ciraaq lala beegsaday saldhigga Kharab al-Jir”, halkaasi oo ay ku sugan yihiin ciidamada Mareykanka.
Waxa uu ku eedeeyay in weerarka ay fulisay Kooxda Muqaawamada Islaamiga ah ee Ciraaq, oo ah isbahaysi ka mid ah kooxaha ay taageerto Iiraan.
Kooxdan ayaa sheegatay inta badan weeraradii lagu qaaday ciidamada Mareykanka ee la fuliyey bartamihii October illaa horraantii Febraayo.
Muqdisho Abriil 23da 2024 Muqdisho waxaa lagu wadaa in maanta uu ku soo xirto Markab dagaal oo dowladda Turkiga ay leedahay, kaas oo ah Markabkii ugu horeeyey ee howlgalka Turkiga oo loo saxiixay in 10 sano uu sugo amniga iyo xasiloonida badda Soomaaliya.
Masuuliyiin ka tirsan dowladda Soomaaliya ayaa saakay lagu wadaa inay tagaan dekedda Muqdisho, si Markabka Turkiga iyo saraakiisha la socota ay ugu soo dhaweeyaan Muqdisho, waxaana toos u bilaabanaya howlgalka Turkiga oo soo degaya xeebaha Soomaaliya.
Markabkaan ayaa la sheegay inuu sido qalab lagu rakibiyo xeebaha dalka oo ilaalada amniga ka qeyb qaata, diyaarado sahan sameeyana, doomo iyo agabyo kale oo muhiim u ah howlgalka Turkiga ee Soomaaliya.
Waxaa suurtagal ah in Madaxweyne Xasan Sheekh uu maanta dekedda tago, sidoo kale waxaa la kahiyey shaqadii dekedda, iyadoo ganacsatada lagu wargeliyey inay sugaan oo shaqada joojiyaan maalmaha ay socoto howshaan.
Wadooyinka ag mara dekedda Muqdisho ayaa saakay lagu waa bareystay iyagoo xiran, mar hore ayaana la qorsheeyey arrintaan, maadaama markabkaan oo sida xamuul iyo saanad culus uu maalmo u soo socday Muqdisho.
Soomaaliya ayaa heshiis iskaashi difaac la gashay Turkiga, kaas oo lagu ilaalinayo xeebaha Soomaaliya, sidoo kale shidaal looga qodayo dalka.
Sanadka 2025-ka dowladda Turkiga ayaa Soomaaliya ka bilaabeysa qodista shidaalka, sida uu shaaciyey wasiirka tamarta ee dowladda Turkiga.
10 sano ayuu sii joogayaa Soomaaliya howlgalka Turkiga ee loo saxiixay ilaalada xeebaha Soomaaliya, mudadaas waxay dowladda Soomaaliya ku dhisa doontaa ciidanka badda, sidoo kale waxay ku soo saari doontaa shidaalka dalka.
Muqdisho Abriil 23da 2024 Khilaafkii arrimaha doorashooyinka Somaliland ayaa dhawaan laga gaaray isfaham siyaasadeed, ayada oo lagu dhawaaqay inay qabsoomi doonto bisha Novermber ee sanadkaan.
Waxaa soo baxaya walaaca fara-gelin taban oo xukuumadda Addis Ababa ku yeelato doorashooyinka Somaliland, si ay kursiga ugu boobto Muuse Biixi, oo isagu Itoobiya la saxiixday is-afgarad beenaad lagu rumeynayo riyada Itoobiya ee helitaanka dhul badeed.
Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame oo qoraal kasoo saaray heshiiska doorashada Somaliland ayaa bogaadiyay in ugu dambeyn la go’aamiyey qabashada doorashooyinka muddo dhaafka ee madaxtinimada maamulkaas.
Xildhibaanka ayaa sidoo kale wuxuu usoo jeediyay xisbiyada mucaaradka Somaliland iyo ururrada siyaasadeed inay u diyaar-garooban sidii looga hortagi lahaa qorshe kasta oo la isku-dayo in doorashada loogu boobo, kuwaasi oo xilligaan ka imaan kara dhanka xukuumadda Abiy, oo gacan saar la’leh Biixi.
“Xisbiyada Mucaaradka ah iyo ururrada kale ee siyaasadeed ee Somaliland, waxaa saaran masuuliyad wayn oo u bahaan xikmad, dulqaad, ku dhac iyo dhiiranaan lagu wajo mitid dirirka Muuse, caqabadaha uu dhigayo iyo miinooyinka siyaasadeed ee uu aaasayo.”
Hoos ka aqriso qoraalka
Waxaa bogaadin mudan guddiga doorashooyinka Somaliland ee ugu danbayn go’aamiyey in bisha November ee sanadka la qabto doorashooyinkii madaxtinimada maamulkaas.
Sida la wada ogsoonyahay doorashadani waxay ku timid halgan iyo loollan adag, iyada uu labo sano oo muddo xileedkiisa ka dheeri ah Muuse Biixi kursiga ku mitidayey. Waxaa u rajaynaynaa in ay si nabad ah oo daahfuran ku dhacdo.
WARARKA MAANTA 22da Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta:: Yaa ka been badan Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh oo xitaa ay diideen Madaxweynayaasha Dowlad Gobaleedyada shirkii uu ugu yeeray #Muqdisho? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu sameeyo Maqaamka #Muqdisho? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday samaynta Maxkammadda Dastuuriga ah? Maxay beesha caalamka u diiday wax dhaqaallo ah inay siiso #Dowladda #Soomaaliya? Maxayse Madaxda Dowladda #Soomaaliya sida Maadaxweyne Mudane Xassan, Raysal Wasaare Mudane Xamsa, Raysal Wasaare Ku-xigeen Iyo labada gudoomiye aysan u tagi karin #Somaliland, #Puntland Iyo meelo kale oo frabadan? Yaa laga iibshay xarunta debmdmiska #Muqdisho? Yaa soo xullay Saraakiisha Booliska ee Dibadda loo diraayo kuwaasoo qabiil u badan? Yaa ogolaatay inay xaasaskiisa baadka qaataan Garoonka Aaadan Cadde iyo Laamaha Dowliga ah #Muqdisho? Ha Wiqleyso!
Muqdisho Abriil 22da 2024 Taliska Ciidanka Booliiska Soomaaliyeed ayaa sagootiyay ku dhawaad 100 sarkaal oo katirsan saraakiisha ciidanka Booliiska Soomaaliyeed, kuwaas oo tababaro aqoonsi kororsi ah kusoo qaadanaya dalal kuyaala Afrika, Aasiya iyo Yurub.Taliyaha Qorsheynta iyo Tababarada ee Ciidanka Booliska Axmed Maxamed Axmed ayaa sheegay, in 84 Sarkaal dowladda Soomaaliya ay u dirayso dalalka Shiinaha, Seerbiya iyo Masar, isagoo sheegay inay tahay tiradii ugu badnayd ee ciidan booliis ah oo loo dirayo dalka dibadiisa.
“20 ka mid ah saraakiisha waxaan u diraynaa Shiinaha, 25 ka mid ah waxa aanu u diraynaa dalka Serbia, halka aanu Masar u dirayno 24 sarkaal iyo 15 tababarayaal ciidan oo soo qaadanaya tababaro ku saabsan dambi-baadhista iyo maamulka.” Ayuu yiri Axmed Maxamed Axmed.
Wuxuu sheegay in haatan 101 askari haatan ay dibadda ugu maqan yihiin tababaro aqoon kororsi ah.
Taliyaha Ciidanka Booliiska Sulub Axmed Firin ayaa kula dar saraakiisha booliiska ee tababarka loo diray in ay si wanaagsan u uga faaidaystaan aqoon
Puntlsnf Iyo Galmudug Abriil 22da 2024 Baaq nabadeed ayaa lagasoo saaray colaadda ka jirta gobolka Mudug, taasoo u dhaxeysa labo beelood oo kasoo kala jeeda koonfurta Mudug (Galmudug) iyo degmada Galdogob (Puntland)
Masuuliyiin katirsan dowladda federaalka Soomaaliya oo isugu jira xukuumadda iyo baarlamaanka ayaa ka qeyb galay gunaanadka shir lagu xoojinayo xabbad joojinta labada beelood.
Wasiirka arrimaha dibadda, Axmed Macalin Fiqi iyo wasiirka gaadiidka iyo duulista hawada, Fardowso Cusmaan Cigaal oo kala matalayay labada beelood ayaa qeyb ka ahaa dadaalada nabadeed ee lagu xoojinayo in colaadda lasoo afjaro.
Bayaanka kasoo baxay shirka ayaa lagu sheegay, in la xoojiyo xabbad joojintii horey loogu dhawaaqay. Waxaana la isku raacay in la isugu yimaado gogol nabadeed asbuuc gudihiis, taasoo ay marti galinayso beesha Sacad ee uu kasoo jeeda wasiir Fiqi.
Si kastaba, Labada beelood ayaa waxaa ka dhex taagan colaad salka ku haysa lahaanshiyaha deegaanka, waana mid soo noqnoqotay oo uu dhiig badan ku daatay, welina xal rasmi ah lagama gaarin.
Sanadkii 2020 ayaa gogol nabadeed oo la dhigay degmada Galdogob waxaa lagu gaaray heshiis nabadeed oo lagu kala qaatay magaha qaar kamid ah dadkii loo dilay aanooyinka qabiil ee ka dhashay colaadda ka dhex tagaan labadan ee deriska ah.
Muqdisho Abriil 22da 2024 Waxaa maanta lasoo bandhigay xogta ceel ay xabaalo ka dhigteen kooxda Al-Shabaab, kadib markii dhawaan lagu laayey dagaal ka dhacay duleedka degmada Xarardheere ee gobolka Mudug.
Dhowr ceel biyood oo dadka reer Miyiga ah iyo xoolahooda ay cabi jireen oo lagu magacaabo Ceel-deegaan ayuu ka dhacay dagaalkaas, waxaana lagu laayey oo jabka ugu culus lagu gaarsiiyey Al-Shabaab.
Ceel-deegaan maalinkaas waxaa ka dhacay dagaal la isku riiqmay oo ciidamada Gorgor ee xoogga dalka iyo dadka shacabka ah ee hubka qaatay ay ku gacan sareeyeen, balse gabalka ayaa dhacay, iyadoo xasuuuq ba’an uu ku socdo kooxda.
Al-Shabaab waxay dejiyeen kaarto cusub oo jabkooda ay ku qari karaan, waxayna ceelashii la cabi jiray ku gureen meydkooda, qiyaastii 300 oo dagaalame ayaa la sheegay in maalinkaas looga dilay dagaalka.
Dagaalkaas wuxuu socday ku dhawaad labo maalmood, balse maalinkii 3-aad waxaa laga war-helay in Shabaab wixii ka haray ay isaga carareen goobta dagaalka, iyagoo habeenimo meydadkoodii ku guray ceelashii biyaha laga cabi jiray ee Ceel-deegaan oo hoos taga degmada Xarardheere.
Khawaarijtii lagu jebiyey dagaalkaas wuxuu hadafkoodu ahaa inay qabsadaan Xarardheere, balse waxaa ka raacay halaag aysan filaneyn, waxaana halkaas looga dilay horjoogayaal uu ku jiray ninkii ugu sareeyey howlgalka ay qorsheeyeen inay ku qabsadaan Xarardheere iyo maleeshiyaad tiro beel ah.
Urka meydadkii Shabaab-ka ayaa looga kala cararay deegaanka iyo ceelashii biyaha, waxayna dadkii iyo xoolihii halkaas ka cabi jiray hadda u arooraan degmada Xarardheere, sida ay ogaatay Caasimada Online.
Dagaalkaas waxay ciidamada xoogga dalka ku muteysteen dalacsiin iyo in madaxweyne Xasan Sheekh uu ugu tago furimaha dagaalka, halka ciidanka xaq u dirirka deegaanka uu siiyey lacag ay qoysaskooda ku ciidsiiyaan, maadaama xiligaas lagu jiray maalmihii ugu dambeeyey bishii Ramadaan.
Hargaysa Abriil 22da 2024 Gobena Hola oo ah odeydhaqmeedkii safarka ku tagay Somaliland bilowgii sanadkaan ee yiri erayadii caanka noqday ee “Lafti Nagaa”, ayaa waxa uu sheegay in geerida wiilkiisa oo ka tirsanaa jabhadda OLA ee Oromada uu ka ogaaday baraha bulshada.
Todobaad ka hor ayaa wiilka uu dhalay odey dhaqmeedkaan oo ka tirsanaa Jabhadda, ayaa maamulka goblka Oromadu waxay sheegeen in ay talaabo ka qaadeen “ka dib markii uu bilaabay in uu beegsado dad shacab ah”.
Kadib markii uu soo shaac baxay warkaas ayaa waxaa aad hadal hayn u dhaliyay dhimashada wiilka odey dhaqmeedkaan oo ah odey laga haybeysto oo meeqaam sare ka jooga nidaamka dhaqanka ee Oromada.
Odeygaan oo lagu magacaabo Gobena Hola iyo Midowga Odeyayaasha Dhaqanka ee Oromada ayaa waxay u sheegeen BBC da, in geerida wiilkooda oo lagu magacaabi jiray Fole Gobena ay ka maqleen dad isla dhexmaraya baraha bulshada.
Warka ka soo baxay maamulka horaantii bishaan ayaa waxaa lagu yiri “Waxaa talaaba laga qaaday wiilka uu dhalay oday dhaqmeed Gobena Hola, kaas oo laynayay caruur Oromo ah.”
Sidoo kale warka maamulka ayaa waxaa la sii raaciyay: “Wiilka Gobena Hola, ee lagu magacaabo Fole Gobena waxa uu u socday in uu waxyeelo gaarsiiyo nolosha dad shacab ah oo ku sugan aagga xuduuda ee Bariga RC Zone, waxaana talaabo ka qaaday ciidamada ammaanka.”
Odey dhaqmeedka dhalay wiilka ayaa xaqiijin dhimashada wiilkiisa, balse waxa uu qiray in wiilkiisu uu xubin ka ahaa urur Xoreynta Oromia ee dawladdu ay ugu yeerto Shene.
Odeyga dhalay wiilka ayaa sheegay in wiilkiisa Fole oo ah 33 jir uu ka maqnaa muddo lix sano ah, intaas oo dhana uusan arag wiilkiisa.
“Maalin dhaweed ayaan arkay masawirkiisa oo baraha bulshada la wareejinayo aniga oo aan indho saarin muddo lix sano ah,” ayuu yiri odey dhaqmeed Gobena.
“Waan ogahay in uu xubin ka yahay ururka Ciidamada Xoreynta Oromia , balse ma jiro wax xiriir ah oo naga dhexeeya. Meel uu jooga xitaa ma aqaano.
Aagga Galbeedka RC ee Oromia warka uu soo saaray ayaa lagu sheegay in wiilka odey dhaqmeedka uu dilal ka sameynayay degmooyin kala duwan oo ku yaalla aagga
Odey dhaqmeedka ayaa waxa uu sheegay in marka laga soo tago warka sheegaya in wiilkiisii la dilay uusan wax war ah ka hayn eedeymaha ay dawladdu u jeedisay.
“Waxaan ahay aabaha dhalay wiilka, been ma sheegayo; Wax xiriirka ah oo aan lalahaa wiilkeyga ma jiro. Taleefan xitaa iskama aanan wici jirin. Waaba markii ugu horeysay ee aan sawirkiisa arkayo muddo lix sano ah oo aan kala maqnayn.”
Sida uu sheegay aabihiisa wiilka la dilay ee ka tirsanaa jabhadda Ciidamada Xoreynta Oromia ee OLA ayaa guriga ka tagay isaga oo 26 jir ah.
Aabihiis ayaa waxa uu sheegay in maadmaada wiilkiisu uu ka tirsanaa jabhadaan hubeysan ay ciidamada ammanaku si joogto ah u soo weerari jireen gurigiisa.
Bil ka hor odey dhaqmeedkaan ayaa wuxuu sheegay mar gurigiisa la weeraray iyada oo aan ciidamada haysan ruqsad maxkamadeed in la qaatay hub uu aabihiis ka dhaxlay, dhacdadaasina ay ragagax u geysatay qoyskiisa oo dhan.
Odey dhaqmeed Gobena ayaa wuxuu xilka kala wareegay odeygii hore ee xilkaan u hayn jiray tuulada Tulema muddo shan sano ka hor. Waxa uu noqday xilligaa ska dib mid ka mid ah odeyaasha dhaqanka ee ugu sareeya ee dadka Oromada ah.
Xilkaan odey dhaqmeednimada ayaa waxa uu Tulema u hayn doonaa ilaa iyo sanadka 2027 da. Intaas wixii ka horeeya xilka waa uu hayn doonaa.
Goboka Oromada ayaa ka mid ah gobolada ay ku sugan yihiin ciidamada hubeysan ee hawlgalladoodu joogtada yihiin, waxaana ugu xoogan urur Ciidamada Xoreynta Oromia ee uu xubinta ka ahaa wiilka uu dhalay odey dhaqmeedku.
Ururka Ciidamada Xoreynta Oromia oo ka hawlgala qaybo kala duwan oo ka tirsan gobolka Oromada ayaa dawladda Itoobiya waxay u aqoonsan tahay in uu yahay urur argagixiso iyada oo ku magacawday ‘Shene’, marar badan ayaa waxaa lagu eedeeyay in ay weerareen dad rayid ah.
Isha: BBC Somali
Muqdisho Abriil 22da 2024 Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa shir gaar ah ku casuumay dhammaan madaxda maamul goboleedyada dalka iyo duqa magaalada Muqdisho, shirkaas oo hadda baaqday, islamarkaana aan la ogeyn xilliga uu dhacayo.
Xog ay heshay Caasimada Online ayaa sheegeysa in casuumadda shirka ay timid kadib markii madaxweynaha uu ka war helay caro sii kordheysa oo ka dhex jirta madax goboleedyada, taasi oo isaga ku wajahan.
Madaxweyne Xasan ayaa waxaa horey khilaaf uu ugala dhaxeeyey madaxweynaha Puntland Saciid Cabdullaahi Deni. Hase yeeshee, waxaa hadda soo baxday in xubno kale laga yaabo inay ku biiraan xeendaabkiisa.
Madaxda maamul goboleedyada ayaa ka caraysan in madaxweynaha uu ka baxay heshiisyo ay horey u wada-galeen.
Arrintan ayaa si gaar ah ula xiriirta tallaabooyinkii u dambeeyay ee Villa Somalia u qaaday dhanka dastuurka, gaar ahaan isbeddelka uu madaxweyne Xasan Sheekh ku sameeyay qodobbadii ay isaga iyo maamullada ku heshiiyeen bishii May 2023.
Golaha Wadatashiga Qaran oo ay ka maqan tahay Puntland ayaa ku heshiiyay bishii May 2023 inay dalka ka dhacdo doorasho qof iyo cod ah oo la mideeyo doorashooyinka labada heer dowladeed.
Madaxda maamul goboleedyada ayaa ka caraysan in madaxweynaha uu ka baxay heshiisyo ay horey u wada-galeen.
Arrintan ayaa si gaar ah ula xiriirta tallaabooyinkii u dambeeyay ee Villa Somalia u qaaday dhanka dastuurka, gaar ahaan isbeddelka uu madaxweyne Xasan Sheekh ku sameeyay qodobbadii ay isaga iyo maamullada ku heshiiyeen bishii May 2023.
Golaha Wadatashiga Qaran oo ay ka maqan tahay Puntland ayaa ku heshiiyay bishii May 2023 inay dalka ka dhacdo doorasho qof iyo cod ah oo la mideeyo doorashooyinka labada heer dowladeed.
Si kastaba qaar badan oo kamid ah qodobaddii ay ku heshiiyeen dowladda dhexe iyo afartaasi maamul goboleed ayay Villa Somalia ka baxday dhowr maalmood kahor ansixinta afartii cutub ee ugu horreysay dastuurka.
Waxyaabaha la beddelay ayaa kala ah;
- Haykalka dowladnimada
Maamullada iyo madaxweyne Xasan Sheekh waxay isku ogaayeen in haykalka dowladnimada uu noqdo madaxweyne iyo madaxweyne ku-xigeen. Laakiin iyada oo aan talo loogu laaban ayuu Xasan Sheekh iska tuuray qodobkaas, wuxuuna ku beddeshay ra’iisul wasaare uu isagu eryi karo.
- Tirada xisbiyada
Maamullada waxay heshiiska hore ku galeen laba xisbi oo dalka uu yeelanayo laakiin talo la’aantooda waxaa laga dhigay saddex xisbi.
- Guddiga doorashooyinka ee labada heer dowladeed
Maamullada waxay kula heshiiyeen madaxweyne Xasan Sheekh guddi doorasho oo 15 xubnood ah oo qabanaya dhamaan doorashooyinka dalka, oo maamul goboleedyada xaq u leeyihiin soo magacaabista min laba xubnood.
Laakiin hadda waxaa laga dhigay 18 xubnood iyaga oo wax talo ah la siinin, waxaana dhamaan soo magacaabaysa xukuumadda federaalka ah.
- Madaxda maamullada oo loogu yeero hoggaamiyeyaal
Midda afaraadna waa in madaxda maamullada loogu yeero hoggaamiyeyaal oo laga tiro dastuurka inay madaxweyneyaal yihiin. Iyadana cidna talo lagama weydiin.
Madaxweyne goboleedyada oo ka caraysan afartaas qodob ayaa la sheegay inay dalbadeen shirka uu hadda iclaamiyey madaxweynaha.
Xogta ay heshay Caasimada Online ayaa sheegeysa in madaxweynaha uu muddo toddobaadyo ah ka cago jiidayey shirkan, balse uu hadda aqbalay kadib markii ay madax goboleedyada ku hanjabeen inay soo saarayaan war-murtiyeed wadajir ah oo ka dhan ah wax ka beddelka dastuurka.
Waxaa xusid mudan in madax goboleedyada, marka laga reebo Saciid Deni aysan wax falcelin ah, taageere ama mucaaradid, ka sameyn wax ka beddelka dastuurka, ayna u dhigtaan illaa ay ka wada-hadlayaan madaxweynaha.
Halkaan waxaa kasoo socda culeys, mana cadda sida madaxweyne Xasan Sheekh iyo kooxdiisa ugu diyaarsan yihiin inay la dhigtaan haddii ay afartaan maamul goboleed isku dayaan inay ka horyimaadan.
Saciid Deni durba wuu qaadacay shirka.
WARARKA MAANTA 21ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta:: Yaa Xarunta Dabdamiska iibsaday ee #Muqdisho? Maxuu Taliyaha Hay’adda Nabad=Sugida Iyo Sirdoonka Qaran Mr. Sanboloshe u bilaabay khaarajin dadkii kashifay kiisaska dembiyadii uu dalka ka galay? Yaa ku dhex khaarajiyey gaariga aan xabadu karin Abuukar Yuusuf Ibraahim iyo xaaskliisa hore Xamdi Cabdiqaadir Cabdille? Yaase in khaa’inul wadaan ah oo si cad u qirtay dembiyadiisa khaa’inul waddanimo u magacaabay Taliyaha Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA Daba-Dhilif Cabdilaahi Sanbolooshe? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dastuuriga ah? ? Ha Wiqleyso!
Daaciish Abriil 21ka 2024 Kooxda Daacish ayaa sheegatay in dagaalyahanadooda ay weerarro ku qaadeen xarumaha kooxda Alshabaab ee gudaha Soomaaliya, ayna ku dileen in ka badan 50 xubnood oo ay ku jiraan taliyayaal muhiim ah.Warbixin lagu daabacay majaladda caalamiga ah ee Al_Naba ee ka faaloota howlgallada Daacish, ayaa lagu qoray warkaan.
Daacish waxay sheegtay inay Alshabaab kala wareegeen degaano cusub oo dhaca buuraleyda Cal Miskaad ee gobolka Bari ee Puntland.
Waxay sheegtay in weerarrada Alshabaab ay kaga furteen hub iyo rasaas kala duwan.
Daacish waxay xustay in weeraradan ay dhaceen intii lagu jiray bisha Barakaysan ee Ramadaan iyo dhamnmadka bishii Shacbaan.
“Ciidamo ka tirsan kuwa khaliifada ayaa ku sugan mid ka mid ah goobaha ay maamulayeen maleyshiyaadka Shabaab, halkaas oo ay wadaan ololaha ka dhanka ah maleeshiyaatka Murtadiinta ah ee Shabaab.” Ayaa lagu yiri bayaanka kasoo baxay Daacish.
Daacish iyo Alshabaab ayaa xarumo qarsoodi ah ku leh degaanada Puntland gaar ahaan gobolka Bari, waxayna labada koox isku haystaan awoodda maamul ee buuralayda gobolka Bari.
Labada koox ayaa mid walba lacago baad ah oo ay ugu magac dareen Sakawaad ka qaada xarumaha ganacsiga ee gobolka Bari. Xarumo diiday lacagahaas ayaa la bartilmaameedsaday.
Alshabaab ayaa doonaysa inay Daacish ka ciribtito gobolka Bari, si ay kaligeed u noqoto awoodda ka talisa buuraha gobolka Bari.
Muqdisho Abriil 21ka 2024 8-Xubnood oo ka soo goostay Khawaarijta ayaa maanta lagu soo bandhigay magaalada Baydhaba ee gobolka Bay, kooxdaan ayaa isku soo dhiibtay ciidanka NISA ee ka howlgala deegaanada Koonfur Galbeed.
Waxaa sii kordhaya xubnaha ka soo goosanaya argagixisada ee isku soo dhiibaya dowladda, xilli ay sii xoogeysanayaan howlgallada ka dhanka ah Khawaarijta ee dalka ka socda.
Labadii todobaad ee ugu dambeysay 25 xubnood ayey gaartay tirada dhalinyarada ka soo hartay fikirka guracan ee Khawaarijta, kuwaas oo iska soo dhiibay deegaanada K/Galbeed.
Sidoo kale deegaanada Galmudug iyo Jubbaland ayey iska soo dhiibeen xubno badan oo muddo ka barbar dagaalamayey argagixisada, kadib markii ay u adkeysa waayeen nolosha adage e duurka ku heysata kooxda.
Horjooge Hanad oo ka tirsanaa Khawaarijta ayaa galabta isku soo dhiibay ciidanka xooga dalka ee ku sugan aagga degmada Baxdo ee gobolka Galgaduud.
Ninkaas ayaa xiriir la soo sameeyey saraakiisha ciidanka, isagoo ku wargeliyey inuu ka soo baxsaday Al-Shabaab, isla markaana uu diyaar u yahay inuu isku dhiibo dowladda.
Hanad, ayaa sheegay in muddo ka badan 7 sano uu ka tirsan Khawaarijta, balse hadda uu adkeysan waayey nolosha sii xumaaneysa ee Khawaarijta ku heysata duurka fog oo ciidamada qaranka iyo shacabka xaq u dirirka ah ay ku baacsanayaan.
Inkastoo deegaanada qaar ay ka socdaan howlgallo culus, sida Jubbaland, hadana waxaa lagu wadaa in maalmaha soo socda ay bilowdaan dagaalo culus oo Madaxweyne Xasan Sheekh uu hoggaami doono.
Xasan Sheekh ayaa mar kale u guuraya Dhuusamareeb, si dagaalka uu halkaas uga hoggaamiyo, loona soo afjaro Shabaab-ka jooga Galmudug, kooxda ayaa weli ku harsan deegaanada fog ee bariga Galmudug oo degmada Ceelbuur ay ugu weyn tahay.
Somaliland Abriil 21ka 2024 Soddon sano ayaa laga joogaa markuu marxuum Cabdiramaan Axmed Cali (Tuur) yimid Muqdisho kuna baaqay in hab federaal uu yahay kan Soomaaliya dib loogu soo dhisi karo burburkii dowladdii dhexe kaddib. Tuur wuxuu la dhashay marxuum Maxamuud Axmed Cali oo ahaa aabbaha waxbarashada Soomaalida gaar ahaan gobollada Waqooyi. Xilligaas suurtaggal ma ahayn in hab federaal uu Soomaaliya uga hirgalo hab Waqooyi iyo Koofur waayo Muqdisho laba qeyb ayay u kala qeybsanayd; Cabdiraxmaan Tuur wuxuu la jiray Jeneraal Caydiid. Hadalkisii waxaa lagu tilmaamaay inuu colaad ka aloosay waqooyiga gaar ahaan beelihii taageeri jiray ururkii Dhaqdhaqaaqa Wadaniga Soomaaliyeed (Somali National Movement).
Mowqifka midnimada Soomaaliya ee Cabdiraxmaan Tuur wuxuu ku qotomay aqoonta uu u lahaa xiriirka caalamiga ah. Isagu muu la dhacsanayn go’aankii degdegga ahaa lagaga dhawaaqay Burco Maajo 18, 1991, kaasoo lagu shaaciyay in Waqooyiga Soomaaliya uu ka go’ay Soomaaliya inteeda kale. Wuu ogaa in go’aankaas kala goynta Soomaaliya aan la isku raacsanayn, uu xitaa ka hor imanayayay dastuurkii ururka SNM oo si cad u taageerayay midnimada dhuleed iyo siyaasadeed ee Soomaaliya. Marxuum Jaamac Maxamed Qaalib isaguna si la mid sidaas ayuu midnimada u aamminsanaa. Wuxuu aqoon u lahaa siyaasadda Geeska Afrika. Wuxuu qoray buug ku saabsan Soomaali Galbeed, oo uu ku soo bandhigay xogo aan hore loogu adeegsanin qoraallo taariikheed, ku saabsan sida had iyo jeer Xabashidu uga dadaadili jirtay in la tirtiro jiritaanka qaranka Soomaaliyeed.
Qaalib iyo Tuur waxay u soo taagnaayeen xilli Xayle Salaase doonayay in Waqooyiga Soomaaliya lagu biiriyo Itoobiya. Tuur danjire ayuu ahaa; Qaalib madax sirdoon dowladdii rayidka ayuu noqday; xilligii dowladdii kacaanka taliyaha ciidanka booliska iyo wasiirkii horumarinta miyiga ayuu soo noqday. Wargeysyadii ka soo bixi jiray Hargeysa kontomaadkii qarnigii 20aad ayaa gaashaanka u duruuray himiladii gurracnayd ee Xayle Salaase. Indheergaradka siyaasadeed ee Hargeysa xilligaas waxay lahaayeen garasho siyaasadeed oo aad u sarreysa kaddib markii Ingriisku ku ballan-furay beelihii Soomaaliyeed uu heshiiska ilaalinta la saxiixday. Ingiriisku wuxuu dhul Soomaalidu ku nooshahay 1954kii si sharcidarro ah ugu wareejiyay Xabashida (Imbradooriyaddii Itoobiya), oo waxaa laga qoray buugag sida The Betrayal of Somalis iyo The Somali Dispute.
Waxyaabaha Tuur iyo Qaalib ogaayeen waxaa ka mid ah in qarannimadu tahay tiir adag oo ilaaliya xuquuqda shucuubta. Tan labaad taageerada ay u muujiyeen qarannimada iyo midnimada Soomaaliyed waxay ku salaysanayd taageerista xaqa qofka Soomaaliyeed u leeyahay dhowrista naftiisa iyo hantidiisa iyo inuu dalkiisa hooyo meeshuu doono kaga noolaan karo. Intaas haddii la waayo ma jirayso qarannimo Soomaaliyeed oo laga hadlayo: haddii qof sheegto inuu magaalo qof kale oo Soomaaliyeed kaga awood-badan yahay, wuxuu doono samayn karo oo aan lala xisaabtami karin, fursadaha dhaqaalaha ka hor istaagi karo qof kale, maleeshiyo beeleed ugu awood-sheegan karo qof kale oo Soomaali ah xaaladdu kama duwana gumeysigii oo kabo loo tolay (Soomaalida ayaa ku maahmaahda waa kudkii oo kabo loo tolay markay arkaan wax ka sii daran wax kale).
Soddon sano kaddib Soomaalidu waxay isa su’aalaysaa sababaha weli isu awood-sheegasho maleeshiyo beeled iyo ciidamo dhinac-ka-raran ay weli halis ugu yihiin xuquuqda qofka Soomaaliyeed. Ma siyaasiyiita Soomaaliyeed ayaa sidan ku heshiiyay mise aamusnaantooda ayaa mas’uul ka ah in sooyaalkii qabqablayaasha aan weli xiddida loo siibin? 2024 sidii 1994 Waqooyiga Soomaaliya waxaa ka taagan colaado u loogi kara dhulka Soomaaliyeed cadaw muddo u hanqal-taagayay. Marxuum Tuur iyo Marxuum Qaalib way ogaayeen in haybta siyaasadeed ee Soomaalida (the Somali political identity) aan la hoosgeyn karin hayb beeleed. Qaranka Soomaaliyeed ilaalintiisa naf iyo maal baa loo huray. Wax hunguri la siisan karo ma aha.
© Puntland Post, 2024
Muqdisho Abriil 21ka 2024 Itoobiya ayaa sheegtay inay ka go’an tahay fulinta is-afagaradkii ay la gashay Somaliland, islamarkaana carada dowladda federaalka ee arrintan ku aadan ay tahay wax aan dhaafsiisneyn dib u dhaca ku-meel gaar ah.
Hadalkan ayaa waxaa sheegay Abdulaziz Ahmed Adem, oo ah la-taliyaha sare ee hay’adda Sirdoonka iyo Nabad-Sugidda Qaranka (NISS), sidoo kalena la-taliye u ah Wasaaradda Arrimaha Dibedda.
Waxa uu hadalkan ka jeediyey shir ku saabsanaa amniga gobolka Geeska Afrika oo uu soo abaabulay Machadka Arrimaha Dibedda, kaasi oo ka dhacay Skylight Hotel Addis-Ababa, 19-kii April.
Abdulaziz ayaa ku dooday in helitaanka Itoobiya ee marin badeed ay sahli karto kobaca wadajirka ah ee Itoobiya, iyo Soomaaliya oo leh xeeb dhererkeedu dhan yahay 3,000 oo kilomitir.
Abdulaziz waxa uu ku tilmaamay diidmada Muqdisho ee heshiiska Itoobiya ay la gashay Somaliland inay tahay “dib u dhac,” isagoo ku macneeyey isku day ay dowladda federaalka ku weecineyso caqabadaha siyaasadeed ee ka haysta gudaha Soomaaliya, sida uu hadalka u dhigay.
Wuxuu sheegay in Itoobiya ay sii wadi doonto heshiiska, oo qeyb ka ah sida ay uga go’an tahay is-dhexgalka gobolka.
“Itoobiya waxay soo dhawaynaysaa dadka ka socda dhammaan dalalka deriska ah, gaar ahaan Soomaaliya,” ayuu yiri. “Waa u muhiim labada waddanba inay u midoobaan kooxaha argagixisada loo aqoonsaday sida Al-Shabaab, Daacish iyo kuwa dadka tahriibiya. Haddii aan si wadajir ah u shaqeyno, waan horumari karnaa oo aan ka gudbi karnaa caqabadaha, intii aan ka hortagi lahayn heshiis aan la joojin karin,” ayuu yiri Abdulaziz.
Waxa uu ugu baaqay dalalka gobolka inay ahmiyadda siiyaan iskaashiga iyo barwaaqada, wuxuuna dib u xaqiijiyey in Itoobiya ay ka go’an tahay nabadda iyo wada-shaqeynta dalalka deriska la ah.
Abdulaziiz waxa uu xusay kaalmaynta milatari ee Itoobiya ay ka geysatay dadaallada nabad ilaalinta ee Suudaan iyo Soomaaliya.
Wuxuu ka digay ka bixitaanka ciidamada Itoobiya ee Soomaaliya, isagoo carrabka ku adkeeyay inay halis ku keeni karto Itoobiya iyo sidoo kale gobolka oo dhan.
“Ciidankeenu wuxuu Soomaaliya u sameeyey naf-hurnimo la taaban karo, haddii ay ahaan lahayd xudduudaheeda iyo nabadda. Waxaa naga go’an inaan horumarino xiriir nabadeed oo aan la yeelanno deriska, waxaana diyaar u nahay inaan sameyno dadaallo dheeraad ah oo ku aaddan yoolkan. Waa lama huraan in iyaga iyo kuwa kaleba ay ogaadaan sida aan ugu heellan nahay arrimahan,” ayuu yiri.
Heshiiska is-afgaradka, oo ay Janaayo 1, 2024 kala saxiixdeen Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed iyo Madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi, ayaa dhaliyay dood weyn oo heer gobol iyo mid caalami ah.
Abiy Axmed ayaa horay u carrabka ugu adkeeyay in Itoobiya ay muhiim u tahay inay hesho marin badeed, arrintaas oo sii xoojisay xiisadda ka taagan Geeska Afrika.
Muqdisho Abriil 21ka 2024 Maxkamadda Rafcaanka Gobolka Banaadir ayaa maanta oo Axad ah guda gashay dhageysiga dacwadda culus ee loo heysto Sayid-Cali Macalin Daa’uud oo horay Maxkamadda Gobolka Banaadir ay ku xukuntay dil toogasho ah.
Ninkaan ayaa lagu helay kiis ah inuu gubay xaaskiisii Luul Cabdicasiis oo u geeriyootay dhaawac ka soo gaaray dab uu sababtiisa lahaa.
Waxaa hoolka maxkamadda ku sugan saraakiil ka socota xeer ilaalinta ee soo oogtay dacwadda, qareenada difaacaya eedeysanaha, ehellada labada dhinac iyo dadwyene kale.
Ugu horreyn waxaa fadhiga maxkamadda ka hadlay Saciid Cali Maxamed oo ah guddoomiyaha maxkamadda racfaanka gobolka Banaadir oo sharraxaadd ka bixiyay dhageysiga kiiskan xasaasiga ah oo ah mid isha lagu wado hayo.
“Fadhiga maanta waxa uu ku saabsan yahay Rafcaan uu soo qaatay eedeysane Sayid Macallin Daa’uud, kaas oo uu kasoo qaatay xukun ay Maxkamadda Gobolka Banaadir kasoo saartay kiiska Luul Cabdicasiis oo ay ku xukuntay dil toogasho ah” ayuu yiri guddoomiyaha.
Intaas kadib maxkamadda ayaa u yeertay eedeysane Sayid Cali oo goobjoo ah, wuxuuna ka hadlay sababta uu usoo qaatay racfaanka, isaga oo ku oodday inuu dhiban, yahay dilka isla markaana uusagan dilka xaaskiisa.
“Sababta aan racfaanka usoo qaatay mudane guddoomiye ayaa waxa ay tahay in anoo dhibane ah la’igu sheegay nin dilaa ah, waana layga been abuurtay” ayuu ku dooday.
Bil ka hor maxkamadda gobolka Banaadir ayaa ninkan dil toogasho ah ku xukuntay Sayidcali, kadib markii ay cadeysay in lagu helay dilka xaaskiisii.
Kiiska Sayidcali waa kii ugu adkaa ee maxkamadaha gobolka Banaadir la horkeenay waayahaan, waxaana isha lagu wada hayaa halka uu ku dambey doono.
Hirshabelle State Abriil 21ka 2024 Wararka naga soo gaaraya gobolka Hiiraan ee bartamaha dalka ayaa sheegaya in xalay dhacdo argagax leh ay ka dhacay magaalada Beledweyne ee xarunta gobolkaais, taas oo ay dadka deegaanka si way uga argagaxeen.
Dhacdada ayaa timid, kadib markii wiil kamid ah dadka deegaanka uu si arxan darro ah u dilay walaalkiis ka yar, taas oo ka dhacday xaafadda Howlwadaag ee magaaladaasi.
Marxuumka la dilay ayaa waxaa lagu magacaabi jiray Sharmaake Muuse Saxanjadiid, halka eedeysanaha dilka gaystay lagu magacaabo Cabdisalaan Muuse Saxanjadiid.
Labada nin ayaa ahaa walaalo, isku hooyo iyo isku aabe ah, waxaana soo kala dhex-galay muran sababay gacan ka hadal, sida ay innoo sheegeen dadka deegaanka.
Qof kamid ah dadka deegaanka oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in eedeysanaha uu canaananay marxuumka, kadibna uu soo qaatay bir, taas oo sababtay geerida Sharmaarke.
“Dilka ma ahayn ula kac ma ahayn, canaan ayuu ka dhashay, canaantii ayaa fogaatay kadibna birta wax lagu qodo ayuu afka jug uga siiyay, gudaha ayayna u gashay, sidaas ayuu ku dhintay marxuumka” ayuu yiri mid kamid ah dadka deegaanka oo la wareystay.
Wararka ayaa intaas ku daray in labada wiil uu aabahood dhowaan geeriyooday, isla markaana uu falkan dhacay, ayada oo weli ay aasaay saaran tahay hooyadood.
Laamaha ammaanka Beledweyne ayaa haatan wada baaris ku aadan falkaasi iyo soo qabashada eedeysanaha, si sharciga loo horgeeyo.
WARARKA MAANTA 20ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta:: Meeqo dembi ayuu galay Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? 1. Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday samaynta Maxkamadda Dastuuriga ah? 2. Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u kala diray guddiggii la-dagaalanka musuqmaasuqa? . Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho? 4. Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan u beddalay 4 cutub/nuqul oo kamid ah dastuurka federaalka? 5. Maxaa Madaxweyne Mudane Xassan ku kalifay intuu saxiixo heshiiso haddana keeni waayo labada aqal? 6. Maxaa Madaxweyne Mudane Xassan ku kalifay inuu khaa’inul waddan qabiiliste Denjire Cabdilaahi Sanbolooshe u magacaabo Taliyaha Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka mar seddexaad? 7. Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday in la baaro kiiskii Kornayl Ikraam Taxliil Iyo Xildhibaan Aamino? 8. Maxay Madaxda/Madaxweynayaasha Dowlad Gobaleedyada u diiday shirkii uugu baaqay Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh inay uga soo qayb-galaan #Muqdisho? 9. Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u iibsaday hanti dadweyne sida dhul hore iyo kuwa uu hadda rra bo? 10. Maxay beesha caalamka ugu diiday inay wax dhaqaallo ah siiso Dowladda Soomaaliya ee musuqmaasuqa ku sifowday ee uu hoggaaminaayo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Ha Wiqleyso!
Muqdisho Abriil 20ka 2024 Waxaa dib u dhacay shirkii Golaha Wadatashiga Qaranka ee uu todobaadkii hore Iclaamiyay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, kaas oo la filayay inuu maanta ka furmo magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.
Dib u dhaca ku timid shirka ayaa waxaa lagu sheegay arrimo farsamo awgeed u baaqday, sida uu xalay shaaciyay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya.
“Shirkaan oo muhiim u ah dardargelinta hormarka dowladnimada, gaar ahaan dagaalka lagula jiro Khawaarijta, dhameystirka Dastuurka iyo artimo kale oo masiiri ah ayaa dib loo dhigay muddo kooban,” ayaa lagu yiri qoraalkaan ka soo baxay xafiiska Ra’iisul wasaaraha.
Ilo wareedyo xilkas ah ayaa sidoo kale sheegaya in dib u dhaca shirkan uu sabab u yahay mad-madow iyo kala shaki ka dhex billowday qaar kamid ah madaxda dowlad goboleedyadii xiriirka dhow la lahaa dowladda Federaalka.
Haddaba sidee looga falceliyay dib u dhaca shirka Golaha Wadatashiga Qaranka?
Barqash “Meeshaas waxaa iga muuqato kalsooni xumo siyaasadeed dowladda dhexe iyo madaxda maamul goboleedyada mala kala shakiyay?”.
Rooble Sharxaaye “Shir ay ka maqan yihiin labadii maamul ee maamulada dalka ka jira ugu awooda badnaa wax u soo kordhinayo ma jirto Puntland iyo SSC-khaatumo”.
Shaafi Cabdi Cali “Markii la idin imaan waayey kadib miyaad dib u dhigteenMahad Hilowle “Shirka waxa uu ubaaqday waxaa weeye madaxda oo diidayn ka qeybgal shirka.
Zakariye Daahir “Shirka aan SSC-khaatumo iyo Puntland aysan ka soo qayb galayn inuusan soconayn waan ogaa”.
?”.
Muqdisho Abriil 20ka 2024 Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda XFS Mudane Biixi Imaan Cige oo ku sugan Magaalada Washington ee dalka Mareykanka oo uu ka socdo shirka xiliga Gu’ga ee IMF iyo Bangiga Adduunka ayaa ka qeyb galay shirar muhiim u ah Maaliyadda iyo dhaqaalaha Soomaaliya iyo kulamo doceedyo miro-dhalay oo looga arrinsaday horumarinta iyo dib-u-habeynta dhaqaalaha Soomaaliya.
𝐍𝐨𝐫𝐰𝐚𝐲:- Wasiirka Maaliyadda Xukumadda federalka Soomaaliya Biixi Imaan Cige ayaa kulan miro-dhal ah la qaatay Wasiirka horumarinta Caalamiga ah ee Dowladda Norway Marwo Anne Beathe Tvinnereim oo qeyb ka aheyd wafdiga ka soo qayb galay shirka xili-dhaxaad ah ee Hay’adda Lacagta Adduunka iyo Bangiga Adduunka.
Wasiirka Maaliyadda XFS ayaa uga mahadceliyay Wasiiradda, doorkii ay Dowladeeda Norway ka cayaartay hannanka deyn cafinta iyo habkii ay uga qeyb qaateen dib-u-habeynta Maaliyadda Soomaaliya oo soo martay heerar kala duwan, taas oo sababtay in ugu dambeyn Dowladda Soomaaliya laga cafiyo deymihii lagu lahaa.
𝐔𝐊:- dhinaca kale Wasiirka Maaliyadda ayaa kulan gaar ah la qaatay ku-xigeenka Xoghaya Joogtada ah ee Xafiiska Horumarinta Arrimaha Dibadda Mr. Nick Dyer.
Kulanka labada masuul ayaa looga wada hadlay heerka uu taagan yahay dhaqaalaha Soomaaliya, wadashaqaynta ku saleysan sare u qaadidda dakhliga iyo maalgalinka xiliga isbaddalka cimilada oo saameyn ku leh gudaha Soomaaliya.
Wasiirka Maaliyadda XFS ayaa sidoo kale uga mahadceliyay Dowladda UK xiriirkeeda Saaxibtinimo iyo taageeradeeda, iyadoo Dowladda UK ay dhawaan ku dhawaaqday in ay tirtirtay oo ay cafisay Deymihii ay Dowladda Soomaaliya ku laheyd taas oo aheyd Cafin Boqol kiiba Boqol ah.
𝐈𝐌𝐅: Wafdiga uu hoggaaminayo Wasiirka Maaliyadda ee ku sugan Washington ayaa kulan gaar ah la qaatay Agaasimaha Guud ee Hay’adda Lacagta Adduunka u qaalbilsan Dalalka Carabta iyo Bartamaha Qaaradda Aasiya Mr. Jihad Azour. Wasiirka iyo Wafdigiisa ayaa kala hadlay Mr. Jihad, qorshayaasha IMF ee Soomaaliya ee dib-u-eegista Maaliyadda iyo Horumarinta Dhaqaalaha Sideeda Sano ee soo socota.
Dowladda Soomaaliya ayaa dadaal dheeri ah ugu jirta sidii loo horumarin lahaa dhaqaalaha Soomaaliya, loona helilahaa maalgalin dhameystiran oo Soomaaliya gaarsiin karta heerka isku filnaashaha maaliyadeed, maadaama laga cafiyay deymihii cuslaynayay hannaanka Dowliga ah ee dalka.
Muqdisho Abriil 20ka 2024 Shirkii Wadatashiga Qaran ee NCC oo lagu ballansanaa inuu maanta ka furmo Muqdisho ayaa arrimo farsamo awgeed u baaqday, sida uu xalay shaaciyay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya.
Ilo wareedyo ayaa sheegaya in dib u dhaca shirkan uu sabab u yahay mad-madow iyo kala shaki ka dhex billowday qaar kamid ah madaxda dowlad goboleedyadii xiriirka dhow la lahaa dowladda Federaalka.
Arrintaan waxay ka dhigan tahay in markii ugu horeysay ay labo waddo kala qaadeen Villa Somalia iyo afartii dowlad goboleed ee raacsanaa, maadaama Puntland ay horay xiriirka ugu jartay Villa Somalia.
Xog ay heshay Caasimada Online ayaa sheegaysa in qaar ka mid ah dowlad goboleedyada ay qorsheynayaan inay ka hor-yimaadaan isku dayga Villa Somalia ay ku dooneyso inay muddo kororsi hor leh ugu sameyso.
Shirkaan waxaa horay u iclaamiyey madaxweyne Xasan Sheekh, wuxuuna qorshuhu ahaa in maanta oo Sabti ah 20-ka Abriil uu Muqdisho ka furmo, balse taasi ma dhicin, lamana shaacin sababta rasmiga ah ee shirka loo baajiyey.
War-saxaafadeed xalay ka soo baxay xafiiska Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya ayaa lagu shaaciyey in shirkaas dib loo dhigay muddo kooban, iyadoo aan la shaacin waqtiga la isugu imaanayo.
Qoraalka waxaa lagu sheegay in shirkaas uu iclaamiyey Madaxweyne Xasan Sheekh uu u baaqday arrimo farsamo, balse faahfaahin kale lagama bixin arrimahaas.
“Shirkaan oo muhiim u ah dardargelinta hormarka dowladnimada, gaar ahaan dagaalka lagula jiro Khawaarijta, dhameystirka Dastuurka iyo artimo kale oo masiiri ah ayaa dib loo dhigay muddo kooban,” ayaa lagu yiri qoraalkaan ka soo baxay xafiiska Ra’iisul wasaaraha.
Muqdisho Abriil 20ka 2024 Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa ku gacan sayrtay baaq kasoo baxay dalalka ugu hodansan caalamka ee la isku yiraahdo G7, kaasi oo ku aadanaa wada-hadal laga galo xiisadda kala dhaxeysa Itoobiya.
Wasiirada Arrimaha Dibedda dalalka G7 ee Canada, France, Germany, Italy, Japan, UK, iyo Mareykanka ayaa ugu baaqay Soomaaliya iyo Itoobiya “inay furaan dhammaan marinada wada-hadalka si looga hortago in xiisadda ay kasii darto.”
“Waxaan walaac ka muujineyaa heshiiska is-afgaradka ee u dhexeeya Itoobiya iyo gobolka Somaliland ee Waqooyiga Soomaaliya ee lagu dhawaaqay Janaayo 2024. Waxaan ku dhiirigelinaynaa Itoobiya iyo dawladda federaalka ah ee Soomaaliya inay sii furnaadaan dhammaan waddooyinka wada-hadallada si looga hortago in xaaladda ay sii xumaato, iyadoo lala kaashanayo saaxiibada gobolka, Midowga Afrika iyo iyada oo loo marayo xiriiro laba geesood ah, si waafaqsan sharciga caalamiga ah iyo mabaadi’da madax-bannaanida iyo midnimada dhuleed ee ku xusan Axdiga Qaramada Midoobay,” ayaa lagu yiri qoraalka G7.
Ayada oo ka jawaabeysa qoraalkaas, ayey wasaaradda arrimaha dibedda Soomaaliya sheegtay inay soo dhoweyneyso adkeyntooda ku aadan nabadda iyo xasilloonida Geeska Afrika iyo Soomaaliya. Si kastaba, waxay meesha ka saartay wada-hadal ay la gasho Itoobiya.
“Soomaaliya waxay u heellan tahay ilaalinta nabadda iyo amniga gobolka, waxayna aad u dooneysaa inay xoojiso wadashaqeynta ay la leedahay G7 iyo saaxiibada kale ee caalamiga ah si loo xaqiijiyo nabadda iyo barwaaqada waarta ee Geeska Afrika. Si kastaba ha ahaatee, wada-hadal lala galo Itoobiya ayaa ah mid aan suurta-gal ahayn illaa ay ka noqoto is-afgaradkii sharci-darrada ahaa ee ay la gashay gobolka Waqooyi ee Soomaaliya (Somaliland) ayna muujiso ixtiraam buuxa oo ay u hayso midnimada, madaxbannaanida iyo mabda’a faragelinta la’aanta ah ee Soomaaliya,” ayaa lagu yiri qoraalka wasaaradda arrimaha dibedda Soomaaliya.
Heshiiska Somaliland iyo Itoobiya oo la saxiixay 1-dii Janaayo ayey Hargeysa waxay Addis-Ababa ku siisay dhul badeed ay ka sameysato dekad iyo saldhig ciidan badeed, ayada oo ku bedeleneysa aqoonsi ay sheegtay inay ka heleyso Itoobiya.
Is-afgaradka oo qorshuhu ahaa in heshiis rasmi ah loogu beddelo muddo bil gudaheed ah ayaan illaa hadda dhaqaaqin ayada oo laga joogo ku dhowaad afar bilood, waxaana muuqata cago-jiid dhanka Itoobiya ah, oo la kulantay cadaadis caalami ah.
Muqdisho Abriil 20ka 2024 Dowladda Soomaaliya ayaa war saxaafadeed ay soo saartay waxay mar kale ku caddaysay in aysan wada hadal la geli doonin Ethiopia, ilaa ay ka noqoto heshiiska arrimaha badda oo ay la gashay Somaliland.
Dowladda Soomaaliya waxa ay u mahad celisay waddamada G7, kuwaas oo walaac ka muujiyay heshiiska ay Ethiopia la gashay Somaliland, kuna baaqay in la ilaaliyo madax bannaanida iyo midnimada dhuleed, sida ku qoran axdiga Qaramada Midoobay.
Soomaaliya waxay sheegtay inay u heellan tahay ilaalinta nabadda iyo amniga gobolka, islamarkaana ay u dooneyso inay xoojiso wadashaqeynteeda G7 iyo saaxiibada kale ee caalamiga ah si loo xaqiijiyo nabad waarta iyo barwaaqada Geeska Afrika.
“Wada-hadallada lala yeelanayo Itoobiya waa mid aan la gaari karin ilaa ay ka noqoto is-afgaradkii sharci-darrada ahaa ee ay la gashay gobolka Waqooyi ee Soomaaliya (Somaliland), oo ayna muujiyaan ixtiraamka buuxa oo ay u hayaan midnimada, madaxbannaanida iyo mabda’a faragelin la’aanta Soomaaliya.” Ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka Soomaaliya kasoo baxay.
Soomaaliya waxay G7 u sheegtay inay ka ga go’an tahay inay sii xoojiso dagaalka ay kula jirto Al-shabaab iyo inay diyaar u tahay inay masuuliyadda amniga kala wareegto howlgalka nabad ilaalinta ee ATMIS.
WARARKA MAANTA 19ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta:: Meeqo hanti dadweyne ayeey Habar-Gidir haystaa? Maxayse Habar-Gidir u diidan tahay inay ka guuraan xarunta debdamiska ee #Muqdisho? Meeqo hanti dadweyne ayeey haystaan Abgaal #Muqdisho gudiheeda? Yaase noqonday Madaxweynihii ugu horeeyey ee #Imaaraadka sir culus ka haystaan si uu u fuliyo danahooda? Yaa diiday inuu sameeyo Maxakamadda Dastuuriaga ah Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa wax ka beddelay dastuurka federaalka si uu dalka iyo dadka u jah-waeeriyo? Yaa noqon doona Taliyaha Cusug ee Booliska #Soomaaliyeed? Maxat beesha caalamka u diiday inay wax dhaqaallo ah siiso Dowladda Soomaaliya? Yaa noqon doona Madaxweynaha soo socda ee Dowladda Koonfur Galbeed Iyo #Galumudug State?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho Abriil 19ka 2024– Dowaldda federaalka Soomaaliya ayaa soo bandhigtay rag loo qabtay fududeynta iyo ka qeyb galka weerarradii Hotel Xayaat, Hotel Elite, Hotel Afrik, xarunta maamulka gobolka Banaadir iyo hoobiyaal lagu garaacay Muqdisho.
Raggan ayaa sidoo kale gacan ka geystay qaraxyadii dadka badan lagu halaagay ee loogu magacdaray Soobe 2, Hotel Villa Rays, Hotel Pral Beck, Stadium Muqdisho, maqaayadda Jawi Coffe iyo goobo kale oo dad badan lagu laayey.
Dhammaan weeraradaas waxay dowladda Soomaaliya diiwaan gelisay in lagu laayey dad ka badan 400 oo qof, waxaana lagu dhaawacay oo qaarkood naafo daran ku noqday boqolaal qof oo dad Soomaaliyeed ah, kuwaas oo aan waxaba ka galabsan ragga maanta hor taagan cadaaladda.
Dowaldda federaalka Soomaaliya ayaa soo bandhigtay rag loo qabtay fududeynta iyo ka qeyb galka weerarradii Hotel Xayaat, Hotel Elite, Hotel Afrik, xarunta maamulka gobolka Banaadir iyo hoobiyaal lagu garaacay Muqdisho.
Raggan ayaa sidoo kale gacan ka geystay qaraxyadii dadka badan lagu halaagay ee loogu magacdaray Soobe 2, Hotel Villa Rays, Hotel Pral Beck, Stadium Muqdisho, maqaayadda Jawi Coffe iyo goobo kale oo dad badan lagu laayey.
Dhammaan weeraradaas waxay dowladda Soomaaliya diiwaan gelisay in lagu laayey dad ka badan 400 oo qof, waxaana lagu dhaawacay oo qaarkood naafo daran ku noqday boqolaal qof oo dad Soomaaliyeed ah, kuwaas oo aan waxaba ka galabsan ragga maanta hor taagan cadaaladda.
Tababaro ayey ku soo qaateen deegaanada Al-Shabaab, mid kasta markii loo soo wareejiyey Muqdisho, wuxuu qirayaa in dhibaatada ugu badan ay ka mari jireen sidii ay qaraxyo u soo geli lahaayeen Muqdisho, maadaama ciidamada ammaanka ay u yaallaan baro koontrool oo adag.
Ragaan waxay ka soo muuqdeen maxkamadda ciidamada, waxayna wajahayaan cadaaladda, qaarkood waxay muteysan karaan dilal toogasho ah, maadaama weerarro ay fuliyeen lagu laayey dad badan oo reer Muqdisho ahaa.
Waxyaabaha yaabka leh oo ay ka sheekeynayaan waxaa ka mid ah sida ay ugu suurtageli jirtay in xeryaha dowladda, waxayna bixiyeen xogo xasaasi ah, “Ma jirto Hoobiye aan la hageyn oo lasoo rido” ayuu yiri Yuusuf oo ka mid ah ragga nolosha lagu hayo ee Hoobiyaha ku soo weerari jiray dadka ku nool caasimadda Muqdisho.
Inta badan hoobiyaha ay ku garaacaan Muqdisho kuma dilaan ciidan ama masuuliyiin dowladeed, balse waxay ku laayaan Shacabka, balse Al-Shabaab waxay ku raaxeystaan xasuuqa shacabka, taas oo waxaba kama jiraan ka dhigeysa bartilmaameedka ay sheegayaan inay ku ridi jireen Hoobiyaha lagu garaaco Muqdisho.
Hoos ka daawo Barnaamijka Gungaar
Muqdisho Abriil 19ka 2024–Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa dhiggeeda Kenya uga tacsiyeysay geerida Taliyihii Ciidamada Kenya oo galabta ku geeriyooday shil diyaaradeed oo ka dhacay dalkaas.
Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya ayaa tacsi u dirtay Wasaaradda Gaashaandhigga Kenya, Ciidanka Difaaca Kenya, Dowladda iyo Shacabkeeda, kadib geeridii ku timid Taliyihii Ciidanka Difaaca Kenya Lt. General Francis Ogolla.
Sidoo kale, xogta ay heyso Caasimada Online waxay sheegeysaa in dowladda Soomaaliya ay sii balaarineyso tacsida oo xitaa xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya uu qorsheynayo inuu war ka soo saaro geerida Taliyihii ciidamada difaaca Kenya.
Taliyaha ayaa saaraa diyaarad milateri oo nooca qumaatiga u kaca ah, taas oo ku bur-burtay hawada dalka Kenya, wax yar uun kadib markii ay kacday.
8 qof oo saraakiil iyo askar isugu jirtay ayaa Taliyaha kula geeriyootay shilkaas, diyaaradda ayaa ku bur-burtay galbeedka dalka Kenya.
Taliyaha ayaa isbitaal loo qaaday isagoo haawacmay daran qaba, balse wax yar kadib waa uu geeriyooday, sida ay tebisay warbaahinta dalka Kenya.
Afhayeen u hadlay dowladda Kenya ayaa uga baaqay dadka Kenyanka ah in ay is dajiyaan, islamarkaana ay ka fogaadaan warrarka kutiri kunteenka ah, isagoo isku dayey inuu qariyo xaqiiqada geerida Taliyaha.
Dowladda Kenya ilaa hadda war rasmi ah kama soo saarin geerida Taliyihii ciidamada difaaca qaranka Kenya oo ku dhintay shilka diyaaraddeed, balse waxaa lagu wadaa in saacadaha na soo aadan uu ka soo baxay war dhameystiran.
Muqdisho Abriil 19ka 2024– Dowladda Soomaaliya ayaa soo xirtay Sheekh Cabdiraxmaan Axmed Rooble oo laga soo qabtay degmada Gadoon ee gobolka Galgaduud, kadib markii jeediyey khudbad uu ugu hiilinayo Khawaarijta Al-Shabaab, muuqaalka Shiiqaan ayaa baraha bulshada qabsaday maalmihii lasoo dhaafay.
Sida ay ogaatay Caasimada Online Sheekh Cabdiraxmaan ayaa muddo 3 maalmood ah ku xirnaa xabsi ku yaalla Dhuusamareeb, baaritaan kadibna waxaa loo soo gudbiyey Muqdisho.
Hey’adda NISA ayuu hadda u xiran yahay Sheekh Cabdiraxmaan oo cadeystay taageeradiisa Al-Shabaab, waxaana ku socda baaritaan culus, sida ay noo xaqiijiyeen ilo dhanka sirdoonka ah.
Wadaadkan ayaa la geeyay xarun hey’adda Nabad sugidu ku leedahay Muqdisho, waxaana wax laga waydiinayaa hadalo ku jirey muxaadaro uu dhawaan kaga soo horjeestay dagaalka dowladdu kula jirto Khawaarijta.
Wadaadkan oo sida muuqata ku adag afkaarta xagjirka ah ayaa maalmaha soo socda wajahaya Maxkamad, waxaana saraakiisha gacanta ku haya kiiskiisa aan kasoo xiganey in uu si cad u diidey, ka laabashada hadaladii qalafsanaa ee horay uu u yiri.
Dowladda ayaa muddo baadi goobeysay Sheekh Cabdiraxmaan, markii hore waa la marin habaabiyey hey’adaha ammaanka waxaana loo sheegay in masjidka uu muxaadaradaas ka jeediyey uu ku yaallo degmada Heliwaa ee Muqdisho, balse xaqiiqadu sidaas ma aheyn.
Ugu dambeyn waxaa Sheekh Cabdiraxmaan laga soo qabtay magaalo Garoon la dhaho oo 40 KM bari ka xigta caasimada Galmudug ee Dhuusamareeb, habeeno uu halkaas ku xiraa kadibna waxaa loo soo gudbiyey Muqdisho.
Sheekh Cabdiraxmaan oo la dhashay wadaadkii caanka ahaa ee dhintay Sheekh Boqol-Soon ayaa la sheegay inay biyo dhigatay afkaarta xagjirnimada waana sababta keentay in loo soo dhaadhiciyo baaritaanka adag ee NISA.
Shiiqaan ayaa si cad madaxweyne Xasan Sheekh ugu dhaliilay dagaalka uu ku qaaday Al-Shabaab, isagoo sheegay in dhiiga nimankaas uusan banaaneyn, sidoo kale ciidamada dowladda ayuu ku tilmaamay kuwo aan ‘jihaad ku jirin oo xaq darro ku dhimanaya’ taas oo hadal heyn badan ka abuurtay baraha bulshada.
Ethiopia Abriil 19ka 2024 Dagaal ayaa ka dhacay mid ka mid ah deegaannada lagu muransan yahay ee u dhaxeeya gobollada Tigray iyo Amxaarada ee waqooyiga dalka Itoobiya.
Waa rabshaddii ugu horreysay oo dhacda tan iyo markii heshiis nabadeed, ay kala saxiixdeen labada dhinac dabayaaqadii sanadkii 2022, heshiiskaas soo afjaray mid ka mid ah iskahorimaadyadii ugu xumaa ee dhawaanahaan ka dhacay Afrika.
Dagaalka ayaa xoogiisa waxa uu ka socdaa degmada Raya Alaama oo ay labada gobol kala sheeganayaan. Deegaankan ayaa hoos taga koonfurta gobolka Tigray ka hor inta uusan dagaalku dhicin sanadka 2020 balse waxa uu soo galay gacanta ciidamada Amxaarada.
Sida ay sheegayaan dadka deegaanka, iska hor imaadyada ayaa billowday sabtidii, waxayna socdeen maalmo kadibna ciidamada Tigrayga ayaa gudaha u galay magaalooyinka iyo tuulooyinka degmada.
Labada hoggaamiye ee Tigrayga iyo Amxaarada ayaa isla markiiba isweydaarsaday eedeymo ku saabsan cidda hurisay rabshadaha. Hadda, ma jiraan calaamado muujinaya in dagaalku qaboobay.
Maxaa keenay khilaafka?
Sheegashada dhuleed ee aagagga xuduudka u dhexeeya gobollada Tigrayga iyo Amxaarada ayaa jirtay muddo tobannaan sano ah.
Dhulka aan ka hadleyno waa aagga galbeedka Tigray, oo loo yaqaan Wolkayit kana tirsan gobolka Axmaarada, iyo Koonfurta Tigray gaarahaan deegaanka Raya oo xadka ku yaalla.
Balse deegaannadaan ayaa gacanta ugu jiray maamulladii Tigray tan iyo horraantii 1990-meeyadii, markii Itoobiya ay hirgelisay qaab-dhismeedka federaalka ku saleysan,iyadoo xilligaas la sameeyay labada gobo lee hadda dirirtu dhexmarayso.
Mas’uuliyiinta Amxaarada ayaa ku andacoonaya in deegaanadaas ay iyagu leeyihiin waxayna eeda dusha uga tuureen kooxda TPLF, oo ah koox siyaasadeed oo ka talinaysay gobolkaas ilaa dabayaaqadii 2010-kii.
Sannadkii 2020-kii, markii uu dagaal ku dhex maray dawladda federaalka iyo ciidamada Tigrayga, ciidamada Amxaarada ayaa ka barbar dagaalamayey ciidanka federaalka. Ciidamada Amxaarada ayaa la wareegay deegaanadii lagu muransanaa waxayna ka sameysteen dhismayaal maamul.
Ka dib laba sano oo dagaallo lagu hoobtay ay dhaceen, heshiis nabadeed ayaa lagu gaaray dalka Koonfur Afrika bishii Noofambar 2022-kii.
Inkastoo heshiiskaasi la gaaray haddana arrinta ku saabsan cidda maamulaysa deegaannada lagu muransan yahay ayaa ahayd mid aan xal loo helin.
Kooxaha xuquuqul insaanka ayaa ku eedeeyay ciidamada Amxaarada xad-gudubyo waaweyn oo ay ka mid yihiin in ay si xoog ah u barakiciyeen boqolaal kun oo qawmiyadda Tigrayga ka tirsan gaar ahaan galbeedka Tigray.
Jawaabta dowladda
Maamulka magaalada Addis Ababa ee xarunta federaalka ayaan weli ka hadlin iska horimaadyadan u dambeeyay.
Balse waxa ay dhawaan shaaciyeen in la qorsheynayo in ciidamadu ay sii maamulaan deegaanadaasi inta xal laga gaarayo. Horey waxay u sheegeen in ay soo celin doonaan dadka Tigrayga ah ee barakacay, aftina laga qaadi doono.
Jawaabta dowladda
Maamulka magaalada Addis Ababa ee xarunta federaalka ayaan weli ka hadlin iska horimaadyadan u dambeeyay.
Balse waxa ay dhawaan shaaciyeen in la qorsheynayo in ciidamadu ay sii maamulaan deegaanadaasi inta xal laga gaarayo. Horey waxay u sheegeen in ay soo celin doonaan dadka Tigrayga ah ee barakacay, aftina laga qaadi doono.
Jawaabta dowladda
Maamulka magaalada Addis Ababa ee xarunta federaalka ayaan weli ka hadlin iska horimaadyadan u dambeeyay.
Balse waxa ay dhawaan shaaciyeen in la qorsheynayo in ciidamadu ay sii maamulaan deegaanadaasi inta xal laga gaarayo. Horey waxay u sheegeen in ay soo celin doonaan dadka Tigrayga ah ee barakacay, aftina laga qaadi doono.
Dhiniciisa, madaxa maamulka ku meel gaarka ah ee Tigray, Getachew Reda, ayaa ku tilmaamay in rabshadahaan ay ka dambeyaan dad “cadow ku ah nabadda”.
Maxaa xiga?
Isku dhacyada Itoobiya ayaa ah kuwo aan la saadaalin karin halka ay ku dambeyn doonaan.
Muqdisho Abriil 19ka 2024– Markii Golaha Wasiirada Soomaaliya ay ansixiyeen heshiiska iskaashiga militari ee lala galay Imaaraadka Carabta bishii February 2023, caro xooggan ayaa ka dillaacday Muqdisho.
Xildhibaanada qaar ayaa shaaciyey in heshiiska uu ka hor-imanayo madax-banaanida iyo qarannimada Soomaaliya.
Heshiiska waxaa ku jiray qodobo muhiim u ah Soomaaliya, aadna ay ugu baahan tahay sida tababarka ciidamada, mushahar siintooda iyo qodobo kale.
Golaha Wasiirada ayaa deg deg u ansixiyey heshiiska, waxaana Imaaraadka Carabta ay Muqdisho kusoo celiyeen qaar ka mid ah ciidamada Soomaaliya ee lagu tababarayey Uganda, ayaga oo bixinaya mushaharkooda, si ay u sugaan amniga caasimadda.
Bil kadib militariga Imaaraadka ayaa billaabay inay saldhig cusub oo ay ayaga maamulaan ka dhisaan maamulka Jubaland.
Ayada oo ay jiraan arrimahan, xildhibaanada qaar ayaa rumeysan in heshiiska uu xadkiisa ka baxay.
Haddaba maxay yihiin qodobada halista loo arkay ee ku jira heshiiska?
Heshiiska oo ay aragtay Caasimada Online, ayaa Imaaraadka Carabta sharciyad u siinaya “inay howlgallo militari iyo amni, oo ay ku jiraan dhul, bad iyo cir ka fulin karaan Soomaaliya, haddii ay u arkaan kuwa loo baahan yahay, si ay u ciribtiraan unugyada argagixisada.
Heshiiska ayaa sidoo kale Abu Dhabi “u ogolaanaya inay isticmaasho” dhulka Soomaaliya.
Imaaraadku “waxa uu xaq u leeyahay in uu isticmaalo dekedaha dhulka, dekedaha badda iyo garoomada diyaaradaha ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya,” kana samaysto saldhigyo ciidan iyo tababaro si uu hawlihiisa u sii wato, ayaa ku qoran heshiiska.
Qodobka ugu culus, muranka badanna dhaliyey ayaa si kastaba ah, in heshiiska uu xasaanad buuxda siinayo militariga Imaaraadka, taasi oo dad badan ka caraysiisay.
“Dhammaan dadka ku hoos shaqeeya heshiiskan waa in la siiyaa ilaalin iyo xasaanad ka dhan ah dacwad kasta oo caalami, sharci ama maamul ah, gudaha Soomaaliya,” ayaa lagu qoray heshiiska.
Waxa uu intaas ku darayaa “Shaqsiyaadka ku hoos shaqynaya heshiiskan laguma soo oogi karo hab-raac heer qaran ama caalami ah ama dacwad ama xukun ku dabaqid ayaga ka dhan ah,” gudaha Soomaaliya inta lagu guda jiro dhaqan-gelinta heshiiska.
Heshiiska ayan weli la horgeyn baarlamanka, waxaana hadda xog ay heshay Caasimada Online ay sheegeysaa in dowladda madaxweyne Xasan Sheekh aysan sidaas damacsaneyn.
Waxaa sidoo kale jirta in Soomaaliya ay heshiis militari oo kale oo kan la mid ah ay la gashay Turkiga, kaasi oo durba la dhaqan-geliyey kadib markii ay meel mariyeen golaha wasiirada, baarlamanka, islamarkaana uu saxiixay madaxweynaha.
Xiriirka Muqdisho iyo Abu Dhabi ayaa hadda sii xumaanaya, waxayna u muuqataa inay labada dhinac kala tagayaan.
Saraakiisha Imaaraatka Carabta ayaa horaantii bishan u sheegay dowladda federaalka in ay joojinayaan lacag dhan 5 milyan oo dollar oo ay ku taageeri jireen qaar ka mid ah ciidamada Milatariga Soomaaliya.
Imaaraadku waxay joojiyeen lacagihii ay siin jireen shan guuto oo ku sugan meelo ka baxsan Muqdisho, ayaga oo hadda bixiya kaliya taageerada dhaqaale ee laba guuto oo xasilinaya caasimadda iyo hal guuto gaar ah, oo loo xil saaray ilaalinta xarumaha muhiimka ah ee dowladda.
WARARKA MAANTA 18ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta:: Maxay beesha caalamka ugu diiday iinay wax dhaqaallo ah siiso Dowladda #Soomaaliya? Maxayse Dowlad Gobaleedka #Puntland u fashishay musuqmaasuqa baahsan ee Madaxtooyadda #Soomaaliya? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu sameeyo Maxkmadda Dastuuriga ah? Maxuuse Madaxweynr Mudane Xassan u diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Maxuuse Taliyaha Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka Daba-Dhilif Denjire Cabdilaaahi Sanbalooshe u soo xiray Weriye Xuseen Cabdille kaasoo soo duubay Godkii dadka la dilo lagu aasi jiray? Maxayse baada weli uga qaataan xaasaska Madaxweyne Mudane Xassan laamaha dowladiga ah sida Garoonka Aadan Cadde iyo meelo kale foo farabadan? Meeqo ciyaalka Madaxweyne Mudane Xassan ayaa xilal dowli ah haaya hadda? Mushaharka ay qaataan waa imisa?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho Abriil 18ka 2024– Maleeshiyaadkii hoggaamiye kooxeedyada lagala wareegay ayaa gabaabsi kusii ah kamid ahaanshaha ciidanka dowladda Soomaaliya, tani waa farriin togan maadaama ay gacan ku dhiiglayaal u badnaayeen.
Sidoo kale balwadaha maanka dooriya ayaa si weyn dib ugu dhigay waxqabadkii laga filaayay askartii loo tababaray dowladda Soomaaliya 15-kii sano ee lasoo dhaafay, waxayna dhinaca kale dhaxalsiisay inay isla askarta shacabka ku dhibaateeyaan awooddii loo dhiibay, iyaga oo raadinaya lacago ay ku iibsadaan jaad iyo waxyaabo kale oo qofka maskaxdiisa dhinaca taban u jiida.
Intii uu socday qorshihii wejigii hore ee la-dagaalanka argagixisada ee dowladda madaxweyne Xasan Sheekh waxyaabaha la ogaado waxaa kamid ahaa in argagixisada ay soo weerarto ciidanka saacadaha ay ogaadan inay jaadka ka kaceen.
Waxaa kale oo jira farriimo hore oo sheegayay in argagixisada laftigeeda ay dhowr jeer ka shaqeysay in askarta kasoo horjeeda jaad loo geeyo, si ay dagaalka iyo difaacaba uga mashquulaan kadibna ay weerar ugu qaadan.
Dhowr weerar oo gaadmo ahaa oo ay argagixisada ku qaaday ciidanka xoogga dalka sanadkii hore ee 2023 waxaa sabab u ahaa ku mashquulida ay askarta ku mashquushay jaadka.
Laakiin markan waxaa jirta farriin weyn oo wax ku ool ah, ciidan uu hadda tababar u socdo oo la rabo inay ka qeyb qaatan la-dagaalanka argagixisada ayaa noqday ciidankii koowaad ee loo qoro dowladda Soomaaliya oo shuruudaha xulista ay ku jirto in uusan askariga laheyn wax balwadaha maanka dooriya kamid ah.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo dorraad la hadlay ciidankaas loo carbinayo dagaalka ee ka nadiifka ah balwadaha maanka dooriya waxa uu sheegay in qofkii ciidanka ku dhex jira ee la arko isagoo balwad wada inuu yahay nin u adeegaya argagixisada, wuxuuna madaxweynaha ku baaqay in qofkaas la qabto.
Waxaa kale oo madaxweynaha uu sheegay in askarigii la arko isagoo balwad isticmaalayo inuu iskaga tagi doono ciidankan cusub, maadaama markii hore lagu soo xulay in aysan balwad laheyn.
“Ciidanka waxa jabiya ama dila ayay balwada kamid tahay, nin balwad la wareegaya ciidanka dhexdiisa Shabaab ayuu u adeegaya waa cadow ee qabo. Waa hubaa in idinka la idin soo aadeynin oo waa kuwaasi kuwii balwada maaha aalinka howl-gashaan Insha allah,” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
Muqdisho Abriil 18ka 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Madaxtooyada Qaranka ku qaabilay Cabdulaahi Jaamac Maxamed oo kaalinta labaad ku guuleystay billadda qalinka ah tartanka orodka 5000m ee Ciyaaraha Guud ee Qaramada Afrika, oo lagu qabtay dalka Ghana.
Madaxweynaha ayaa ku ammaanay Cabdulaahi Jaamac Maxamed sida uu u matalay dalkiisa.
Xasan Sheekh ayaa tilmaamay in guusha uu Cabdullahi gaaray ay tahay mid taariikhi ah oo dhiirigelin u ah ciyaaraha fudud ee dalka iyo dhallinyarada Soomaaliyeed.
Ku-simaha Ra’iisul Wasaaraha, ahna Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka dalka Saalax Axmed Jaamac, ayaa xalay xafiiskiisa ku qaabilay Cabdullaahi Jaamac Maxamed oo ah Orodyahan Soomaaliyeed oo guul ka soo hooyey, billad qalin ahna Soomaaliya ugu soo guuleystay orodka 5000 ee mitir ee Kulankii 13aad ee Cayaaraha Afrikaanka (13th African Games), kaas oo ka dhacay Accra, Ghana, 22kii Maarso 2024.
Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka ayaa tilmaamay in Cabdullaahi uu yahay nin dhallinyaro ah oo ammaan gaar ah mudan, maadaama uu iskiis isugu xilqaamay in uu waddankiisa iyo calankiisa ku metelo fagaarayaasha ciyaaraha ee caalamiga.
“Cabdullaahi dadaalkiisa iyo go’aan-qaadashadiisu waxa ay dhiirragelin u yihiin dhallinyarada Soomaaliyeed, in aanay meel kale ka sugin ee horumarinta ay iyagu hormood u yihiin, iyo in guushu tahay mid la gaari karo, si walba oo caqabaduhu u badan yihiin”. Ayuu yiri Saalax.
Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa mudnaan siinaysaa horumarinta ciyaaraha, iyada oo dhisaysa kaabayaasha isboortiga, si dhallinyaradu u helaan tababbarro iyo fursado heer caalami ah oo ay asaaggood kula tartamaan una soo bandhigaan hibooyinkooda gaarka ah iyo kartidooda.
Waxa uu sheegay Ra’iisul Wasaare ku-xigeenku in Xukuumadda #DanQaran ay ka go’an tahay horumarinta karaanka dhallinyarada iyo sare-u-qaadidda xirfadahooda, si ay awood ugu yeeshaan in ay ka qayb qaataan suuqa shaqo-abuurka.
“Waxa aan ku kalsoon ahay in Cabdullaahi iyo dhallinyarada la midka ah ee isxilqaamayaasha ahi ay guulo intan iyo ka weyn ba ah soo hoyin doonaan sidii aan hore u ga barannay. Xukuumaddu na wax ay garab taagan tahay dadaalka dhallinyarada, waxa na ay diyaar u tahay in ay ku taageerto himilooyinka guusha ee ay ku taamayaan”. Ayuu intaas raaciyey Mudane Saalax Axmed Jaamac.
Khaatumo State Abriil 18ka 2024 Sarkaal sare oo ka tirsan ciidammada SSC-Khaatumo ayaa sheegay in qorshaha qaar ka mid ah ciidammada taageerayay xoogagga SSC dib ugu noqdeen Mudug ay tahay mid la isla ogaa, markii loo baahdana ay soo noqon karaan.
“Ciidammad SSC-Khaatuml way ku filan yihiin difaaca dhulkooda, wayna uga mahadcelinayaan ciidammada sida xaqa ah ugu soo gurmaday intii ciidammada Somaliland oo u abaabulan hab beeleed ay duqeynayeen Laascaanood,” ayuu yiri sarkaalka sare ee SSC-Khaatumo oo ku sugan duleedka deegaanka Oog.
“Haddii ciidamada beelaha maamulka Somaliland taageersan ay weerar soo qaadaan dagaalku wuu ka duwaananaan doonaa kii socday sanad kahor. Wuxuu noqon doonaa mid ka socon doona soohdin beeleed dheer,” ayuu yiri.
Sarkaalka oo codsaday inaan la magacaabin ayaa sheegay in Somaliland aysan waxba ka dheefi doonin colaad cusub, ayada oo bilihii ugu dhowaa ay xaaladduu deganeyd.
“SSC-Khaatumo iyo ciidammada taageerayay weerar kuma qaadin dhulka beelaha Isaaqa. Colaad cusub macne cusub bay yeelanaysaa. Waxaannu u arki doonnaa gardarro dhiigeenna iyo hantideenna lagu bannaysanayo,” ayuu yiri.
Maamulka Somaliland ayaa maalmihii u danbeeyey dhaq-dhaqaaq xooggan ka wadey jiidaha ciidamadu isku hor fadhiyaan ee degmada Oog oo u dhaxaysa Burco iyo Laascaanood.
Sidoo kale waxaan u mahadcelinayaa waalid, walaal, ehel iyo asxaabta saxaafadda oo dedaal badan ku bixiyay in aan Xorriyadeyda helo la’aantoodna aysan waxba suurta geli laheyn.
Dhamaan Shacabka Soomaaliyeed ee isoo wacay waxaan ka raali gelinayaa in aanan u wada jawaabi karin, waana uga mahadcelinayaa niyad wanaagooda iyo garab istaagooda, laakiin qof kasta halkaan ayaa uga mahadcelinayaa 100%
Anigoo tixgelinaya codsiga dadkii isoo daayay waxaan hadalkeyga ku soo koobayaa “Saxaafadda Soomaaliya waxay saaran tahay gaari BUS ah oo Miineysan, rimoodkii lagu qarxin lahaana uu gacanta ku haayo nin kale!”
Somaliland ayaa boqolaal dhallinyaro ah oo ay sheegtey in tababar u soo xirtay keenteay furimaha la isku horfadhiyo, sidoo kale gaadiid dagaal oo dheeraad ah ayaa la keenay aagaas.
Wararku waxay sheegayaan in Somaliland dooneyso in ay dagaal dib ugu soo qaadeyso gobolka Sool oo laga saarey bishii Agoosto ee sanadkii hore, ka hor maalinta ay sida weyn u xusaan ee 18 May.
Ilaa saddex deegaan ayaa ciidamo dheeraad ah la keenay sida ay sheegayaan dadka deegaanka, waxaana kamid ah Buqdharkeyn iyo Oog.
Puntland Abriil 18ka 2024 Weriye Xuseen Cabdulle Maxamed ayaa soo saaray qoraal uu kaga warbixinayo xarig ay u geysatay hey’adda Sirdoonka iyo Nabad Sugidda Qaranka ee NISA, qoraalkaan intiisa badan wuxuu ku soo bandhigay magacyada masuuliyiin ka qeyb qaatay siideyntiisa, isagoo sheegay inuu xiraa muddo 24-saac ah.
Sidoo kale, Weriye Xuseen Cabdulle wuxuu soo bandhigay wadahadal kooban oo dhex maray isaga iyo Agaasimaha NISA Cabdullahi Sanbaloolshe, ka hor inta aan la xirin.
Masuuliyiin uu ugu horeeyo Madaxweyne Xasan Sheekh oo kasoo wada jeeda beesha Abgaal ayuu sheegay inay ka qeyb qaateen soo deyntiisa, isagoo balan-qaaday in uusan aamusi doonin oo xaqiiqada uu soo tebi doono.
Xuseen Cabdulle ayaa ka mid ah Weriyaasha ugu caansan magaalada Muqdisho, wuxuu leeyahay warbaahin gaar ah, wuxuuna soo tebiyaa dhacdooyinka xasaasiga ah ee dalka.
Hoos ka akhriso qoraalka Xuseen:
MAHADCELIN
Axmdlh waan helay Xorriyadeyda, kadib 24 saac oo aan afduubnaa!
Waxaan u mahadcelinayaa Madaxweynaha Soomaaliya Dr Xasan Sheekh Maxamuud oo amarkiisa leygu daayay, Madaxweynihii hore ee Sheekh Shariif Sheekh Axmed, Madaxweynaha HirShabeelle Cali Guudlaawe, Xildhibaan C/qaadir Cosoble, Xildhibaan Cabdiraxmaan Maxamed Sheekh, Xildhibaan Xasan Cabdinuur, Xildhibaan Macalimuu, Sheekh Soomow iyo dhamaan madaxdii ka qeyb qaadatay in aan Xorriyadeyda helo.
Nairobi Abriil 18ka 2024 Madaxweynaha maamulka Puntland Mudane Siciid Cabdullaahi Deni oo safar gaar ah ugu maqnaa dalka Isutagga Imaaraadka Carabta ayaa hadda ku wajahan magaalada Nairobi ee dalka Kenya.
Madaxweynaha Dowladda Puntland ayaa mudada uu ku sugan yahay Nairobi la kulmi doona qaar kamid ah safiirada dalalka taageera arrimaha Soomaaliya iyo qaar kamid ah hay’adaha caalamiga ah ee ka shaqeeya barnaamijyada gargaarka iyo hormarinta.
Safarka Madaxweynaha Puntland oo qorsheysnaa maalintii Talaadada ayaa baaqdey kadib markii roobab xooggan ay ka da’een Dubai, taas oo saameysay duulimaadyada diyaaradaha.
Xog ku dhaw safarka Madaxweyne Siciid Deni ayaa sheegaysa in uu kulan gaar ah la qaadan doona madax ka socota dowladda Maraykanka oo ku sugan Kenya.
Dowladda Maraykanka ayaa aad uga walaacsan xaaladda isbeddelka leh ee Soomaaliya gaar ahaan arrimaha burcadbadeeda, argagixsada iyo xiisadda ka taagan badda cas, waxaana hadda ay u muuqataa mid wax ka beddalaysa siyaasadeedi Geeska Afrika ee 12 sano ee la soo dhaafey.
Kulanka Deni iyo Maraykanka ayaa looga hadli doonaa iskaashiga Puntland iyo Maraykanka ee arrimaha amniga iyo geedi socodka dowladnimada Soomaaliya.
Qaar kamid ah golaha wasiirada Puntland oo uu ka mid yahay wasiirka Qorsheyna iyo Iskaashiga Caalamiga ah iyo qaar ka mid ah la-taliyaasha Madaxweyne Siciid Cabdullaahi Deni ayaa hadda ku sugan magaalada Nairoobi kuwaas oo diyaarinaya kulamada Madaxweynaha.
Puntland ayaa beesha caalamka ka dooneysa in loola dhaqmo hab gaar ah maadaama xiriirka u jartay Dowladda Federaaka, kadib markii ay ku eedeysey in Madaxweyne Xasan Sheekh uu dastuurkii ku xadgudbay.
Maamulka ayaa shalay diiday ka qayb-galka shirka Golaha Wadatashiga Qaranka ee uu iclaamiyay madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, kaas oo la filayo inuu magaalada Muqdisho ka dhaco inta u dhexeyso 20 illaa 21-ka bishan April ee sanadka 2024-ka.
Puntland Abriil 18ka 2024 Maamulka Puntland ayaa sheegay inuu kalsoonidii kala noqday xildhibaanada ku matala labada aqal ee baarlamaanka ee kasoo horjeeda go’aannada ay Puntland ka qaadatay xiriirka dowladda federaalka.Puntland waxay sheegtay in xildhibaanadaas aysan Puntland ku matali karin Muqdisho.
Wasiirka warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Dirir ayaa yiri hadalkaan, isagoo sheegay in xildhibaanada ay Puntland u dirsatay Muqdisho, ay mucaarad ku noqdeen deegaanadii lagasoo doortay.
“Qofka meesha lagasoo doortay mucaarad ku noqday, xagguu joogayaa? Waa inay ogaadaan in aanay xasaanad lahayn haddii ay dafireen degaankii lagasoo doortay. Iyaga iyo dadka suuqa jooga waa isku mid.” Ayuu yiri wasiir Caydiid Diri.
Hadalka wasiirka warfaafinta Puntland ayaa yimid, xilli qaar kamid ah xildhibaanada labada aqal ah ee kasoo jeeda Puntland, ay sheegeen inay iyagu arrimaha Puntland kala xaajoonayaan dowladda federaalka, maaddaama uu madaxweyne Deni xiriirka u jaray dowladda federaalka Soomaaliya.
Xildhibaannadan ayaa ku eedeeyay madaxweyne Deni inuu arrimo siyaasadeed oo isaga u gaar ah uu kula dirirsan yahay dowladda federaalka, taasoo ay sheegeen inay kala dhalatay in dadka reer Puntland ay waayaan mashaariicdii ay xaq u lahaayeen.
WARARKA MAANTA 17ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta:: Maxay raggii badda #Soomaaliya qasbay in dhul baddeed Soomaaliyeed loo xukummo dalka #Kenya sida Madxweyne hore Mudane Shiikh Shariif, Raysal Wasaasre hore Mudane Cumar Cabdirashiid Iyo Wasiir hore Xildhibaan Cabdiraxman Cabdishakuur u rabaan inay fashilaan xukuummadda dhiqlaha/Kutaanta ee uu hoggaaminaayo Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Bare “OG-360 Dhaweeye”? Yaa maanta maxkamnad u baahan oo sharciga la waafajiyaan oo dhul baddeed Soomaaliyeed muran geliyey? Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan Shiiikh u diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dastuuriga ah? Meeqo saraakiishii ka hartay tuuggadii #Nabad Iyo #Nolol ayaa weli ka dhex shaqaynaaya ciidanka kala duwan?
Ha Wiqleyso!
Puntland Abriil 17ka 2024 Puntland ayaa qaaddacday shirka wadatashiga ah ee uu madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheikh Maxamuud, uu ugu yeeray madaxweynaasha dowlad goboleedyada iyo gobolka Banaadir.
newsinsdeWasiirka warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Dirir oo wareysi siiyay warbaahinta gudaha, ayaa sheegay in aysan jirin dowlad Soomaaliyeed oo ay aqoonsan yihiin oo ay wada xaajood la galaan.
“Dowladda Soomaaliya waxaa looga baahan yahay in ay dib ugu soo laabato ka hor inta aan laga doodin masiirka Soomaaliya” ayuu yiri Maxamuud Caydiid Dirir, isagoo ka dhawaajiyay in Puntland ay ku adkaysanayso in aanay jirin dowlad Soomaaliyeed oo ay aqoonsan yihiin.
Wasiirka warfaafinta wuxuu sheegay, dowladda Soomaaliya in looga baahan yahay inay kusoo laabato xayndaabka sharciyadda, markaas kadibna ay diyaar u yihiin ay ka qeyb galaan wada xaajoodyada arrimaha dastuurka looga doodayo.
“Annagu inay dowladnimo jirto maba aaminsanin. Yaa noo yeeraya oo aan wada xaajoonaynaa? Soo inay sharciyaddii kusoo noqoto ma ahan marka hore. Wax iyaga gaar u ah ayay abaabusheen, cid kala qeyb galaysa oo Puntland ahi ma jirto,” ayuu yiri wasiirka warfaafinta Puntland.
Go’aanka ay Puntland ku qaaddacday shirka wadatashiga ayaa hoosta ka xarriiqaya heerka uu le’eg yahay khilaafka siyaasadeed ee kala dhaxeeya dowladda federaalka Soomaaliya.
Muqdisho Abriil 17ka 2024 Warar dheeraad ah ayaa kasoo baxaya dil argagax leh oo maanta laba qof oo shacab ahaa loogu gaystay degmada Dayniile ee gobolka Banaadir.
Dilka ayaa si gaar ah uga dhacay waaxda Kurdamac ee degmada Dayniile, halkaas oo lagu laba marxuum oo lagu kala magacaabi jiray Cabdiuur Sandheere oo loo yaqiinay (Cabdi Gedow) iyo Cabdullaahu Cismaan Shidane, waxaana dilay nin kale oo magaciisa lagu sheegay Axmed Cismaan Geelle oo goobta isaga baxday.
Guddoomiye ku xigeenka amniga ee degmada Dayniile oo la hadlay warbaahinta ayaa xaqiijiyay dilka labada ruux, wuxuuna sheegay inay tageen goonta uu ka dhacay.
“Wuxuu dilka ka dhashay muranka dhul dhaxaltooyo ah oo maalmahanba taagnaa nin ka tirsan dhaxaltooyada oo hub haystay ninkaas ayaa waxa uu sameeyay fal argagax leh, wuxuuna dilay laba qof oo shacab ah, waana ku daba jirnaa” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.
Magaalada caasimada ah ee Muqdisho ayaa waxaa badanaa ka jira murano la xiriira dhulalka, waxaana badanaa ka dhasha isku dhacyo sababa dhimasho iyo dhaawac.
“Maanta waxaa halkan ka dhacay shil, waxaana lagu dilay laba marxuum Allaha u naxariisto, haddii aan maamulka nahay aad ayaan uga xunahay” ayuu yiri.
Sidoo kale wuxuu tilmaamay in falkan argagaxa leh uu ka dhashay muranka dhul dhaxaltooyo ah oo ay isku haysteen labad nin ee la dilay iyo ninka wax dilay.
Waxaa kale oo uu xusay in maamulka iyo laamaha amniga ay wadaan dadaallo dheeraad ah oo ay ku baadi goobayaan eedeysanaha oo goobta ka baxsaday, kadib dhacdada.
Muqdisho Abriil 17ka 2024 Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo qoraal soo saaray ayaa shir gaar ah ku casuumay dhammaan madaxda goboleedyada iyo duqa magaalada Muqdisho, kaas oo looga hadlayo arrimo xasaasi ah.
Shirkan oo ah midka Golaha Wadatashiga Qaranka ayaa madaxda lagu casuumay waxaa kamid ah madaxweynaha Puntland, Saciid Deni oo haatan khilaafkii ugu xumaa uu kala dhexeeyo madaxweyne Xasan Sheekh, kaas oo dhawaan xiriirka u jaray dowladda dhexe.
Nuqul kamid ah warqadda casuumadda ah oo ay heshay Caasimada Online ayaa waxaa madaxda maamul goboleedyada looga codsaday inay kasoo qayb-galaan shirkaas oo magaalada Muqdisho ka dhcii doono inta u dhexeeysa 20 illaa 21-ka April ee sanadkan.
“Mudanayaal madaxweynayaal salaan diirran ka dib waxaa sharaf ii ah inaan idinku casuumo in aad kasoo qaybgashaan Shirka Golaha Wadatashiga Qaranka oo ka dhici doona Muqdisho inta u dhexeeysa 20 illaa 21-ka April”ayaa lagu yiri qoraalka casuumaadda ah.
Sidoo kale qoraalka ayaa waxaa lagu sheegay in shirka looga hadli doono arrimo masiiri ah oo ay kamid yihiin dhammeystirka dastuurka dalka iyo dagaalka lagula jiro Al-Shabaab.
“Shirkan waxaa looga hadli doonaan arrimo masiiri ah oo ay kamid yihiin la dagaallanka argagixisada Al-Shabaab iyo dhameystirka dastuurka dalka” ayaa lagu yiri warqadda.
Shirka uu iclaamiyay madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kusoo aaday xilli xasaasi ah, isla markaana uu kasii daray khilaafka siyaasadeed ee dalka, kaas oo ka dhashay wax ka beddelka dastuurka dalka oo ay diideen xubnaha mucaaradka iyo maamulka Puntland.
Maamullada kale oo markii hore taageersanaa qorshaha Villa Soomaaliya ayaa dhankooda gaabsaday wixii ka dambeeyay markii la ansixiyay wax ka beddelka dastuurka KMG ah.
Muqdisho Abriil 17ka 2024 Wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya Axmed Macalin Fiqi ayaa weerar afka ah ku qaaday Puntland iyo Somaliland, isagoo u cadeeyey awoodooda dastuuriga ah, isla markaana muujiyey in culeys badan oo ka saari doono arrimaha dibadda.
Fiqi ayaa hadal ka jeediyey madal uu galabta xilka wasiirka arrimaha gudaha kula wareejiyey wasiirka cusub Cali Xoosh oo ka soo jeeda deegaanada Puntland.
Wasiir Fiqi ayaa sheegay in hadda Xoosh uu wajahayo imtixaan adag, maadaama maamulkiisii Puntland uu maqan yahay, isla markaana uu diidan yahay in dowladda dhexe uu la shaqeeyo.
“Wasiir Xooshoow Puntland lama taataaban jirin sidii Somaliland Islaanka iyo akhyaar kale baa meel kuu fadhiya, waxaa laga yaaba inaad is leysaan waxbaa qoorta kugu jira” ayuu yiri Wasiir Fiqi.
Wuxuu sheegay intii uu joogay xilka wasaaradda arrimaha gudaha in caqabadii ugu weyneed ay ka soo wajahday aqoonsigii SSC Khaatumo, balse uu aaminsan yahay in arrintaas ay guul taariikhi ah ka gaareen, maadaama halkaas laga dhisay maamul ku meel gaar ah.
Fiqi ayaa sheegay in dowlad goboleedyada qaar ay ku doodayaan in dastuurkii KMG ahaa ay heystaan, balse isagii xitaa ay ku xad-gudbaan oo xiriiro caalami ah ay sameystaan, taas oo aan la ogolaa doonin sida uu ku hanjabay.
“Awooda arrimaha dibadda ee dalkaan waxaa ka masuul ah dowladda federaal, nin intuu tago heshiis lama soo gali karo wadan dibadda ah, hadii dastuurkii hore lagu dhaqmayo, qodobka 54–aad ayaa dowladda federaalka siinaya awooda maamulka arrimaha dibadda, gaashaandhigga iyo jinsiyadda iy socdaalka,” ayuu yiri Fiqi.
Waxaa xusid mudan in Puntland iyo Somaliland oo garab maray dowladda federaalka ay heshiisyo lasoo galeen dowladda Itoobiya, taas oo weli dowladda federaalka Soomaaliya mareyn ka rabta, maadaama ay dhabarjebin weyn ku tahay.
Fiqi oo nin ad adag ah ayaa hadda noqday wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya, waxaana sugeysa maareynta siyaasad qalafsan oo Soomaaliya kala dhaxeysay wadamo ay ugu horeyso Itoobiya, intaas waxaa dheer in Soomaaliya ay tahay wadan tabar yar uu u baahan is xakameyn iyo cayaaridda diblomaasiyad heerkeedu sareeyo.
Muqdisho Abriil 17ka 2024 Ilaa saddex deegaan oo dhaca xuduuda maamulada Somaliland iyo SSC Khaatumo ayaa caawa laga dareemayaa colaad iyo dhaqdhaqaaqyo ciidan oo xoog leh, waxaana laga cabsi qabaa in dagaal kale uu qarxo.
Labada dhinac ayaa waxay ciidamo cusub keeneen goobaha qaar ee ay isku hor fadhiyeen markii horaba, sida ay Caasimada Online u sheegeen dadka ku nool deegaanada dhaca xuduuda labada maamul.
Deegaanka Buqdharkayn oo ay horay dagaalo culus ay uga dheceen ayaa ka mid ah meelaha lagu daabulay ciidamada cusub, deegaankaas ayaa 180 KM u jira magaalada Laascaanood ee gobolka Sool oo fadhi u ah maamulka SSC.
Waa deegaan muhiim ah oo dhaca inta u dhaxeysa Burco iyo Laascaanood, halkaas waxaa isku hor fadhiya ciidammo ka socda labada dhinac, waxaana suurtagal ah inay fooda is daraan waqti kasta.
Inkastoo deegaanada ciidamada Somaliland lasoo dhoobay ay wax badan ka fogyihiin caasimada SSC ee Laascaanood, hadana ciidanka Khaatumo ayaa fogaaday ina diyaar garoobay weerar uga yimaada dhanka Somaliland.
Goobaha caawa laga sareemayo saansaanta colaadeed ayaa horay u ahaa saldhigyadii ciidamada Somaliland, ka hor dagaalkii ay la galeen shacabka SSC, dagaalkaas oo burbur xooggan gaarsiiyey magaalada Laascaanood, balse markii dambe looga awood badiyey ciidamada Somaliland.
Xoghayaha Warfaafinta maamulka Khaatumo SSC, Daahir Cabdirisaaq Axmed ayaa sheegay in ciidamadoodu ay ku sugan yihiin deegaanadooda, isla markaana aysan cidna dagaal kula jirin haatan, balse waxa uu qiray in ay jiraan dhaqdhqaaqyo ka socda meelaha xadka u ah labada dhinac.
Dhanka Somaliland ilo xog ogaal ah ayaa sheegaya in ay jiraan diyaar garow ay ku tagayaan deegaanada Khaatumo ee ay horay uga talin jireen, balse khubarada ciidanka waxay qabaan in roobka bilaabanaya ee xilliga Guga uu baaji karo colaad halkaas ka dhacda toddobaadyadaan.
Muuqaallo lagu wadaagay baraha bulshada ayaa muujinaya ciidammo dhalinyaro ah oo muuqaallo ay iska duubayaan ku sheegaya in ay dagaal diyaar u yihiin, colaada u dhaxaysa Somaliland iyo SSC Khaatumo ayaa ka bilaabatay Laascaanood, balse magaaladaasi waa caasimadda maamul aqoonsi ku meel gaar ah ka helay dowladda dhexe ee Soomaaliya, taas oo dhabarjab ku noqotay Somaliland.
WARARKA MAANTA 16ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta::Yaa diiday inuu dhis #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday inuu sameeyo Maxakmad Dastuuri ah Madaxweyne Mudane Xassan? Maxuu qaban karaa Xeer Ilaaliyaha Guud Maxamuud Suleemaan oo xitaa aan soo xiri karin Madaxweyen Mudane Saciid Cabdilaahi Deni Iyo Madaxweyne Mudane Muuse Biiixi Cabdi oo dastuurka dalka iyo madaxbannaanida si xun ugu xad-gudbaya? Maxuuse Xeer Ilaaliyaha-Guud Maxamuud Sulaymaan u qaban waayey xad-gudubyada Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh ku samaynaayo dastuurka federaalka iyo shacabka Soomaaliyeed? Yaa runta ka qarin kara shacabka Soomaaliyeed? Ha Wiqleyso!
Nairobi Abriil 165ka 2024 Dowladda Kenya ayaa dooneysa inay dib uga gor-gortanto heshiis dhinaca tamarta ah oo ay horay ula gashqy Itoobiya.
Isku-deygan ayaa imanaya ka gadaal markii ay Addis Ababa ku guul-sarreysatay in ay buuxiso shuruudihii lagu heshiiyay.
Heshiiskan oo labada dal dhex-maray bishii July 2022-kii ayaa dhigayey in Itoobiya ay Kenya ka iibiso koronto muddo ku siman 25 sano, balse durba waxaa soo wajahday caqabado u saamixi waayey soo saarista tamar ku filan in ay koronto u dhoofiso dibadda.
Inkasta oo dowladda federaalka ah ee Soomaaliya ay beenisay in mowduucan laga wada-hadlay, haddana Soomaaliya ma inkirsana inay Kenya waayahan ku mashquulsaneyd in xiisadda Soomaaliya iyo Itoobiya ay xaliso.
Madaxweyne William Ruto ayaa u muuqda mid raadinaya inuu noqdo hoggaamiyaha gobolka, sidoo kale wuxuu dhamaadka bisha May ee sanadkaan booqasho rasmi ah ku tegaya Aqalka Cad ee Mareykanka, isagoo la kulmaya madaxweyne Joe Biden.
Waxa sida muuqatana uu raajicinaya Ruto inuu halkaasi la tego fikrad ka weyn waxa ka dhaxeeya Mareykanka iyo Kenya.
Nidaamka madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud uma badna inay hadda heegan u yihiin inay dib uga laabtan heshiiska aan weli la arag waxa ku qoran ee lala galay Turkiga. Laakiin dhinaca kale lama dhayalsan karo fikrad ay ku mideysan yihiin dalalka gobolka.
In si ganacsi ah ay dalalka u kala faa’iideystaan ma lahan cadaadis badan, laakiin Soomaaliya waxaa kusoo laabanaya ma ku jirta marxalad ay ku geli karto heshiis noocaas ah, iyada oo aan laheyn ciidan ku filan amniga baddaheeda, dalkana ay qeyb kamid ah argagixiso haysato, si weyna ay maamul goboleedyada iyo dowladda dhexe iskugu khilaafsan yihiin kheyraad wadaaga.
Waxaa hadda la sugaya jawaabaha iyo tallaabooyinka soo aadan ee labada dhinac, iyada oo laga yaabo inay qorshahaan si weyn ugu farxi doonaan dalalka aan baddaha laheyn ee ku jira urur-goboleedka IGAD sida; Itoobiya, Uganda iyo South Sudan.
Nairobi Abriil 165ka 2024 Dowladda Kenya ayaa markale isku dayeysa inay xal u hesho xiisada labada dal ee Soomaaliya iyo Itoobiya.
Horey waxay Kenya iskugu deyday inay xal gaaraan wufuud laba dhinac ah oo ay iskugu keentay Nairobi. Laakiin sidan aan horey u baahinay kulankaasi waa lagu kala booday, kadib markii ay Itoobiya diiday in nuqulka koowaad lagu cadeeyo inay ka laabteen is-afgaradkii ay la galeen Somailand.
Markale Kenya waxay hal abuurtay qorshe cusub oo ay dalalka gobolka ku wadaagayaan kheyraadka baddaha, iyada oo meesha laga saarayo arrimaha ciidamada, lana dhowrayo madax-banaanida dal walba.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Khamiistii la kulmay dhiggiisa Kenya William Ruto. Wakaaladda wararka ee Reuters iyo warbaahinta gobolkaba waxay sheegeen in madaxweynaha Soomaaliya lala wadaagay soo jeedintan cusub, iyada oo sida la sheegay ay Kenya ka talo gelisay Jabuuti iyo urur goboleedka IGAD.
Labada waddan ee Soomaaliya iyo Itoobiya ayaa loogu baaqay inay arrintaan kasoo fikiraan, markaas kadibna waxaa la qorsheynaya in kulan guud uu dhaco oo ay markii koowaad isa soo hor fariistan madaxweyne Xasan Sheekh iyo ra’iisul wasaare Abiy Axmed tan iyo bishii Janaayo ee sanadkaan, markaas oo ay Soomaaliya si weyn uga hortimid is-afgaradkii ay Itoobiya la gashay maamulka Somaliland.
Qorshaha Kenya ay wado waxa uu dhinaca kale imaanaya, iyada oo dhawaan dowladda Soomaaliya aya heshiis baddeed la gashay dowladda Turkiga.
Dadka ka faallooda arrimaha Bariga Afrika waxa ay sheegayaan in dalalka gobolka ay walaac ka dareemayaan heshiiska ay Soomaaliya la gasho Turkiga iyo saameynta dalalka ka baxsan Afrika ay ku yeelanayaan gobolka.
Waxa kale oo suurta-gal ah inay arrintaan ku lug leeyihiin dalal reer Galbeed ah oo doonaya in Soomaaliya ay dib uga gurato heshiiska ay la gashay Ankara.
Muqdisho Abriil 165ka 2024 –Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kormeer ku tagay dugsiyada tababarka Ciidanka Xoogga Dalka ee Jeneraal Dhaga-badan, TurkSom iyo Jeneraal Daa’uud.
Dowladda Soomaaliya ayaa sheegtay in saldhigyadaas ay ka amba-baxayaan cutubyo ciidan ah oo ku wajahan furimaha dagaalka iyo ciidamo tababar heerkiisu sarreeyo u aadaya dalka Turkiga.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda oo ciidamada u jeediyay khudbad isugu jirtay dardaaran iyo dhiirri-galin ayaa ku adkeeyey rajada dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed ay ka qabaan in ay dhammeystiraan halganka miro-dhalka ah ee dalka lagaga xoreynayo argagixisada.
Xasan Sheekh ayaa ciidamada uga warbixiyey filashada ay qabaan dadka ku nool deegaannada ay ku harsan yihiin argagixisadu oo u hamuum qaba in laga dulqaado cadowga dhiig miiratada ah.
Sidoo kale, Madaxweynaha ayaa xusay guulaha isdaba-joogga ah ee Ciidamada Qalabka Sida ay ka soo hoyeen furimaha dagaalka, isagoo tilmaamay in dowladdu ay isku barbar waddo labo qorshe oo taarikhi ah.
Madaxweynaha ayaa sheegay in gacan lagu ciribtirayo argagixisada, gacanta kalena dib loogu dhiso Ciidamada Qaranka Soomaaliyeed.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kulan gaar ah la qaatay saraakiisha hoggaaminaysa ciidanka oo la wadaagay sida ay uga go’an tahay in ay dadka Soomaliyeed ka dulqaadaan cadawgan curyaamiyey nolashooda.
Madaxweynaha ayaa qiray in ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed ee ku jira dagaalka ay soo bandhigeen nafhurnimada iyo geesinimada ay ku tilmaaman yihiin Ciidamada Qaranka Soomaaliyeed.
Muqdisho Abriil 165ka 2024 Wasiirka warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Dirir oo shir jaraa’id qabtay ayaa si adag uga jawaabay go’aanka dowladda federaalka ay wax uga bedeleyso dastuurka dalka iyo hadalkii Sheekh Cali Wajiis ee ahaa in dowladda federaalka ay weerari karto maamul goboleedkii amaradeeda diida.
Wasiirka ayaa su’aal geliyey wax la isku weerarayo hadiiba la bedelay dastuurkii heshiiska lahu ahaa, isagoo madaxweyne Xasan Sheekh ku eedeeyey inuu gaaray go’aan isaga u gaar ah oo danta umadda Soomaaliyeed aysan ku jirin.
Sidoo kale, wasiir Maxamuud ayaa sheegay in culimada Puntland iyo madaxweyne ku xigeenka maamulkaas ay ka jawaabeen hadalkii Sheekh Cali Wajiis, isla markaana ay Puntland cadeyneyso in fadwada Shiiqaas ay ka digeyso, dagaal ay la gasho dowladda federaalkana aysan diyaar u aheyn Puntland.
“Xarigii dadkaan Soomaaliyeed isku hayey wuxuu ahaa dastuurka, hadii isagii la jebiyey dowladnimo ma jirto, wax dambena lama qeybsan karo, hadii xukun la adeecayo Sheekh Cali Wajiis wuxuu adeeci lahaa kii Maxamed Siyaad Barre oo adeegyada bulshada oo dhan ay dowladu bixin jirtay,” ayuu yiri wasiirka warfaafinta Puntland.
Wasiirka ayaa culimada uga digay inay dadka iyo dowladda fidno iyo dagaal sokeeye ku hagaan, “Qolo gaar ah halagu duulo waa fidno aan ka digeyno,” ayuu yiri.
Wuxuu intaas ku sii daray, “Madaxweyne Xasan Sheekh wuxuu yiri doorashaan qabanayaa, doorashada yaa loo qabanayaa? Ma dadka Muqdisho jooga ee guryaha ay dhaceen ku nool ayaa doorasho loo qabanayaa?” Ayuu yiri.
Wasiirka warfaafinta Puntland ayaa ku taliyey in horta maqaamka Muqdisho laga wadahadlo inta aan laga tashan nooca doorashada la qabanayo, “Muqdisho maxay noqoneysaa ma caasimad dowlad goboleed, mise caasiamdda umadda Soomaaliyeed, taas ayaa u baahan in la qeexo,” ayuu yiri.
Hoos ka daawo
Muqdisho Abriil 165ka 2024 Afar (4) dhibaato oo ay wajahayaan ciidanka xoogga dalka iyo niyad jab xoogleh oo ay wajahayaan ciidamadu – Maxaa sababay indhaha in laga daboosho arrimahaan.?
Ciidamada Milateriga Soomaaliya ayaa ku jira dagaal daba-dheeraaday oo ka dhan ah kooxda Al-shabaab, kaas oo qaatay sanado badan. Shaki kuma jiro in Milateriga Soomaaliya oo heysta taageero caalami ah iyo mid gudaha ah ay guulo ka gaareen dagaaladii ugu dambeeyay oo ay la galeen kooxda Al-shabaab, loogana qabsaday magaalooyin waa weyn oo ay muddo dheer gacanta ku heysay kooxdu.
Laakiin waxaa dhankooda soo gaaray khasaare culus, waana mid kamid ah dabeecadaha dagaalka lagu yaqaano.
Warbixintaan waxaan ku eegi doonaa afar dhibaato oo ay wajahayaan Ciidamada Soomaaliya, gaar ahaan kuwa xoogga dalka oo ah kuwii ugu mudnaa ilaalintooda iyo tayeentooda, waxaana dhibaatooyinkaas ay banaanka keeni doonaan dadka masuulka ka ah niyad jabka ciidanka ku dhacay.
Afarta qodob ee aan kusoo qaadan doono Warbixintaan oo sababay niyad jabka iyo xaaladda quusta ah oo ay ku jiraan xoogga dalka ayaa kala ah.
1) Dagaalka oo daba dheeraaday
Markasta oo uu daba-dheeraado dagaal ay ku jirto dowlad ama koox waxa uu sabab u noqdaa in lagu daalo dagaalka iyo in uu kordho khasaaraha, waxaana jira dhacdooyin badan oo aan waxba laga baran, sidoo kalena aan cidna loo ciqaabin, kuwaas oo lagu waayay dagaaladii ugu dambeeyay ee lala galay Al-shabaab.
Dowladda waxay dagaalkaas ku weysay saraakiil badan oo muhiim ahaa iyo ciidan, mana jirto hal qof oo loo ciqaabay waxay taasi keentay in Saraakiishii aqoonyahaanka ahaa ee ciidanka soo galay is weydiiyaan waxa keenaya isla xisaabtan la’aanta ah, si gaar ah waxay wali qaadan la’yihiin weeraradii lagu dilay Saaxiibadood Shataqeey, Shaah-Macabe, Xasan Tuurre, Suulnuug, Liibaan Golcad, Farxaan Qaroole iyo qaar kaloo badan.
2) Dalacsiin la’aan
Milateriga Soomaaliya oo la dalacsiiyo inta la ogyahay Taariikhda waxaa ugu dambeysay sanadkii 2013-2014-kii, marka laga reebo madaxweyne Farmaajo oo dalacsiiyay Saraakiishii hogaaminaysay howladii qalalaasaha watay ee ka dhacay Muqdisho, laguna weeraray madaxdii hore ee dalka ee uu ku jiro Xasan Sheekh oo markaas mucaarad ahaa.
2016 illaa 2024 Ciidanka waxaa aad u soo galay dhalinyaradii Jaamacadaha ka baxay, laakiin nasiib darro waxaa ku dhacay in dhalinyaradii kulliyadaha Leyli-saraakiisha ee wadamada Turkiga, Uganda iyo Sudan kasoo baxay oo Ciidanka wax tari lahaa ay waayeen dalaacaad, maadaama markii horaba aysan heli jirin dhaqaale ku filan.
Sidoo kale waxaa istaagay ama yaraaday koorsooyinkii loo aadi jiray Mareykanka, Turkiga, Talyaaniga iyo wadamo kale oo muhiim ah, taas oo saraakiisha dhalinyarada ah waqti nasiino iyo koorsooyin wax kororsi ah u aheyd, isla markaana ay kaga nasan jireen dagaalada daba dheeraaday ee dalka ka socda.
Markii la joojiyay fursadihii waxbarasho ee taliska uga baxsan lahaayeena, dalacaadna aysan jirin dagaal waqti dheer ahna ay galeen, dhaqaale ku filana aysan haysan waxa ay hada badi iska aadeen Kenya, Uganda, Ruwanda, Ethopia iyo Turkiga waa dadkii wax tari lahaa xoogga dalka oo aan laga faa’ideysan.
3) Xilalkii ugu muhiimsanaa oo siyaasiyiin la siiyay
Xilalkii nacfiga iyo waxtarka lahaa sida, hoggaanada iyo colalka waa weyn, qaab siyaasi ah ayaa loo qeybsaday, waana meesha labaad ee Talisku uu aad uga liito, tusaala ahaan hoggaanada Taliska waxa ay ka shaqeeyaan maamulka, dhismaha ciidanka, dejinta siyaasadda maamulka ciidanka, hormarinta ciidanka iyo guud ahaan qaabeynta Militeriga, laakiin hadda waa meelaha uu Taliska ka dumay ee u baahan badbaadinta.
4) Dhaqaala ku filan oo aan la siinin
Sida la ogyahay Ciidamada Soomaaliya ma qaataan mushaar ku filan ama u dhow ku filnaansho, sidoo kale dowladu ma awoodo in ay daboosho baahida ciidanka, laakiin qodobkaan kuma eedeysna dowladdu, maadaama ay tabarteedu liidato, ciidamada Soomaaliya waxay qaateen go’aan ay adagtahay in ay qaataan in badan oo kamid ah muwaadiniinta dalkaan, kaas oo ah in ay gunno yar ugu shaqeeyaan dalka, isuna dhigaan qaraxa iyo gumaca rasaasta Al-shabaab, iyadoo qaarkood ay yihiin Jaamiciyiin heli kara shaqooyin ka qabow tan ciidanka, hadana ma helin dalacsiin iyo kawar qabkii ay ka mudnaayeen madaxda Qaranka.
Ciidamada Nabad Sugidda iyo Booliska waxay Militeriga kaga roon-yihiin in ay helaan dalacsiin iyo in aysan ku sugneyn sida Milateriga furimaha dagaalka, kana maqnaanin sanado qoysaskooda, inkastoo waqtiyada qaar ay qeyb ka yihiin dagaallada ka dhanka ah Al-shabaab.
Hadaba Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ciidanka xoogga dalka ma badbaadin doonaa si ay u sii wadaan dagaalka ka dhanka ah Al-shabaab, dalkana uu u helo amaan iyo kala-dambeyn? Maxaase hor taagan in la dalacsiiyo Ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed.?
Istael Abriil 165ka 2024 Israa’iil ayaa u muuqata inay go’aansatay inay qaaddo tallaabo ay kaga aargudanayso ciidamada milateriga ah ee Iran, iyo qaar ka mida taageerayaasheeda gobolka bariga dhexe ku sugan, ka dib weerarkii ay Iran ku qaaday dalkan Yuhuudda ah.
Milateriga Israa’iil oo u muuqda inay iska indho-tirayaan baaqyada uga imanaya hoggaamiyayaasha caalamka ayaa sheegay Isniintii, in Tehran ay la kulmi doonto jawaab la xidhiidha, weerarkii ay ku qaadeen Israa’iil ee ay ku rideen 350 gantaal iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, kuwaas oo ay ka soo rideen gudaha dalkooda.
Taliyaha ciidamada Israa’iil Lieutenant General Herzi Halevi ayaa sheegay in weerarka Israa’iil “jawaab ka bixin doonaan”.
Wuxuu sheegay in Iraan ay la kulmi doonto cawaaqibka ka dhashay tallaabooyinkii ay qaaday, wuxuuna sidaas sheegay xilli uu ku sugnaa Koonfurta Israa’iil.
Milateriga Israa’iil faahfaahin badan kama bixinin nooca jawaabta ah ee ay bixinayaan, inkasta oo afhayeen u hadlay ciidamada Israa’iil inuu sheegay inay tallaabadaas qaadi doonaan marka ay go’aamiyaan wakhtiga.
Maraykanka oo saaxiib dhow la ah Israa’iil ayaa ku booriyey inay is xakameeyaan, isaga oo sheegay in guul-darrada ku timi weerarkii Iran, in taas lafteedu ay tahay guul ballaadhan.
Afhayeen u hadlay wasaaradda difaaca ee Maraykanka Major General Pat Ryder ayaa sheegay in gantaalladii iyo diyaaradihii ka badnaa 300 ee ay ridday Iran, in 99% la soo riday.
Aqalka cad ee Maraykanka ayaa isna Isniintii sheegay in Israa’iil ay haatan joogto boos ka xoog badan kii ay maalmo ka hor joogtay.
Britain, France, Jordan iyo Sucuudiga ayaa ku biiray isbahaysiga Maraykanka iyo Israa’iil si loosoo rido gantaallada iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee Iran.
WARARKA MAANTA 15ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta: Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo Maxkmadda Dastuuriga ah? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho? Maxay kufashilantay xukuummadda Dhiqlaha/Kutaanta ee Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Barre “OG-360 Dhaweeye”? Maxayse qaban kaaa Wasiir Maareeye Iyo Wasiir Janaraal Fartaag oo midna aan tagi karin #Somaliland ama #Puntland? Yaa dhaca shacabka Digil Iyo Mirifle oo canshuura? Yaa laga iibshay Xarunta debdamiska ee #Muqdisho? Maxayse beesha caalamka u diiday inay wax dhaqaallo ah siiso Dowladda #Soomaaliya? Maxaa shacabka laga qarinaayaaa oo uu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh ku soo saxiixay #Nairobi? Ha Wiqleyso!
Muqdisho Abriil 15ka 2024 Wasiirka cusub ee Wasaaradda amniga gudaha Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil Fartaag ayaa ka hadlay xiliga lasoo afjari doono howlgalada ka dhanka ah kooxda Al-shabaab ee ka socda guud ahaan dalka. Wuxuu sheegay Wasiirka in howlgalada lagula dagaalamayo kooxda Al-shabaab iney ka socdan dhamaan deegaanada dowlad goboleedyada dalka, islamarkaana bisha April ee sanadka soo socda ee 2025 guud ahaan dalka la xureyn doono kooxda.
Wasiir Fartaag ayaa tusaale usoo qaatay in howlgalada ka socda deegaanada ka tirsan Hirshabeelle iyo Galmudug laso gabagabeyn doono bilaha soo socda.
“Waxaa la xaqiijiyay in nimanku tabar iyo xoog midna lahayn oo ay ahayd waxoodu argagixisanimo, boor isku qarin iyo waxaan loo joogin iyo caga jugleyn, waxaan filayaa bishan bisheeda in iyadoo dalka Soomaaliya laga nadiifiyay Khawaarijta inaan ku gaari doono, maxaa yeelay maamulka Galmudug billahan nagu soo fool leh in Khawaarij laga weyn doono, hadda Hirshabeelle ayaa loo soo jeesan doonaa iyana waa noo fududaan doontaa inaan Khawaarijta ka ciribtirno” ayuu yiri wasiirka amniga gudaha Cabdulaahi Sheekh Ismaciil Fartaag.
Wasiirka amniga ayaa sidoo kale xusay in Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya ay ka go’an tahay sidii guud ahaan dalka ay uga ciribtiri laheyd kooxda Al-shabaab.
Hadalkaan kasoo yeeray wasiirka cusub ee amniga gudaha Soomaaliya ayaa kusoo beegmaya, iyadoo kooxda Al-shabaab mudooyinkii dambe ay kordhisay weerarada ay ka fulineyso xarumaha ciidanka dowladda ay ku leeyihiin qaar ka mid ah gobolada dalka.
Muqdisho Abriil 15ka 2024 Wasiirka Wasaaradda Beeraha iyo waraabka Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Maxamed Cabdi Xayir Maareeye ayaa ka hadlay cabasho maalmahii lasoo dhaafay kasoo yeeraysay Beeraleyda khudaarta geysa gudaha magaalada Muqdisho. Beeraleyda ayaa ka cabanaayay ciidamada dowladda ee ku sugan baraha koontarool ee lagu baaro gaadiidka u sida khudaarta marka ay soo galayaan Muqdisho oo ay sheegeen in dhibaatooyin badan ay kala kulmaan ciidanka.
Waxay sheegeen Beeraleeyda inuu baaritaanka kaga lumo waqti badan oo xata mararka qaar ay ka halawdo khudaarta oo aan qaar keed u adkeysan karin in waqti badan banaanka lagu haayo.
Wasiirka Wasaaradda Beeraha iyo waraabka Xukuumadda Soomaaliya Maxamed Cabdi Xayir Maareeye ayaa sheegay ineysan jirin caqbad u gaar ah Beeraleyda, islamarkaana ciidanka ay ka shaqeynayaan amaanka iyo in laga hortago weerarada Al-Shabaab, si aysan ugu soo dhex dhuuman gadiidka wada khudaarta.
“Beeraleyda soomaaliyeed waxaan u sheegayaa in Wasaaradda Beeraha inay u taagan tahay iney caawiso dadka Beeraleyda ah iyo in ay u sameeyso wax kasto oo dhiirigalin u noqonayo sidii wax soo saarkoodu u fiicnaan lahaa masuuliyadaa ayaana u taaganahnay, dadka Beeraleyda ahna waa kuwa ugu sharafta badan dadka Soomaaliyeed, maadama ay soo saaraan wax soor wax tar u leh dalka” ayuu yiri Wasiir Mareeye.
Hadalkaan kasoo yeeray Wasaaradda Beeraha iyo waraabka Soomaaliya ayaa kusoo beegmaya, iyadoo Jimcihii lasoo dhaafay qaar ka mid ah Beeraleyda ay Warbaahinta u sheegeen in dhibaatooyin kala kulmaan ciidamada dowladda ee ku sugan baraha koontaroolada ee laga ilaaliyo amniga Muqdisho.
Iran Abriil 15ka 2024Dowladda Iran ayaa hadashay gantaalo aargoosi ah iyo duqeymo diyaaradeed oo ka dhan ah Israa’iil, si ay uga jawaabaan weerarkii Israel ee kowdii Abriil ee ka dhanka ahaa xarumaha diblomaasiyadeed ee Iran ay ku lahayd caasimadda Dimishiq ee Suuriya. Kacaanka Islaamiga ah ee Iran ayaa ayaa bayaan ay soo saareen habeenimadii sabtida ee xalay ku dhawaaqay in ay bilaabeen duqeymo, iyaga oo howlgalkan ugu magac daray “Balanqaad dhab ah”.
“Iyadoo laga jawaabayo dambiyada tirada badan ee taliska Sahyuuniyadda, oo ay ku jiraan weerarkii lagu qaaday qaybta qunsuliyadda ee safaaradda Iran ee Dimishiq iyo tiro ka mid ah taliyayaasha dalkeena iyo la taliyayaasha militariga ee Suuriya, Qeybta Hawada ee Kacaanka Iiraan waxay soo saartay tobanaan gantaal iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, kuwaaas oo lagu bartilmaameedsaday gudaha dhulka la haysto,” ayaa lagu yiri bayaanka.
Wasiirka Difaaca Iran Brigadier General Mohammad Reza Ashtiani, ayaa dhanka kale uga digay dal kasta oo ciidiisa ama hawadiisa u furi kara Israel, si ay u weerarto Iran, isagoo sheegay inay heli doonaan jawaabtooda.
Muqdisho Abriil 15ka 2024 Dufcadii 10-aad ee ciidanka kumaandooska Danab ee xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa maanta tababar loogu soo xiray dugsiga tababarrada ciidanka Dana bee Xasan Tuure oo ku yaalla saldhigga Balidoogle ee gobolka Shabeellada Hoose.
Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya, Taliyaha ciidanka xoogga dalka iyo taliyaha kumaandooska Danab ayaa ka soo qeyb galay xafladda lagu soo xiray tababarka ay qaateen ciidamadaas.
Sidoo kale saraakiil ka tirsan dowladda Mareykanka oo tababara ciidamada Danab ee xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa goobjoog ahaa xafladii tababarka loogu soo xiray ciidankaan cusub ee Danab loo tababaray.
Wasiirka Difaaca Qaranka Cabdulqaadir Maxamed Nuur oo khudbad ka jeediyey xaladda tababarka loogu soo xiray ciidanka cusub ee Danab ayaa ku war-geliyey askartaan cusub inay isku diyaariyaan furimaha dagaalka oo dhawaan loo daabuli doono, si ay ula dagaalamaan argagixisada.
Wasiirka ayaa ciidankaan u sheegay in rajo weyn laga qabo inay wax badan ka bedelaan furimaha dagaalka, sidoo kale wasiirka ayaa u mahad celiyey dowladda Mareykanka oo kaalin weyn ka qaadatay dhismaha ciidanka Danab oo ah qeybta ugu awooda badan xoogga dalka.
“Walaalkeen Xasan Tuure oo dugsigaan loogu magac daray hadafkiisii inaad ka dhabeysaan ayaan rabnaa oo dalkaan aad cadowga ka xoreysaan, waxaad ka howlgeli doontaan dhul aadnaan waligiin tegin, waxaa la idinka doonayaa inaad si wanaagsan ula dhaqantaan dadka aad cadwoga ka xoreyneysaan,” ayuu yiri Wasiir Jaamac.
Wasiirka ayaa sidoo kale carabka ku adkeeyey in dalkaan aysan nololi ka jirin inta Khawaarij ay joogto, isagoo ciidankaan ku dhiirigeliyey inay la yimaadaan dardar cusub, si wax weyn looga bedelo furimaha dagaalka.
Sidoo kale taliyaha ciidanka xoogga dalka Jeneraal Ibraahim Sheekh Muxudiin ayaa goobjoog ahaa xafladaan, hadal kooban ayuu halkaas ka jeediyey wuxuuna ciidankaan ku dhiirigeliyey inay u diyaar garoobaan dagaalka ay ku jiraan dufcadihii iyaga ka horeeyey ee ka baxay dugsigaan Xasan Tuure ee Balidoogle ku yaalla.
Bataawe Abriil 15ka 2024 Dagaal sababay khasaare isugu jira dhimasho iyo dhaawac ayaa laba maalin kahor ka dhacay magaalada Baraawe ee gobolka Shabeelaha Hoose, iyadoo u dhex maray ciidamo ka tirsan millitariga Soomaaliya iyo kuwa daraawiishta ee maamulka Koonfur Galbeed.
Dagaalka ayaa ka billowday qaad la sheegay “in qayb kamida ciidamada ay dheceen halka kuwa kalana ay ka fal celiyeen”, taas oo keentay in ilaa gudaha magaalada la isla galo, sida ay noo sheegeen goobjoogayaal ku sugnaa goobta.
Xaafadaha magaalada ayaa si weyn looga maqlayay hubka ay ciidamadu isku adeegsanayeen iyadoo ay jiraan dad shacab ah oo wax ku noqday.
Qaadka la sheegay in ay dhaceen mid kamida labada garab ee ciidamada ee uu dagaalku dhex maray ayaa sida aan wararka ku heleyno waxaa lahaa ganacsato Soomaaliyeed oo uu usoo degay.
Gudoomiye ku-xigeenka amniga iyo siyaasadda ee degmada Baraawe. Ismaaciil Cabdullahai Jaadane, oo ku sugan magaalada yaa sheegay in xaalku haatan degan yahay.
“Magaalada Baraawe waxaa ka dhacday shaqaaqo, hase yeeshee hadda waa ay xasilloontahay, waxaa jiray ciidamo ku dhaqaaqay fal burcadnimo iyagiina hadda waala xiray,” ayuu yiri.
“Waxa ay isku dayeen in ay dhac u geystaan qaad uu lahaa ganacsade Soomaaliyeed, waxaa ku baxay ciidamada millitariga ah iyo kuwa daraawiishta oo wada shaqeynaya, haddana waa lasoo qabtay raggii falka ku kacay oo wey xiranyihiin,” ayuu yiri Gudoomiye Ismaaciil Jaadane.
Guddoomiyaha ayaa sheegay in uusan jirin isku dhac kala qabiyay ciidamada millitariga ah iyo kuwa Daraawiishta, hase yeeshee ciidamada ka tirsan daraawiishta ee falkan ku kacay awgeed ay si guud uga wada hortageen qaybaha kale ee ciidamada millitariga iyo daraawiishtaba.
Guddoomiyuhu waxa uu xaqiijiyay in ay jiraan dad shacab ah iyo ciidamada labada dhinacba oo wax ku noqday isku dhaca, balse uusan xaqiijin karin tiradu inta ay la egtahay.
Baraawe ayey dhowr mar horay uga soo dheceen iska hor imaadyo hubaysan oo ciidamada dhexmaray. Mar walaba ayaa waxaa kala duwanaa waxa salka u ahaa gacan qaadka.
“Waa run in ay Baraawe badanaa ka dhacaan shaqaaqooyin laakiin muhiimaddu waa kahor tagga – waa guul in aan xallinay waliba xilli hore,” ayuu raaciyay hadalkiisa Ismaaciil.
Dagaal degmada ka dhacay bartamihii bishii June ee sanadkii tagay – 2023-kii, oo dhex-maray ciidamada millitariga ah iyo kuwa daraawiishta ayaa ahaa mid khasaare sababay oo maalmo socday.
Dagaalkaas ayaa u dhaxeeyay ciidamada milatariga Soomaaliya gaar ahaan guutada lixaad iyo ciidmada daraawiishta dawlad goboleedka Koonfur-galbeed ee Soomaaliya.
Inta aan ka warhayno, ilaa dhawr iyo toban ruux oo labada dhinac ah ayaa ku geeriyooday, wixii intaa ka dambeeyayna waxaa jirtay hadal heyn iyo xiisad u dhaxaysa ciidamadaan.
Ciidmada milatariga Soomaaliya oo ku sugan magaalada Baraawe ayaa ah kuwii kala wareegay Al-Shabaab magaalada Baraawe sanadkii 2014 kii, tan iyo xilligaas waxay ku sugnaayeen magaalada, iyagoo amniga guud gacanta ku hayay. Waxay hoostagaan qaybta lixdanaad ee ciidanka xoogga dalka Soomaaliyed.
Ciidamada daraawiishta ee Koonfur-Galbeed, ayaa ah kuwa billowgii qayb kamid ah lagu aasaasay gudaha magaalada, balse markii dabme ayay ballaarteen oo ciidamo xoojiya looga keenay magalaada Baydhabo.
Ku dhawaad horin ciidamadaas ah ayaa waxaa magaalada keenay madaxweynaha Koonfur Galbeed Cabdicasiis Lafta-gareen. Saddex duulimaad ayay ku yimaadaan ciidamadaas gudaha baraawe sanadkii 2021-kii.
Sidoo kale safarkii ugu dambeeyay ee madaxweynaha Koonfur-galbeed iyo gudoomiyaha Golaha Shacabka ee Soomaaliya ay ku tageen Baraawe, dhawr unug oo ciidamo ah oo la socday wafdiga ayaa magaalada la gaaray iyagoo aan dib loo soo celin.
Baraawe waxay leedahay mamamul dagmo oo ka kooban gudoomiye, ku-xigeen iyo gole deegaan. Balse waxaa ku sugan magaalada oo inta badan maamulkeeda gacan wayn ku leh ciidamada milatariga Soomaaliya. Sidoo kale waxaa ku sugan ciidamada daraawiishta ee ka Koonfur Galbeed oo labada u muuqda in ay ku loollamayaan gacan ku heynta degmada.
Turkiga Abriil 15ka 2024 laga billaabo maanta oo April ay tahay 15, 2024, waxay dowladda Türkiye dhaqan gelin doontaa sharci culus oo lagu soo rogay dhoofayaasha transit-ka ku ah garoonka diyaaradaha ee Istanbul Airport, kuwaasi oo ku sii wajahan dalalka Mexico, Panama, Columbia iyo Venezuela.
Dowladda Türkiye ayaa qaadatay sharciga cusub, si looga hortago muhaajiriinta aan caadiga ahayn ee ku sii qulqulaya dalalkaasi, si ay uga sii gudbaan xuduudaha Maraykanka.
Shabakadda wararka ee visaguide.world ayaa qortay inuu dalka Türkiye noqday ubucda waddan transit ahaan looga sii gudbo dalalka kale ee caalamka.
Sharcigan cusub waxa uu saamaynayaa dhoofayaasha transit-ka ku sii mara garoonka diyaaradaha Istanbul ee ku sii wajahan dalalka Mexico, Panama, Columbia iyo Venezuela.
Muwaadiniinta dalalka Soomaaliya, Yemen, Chad, Cameroon, Mauritania, Burkina Faso, Guinea, Afghanistan, India iyo Nepal ee transit-ka ku sii maraya garoonka diyaaradaha Istanbul Airport ayaa waxaa waajib looga dhigay inay haystaan fiisaha elektoroonikada ee transit-ka garoonka .
Ilo-wareedyo diblomaasiyadeed ayaa waxay iyagana xaqiijiyeen inay wasaaradda arrimaha dibedda ee dalka Türkiye soo dhamaystirtay dhammaan diyaarinta lama huraanka u ah soo-saarista codsiga elektoroonikada ee fiisaha transit-ka ee garoonka (E-HTV), si loogu dabaqo sharciga fiisaha transit-ka ee garoonka diyaaradaha Istanbul Airport ka dhaqan geli doona bishan April 15-keeda.
Tallaabadan ayaa imanaysa ayada oo sii kordhayso tirada muhaajiriinta sharci-darrada ee gaaraya Waqooyiga Amerika, ayada oo Soomaali badan ay ka mid yihiin dadkaas.
WARARKA MAANTA 14ka Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta: Maxay fashilay Warbaahinta Reuters ee la xiriira heshiiska badda ee Madaxweyne Mudane Xassan, #Kenya Iyo #Ethiopia? Maxay u wada heshiin waayeen Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh iyo Madaxweyne Mudane Shiikh Shariif oo Abgaal ah? Maxaa ka khaldan Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh oo shalay Xawaadle ku lahaa Nairobi shir kuma qaban kartaan inuu Madaxwetbe Mudane Xassan Shiikh ku qaban waayey #Muqdisho? Yaa barakicinaaya shacabka degan xarunta debdemiska ee #Muqdisho? Yaa diidan in la sameeyo Maxkammad Dastuuri ah Madaxweyne Xassan? Yaa raba inay Soomaaliya sii burburto? Ha Wiqleyso!
Nairobi Abriil 15ka 2024 Madaxweynihii hore ee Soomaaliya, Shariif Sheikh Axmed ayaa sheegay in uusan wax natiijo ah kasoo bixin kulan magaalada Nayroobi ku dhexmaray isaga iyo madaxweyne Xasan Sheikh Maxamuud. Qoraal uu soo saaray madaxweynihii hore Shariif Sheikh Axmed, ayaa wuxuu sheegay in isaga madaxweyne Xasan Sheikh ay ku heshiin waayeen qodobadii ay ka doodeen.
Shariifku wuxuu sheegay in ay ka wada hadlayeen qodobo ay kamid yihiin, arrimaha dastuurka, arrimaha siyaasada iyo khilaafka dowladda federaalka iyo mamulka Puntland.
Wuxuu sheegay inuu aaminsan yahay in khilaafka lagu xallin karo wada hadal iyo isqancin, isagoo sheegay inuu dalku marayo marxalad siyaasadeed oo adag.
Ma ahan markii ugu horraysay oo Shariif iyo Xasan Sheikh kulmaan, iskuna afgaran waayaan sidii loo xal looga gaari lahaa khilaafka siyaasadeed ee dalka ka jira.
Muqgdisho Abriil 15ka 2024 Sida uu shaaciyay madaxweynihii hore ee Soomaaliya Shariif Sheekh Axmed waxaa natiijo la’aan kusoo dhammaaday wadahadallo uu magaalada Nairobi kula yeeshay madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud.
Shariif oo war-saxaafadeed soo saaray ayaa xaqiijiyay in wadahadallada ay fashilmeen, oo wax xal ah lagu gaari waayay.
Sidoo kale waxa uu intaasi ku daray in saddex qodob diiradda lagu saaray wadahadallada, balse dhammaantood lagu isku afgaran waayey, sida uu hadalka u dhigay.
Haddaba sidee looga falceliyay fashilka ku yimid wahadallada Xasan iyo Shariif?
Qaar kamid ah dadweynaha Soomaaliyeed ee isticmaalaha baraha bulshada ayaa siyaabo kala duwan uga hadlay kulanka ay kula kaceen labada madaxweyne ee ka dhacay Nairobi.
Axmed Gaashaan “In la’is fahmi waayo xattaa waa natiijo ka fiican xalka oo keeneysa kala adkaasho Mudane Madaxweyne hore isa soo adkeey”.
Maxamed Gaadaco “Warqaddaas nuxur wayn ee siyaasadeed kuma jiro madaxweyne”.
Daa’uud Yare “Adiga wax aan shaqadaada ahayn maxa ku daba dhigay dalkan madaxweyne ayuu leeyahay, waxaana madax ka ah madaxweyne Xasan”
Saciid Cabdi Budul “Mahadsanid madaxweyne Shariif sheikh Axmed Oday Qaran oo dalka iyo dadka lexjeclo badan ka qaba ayaad ugu suntan tahay shacabka Soomaaliyeed!”.
Farxaan Cismaan “Madaxweynuhu in siyaasiyiin baagamuudo ah uu waqtiga ku lumiyo ayaaba qalad ah oo 4-tiisa sano lala maamulo”.
Axmed Maxamed Cismaan “Madaxweynuhu markii hore ayuuba ku qaldanaa inuu adi kula kulmo”.
Muqgdisho Abriil 15ka 2024 Taliska ciidanka booliska Soomaaliyeed ayaa mar kale dalbaday in laga guuro dhulka Dabdamiska ee ku yaalla xaafadda Seybiyaano, gaar ahaan dhanka xigta degmada Wadajir, halkaas qoysaska degan ay si cadbu diideen inay ka guuraan.
Waa markii 3-aad oo booliska Soomaaliya uu dirayo digniin noocaan ah, si looga guuro dhulkii u ahaan jiray xerada gaadiidka Dabdamiska, halkaas oo in ka badan 30 sano deegaan u aheyd dad shacab ah.
“Taliska ciidanka booliska Soomaaliyeed, wuxuu mar saddexaad ku wargelinayaa dadka degan xerada dabdamiska booliska, inuu dhamaaday waqtigii loo qabtay, waa inay ka guuraan,” ayaa lagu yiri qoraal ka soo baxay Taliska ciidanka booliska Soomaaliyeed.
Sida ku cad qoraalkaan booliska Soomaaliya ayaa waqti kale u qabtay qoysaska degan xerada Dabdemiska Booliska, waxaana ugu dambeyn laga doonayaa inay ka guuraan 20-ka bishaan.
Waa toddobaad kale, waxaana qoraalkaan lagu cadeeyey in halkaas laga dhisi doono xero buuxisa baahida loo qabo dabdemiska oo baahi weyn ay u qabaan dadka reer Muqdisho.
“Qof kasta oo degan xeradaas waxaan ku wargelineynaa inay muqadas tahay baneynta xerada dabdemiska ciidanka booliska Soomaaliyeed, ugu dambeyn 20-ka Abriil, si loo dhiso xarunta dabdemiska booliska oo bulshadu baahi weyn u qabto,” ayaa lagu yiri qoraalkaan.
Qoraalka booliska Soomaaliya ka soo baxay waa kii 3-aad, waxayna reeraha degan xeradaas si cad u diideen inay ka guuraan dhulkaas ay ku noolaayeen in ka badan 30 sano oo dowladnimada Soomaaliya ay burbursaneed.
Qoysaska degan xeradii hore ee dabdemiska booliska Soomaaliya ee ka biyo diiday inay ka guuraan ayaa u badan beesha Sacad ee Habargidir, waxayna wacad ku mareen inay dagaalami doonaan hadii dowladdu isku daydo inay xoog ku barakiciso qoysaska degan Ex ‘Xero Dabdemis.’
Bilo ka hor booliska gaarka ah ee Haramcad ayaa loo diray halkaas si ay u barakiciyaan reeraha degan, balse qorshahaasi wuxuu fashilmay markii ciidankii la diray ay dileen askari boolis ah oo ka dhashay Beesha Sacad, kaas oo waardiye ka ahaa Ceelbiyood xaafadaas laga cabo.
Guud ahaan siyaasiyiinta beesha Habargidir ayaa dilkaas kadib goobta tegay, waxaa Seybiyaano ilaa Banaadir is qabsaday banaanbax wayn oo dadka halkaas degan ay dhigeen, waxaana dowladda lagu eedeeyey inay ku soo duushay qabiil gaar ah.
Muqgdisho Abriil 15ka 2024 Qaar ka mid ah gantaallada ay Iran ku weerartay Israel ayaa ku dhacay bartilmaameedyadii loogu talo-galay, sida ay muujiyaan muuqaallo laga helay gudaha Israel.
Iran ayaa weerar isugu jira diyaarado drone ah iyo gantaallo ku qaaday Israel, ayada oo ka aargudaneysa weerarkii Israel ay ku qaaday qunsuliyadda Iran ee Dimishiq, halkaas oo lagu dilay saraakiil ka tirsan ciidamada Ilaalada Kacaanka Islaamiga ah.
Habka difaaca gantaallada Israel ayaa dhexda ka qabtay qaar ka mid ah gantaallada iyo diyaaradaha, hase yeeshee tiradooda oo aad u badan darteed, ayey ka tan badiyeen, waxaana hadda Iran ay gaarceysaa gudaha Israel.
Wararka ayaa sheegaya in illaa afar gantaal ay ku dhaceen saldhigga ciidamada cirka Israel ee degaanka Negev ee lagu magacabo Ramon Air Base. Sidoo kale gantaallo kale ayaa ku dhacay goobo kale oo aan aheyn kuwa ciidan.
Militariga Israel ayaa sheegay in ka badan 100 oo drone ah illaa hadda in lasoo diray. Sidoo kale saraakiisha Mareykanka ayaa laga soo xigtay inay rumeysan yihiin in diyaaradaha ay gaarayaan 400-500.
Gantaallada Iran ay soo dirtay ayaa la rumeysan yahay inay isugu jiraan kuwa kuruuska iyo kuwa ballistic-ga.
Sidoo kale, kooxda Xizbullah ee Lubnaan, oo ah koox ku xiran Iran, ayaa sheegtay inay gantaallo ku weerartay buuraha Golan Heights ee dalka Syria oo ay xoog ku haysato Israel.
Aqalka Cad ee Mareykanka ayaa sheegay in weerarka uu qaadan doono saacado. Hoggaamiyaha sare ee Iran Ayatlollah Ali Khamenei ayaa sheegay “in taliska shaydaanka ah ee Sahyuuiyadda la ciqaabi doono.”
Howlgalka Iran ee Qaramada Midoobe ayaa sheegay in weerarka uu ahaa mid sharci ah oo Iran ay isku difaaceyso kadib markii la weeraray qunsuliyadda Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Syria. Waxa ay intaas ku dareen in howlgalka hadda uu dhammaaday, balse haddii Israel ay isku daydo inay jawaab ka bixiso dib loo billaabi doono.
Kowdii April, duqeyn ayaa lala beegsaday qunsuliyadda Iran ee Dimishiq, waxaana lagu dilay jeneraal iyo lix sarkaal oo sare oo ka tirsan Ilaalada Kacaanka, ayada oo Khamenei uu maalinkii ciidda ballan-qaaday aargudasho.
Tan iyo markii uu billowday dagaalka Gaza horraantii October, xulufada Iran ee gobolka – sida kooxda Xizbullah ee Lubnaan iyo dhaqaaqa Xuutiyiinta ee Yemen- ayaa qaaday weeraro ay ku garab istaagayaan Xamas oo ka dhan ah Israel.
WARARKA MAANTA Abriil 13ka 2024
Su’aalaha Maanta: Maxuu yiri Wasiir ku-xigeenka Warfaafinta AL-Cadaala Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh xitaa qabiilkiisa Abgaal ma heshiisiin karo? Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdishiu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa maanta #Dowladda Soomaaliya ka dhigay #NGO? Maxay beesha caalamka u diiday wax dhaqaallo ah inay siiso Dowladda #Soomaaliya Iyo Xukuummadda Dhiqlaha/Kutaanka Qaran taasoo ku fashilantay hoggaan dalka? Maxaase Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh ku kalifay inuu shir beeleed ku qabto #Nairobi asagoo horay ugu eedeeyey shir beeleed ay ku qabsadeen Xawaadle? Maxayse qoysaska Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh baad uga qaataan Garoonka Aadan Cadde Iyo hay’addaha kala duwan ee Dowladda Soomaaliya? Yaa ilmigiisa u magaabay xilal Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh?
Ha Wiqleyso!
Puntland Abriil 13ka 2024 Waqtigii ay dowladda federaalka Soomaaliya u qabatay in lagu xiro qunsuliyadaha Itoobiya ay ku leedahay magaalooyinka Garowe (Puntland) iyo Hargeysa (Somaliland) ayaa ku ekaa khamiistii shalay Sida aan xogta ku helayno, labada qunsuliyadood ayaa si caadi u shaqeynaya haatan, mana jiraan wax saamayn ah oo ku yeeshay go’aankii kasoo baxay xukuumadda fedeaalka Soomaaliya.
Maamulada Somaliland iyo Puntland ayaa horey u diiday go’aanka Muqdisho kasoo yeeray, iyagoo sheegay in go’aannada dowladda federaalka aanu ka shaqaynayn degaanadooda.
Labada maamul ayaa mid walba gaarkiisa u sheegay inay Itoobiya laleeyihiin xiriiro saaxiibtinimo iyo mid ganacsi.
Dowladda Soomaaliya ayaa ku eedeysay dowladda Itoobiya inay xad gudub qaawan ku hayso arrimaha gudaha Soomaaliya.
Go’aankii todobaadkii hore kasoo baxay golaha wasiirrada Soomaaliya ayay dowladdu sheegtay haddii uu dhaqan gali waayo inay qaadayso tallaabo kaste oo ay ku ilaalinayso madax banaanideeda dhuleed.
Warar aanu kasoo xiganay ilo diblumaasiyadeed waxay sheegayaan in dowladda Soomaaliya ay diyaarinayso dacwad ay u gudbinayso Qaramada Midoobay, taasoo ah eedayn ka dhan ah faragalinta Ethiopia.
Muqdisho Abriil 13ka 2024 Soomaaliya ayaa ku gacan seyrtay hadal ka soo yeeray xoghayaha arrimaha dibadda ee dalka Kenya, Korir Sing’oei, kaasoo ahaa soo jeedinta heshiis dhanka badda ah oo ay wada gaareen dalalka IGAD, si loogu xaliyo xiisada kala dhexeysa Itoobiya. Cali Cumar Balcad, Wasiiru dowlaha wasaaradda arrimaha dibadda, ayaa sheegay qorshaha la sheegay inuu yahay mid aan waxba ka jirin oo aan sal iyo raad toona lahayn, isagoo carrabka ku adkeeyay in Soomaaliya ay ku adkeysaneyso midnimada dhulkeeda.
“Wararka ku saabsan heshiiska badda ee ay ku lug leeyihiin Soomaaliya iyo Itoobiya gabi ahaanba waa kuwo aan waxba ka jirin. Soomaaliya waxay ku adkaysanaysaa midnimada dhulkeeda. Waxaan ku baaqaynaa in diiradda la saaro nabadda iyo xasilloonida gobolka.” Ayuu yiri wasiir Balcad.
Diidmadan ayaa timid ka dib markii xoghayaha arrimaha dibadda ee Kenya, Korir Sing’oei, uu u sheegay wakaaladda Reuters in Kenya ay heshiiskaas la wadaagtay Soomaaliya, si loo qaboojiyo xiisadda.
Heshiiska la soo jeediyay ayaa ujeedkiisu ahaa in Itoobiya ay hesho kheyraadka badda iyadoo la ixtiraamayo madax-bannaanida Soomaaliya.
Sing’oei ayaa ku andacootay in heshiisku uu u ogolaanayo dawladaha aan badda lahayn in ay galaangal u yeelan karaan dekedo ganacsi iyaga oo la wadaagaya kheyraadka badda waddamada xubnaha ka ah IGAD ee leh xeebaha.
Nairobi Abriil 13ka 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa shalay gaaray magaalada Nairobi ee dalka Kenya. Worshaha ugu weyn ee safarkaas wuxuu ahaa in Xasan Sheekh uu wadahadal la yeesho madaxweynihii hore Shariif Sheekh Axmed, waxayna xog cusub ka helnay kulankii labada masuul xalay dhexmaray.
Markii hore qorshuhu wuxuu ahaa in Xasan Sheekh iyo Sheekh Shariif ay shirkooda qeyb ka noqdaan waxgaradka beesha Mudullood, balse qorshahaas waxaa bedelay Xasan Sheekh oo beesha ka codsaday in isaga iyo Shariif ay isaga dhex-baxaan, si tabashada Shariifka loo xaliyo.
Sheekh Shariif oo markii hore rabay in waxgaradka Mudullood ay goobjoog ahaadaan kulanka uu la yeelanayo Madaxweyne Xasan, maadaama uu qabo tabasho ah in dhowr mar uu balamo uga baxay ayaa markii dambe aqbalay go’aanka maxaxweynaha oo ahaa in labadoodu ay yeeshaan shir albaabadu u xiranyihiin.
Xasan Sheekh ayaa gooni ula kulmay masuuliyiintii Mudullood ee la qorsheeyey inay Shariif iyo isaga dhex dhexaadiyaan, waxaana la sheegay inuu ka codsaday inay ka dhex baxaan, sidaasna ay uga qanceen, intaas kadibna waxaa dhacay kulankii Xasan iyo Shariif.
Sida ilo xog ogaal ah ay Caasimada Online u xaqiijiyeen shirkii Xasan Sheekh iyo Sheekh Shariif oo socday muddo saacad ka badan ayaa natiijo la’aan ku soo dhamaaday, dooda ugu weyn ee miiska saaran ayaa aheyd sidii looga wadahadli lahaa arrimaha dastuurka.
Sheekh Shariif ayaa la sheegay inuu ku dooday in wadahadalka isaga iyo Xasan Sheekh uu noqdo mid danguud ah, loogana wadahadlo dhammaan tabashooyinka dadka Soomaaliyeed ay ka qabaan dowladda iyo hoggaamiyo Xasan Sheekh, si gaar ah arrinta socota ee wax ka bedelka dastuurka.
Xasan Sheekh ayaa isna ku dooday inay ka wadahadlaan danaha gaarka ah ee Sheekh Shariif iyo waxa uu dowladda Xasan Sheekh ka rabo, iyadoo wixii danguud ah loo deynayo baarlamaanka iyo dowladda oo ku dadaalaya in wax kasta oo tabasho ah ay hoos u fiiriyaan.
Intaas kadib, Sheekh Shariif ayaa la sheegay inuu la yimid xujo adag oo aheyd in la sameeyo dowlad wadaag oo xubno laga siiyo dowladda uu hoggaamiyo Xasan Sheekh, balse madaxweynaha ayaa taas diiday wuxuuna hor dhigay Shariifka inuu hoos ugu daadego waxa uu sida gaarka ah uga tabanayo dowladiisa.
Sheekh Shariif ayaa isna ku adkeystay in Xasan Sheekh uu xaliyo qodobada qaar ee dastuurka, doorashada, xisbiyada, dowlad wadaag oo xubnaha mucaaradka ah ee xisbiga Shariifka ay xilal ka helaan dowladda Xasan Sheekh iyo qodobo kale oo danguud ah oo miiska uu soo saaray Sheekh Shariif, balse Xasan Sheekh oo intaas oo dhan diiday ayaa isku dayey in si gaar ah oo nafsiyan ah uu Sheekh Shariif u qanciyo, laakiin taasi ay suurtageli weysay.
Sidaas ayuu ku fashilmay oo natiijo la’aan ayuu ku soo dhamaaday kulankii dheeraa ee Nairobi ay ku yeesheen Xasan iyo Shariif, balse waxaa socda isku dayo kale oo tabashooyinka Sheekh Shariif lagu xalinayo, si wadahadaladu u sii socdaan, waxaana Nairobi jooga xubnihii ugu muhiimsanaa beelaha Mudullood oo doonaya inay labada Madaxweyne u kala dabqaadaan.
Nairobi Abriil 13ka 2024 Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Shariif Sheekh Axmed ayaa war-saxaafadeed uu soo saaray uga hadlay wadahadallo isaga iyo madaxweyne Xasan Sheekh ay ku yeesheen magaalada Nairobi ee dalka Kenya.
Sheekh Shariif ayaa xaqiijiyey in wadahadallada ay fashilmeen, oo wax xal ah lagu gaari waayey, xogtaas oo ay xalay idinla wadaagtay Caasimada Online. Wuxuu sidoo kale sheegay in saddex qodob diiradda lagu saaray wadahadallada balse dhammaantood lagu isku afgaran waayey. Hoos ka aqriso qoraalka Shariif.
WAR-SAXAAFADEED
Sida ay la socdaan Shacabka Soomaaliyeed, waxaa jirey kulan kadhacay magaalada Nairobi, oo ay ujeeddadiisu ahayd sidii xal looga gaari lahaa arrimaha masiiriga ah ee dalka, kaas oo ay soo qaban-qaabiyeen qaar ka mid ah odayaasha Dhaqanka iyo Waxgarad.
Marka hore, waxaan mahad aan la soo koobi karin u jeedinayaa madax dhaqameedkii iyo waxgaradkii sida hagar la’aanta ah ugu istaagay isku soo dhaweynta aragtiyada kala duwan. Waxaan leeyahay Ilaahay ha idinka abaal mariyo.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo Aniga Odiyaashu waxay noo daayeen wada hadalka iyo xallinta arrimaha jira inaan isla meel dhigno sida uu Madaxweynuhu codsaday, Aniguna Kulankaas waxaan ku tagay niyad wanaag iyo in xal laga gaaro arimaha lagu kala aragtida duwanyahay kuwaasoo kala ah seddexda arrimood ee hoos kuxusan:
1. Arimaha Dastuurka
2. Arimaha Siyaasada iyo Mustaqbalka Dalka
3. Khilaafka DFS iyo Dowlad Goboleedka Puntland
Dood dheer kadib, xal waan ka gaari weynay dhamaan qodobadii aan ka doodney, Waxaan rumeysanahay mabda’a ah in khilaafaadka siyaasadda lagu xalliyo wadahadal iyo is qancin, marxalada adag ee uu maanta dalku maraayana ay tahay lagama maarmaan ilaalinta midnimada iyo wadajirka Dadka iyo Dalka Soomaaliyeed.
Mar kale, waxaan u mahad-celinayaa Waxgaradkii iyo Ganacsatadii dadaalka iyo dhaqaalahaba ku bixiyey in xal laga gaaro khilaafaadka jira.
Muqdisho Abriil 13ka 2024 Dowladda Soomaaliya ayaa sheegtay inaysan marnaba aqbali doonin qorshaha ay Itoobiya saldhig ciidamada badda ah uga dhisayso Somaliland, balse ay ka fakari doonto inay u ogolaato dekad ganacsi, haddii laga wadahadalo.
Itoobiya, oo aan bad lahayn, ayaa bishii Janaayo heshiis la gashay maamulka Somaliland ee waqooyiga Soomaaliya, heshiiskaas oo dhigaya in laga kireeyo dhul badeed ay ka sameysato dekad iyo saldhig ciidan, taas beddelkeedna ay Somaliland u aqoonsato dal madax-banaan.
Dowladda Soomaaliya ayaa heshiiska ku tilmaamtay mid sharci-darro ah, oo xadgudub ku ah madax-banaanida, qarannimada iyo midnimada dhuleed ee Soomaaliya.
Si loo qaboojiyo xiisadda, Kenya oo la tashaneysa Jabuuti, ayaa soo jeedisay heshiis badeed sharciyeynaya sida dalalka gobolka ee aan badda lahayn ay ku heli karaan dekado loo marayo heshiis ganacsi, sida uu sheegay sarkaal sare oo Kenyan ah.
Kahor inta aan laga wada-hadlin helitaanka dekad laga heshiiyo, Itoobiya waa inay marka hore nasakhdaa heshiiska Somaliland, waxaa sidaas wakaaladda wararka ee Reuters u sheegay wasiiru dowlaha arrimaha dibedda Soomaaliya Cali Balcad.
“Soomaaliya weligeed ma aqbali doonto saldhig ciidan,” ayuu yiri Cali Balcad. “Soomaaliya waxay diyaar u tahay gelitaanka heshiis ganacsi badeed si waafaqsan sharciga caalamiga ah ee badda.”
Waxa uu intaas ku daray in Soomaaliya ay diyaar u tahay in ay wadahadal ka gasho hindisayaasha haddii ay waafaqayaan danaha dalka oo ah “in la ilaaliyo madax-banaanideena, madax-banaanida siyaasadeed iyo midnimada.”
Afhayeenka wasaaradda arrimaha dibedda Itoobiya ayaa diiday inuu ka hadlo warka cusub ee kasoo baxay Soomaaliya.
WARARKA MAANTA Abriil 12ka 2024
Su’aalaha Maanta: Maxuu kashifay Wasiiir ku-xigeenka Warfaafinta AL-Cadaala? Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Yaa diiday inuu sameeyo Maxkmadda Dastuuriga ah Madaxweyne Xasssan? Maxay tahay sababta labada Madaxweyne oo Abgaal Cismaan ah inay ku heshiin waayaan Caasimadda #Muqdisho oo ay ku wada hadlaan #Niarobi, #Kenya? Yaa diiday inuu mucaaradka kula shiro #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday in dalka #Soomaaliya dhexdiisa lagu shiro Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa ogolaaday inay qoysaskiisa boobaan hantida dadweynaha Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa dastuurkii dalka beddelay oo aan tagi karin #Somaliland, #Puntland Iyo meelo kala oo farabadan Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa khaa’inul waddan u magacaabay Taliayaha Hay’adda nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Maxay u diiday beesha caalamka inay dhaqaallo siiso Soomaaliya? Ha Wiqleyso!
Muqdisho Abriil 12ka 2024 Sannad-Guuro Wacan Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliteed oo la aasaasay 12kii Abriil 1960, Illaahay ha u nariisto inii dhimatay iyo inta noolba. Guul Iyo Gobannimo ayaan idiin rajeynaynaa.
Puntland Abriil 12ka 2024 Madaxweyne ku-xigeenka ahna ku-simaha Madaxweynaha Puntland Ilyaas Cismaan Lugatoor ayaa sheegay, in wax ka bedelka dastuurka ay horseedi doonto kala taga midnimada Soomaaliya.Madaxweyne Ilyaas Lugatoor ayaa sheegay, haddii Soomaalidu ay kala qaybsanto in madaxweyne Xasan Sheekh uu keligiis mas’uuliyadeeda qaadayo.
Hadalka madaxweyne ku xigeenka Puntland ayaa yimid, xilli Puntland dhawaan ay shaacisay inay u dhaqmayso sida dowlad madax bannaan, iyagoo kalsoonadii kala noqday dowladda federaalka.
Maalmo kadibna maamulka Puntland ayaa bilaabay inuu wafdi u diro Ethiopia, si ay ulasoo yeeshaan wada xaajoodyo ku saabsan in Ethiopia ay iskaashi dhow la yeelato maamul goboleedka Puntland.
Sidoo kale, Puntland ayaa ka hortimid go’aan kasoo baxay dowladda federaalka Soomaaliya, kaasoo ku saabsanaa in la xiro qubsuliyadda ay dowladda Ethiopia ku leedahay magaalada Garowe.
Geesta kale, madaxweyne Xasan Sheikh ayaa sheegay tabasho kaste oo la qabo in aysan cudur daar u noqon karo in shisheeye loo raadsado kaalmo. Wuxuuna sheegay in dowladda Soomaaliya ay ka go’an tahay in ay ku dhaqanto wax ka beddelka lagu sameeyay dastuurka dalka.
Muqdisho Abriil 12ka 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud iyo wafdi uu hoggaaminayo oo maanta safar shaqo ku tegay dalka Kenya ayaa kulan miro-dhal ah la qaatay Madaxweynaha dalka Kenya Mudane William Ruto
Labada Madaxweyne ayaa ka wada-hadlay xiriirka soo jireenka ah ee ka dhexeeya Labada dal, amniga xuduudaha Soomaaliya iyo Kenya, sida lagu shaaciyay bayaan kooban oo kasoo baxay Villa Somalia.
Sidoo kale labada madaxweyne ayaa waxay kulankaan diirada ku saareen arrimaha dagaalka ka dhanka ah kooxda Al-Shabaab, daris-wanaagga iyo xasilloonida gobolka.
Madaxweynaha Kenya Mr. Ruto ayaa muujiyey sida dalkiisu u garab taagan yihiin dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed dagaalka ka dhanka ah argagixisada, kaasi oo wejigiisa koowaad laga gaaray guullo wax ku ool, inkasta oo gaabis uu ku yimid bilihii dambe.
Ruto ayaa waxa kale oo uu tilmaamay muhiimadda ay leedahay in la sameeyo qorshe wada jir ah oo lagu cirib-tirayo argagaxisada gobolka, oo sidoo kale khatar ku ah waddanka uu ka taliyo oo mararka qaar ay ka geystaan falal amni darro.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa dhankiisa uga mahad-celiyey dowladda iyo shacabka Kenya soo dhaweynta diirran, isaga oo xusay iskaashiga taarikhiga ah ee Soomaaliya iyo Kenya oo maanta ay tahay in la xoojiyo, maadaama Labada dalba ay ka go’an tahay in la dabar-gooyo argagixisada Al-Shabaab oo caqabad weyn ku ah horumarka iyo nolosha shucuubta gobolka.
Muqdisho Abriil 12ka 2024 Sida ay ogaatay Caasimada Online shir wadashi ah ayaa magaalada Nairobi uga bilowday Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo Madaxweynihii hore Shariif Sheekh Axmed.
Ujeedka shirka ayaa ah sidii looga tashan lahaa arrimaha dastuurka, xoojinta la dagaalanka Argagixisada iyo sidii is-faham looga gaari lahaa arrimaha masiiriga ah ee dalka.
Sidoo kale Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa qorsheynaya inuu la kulmo xubno kale oo ka tirsan mucaaradka, sida Ra’iisul Wasaarihii hore Xasan Cali Kheyre.
Inta badan siyaasiyiinta mucaaradka ah ee ka soo hor jeeda qorshaha wax ka bedelka dastuurka ayaa jooga magaalada Nairobi ee dalka Kenya.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa qorsheynaya inuu Nairobi kula kulmo siyaasiyiinta diidan qorshihiisa dastuurka, waxaana ugu horeeya Sheekh Shariif oo caawa uu kulan gaar ah la yeeshay.
Madaxweynaha ayaa maanta tegay Nairobi, wuxuuna halkaas kula kulmay madaxda ugu sareysa dalka Kenya, safarka Xasan Sheekh ayaa labo geesood ah, wuxuuna ku qotomaa xiisada kala dhaxeysa siyaasiyiinta mucaaradka ah iyo shirar gaar ah oo madaxda Kenya uu la yeelanayo.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kulan miro-dhal ah la qaatay Madaxweynaha dalka Kenya William Ruto. Labada Madaxweyne ayaa ka wada hadlay xiriirka soo jireenka ah ee ka dhexeeya Labada dal, amniga xuduudaha Soomaaliya iyo Kenya, dagaalka ka dhanka ah argagixisada, dariswanaagga iyo xasilloonida Gobolka.
Madaxweynaha dowladda Kenya Mudane William Ruto ayaa muujiyey sida dalkiisu u garab taagan yihiin dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed dagaalka ka dhanka ah argagixisada, waxaana uu tilmaamay muhiimadda ay leedahay In la sameeyo qorshe wada jir ah oo lagu ciribtirayo argagaxisa gobolka.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa uga mahadceliyey dowladda iyo shacabka Kenya soo dhaweynta diirran, isagoo xusay iskaashiga taarikhiga ah ee Soomaaliya iyo Kenya oo maanta ay tahay in la xoojiyo maadaama Labada dalba ay ka go’an tahay in la dabar-gooyo argagixisada Alshabaab oo caqabad weyn ku ah horumarka iyo nolosha shucuubta gobolka.
WARARKA MAANTA Abriil 11ka 2024
Su’aalaha Maanta: Maxay Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu dhiso Maxkammadda Dastuuriga? Maxayse tahay sababta uu Madaxweyne Mudane Xassan u beddelay Dastuurka Federaalka? Yaa kamid noqon doona golaha wasiiradda cusub? Yaa diidi kara inuu Madaxweyne Mudane Xassan u ogolaaday ciyaalkiisa Iyo xaasaskiisa inay baad ka qaataan hay’addaha kala duwan ee dowladda #Soomaaliya? Yaa noqday Madaxweynaha ugu musuqmaasuqa baadan #Africa Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa noqday Madaxweynaha ugu liita dalka #Soomaaliya Mudane Xassan Shiikh? Maxay beesha caalamka ugu diiday inay wax dhaqaallo ah siiso xukuummadda fashilantay ee Dhiqlaha/Kutaanta? Maxayse ahayd sababta uu Madaxweyne Mudane Xassan ula kulmay haweenka katirsan laamaha kala duwan ee ciidanka? Ha Wiqleyso!
UK Abriil 11ka 2024 Dowladda Ingiriiska ayaa shaacisay in dowlada Soomaaliya ay ka cafisay dhamaan deymahii ay ku laheyd, kadib kulan ku dhexmaray xarunta Safaaradda Ingiriiska ee magaalada Muqdisho ku leedahay Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Soomaaliya Biixi Imaan Cige iyo masuuliyiinta Safaaradda dowladda UK ee Soomaaliya.Kulanka dhexmaray Wasiirka Maaliyadda Soomaaliya Biixi Imaan iyo Safiir ku xigeenka Safaarada Ingiriiska ee Muqdisho Sam Thomas oo ahaa mid saacado badan qaatay ayaa ugu dambeyn Safiir ku xigeenka waxuu u xaqiijiyay Wasiirka Maaliyadda Soomaaliya in dowladda UK ay Soomaaliya ka cafisay 100% deymahii ay ku laheyd.
“Arintaan waa mid daba socota go’aankii ay dhawaan gaareen Wadamada ku bohoobay ururka Naadiga Paris, go’aankaas ayaa dhigayay in Dowladda Soomaaliya ay wadahadalo gaar gaar ah la qaadato dalalka Paris Club, si loo sii dhameystiro cafinta deymaha ay lee yihiin dalalka qaarkood” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay Xafiiska Wasiir Biixi Iimaan.
Wasiirka Wasaaradda Maaliyada Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Biixi Iimaan Cige ayaa talaabadaan UK ku cafisay dhamaan deymahii Soomaaliya ku laheyd ku sheegay guul u soo hoyatay dowladda Soomaaliya.
Muqdisho Abriil 11ka 2024 Madaxweynaha dowladda Fedaraalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta munaasabadda maalinta koowaad ee farxada Ciida Soonfureed Muqdisho kula qaatay qaar ka mid ah Caruurta Aabayaashood ay ku geeriyoodeen dagaalada dalka looga xureynayo kooxda Al-shabaab.Wuxuu sheegay Madaxweyne Xasan Sheekh in ciidamadii naftooda ku waayay difaaca dalka iyo dadka Soomaaliyeed in baal dahabi ah ku jiraan, islamarkaana dowladdiisa ay joogteyn doonto xuquuq u gaar ah caruurta agoonta ah ee Aabayaashood u dhinteen difaaca Qaranka.
“Dowladdoodu marnaba hilmaami mayso ubadka iyo ehelladooda sharafta badan, ayagana waxaan Alle u weydiinaya dhamaan halyeeyadii nafta u huray difaaca dalka, dadka iyo diinta islaamka in uu hoygooda ka yeelo Janatul Firdowsa”ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
Madaxweynaha ayaa sidoo kale ku amaanay hooyooyinka Caruurtaan dhalay sida kartida leh oo ay ugu dhabar adeegeen barbaarinta iyo daryeelka Caruurtaan Aabayaashooda u shahiiday difaacida dalka iyo dadka Soomaaliyeed.
Dowladda Fedaraalka Soomaaliya waxay horay magaalada Muqdisho uga hirgalisay xarumo lagu barbaariyo caruurta agoonta ah oo ay Aabayashooda dhinteen ayagoo u adeegaya dowladda iyo dadka Soomaaliyeed.
Muqdisho Abriil 11ka 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa farxadda Munaasabadda Ciidul fidriga awgeed kulan dhiirigelin ah la qaatay caawa qaar ka mid ah Saraakiisha haweenka ah ee ku jira Ciidamada qalabka sida.
Madaxweynaha ayaa ku bogaadiyay haweenka uu qaabilay ee saraakiisha ah sida nafhurnimada leh oo ay ugu taagan yihiin difaaca dalka.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa haweenka kula dardaarmay in fursadda ay heystaan ay ku ilaaliyaan gobanimada iyo karaamada Ummadda Soomaaliyeed.
Sidoo kale, Madaxweynaha ayaa haweenka Soomaaliyeed ku tilmaamay halyeeyo laf-dhabar u ah dowladnimada Soomaaliya.
Xasan Sheekh ayaa haweenka ku jira saraakiisha ciidamada qaranka ku booriyay in ay laba jibaaraan doorkooda halganka dib u xoreynta dalka.
Si gaar ah wuxuu uga codsaday inay badiyaan dhiirigalinta ciidamada qaranka iyo wacyi gelinta bulshada, si loogu midoobo dagaalka ka dhanka ah Khawaarijta.
Ciidamada Soomaaliya oo ku jira jihaad Khawaarij la dagaalan ah iyo xaalado adag oo isugu jira halista argagixisada iyo duruufaha dhaqaale ee heysta dowladooda, waxaa ku jira haween badan oo dhexda u xirtay inay naftooda u huraan gobanimada dalkooda.
In madaxweyne Xasan Sheekh uu gaar qaabilo haweenka ku jira ciidamada qaranka waa tallaabo muhiim ah uu dhiirigelin u noqoneysa geesiyaashaan halgankii hooyonimo ku daray halgan nafhurnimo oo jihaad ah.
Muqdisho Abriil 11ka 2024 Dowladda Soomaaliya ayaa maanta qaaday tallaabadii ugu cusleyd ee ka dhanka ah xadgudubka Itoobiya ay ku hayso madax-banaanida Soomaaliya, ayada oo dalka ka cayrisay diblomaasiyiinta Itoobiya, islamarkaana xirtay laba qunsuliyad oo Itoobiya ay ku laheyd Garoowe iyo Hargeysa.
Go’aankan ayaa lagu shaaciyey qaraar xasaasi ah oo ay soo saareen Golaha Wasiirada Soomaaliya, kaasi oo lagu faah-faahiyey sababaha loo cuskaday tallaabooyinka ka dhanka ah Itoobiya. Hoos ka aqriso qaraarka
QARAARKA GOLAHA WASIIRADA EE KU AADDAN HABDHAQANKA GURRACAN IYO FARAGELINTA QAAWAN EE DAWLADDA ITOOBIYA.
Golaha Wasiirada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya
Markii ay arkeen: Qodobada 99aad xarfihiisa (a) iyo (f) iyo Qodobka 54aad xarfihiisa (a), (b) iyo (c) ee Dastuurka dalka;
Markii ay arkeen: Axdiga Vienna ee ku saabsan xiriirrada diblomaasiyadeed gaar ahaan Qodobkiisa 12aad oo xeerinaya in dowladda soo dirsatay ergada diblomaasiyadeed ee martida ah aysan xafiisyo ka furan karin meel ka baxsan meesha uu madaxa ergadu uu ka howlgalo, haddii aan oggolaansho cad laga helin dowladda martida loo yahay;
Markii ay arkeen: Axdiga Vienna ee ku saabsan xiriirrada diblomaasiyadeed gaar ahaan Qodobkiisa 41aad faqradiisa 3aad oo xeerinaysa in xarumaha diblomaasiyadeed aan loo isticmaali karin ujeeddooyin ka baxsan shaqada uu sharcigu u oggol yahay ergada diblomaasiyadeed ee martida ah;
Markii ay garowsadeen: In faragelinta qaawan ee Dowladda Itoobiya ku heyso arrimaha gudaha ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ay xadgudub ku tahay qaranimada iyo madaxbanaanida dalka Soomaaliya;
Waxa ay soo saareen qodobbada soo socda:
QODOBKA 1AAD: XIRITAANKA QUNSULIYADAHA ITOOBIYA
1. Laga billaabo maanta oo taariikhdu ay tahay 04 April 2024, Dowladda Federaalka Soomaaliya waxa ay xirtey isla markaana oggolaanshihii hawlgalka oo ay dalka uga furnaayeen kala noqotay qunsuliyadaha ay Dowladda Itoobiya ku lahayd magaalooyinka Garoowe iyo Hargeysa, waana in ay muddo todobaad gudahiis ah ku xirtaa labadaasi qunsuliyadood.
2. Diblomaasiyiinta iyo shaqaalaha Dowladda Ethiopia uga howlgala labada qunsuliyadood ee ka furnaa magaalooyinka kor ku xusan waa in ay dalka uga baxaan muddo todobaad gudahiis ah.
QODOBKA 2AAD: XADGUDUBYADA
1. Diblomaasiyiinta Dowladda Itoobiya ee u hoggaansami waaya qaraarkaan waxa ay galayaan xadgudub ka dhan ah Qaranimada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxaana laga qaadayaa tallaabooyin dheeri ah oo waafaqsan xeerarka diblomaasiyadda caalamka.
QODOBKA 3AAD: DHAQANGALKA
1. Wasaarada arrimaha dibedda waxaa la farayaa in ay qaraarkan si rasmi ah u gaarsiiso dawladda Itoobiya, kuna wargeliso Safiirka Dowladda Itoobiya u fadhiya Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya in uu dalkiisa la tashi ugu laabto.
2. Qaraarkaan waxa uu dhaqangelayaa marka ay ansixiyaan Golaha Wasiirada ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya uuna saxiixo Ra’iisulwasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya.
QODOBKA 3AAD: DHAQANGALKA
1. Wasaarada arrimaha dibedda waxaa la farayaa in ay qaraarkan si rasmi ah u gaarsiiso dawladda Itoobiya, kuna wargeliso Safiirka Dowladda Itoobiya u fadhiya Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya in uu dalkiisa la tashi ugu laabto.
2. Qaraarkaan waxa uu dhaqangelayaa marka ay ansixiyaan Golaha Wasiirada ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya uuna saxiixo Ra’iisulwasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya.
Muqdisho Abriil 11ka 2024 Cabsi dhanka amniga ah oo xoog leh ayaa ka taagan magaalada Muqdisho, waxayna dowladda Soomaaliya saacadihii lasoo dhaafay muujisay feejignaan weyn, si looga hortago in weerarro argagixiso ay ka dhacaan caasimadda.
Ciidamada ammaanka ee Booliska iyo Nabad sugidda ee ka howlgala Muqdisho ayaa la kordhiyey tiradooda, waxaana si gaar ah loo adkeeyey ammaanka dhowr goobood ay ay ka mid yihiin Hoteelada ku yaalla xeebta Liido, aagga garoonka Aadan Cadde, xarunta wasaaradda arrimaha dibadda iyo goobo kale oo laga cabsi qabo inay weerarro ka dhacaan.
Xarunta wasaaradda arrimaha gudaha oo ka mid ah goobaha laga digayo inay Shabaab weeraraan, waxaa lagu wareejiyey dhagaxaan iyo juwaano ciid ah, sidoo kale waxaa la kordhiyey ciidamada ilaaliya wasaaradda.
Sidoo kale cabsida amni ee saacadihii lasoo dhaafay ay gashay Muqdisho ayaa sababtay inay dalka ka joogsadaan duulimaadyadii caalamiga ahaa, kadib markii ay soo baxday digniintii dowladda Mareykanka.
Aagga madaxtooyada Soomaaliya waa halka ugu daran oo si aan horay loo arkin loo adkeeyey amniga, hadana habeen hore waxaa lagu garaacay Hoobiye la garan waayey halka laga soo riday, waxaana caasimadda Muqdisho ka jirta feejignaan amni tii ugu sareysay ee waayahaan la arko.
Sidoo kale, ilaalada safaaradaha ku yaalla xarunta Xalane ayaa aad loo adkeeyey, si looga hortago weerarrada argagixiso ee laga digayo, maadaama Xalane ilaa aagga garoonka diyaaradaha Aadan Cadde loo badinayo digniinaha soo baxaya.
Tan iyo markii uu dhacay weerarkii hotel SYL waxay Muqdisho gashay xaalad amni iyo feejignaan aan horay loo arag oo ciidamada amniga ay bilaabeen, waxaana adkaaday isku socodka magaalada.
Meelaha qaar waxaa la soo dhigay dhagaxaan looga hortegayo weerarrada dhici kara, irdaha laga galo garoonka Aadan Cadde qaarkood ayaa lagu jaray dhagaxaan cusub, iyadoo la kordhiyey ciidamadii horay uga howlgeli jiray.
Sidoo kale ciidamada Boolis-militeri ee suga amniga Caasimadda ayaa qaarkood loo saaray banaanka magaalada, si daafaha magaalada ay ugu ugaarsadaan argagixisada weeraradooda laga baqayo, waana tallaabo cuuryaamisay qorshayaashii halista ahaa ee weerarrada Al-Shabaab.
WARARKA MAANTA Abriil 10ka 2024
Su’aalaha Maanta: #CiidMubaraak Maxay tahay khilaafka u dhexeeya Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh Iyo Taliyihii hore ee Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA? Maxuuse qaban karaa Khaa’inul waddan Cabdilaahi Sanbolooshe oo laba jeer/mar oo hore u fashilmay xilka agaasimaha guud ee Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA? Yaase aamini doona khaa’inul waddan Cabdilaahi Sanbolooshe oo qirtay khaa’inul waddaninadiisa iyo wixii uu ku sameeyey Gaashaanle Sare Qalbi-Dhagax iyo dad kale oo farabadan? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu dhiso Maxkammadda Dastuuriga ah?
Ha Wiqleyso!
African Union Maarso 10ka 2024 Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee Midowga Afrika (AUPSC) ayaa ku baaqay in la helo dhaqaale ku filan oo lagu bixiyo howlgalka daba-galka ah ee dhawaan la dhisi doono kaddib markii uu dhamaado howlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya (ATMIS) bisha December ee sannadkan. .
“AUPSC waxay soo dhawaynaysaa soo jeedinta dawladda Soomaaliya ee dib u habaynta ammaanka ATMIS ka dib, waxayna tixgelinaysaa codsigii Soomaaliya ee ahaa hawlgal taageero nabadeed oo Midowga Afrika uu hoggaamiyo oo ay Qaramada Midoobay oggolaatay si loogu beddelo ATMIS laga bilaabo Janaayo 1, 2025,” AUPSC,”ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay golaha nabadda ee Midowga Afrika.
Ciidamada ATMIS ayaa lagu wadaa in ay dalka baxaan bisha December ee sanadkan. Si kastaba ha ahaatee, waxaa socda diyaar garowga howlgal xiga oo la doonayo in lagu joogteeyo dardargelinta dagaalka lagula jiro kooxda Al-Shabaab.
AUPSC, oo ah hay’adda go’aan ka gaarista Midowga Afrika ee ka hortagga, maaraynta, iyo xallinta khilaafaadka, waxay ku celisay baahida loo qabo in la sii wado taageerada Soomaaliya iyadoo la dhisayo tayada ciidamada ammaanka ee Soomaaliya.
AUPSC ayaa sheegtay in tani ay ka caawin doonto dowladda Soomaaliya in ay dardargeliso abuuritaanka ciidamada iyo dadaallada isku dhafka ah ee lagu xaqiijinayo in si hufan loo qaato mas’uuliyadaha amniga ka dib markii si buuxda loosoo gabagabeeyo howlgalka ATMIS.
Muqdisho Maarso 10ka 2024 Madaxweynaha dowladda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta Muqdisho kaga qeyb galay munaasabad ay xilka kula kala wareegayeen Agaasimaha cusub ee hay’adda Nabadsugidda iyo Sirdoonka Qaranka Cabdullaahi Maxamed Cali Sanbaloolshe iyo Agaasimihii hore ee hay’adda Mahad Maxamed Salaad. Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa ugu horeyn uga mahadceliyay taliyahii hore ee Nabadsugida Mahad Maxamed Salaad dadaalka iyo horumarka uu ku bixiyay shaqada hay’adda NISA mudadii uu xafiiska joogay.
Wuxuu sidoo kale sheegay Madaxweynaha dowladda Fedaraalka Soomaaliya in hay’adda NISA ay tahay mid muhiimad weyn u leh qorshaha dalka looga xureynayo kooxda Al-shabaab, islamarkaana ay horsed u aheyd deegaanadii laga xureeyay Al-shabaab.
“Qaranka Soomaaliyeed ayaad u shaqeysaan ee uma shaqeysaan Agaasime tagay iyo mid yimid, waa inaad kalsooni galisaan shacabka oo aad soo dhoweysataan. Shaqada noo taala waa dagaalka Khawaarijta oo ay tahay in aan dhammaanteen wadajir ugu istaagno” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa sidoo kale kula dardaarmay Agaasimaha cusub ee hay’adda Nabadsugida iyo Sirdoonka Qaranka Soomaaliyeed inuu ka soo dhalaalo waajibaadka adag ee horyaala.
Ugu dambeyntii madaxweynaha dowladda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xarigga ka jaray dhismayaasha qaybta Sirdoonka iyo Akadeemiyadda Jilicoow ee Hay’adda Nabad sugidda iyo Sirdoonka Qaranka Soomaaliyeed oo qaab casri ah loo dhisay.
Muqdisho Maarso 10ka 2024 Taliyihii hore Hay’adda Nabad-sugidda iyo Sirdoonka Qaranka ee NISA Mahad Maxamed Salaad oo maanta khudbad ka jeediyay munaasabad uu xilka ugu wareejiyay taliyaha lasoo magacaabay Cabdullahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) ayaa ka hadlay arrimo xasaasi ah oo ku aadan mudo xileedkiisii NISA ee labada sano ahaa.
Mahad Salaad oo xilkan soo hayay tan iyo 26-kii May ee sanadkii 2022-kii, ayaa ku faanay inuu wax badan ka qabtay Hay’adda NISA, uuna ku guuleystay inuu sharci u sameeyo. hay’addan oo kamid ah kuwa ugu muhiimsan ee dalka.
Isaga oo ka hadlayay waxa ay uga dhigan tahay xil wareejintiisa ayaa waxa uu sheegay inuu ku faraxsan yahay, wuxuuna tilmaamay inuu Sanabloolshe ku wareejinayo NISA oo dhammeystiran.
“Waxaan qirayaa in Sanbaloolshe uu iga nasiib badan yahay maadama aanan helin anigu xilwareejin, sharci iyo kooxo shaqo oo la yaqaano” ayuu yiri Taliye Mahad Salaad.
Sidoo kale waxa uu sii raaciyay “Kusoo dhawaaw Mudane Nisa sharci leh, isla markaana ka maran ku takarifal awoodeed iyo dano siyaasadeed”.
Intaas kadib Mahad Salaad ayaa soo bandhigay 10 qodob oo uu ku soo koobay wax-qabadkiisa, muddadii uu taliyaha ka ahaa Hay’adda Nabad-sugidda, kuwaas kala ah:-
Qodobkaad wuxuu ku sheegay 1-Inuu ku guuleystay inay shacri yeelato hay’adda NISA, 2-Inuu dib u habeyn ku sameeyay dhismaha hay’adda 3-xoojinta amniga iyo xogaha sirdoon ee dalka 4-Ballaarinta ciidamada NISA kuwa muuqda iyo kuwa qarsoon 5-Kordhinta howlgallada ka dhanka ah kooxda Al-Shabaab 6-Sameynta xafiiska Garmaqalka dadweynaha 7- Joojinta lacagaha badda ee Al-Shabaab 8-Horumarinta Tiknolojiyadda 8-Dhismayaasha xarumaha hay’adda 9-Wada shaqeynta hay’adda iyo hay’ada kale ee dowladda 10- La macaamilka hay’adaha sirdoonada ee dariska iyo kuwa caalamka.
Isbeddelka lagu sameeyay hoggaanka sare ee hay’adda NISA ayaa kusoo aadaya, xilli xasaasi ah oo ay dalka ka taagan tahay xiisad siyaasadeed oo ka dhalatay wax ka beddelka dastuurka KMG ah iyo mid kale oo ka dhalatay heshiiska badda ee ay wada gaareen Somaliand & Itoobiya.
Muqdisho Maarso 10ka 2024 Wasiirka Warfaafinta Soomaaliya Daa’uud Aweys Jaamac oo wareysi siiyey Wakaaladda Wararka Carabta ee (AWP) ayaa ka hadlay halka uu marayo khilaafka Soomaaliya iyo Itoobiya, isagoo yiri “Safiirka Ethiopia ka dalbaney inuu waddankiisa ku laabto, sababo la xiriira faragelinta soo laalaabatey ee Addis Ababa ku hayso qarannimada Soomaaliya.”
Wasiirka Warfaafinta Soomaaliya, ayaa sheegay in tallaabada ay qaaday DFS ay jawaab u tahay falalka ka baxsan shuruucda caalamiga ee ay Ethiopia ku hayso qaranimada iyo madax-banaanida dhuleed ee Jamhuuriyadda Soomaaliya.
“Sidaas darteed waxaan ka dalbatey Danjirihii Ethiopia u fashiyay Soomaaliya inuu dalkiisa wadatashi ugu laabto, inagoo u qabanay saacado kooban,” ayuu yiri Daa’uud Aweys.
Wasiirka ayaa intaas ku sii daray in go’aanka lagu xirayo labada qunsuliyadood ee Itoobiya ay ku leedahay magaalooyinka Hargeysa iyo Garoowe ee Soomaaliya uu ku yimid, iyada oo laga jawaabayo xadgudubyada joogtada ah ee Itoobiya ay ku hayso madax-bannaanida dalka.
“Somaliland iyo Puntland waa labo gobol oo ka tirsan Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, waana khasab in go’aanka dowladda federaalka Soomaaliyeed uu dhaqan-galo,” ayuu yiri Wasiir Daa’uud Aweys.
Waxa uu intaas raaciyay in labada qunsuliyadood ee Ethiopia ay ku shaqeynayeen ogolaanshiyaha iyo raali ahaanshaha Dowladda Federaalka Soomaaliya, balse ay meesha ka baxday sharcigii ay ku shaqeynayeen, isla markii ay Dowladda Federaalka go’aansatay in ay joojiso ogolaanshihii hore ay uga haysteen.
“Waxaa muhiim ah in Ethiopia ay ixtiraamto shuruucda caalamiga ah iyo xeerarka diblomaasiyadeed ee Axdiga Geneva, kuwaas oo lagu maamulo, laguna xakameynayo hannaanka diblomaasiyadeed ee waafaqsan heshiisyada caalamiga ah” ayuu yiri.
Wasiirka Warfaafinta Soomaaliya oo ka jawaabayey su’aal laga weydiiyey tillaabooyinka sharciga ah ee Soomaaliya ka qaadi karto Ethiopia ayaa yiri “Waxaan diyaar u nahay inaan qaadno dhammaan tillaabooyinka lagama maarmaanka ah, si aan u ilaalinno qaranimadeenna iyo midnimada dhulkeenna.”
Wasiir Daa’uud Aweys waxa uu carrabka ku adkeeyay in xiisada taagan si deg deg ah loo xallin karo hadii hoggaanka Addis Ababa uu joojiyo hab dhaqanka mas’uuliyad darrada ah, kaas oo aan khatar ku ahayn Soomaaliya oo kaliya, balse dhibaato ku ah gobolka Geeska Afrika oo dhan.
Wasiirku waxa uu sheegay in Dowladda Federaalka Soomaaliya ay ku adkeysaneyso mowqifkeeda ku aaddan ixtiraamka shuruucda caalamiga ah iyo in ay nabad iyo xiriir wanaagsan la wadaagto deriska iyo caalamka intiisa kale.
“Waa nasiib darro in Ethiopia aysan dan ka lahayn xeerarka maxalliga ah iyo kuwa caalamiga ah ee ujeeddadoodu tahay ilaalinta nabadda gobolka” ayuu yiri wasiir Daa’uud Aweys.
Wuxuu intaas ku sii daray, “Beesha caalamku isha ayay ku heysaa xaaladda dhabta ah iyo colaadda ka taagan gudaha Ethiopia. Waddadda kaliya ee furan waa in si nabad ah lagu xalliyo dhibaatooyinkaas, balse madaxda Ethiopia halkii ay ka xalin lahaayeen mashaakilaadkooda gudaha ayaa waxay door bideen in ay qaadaan tallaabooyin ay colaado cusub uga abuureyaan gobolka, khatarna keeni kara.”
Muqdisho Maarso 10ka 2024 Madaxweynaha JFS Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay jeediyey khudbad dheer oo Xaalada Siyaasadeed ee dalka, Ilaalinta madaxbanaanida dalka, dagaalka Khawaarijta iyo hambalyada munaasabadda ciida uu uga hadlay.
Hambalyada ciidda ayuu madaxweyne Xasan Sheekh ku bilaabay hadalkiisa, “Waan hubaa in dalka, diinta ay u soo duceeyeen dadka Soomaaliyeed ee soo cibaadeystay bishii barakeysneed ee Ramadaan, Allaha noo aqbalo ducadooda,” ayuu yiri Madaxweynuhu.
Intaas kadib madaxweynaha ayaa galay ka warbixinta xaaladda guud ee dalka, isagoo hoosta ka xariiqay inay ka go’an tahay inuu ka tago dhaxal wanaagsan oo dadka Soomaaliyeed ay ku xusuusa doonaan.
Dagaalka Khawaarijta, wuxuu sheegay madaxweynuhu in dowladda Soomaaliyeed ay awooda isugu geystay kana dhabey doonto in kooxdaas saaxada laga tirtiro, “Dadka Soomaaliyeed dagaal meel ka dhacay ayey ciidankii ku jabeen yeysan ku niyad jebin, dagaalku guul iyo jab waa leeyahay, waxaana guuleysa doonaa,” ayuu yiri.
Dhanka siyaasadda, Madaxweyne Xasan Sheekh wuxuu sheegay in siyaasad qaloocatay ay halkaan dhigtay Soomaalida, isla markaana uu ku howlan yahay sidii loo toosin lahaa oo loogu cag dhigi lahaa siyaasadda Soomaaliya, iyadoo qorshahaas saldhig looga dhigayo dastuurka dalka.
“Inaan guuleysano waxay u baahan tahay dhiiranaan, hadaan ku jirno hebel waxaan ma ogola, waxaba ma qabsa kareyno, talo iyo dood siyaasadeed ayey maanta noo joogtaa, aan wada hadalno waxna ku heshiino ayaan maanta mareynaa waana heer fiican oo aan soo gaarnay, waana ka sii hor mareynaa insha allaah,” ayuu Xasan Sheekh hadalkiisa ku sii daray.
Dagaalka Khawaarijta, wuxuu sheegay madaxweynuhu in dowladda Soomaaliyeed ay awooda isugu geystay kana dhabey doonto in kooxdaas saaxada laga tirtiro, “Dadka Soomaaliyeed dagaal meel ka dhacay ayey ciidankii ku jabeen yeysan ku niyad jebin, dagaalku guul iyo jab waa leeyahay, waxaana guuleysa doonaa,” ayuu yiri.
Dhanka siyaasadda, Madaxweyne Xasan Sheekh wuxuu sheegay in siyaasad qaloocatay ay halkaan dhigtay Soomaalida, isla markaana uu ku howlan yahay sidii loo toosin lahaa oo loogu cag dhigi lahaa siyaasadda Soomaaliya, iyadoo qorshahaas saldhig looga dhigayo dastuurka dalka.
“Inaan guuleysano waxay u baahan tahay dhiiranaan, hadaan ku jirno hebel waxaan ma ogola, waxaba ma qabsa kareyno, talo iyo dood siyaasadeed ayey maanta noo joogtaa, aan wada hadalno waxna ku heshiino ayaan maanta mareynaa waana heer fiican oo aan soo gaarnay, waana ka sii hor mareynaa insha allaah,” ayuu Xasan Sheekh hadalkiisa ku sii daray.
WARARKA MAANTA Maarso 9ka 2024
Su’aalaha Maanta: Yaa madaafiicda la dhacaya Madaxtooyadda #VillSomalia”? Maxayse tahay sababta madaafiicda loogu caraacayo Madaxtooyadda #Muqdisho? Maxayse tahay digniinta ay Maraykanka sheegeen ee la xiirra arrimaha amni-darro ee #Muqdisho? Yaa diiday inuu #sameeyo #Maqaamka #Muqdishi Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday inuu Maxkammad Dastuuri ah sameeyo Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday inuu ku shaqqeyo dastuurkii lagu doortay Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa amray in la eryo/ceyriyo Safiirka #Ethiopia Madaxweyne Mudane Xasssan kadib markii ay socon weysay sheekadiisa beenta ah? Yaa xaasaskiisa lacag dulsaar ah u saaray Garoonka Aadan Cadde? Yaa ilmihiisa u dhiibay xilal Madaxweyne Xassan? Yaa Shabaab xilal u dhiibay Madaxweyne Mudane Xassan? Ha Wiqleyso!
Muqdisho Maarso 9ka 2024 Ciidamada Booliska Soomaaliyeed ayaa laba jibaaraya howl-gallada amni ee magaalada caasimadda ah ee Muqdisho.
Taliyaha Ciidanka Booliska Soomaalieed Sarreeyo Guuto Sulub Axmed Firin ayaa xalay cutubyo ka tirsan ciidanka Booliska kala qeyb galay afur wadareed, kaasi oo looga hadlay ammaanka caasimadda.
Ujeedka afur wadareedka ayaa diirada lagu saaray dhiirri-gelinta ciidanka iyo in la laba jibbaaro howlaha shaqo ee horyaalla ciidanka, maaddaama ay nagu soo food leedahay maalmaha farxadda Ciida.
Taliye Firin oo afurka kadib halkaasi kula hadlay ciidanka ayaa faray in la dardar-geliyo howlaha shaqo ee horyaalla iyo sidii sare loogu qaadi lahaa arrimaha amniga caasimadda iyo nawaaxigeeda.
Taliska Ciidanka Booliska Soomaaliyeed ayaa muddooyinkii dambe waday dadaallo lagu xoojinayo ammaanka guud ee dalka gaar ahaan caasimadda oo muddooyinkii dambe laga dareemayay degganaan.
Sidoo kale, Taliyaha Booliska ayaa xalay u kuur-galay sida uu u socdo howl-galka yareynta saxmadda ee Ciidanka Taraafikada, isaggoo boggaadiyay howsha adag ee Taraafikada ay ka qabteen waddooyinka magaalada Muqdisho.
Si kastaba, Magaalada Muqdisho oo bilihii dambe ka reysatay falalkii amni darro ee tiro beelka ahaa ee kooxda Al-Shabaab ayaa waxay xilligaan ciidanka dadaal badan ku bixinayaan sidii loo sii laba jibaari lahaa howl-gallada amni ee caasimada, si loo xaqiijiyo amniga Muqdisho iyo nawaaxigeeda.
Lebanon Maarso 9ka 2024 Ciidamada Israa’iil ayaa sheegay Isniintii inay fuliyeen duqayn dhinaca cirka ah oo ka dhacday Koonfurta Lubnaan.
Waxay intaas ku dartay inay howl-galkaas ku dileen sarkaal sare oo ka tirsan ururka Xisbullah, ee sida weyn isku hayaan.
Israa’iil ayaa ku eedaysay sarkaalka ay dileen oo ay ku magcaabeen Cali Axmed Xassin, inuu ka tirsanaa ciidamada lagu magacaabo Radwan, isaga oo weeraro kala duwan ka fuliyey woqooyiga Israa’iil.
Ururka Xisbullah ayaa shaaciyey dhimashada mid ka mida saraakiishooda oo isla magacan wata, hase ahaatee faahfaahin intaas ka badan may bixinin.
Ciidamada Israa’iil ayaa sidoo kale shregay in weerar ku dileen laba qof oo kale.
Weerarada dhinaca xuduuda ee u dhexeeya Ciidamada Israa’iil iyo Xisbullah ayaa soo noqnoqonayey tan iyo lixdii bilood ee ugu dambeeyey ee uu socday dagaalka Qaza.
Muqdisho Maarso 9ka 2024 Dowladda Mareykanka ayaa digtay weeraro maalinta Talaadada ee berri ah ka dhici kara garoonka diyaaradaha Aadan Cadde iyo goobo kale oo ka mid ah magaalada Muqdisho.
“Safaaradda Mareykanka ee Nairobi ayaa heshay xog ku saabsan halis ka dhan ah goobo badan oo ku yaalla magaalada Muqdisho, sida garoonka diyaaradaha Aadan Cadde. Dhammaan dhaq-dhaqaaqyada shaqaalaha safaaradda Mareykanka waa la joojiyay Talaadada, April 9, 2024,” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay safaaradda Soomaaliya ee Muqdisho.
Safaaradda ayaa sheegtay in lasoo saaray heerka darajada afaraad ee digniinta socdaalka Waaxda Arrimaha Dibadda Mareykanka oo ah (“ha safrin”) ee Soomaaliya, sababo la xiriira dembiyada, argagixisanimada, kacdoonka shacabka, arrimaha caafimaadka, afduubka, iyo budhcad-badeednimada.
Qoraalka ayaa intaas ku daray “Safaaradda Mareykanka ee Soomaaliya waxay xasuusinaysaa muwaadiniinta Mareykanka in argagixisadu ay wadaan abaabulka afduubka, qaraxyada, iyo weerarada kale ee Soomaaliya.”
Safaaradda ayaa sheegtay in argagixisada ay fulin karaan weeraro ay ku beegsanayaan garoomada diyaaradaha, dekadaha, baraha kontorool, dhismayaasha dowladda, hoteellada, maqaayadaha, goobaha laga dukaameysto, iyo goobaha ay dadka badan isugu yimaadaan, iyo goobaha ay ku badan yihiin Reer Galbeedka, dowladda, militariga iyo kolonyada baabuurta.
“Hababka weerarrada waxaa ka mid ah, laakiin aan ku xaddidnayn, qaraxyada baabuurta, is-qarxinta, shakhsiyaadka weerarada tooska ah fuliya, iyo madaafiicda,” ayey tiri safaaradda Mareykanka ee Muqdisho.
Safaaradda Mareykanka ayaa u sheegtay muwaadiniinta Mareykanka inay awood kooban un u leedahay inay u gurmato shacabkeeda ku sugan Soomaaliya, sidaas darteedna ay kula talineyso inaysan dalka usoo safrin.
Waxaa xusid mudan in inta badan digniinaha Mareykanka ay xigaan weeraro, inkasta oo mararka qaar ay weeraradaas ka dhacaan meelo aan aheyn goobaha laga digay
Waddamada islaamka Maarso 9ka 2024 Sacuudiga iyo dalalka kale ee Islaamka ayaa sheegay in berrito la dhameystiri doono soddonka bisha Ramadaan, ka dib markii ay xaqiijiyeen in la arki waayay dhalashada bisha Shawaal.Sacuudigu wuxuu sheegay in maalinta koowaad ee bisha tobnaad ee bilaha Islaamka ee Shawaal ay ku beegan tahay 10-ka Abriil.
Go’aanka kama dambeysta ee ka soo baxay Sacuudiga oo uu baahiyay xafiiska warfaafinta ee Haramain Sharifain, ayaa lagu sheegay in aan la arag bisha, lana dhammeysanayo 30 Ramadaan.
Dalalka Kuwait, Qatar, Baxreyn, Ciraaq, Falastiin, Suuriya, Masar, Lubnaan, Yemen iyo Imaaraadka Carabta ayaa sidaas oo kale ku dhawaaqay in talaadada la dhameystirayo bisha barakeysan ee Ramadaan, Arbacadana ay tahay maalinta koowaad ee Ciidul Fidriga.
Soomaaliya weli loogama dhawaaqin go’aanka la xiriira bisha Shawaal, inkastoo la filayo in dowladda Soomaaliya ay shaaciso in berrito la dhameystirayo bisha Ramadaanka.
WARARKA MAANTA Maarso 9da 2024
Su’aalaha Maanta: Maxay beesha caalamka u diiday inay wax dhaqaallo ah siiso xukkuummadda “Dhiqlaha/Kutaanta” ee hadda si tartiib tartiib ah loo beddelaayo? Maxay tahay sababta wasiirada qaar loo magacaabay? Maxaase diiday in hal mar la wada magaabo golaha wasiiradda cusub? Yaa kamid noqon doona golaha cusub ee wasiiradda? Yaa noqon doona Raysal Wasaaraha cusub? Yaa Noqon doona Taliayha cusub ee Booliska? Yaa noqon doona Taliyaha cusub ee Ciidanka Xoogga dalka? Yaa diiday in loo sameeyo #Maqaamka #Muqdisho? Yaa diiday in jid-gooyooyinka laga qaado jidadka/waddooyinka waa weyne ee #Muqdisho?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho Maarso 9da 2024 Dowladaha Soomaaliya iyo Sacuudiga ayaa maanta gaaray heshiis cusub oo dhowr qodob ka kooban, kaas oo quseeya dhinayada difaaca, gaar ahaan damaca Itoobiya ee badda Soomaaliya, iskaashiga ganacsi, maalgashiga tooska ah, la dagaalanka argagixisada iyo qodobo kale oo muhiim ah.
Ugu horeyn bayaanka laga soo saaray shirkii madaxda Sacuudiga uu la yeeshay madaxweyne Xasan Sheekh waxaa lagu adkeeyey madax-banaanida Jamhuuriyadda Soomaaliya.
Boqortooyada Sacuudi Carabiya ayaa soo bandhigtay sida ay u garab taagan tahay midnimada iyo madax-banaanida Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Sacuudiga ayaa qiray inuu gef iyo dhibaatada uu xambaarsan yahay heshiiska sharci darrada ah ee Itoobiya ay la gashay maamulka Somaliland.
Sacuudiga ayaa hoosta ka xariiqay in heshiis beenaadkaas uu caqabad ku yahay deris wanaagga iyo xasiloonida gobolka.
Arrimaha Difaaca iyo Amniga
Dowladda Sacuudiga waxay muujisay inay garab taagan tahay howlgallada dowladda Soomaaliya ay dalka kaga xoreyneyso argagixisada, waxayna beesha caalamka ugu baaqday in ciidamada xoogga Soomaaliya lagu garab istaago dagaalka ka dhanka ah argagixisada oo laga gaaray guulo muuqda oo muhiim ah.
Sidoo kale dowladda Sacuudiga ayaa soo dhaweysay qaraarkii cunaqabateynta hubka looga qaaday Soomaaliya, kaas oo wax badan ka tari doona in dowladda Soomaaliya ay ka adkaato argagixisada.
Arrimaha Maalgashiga iyo Ganacsiga
Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa heshiis la saxiixatah sanduuqa caalamiga ee horumarinta beeraha, kaasi oo Soomaaliya lagu siinayo lacag dhan $31.22 Milyan oo dollar.
Lacagtan ayaa loogu tala-galay barnaamijyada taageerada ee la xiriira sugnaanta cunnada iyo reer miyiga, ayada oo la marsiin doono barnaamijka u adkeysiga hab-nololeedka miyiga (RLRP).
Tallaabadan ayaa ku timid isbeddelka hanaanka dowliga ee Soomaaliya iyo deyntii dhawaan dalka laga cafiyay, sida uu sheegay wasiirka beeraha iyo waraabka Soomaaliya Maxamed Cabdi Xayir Maareeye.
“Soomaaliya waxaa u furmay maal-gashiga iyo mashaariicdii horumarinta kadib dayntii dalka laga cafiyey. IFAD waxay dalka dib ugu howl-galaysaa burburkii dalka ka dib,, taas oo ka shaqaysa horumarinta beeraha,” ayuu yiri Wasiir Maareeye oo la hadlay BBC.
Sidoo kale waxa uu sheegay in mashruucan malaayiinta doolar ku kacaya lagu hagaajinayo nolosha beeralayda, islamarkaana laga caawinayo dabeecadaha isbeddelka cimilada iyo adkaysigooda.
“Hadda lacagta waxaa la hayaa 11 milyan oo dollar oo haya’adda IFAD, marka intaas ayaa mashruuca lagu bilaabayaa qaybtiisa hore,” ayuu yiri Wasiir Maareeye, oo sidoo kale sheegay in lacagta kale ku soo dhamaan doonto muddo 8 sano oo qorshaha mashruucani socon doono.
Dhulka beeraha ku haboon ee Soomaaliya ayaa heli doona mudnaanta mashruuca gaar ahaan maamullada HirShabelle, Jubaland iyo Koonfur Galbeed, sida uu Wasiir Maxamed Cabdi Xayir Maareeye.
Si kastaba, mashruucan ayaa noqonaya kii ugu horreeyay ee ay IFAD si toos ah uga maal-geliso Soomaaliya, tan iyo markii dalka laga cafiyey deymihii balaayiinta dollar ahaa ee muddo dheer lagu lahaa Soomaaliya, wuxuuna imaanaya xilli dowladda federaalka ay dadaal badan ku bixineyso kor u kaca dhaqaale iyo dakhli ee gudaha dalka, oo sanadkaan kor u kac sameeyay.
Maraykanka Maarso 9da 2024 Booliiska magaalada New York ee dalka Mareykanka ayaa lacag dhan $17.5 milyan ku bixinaya dacwad ay so gudbiyeen labo haween Muslimiin ah oo lagu qasbay inay xijaabka siibaan mar ay sawirro ka qaadayeen booliiska laga shakisan yahay.
Dacwaddan oo ku muddeysneyd 2018 ayaa lagu sheegay in xoriyadda diimeed ee Jamila Clark iyo Ariwa Aziz meel looga dhacay, sidoo kalena arrimahooda u gaarka ah loo dhacay.
Sida laga soo xigtay qareennada, in ka badan 3,600 oo qof ayaa laga yaabaa inay helaan lacagta sida la qorsheeyay.
Siyaasadda booliiska ayaa oggolaatay in sawir lagu galo xijaabka afar sano kahor. Maamulka Magaalada New York City ayaa sheegay in kiiskan uu albaabka u furay in isbeddel toos ah la sameeyo.
Heshiiska magdhowga, ayaa si kastaba, waxaa qasab ah inuu ansixiyo xeer ilaaliyaha federaalka oo kiiskan ku daba jiray.
Sida laga soo xigtay dokumentiga maxkamadda, Ms. Clark ayaa oysay, iyadoo sheegtay inay dooneysay inay xijaab xirato waxayna ka codsatay booliiska inay gashato xijaabkeeda mar ay sawir ka qaadayeen.
“Markii ay igu qasbeen inaan xijaabka iska siibo, waxaan dareemay qaawani. Ma hubo haddii erayadu ay qiyaasi karaan sida aan u dareemay in meel la iiga dhacay,” ayay ku tiri war ay soo saartay Jimcihii.
“Aad baan ugu faraxsanahay inaan qeybteyda ka qaatay caddaalad u keenidda kumannaan reer New York ah.
“Heshiiskan wuxuu caddeynayaa inaan saxanaa sanadahaas oo dhan markii aan lahaa waa khalad inaan xijaabkeyga u siibo si sawir la iiga qaado,” ayay tiri.
Qareennada haweenka ayaa ku dooday in booliiska lagu qasbo inay xijaabkooda dhigaan marka ay sawir ka qaadayaan eedeysanayaasha ku sugan xarunta booliiska ay meel uga dhacayso xoriyaddooda diimeed iyo xitaa xuquuqdooda.
War uu helay wargeyska New York Times, ayaa waxaa lagu sheegay in waaxda caddaaladda ee magaalada ay sheegtay in heshiiskan uu “si taxadar leh isugu dheellitirayo xushmadda ay waaxdu u heyso arrimaha diinta ee aadka loo rumeysan yahay iyadoo muhiim ay tahay xoojinta sharciga loo baahan yahay marka sawir la qaadayo”.
“Cahdigan wuxuu u adeegayaa danaha dhammaan.”
Lacagta ayaa la filayaa in loo kala qeybiyo kumannaan dacwad soo gudbiyay kuwaasoo la xiray intii u dhaxeysay March 2014 ilaa August 2021. Qareennada ayaa sheegay in shakhsiyaadka ay heli karaan ugu badnaan $7,000 ilaa $13,000.
Golaha Xiriirka Islaamiga ah ee Mareykanka (CAIR), oo ah kooxda ugu weyn Mareykanka ee u ololeysa arrimaha Muslimiinta, ayaa ammaanay haweenka, iyagoo sheegay in isbeddelka uu saameyn doono haweenka diimaha kale heysta ee sidoo kale xirta maro-diimeedka madaxa lagu xirto.
“Waxaan mahad u direynaa haweenka Muslimiinta ah ee sida geesinnimada leh ugu adkeystay tan, iyagoo sababay isbeddel siyaasadeed oo ay ka faa’iidi karaan kuwo badan oo si isku mid ah waajibaad diini ay u tahay,” ayuu yiri madaxa CAIR ee New York, Afaf Nasher.
Sidee Puntland ugu dhaqantay sida Jamhuuriyad madax-banaan oo kale?
Isha BBC
Puntland Maarso 9da 2024 9-kii Janaayo 2023, maamul goboleedka Puntland ee Soomaaliya ayaa ku dhowaaqay inuu u dhaqmayo sida dal madax-banaan oo kale.
Qoraalkii xilligaas kasoo baxay Garoowe, oo dad badan ka yaabiyey balse ay dhayalsadeen, wuxuu maamulka Saciid Deni ku yiri. “Sida ku cad dastuurka ku-meel gaarka ah ee Federaalka Soomaaliya qodobkiisa 142-aad, farqaddiisa 1-aad, Dowladda Puntland waxay xaq u leedahay in, iyadoo qayb ka ah dowlad dhiska dalka, ay u dhaqanto sidii dowlad u madax bannaan fulinta dhammaan waajibaadyadeeda dowliga ah.”
Si kastaba marna lama fileyn tallaabada uu sanad iyo saddex bil kadib ku dhaqaaqi doono maamulka Saciid Deni, iyo halka ay gaarsiin doonto carada uu u qabo dowladda madaxweyne Xasan Sheekh.
5-tii April 2024, maamulka Puntland ayaa markii ugu horreysay taariikhda si cad ugu dhaqmay sida dal madax-banaan oo kale.
Saciid Deni waxa uu go’aansaday in carada uu qabo dowladda federaalka ee Soomaaliya darteed uu ka baxo xeendaabka Soomaalinimada, lana safto cadowga Itoobiya.
Bayaanka ay Puntland soo saartay, wuxuu ka yaabiyey Soomaali badan, waxaana ku jira qeybo badan oo Puntland ay isugu ekeysiisay inay tahay dal ka madax-banaan Soomaaliya.
Puntland ayaa tiri “Dowladda Puntland iyo Dowladda Federaalka ee Ethiopia waxaa ka dhexeeya xiriir soo jireen ah iyo iskaashi qoto-dheer oo ku salaysan dhaqan- dhaqaalaha, amniga iyo isu-socodka bulshada.”
Hadalkaas waxa uu maamulka Saciid Deni ku caddeeyey in aanay waxba ka gelin xadgudubka ay Itoobiya ku sameysay madax-banaanida, qarannimada iyo midnimada dhuleed ee Soomaaliya.
Sababtoo ah, sidee Puntland xiriir iyo iskaashi ula yeelan kartaa dal go’aansaday inuu boobo qeybo ka mid ah dhulka iyo badda Soomaaliya, haddii aanay Puntland isku arkin inay ka madax-banaan tahay Soomaaliya
Puntland waxay ku dooday in carada ay ka qaaday wax ka beddelka dastuurka Soomaaliya dartiis, ay garab uga raadsatay Itoobiya, ayada oo tiri “Dowladda Federaalka ee Soomaaliya waxay laashay Dastuurkii xaqiijinayey isku-haynta ummada iyo dowlad-dhiska Soomaaliya.”
Su’aashu waxay tahay, isku haynta umadda Soomaaliyeed iyo difaaca qarannimada, ma waxay mas’uuliyad ka saaran yahay kaliya dowladda federaalka iyo Muqdisho?
Arrinta kale ee la-yaabka leh ayaa ah; in Puntland ay ku macnaysay go’aanka lagu eryey safiirka Itoobiya laguna xiray qunsuliyadaha Itoobiya, “in uu ahaa mid ku salaysan cadaawad, xin iyo hagardaameyn lala daba-joogo shacabka Puntland laguna majo-xaabinayo federaalaynta Soomaaliya.”
Haddii sababta loo eryey safiirka Itoobiya, loona xiray qunsuliyadaha, ay tahay heshiiska badda ee Abiy Ahmed uu la galay Muuse Biixi, maxay tahay cadaawadda iyo hagardaameynta ay Puntland sheegtay in lala daba-joogo shacabka Puntland?
Tallaabada Puntland ay qaaday waxay mar kale furaysaa dood ay da badan qabaan oo ah in ilaalinta midnimada iyo Soomaaliya ay noqotay mid ay mas’uuliyad ka saaran tahay oo kaliya beelaha dega Koonfurta Soomaaliya, gaar ahaan Muqdisho iyo gobollada dhexe.
Maxay mar walba inta kale marka ay Soomaalida dhexdeeda is-qabtaan ugu ordaan Itoobiya iyo Kenya?
WARARKA MAANTA 6ta Abriil 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dasuuri ah Madaxweyne Xassan? Yaa diiday inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Xassan? Yaa kamid noqon doona golaha wasiiradda cusub ee fadhigooda Muqdisho kaliya ahaan doonaan? Yaase ku fashilmay xilalka golihii wasiiradda? Maxay tahay sababta uu u rabo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh uu soo xusho gole wasiiro cusub oo jecel in dalka lagu dhaqo nidaamka dowladda dhexe ah? Yaa noqon doona Taliyaha cusub ee Booliska Soomaaliya? Yaa noqon doona Taliyaha cusub ee ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed? Maxaa wiisro looga dhigaa dad xitaa aan dhammestan tacliinta dugsiga sare? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 6ta Abriil 2024 Wasiir ku xigeenka maaliyadda xukuumadda federaalka Soomaaliya, Cabdiqafaar Xasan Xaange ayaa ku eedeeyay madaxweynaha Puntland, Siciid Deni, inuu hor istaagan yahay mashaariic badan oo ay dadka reer Puntland ka heli lahaayn shaqo abuur iyo maalgalin dhaqaale. Wasiir ku xigeenka maaliyadda waxa uu sheegay in ay miiska saaran yihiin tobanaan mashruuc oo ay ku kacayaan boqolaal milyan oo dollar, kuwaas oo uu caddeeyay inay u xayiran yihiin saxiixa Puntland.
Mashaariicda uu sheegay inay ka xayiran yihiin Puntland, ayuu tilmaamay inay kamid yihiin, mashruuca mushaarka macalimiinta, mashruuca Damal Caafimaad, mashruuca Barwaaqo (ex Biyoole), mashruuca kabka miisaaniyadda maamulka iyo mashruuca Tamarta iyo Korontada. Wasiir Xaange wuxuu sheegay in aysan garanayn sababta madaxweyne Deni uu ku hor istaagan yahay in mashaariicdan loo fasaxo dadka reer Puntland. Wuxuu sheegay xogta ay hayaan inay tahay, in dadka reer Puntland ay wajahayaan shaqo la’aantii ugu weynayd abid.
“Deni wuxuu doonayaa inuu reer Puntland gaajeysiiyo oo ay shaqo la’aan uu noqdaan, loona diido inay fekeraan, waana calaamadaha lagu garto dikteetarka shiibka (kaligii-taliska),” ayuu yiri Cabdiqafaar Xaange.
Wasiir ku xigeenka maaliyaddu wuxuu sheegay, madaxweyne Deni inuu isku qalday khilaafka siyaasadeed ee kala dhaxeeya dowladda federaalka iyo mashaariicda horumarka la xiriira.
Wuxuu sheegay, madaxweyne Deni in xildhibaanadii Puntland ku matalay dowladda federaalka uu ka dhigtay col, kuna shaabadeeyay inay yihiin cadowga reer Puntland ee loo adeegsado, taasoo wasiirku uu sheegay inuu ku qarinayo fashilkiisa siyaasadeed.
Muqdisho 6ta Abriil 2024 Agaasimaha cusub ee Hay’adda Sirdoonka iyo Nabad-sugida Qaranka ee NISA Cabdullaahi Maxamed Cali Sanbaloolshe, waana xildhibaanka kursiga tirsigiisu yahay HOP#058.
Haddaba maxaan ka garaneynaa ama ugu waaweyn ee lagu xusuustaa ninkan oo horay u soo noqday agaasimaha hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka ee Soomaaliya, isagoo hadda markii saddexaad loo magacaabay?
Cabdullaahi Maxamed Cali, oo loo garan og yahay naaneystiisa “Sanbaloolshe” wuxuu 1968-kii ku dhashay degmada Buulaburde ee gobolka Hiiraan.
Horay waxa uu u soo noqday wasiirka Amniga Qaranka ee dowladdii ku meel gaarka ahayd, xilligaas oo dhibaatooyin badan oo dhanka amniga ah ay waddanka ka taagnaayeen.
Waxaa kale oo uu Sanbaloolshe mar soo ahaa Danjirihii Soomaaliya u fadhiyay UK.
9-kii bishii July ee sanadkii 2014-kii ayaa markii ugu horreysay loo magacaabay agaasimaha Hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka, waxaana magacaabay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud muddo xileedkiisii hore.
Haddaba maxaa lagu xusuustaa Sanbaloolshe muddooyinkii uu ka soo shaqeeyay NISA?
Awood baaxad leh oo ku dhex yeeshay dowladdii Madaxweyne Xasan Sheekh ee muddo xileedkii hore, inta uu xilka taliyaha NISA hayay waxaa weerar lagu qaaday fariisimo ay lahaayeen ciidamo taabacsan Axmed Daaci oo ahaa guddoomiye degmo iyo Cabdiwali Qanyare oo ahaa xildhibaan, waxaana ka dhashay rabshado khasaare sababay.
Hase yeeshee, dhowr bilood ka dib, Golaha Wasiirrada ayaa xilka Agaasimaha NISA ka qaaday Sanbaloolshe, waxaana lagu baddalay Cabdiraxmaan Maxamuud Tuuryare.
Dhiibistii Qalbi Dhagax
Bishii Agoosto ee sanadkii 2017-kii waxaa gacanta lagu dhigay Cabdikariin Sheekh Muuse ‘Qalbi Dhagax’ oo xilligaas ku sugnaa gudaha Soomaaliya, xilligaas oo Cabdikariim uu ka duulay magaalada Muqdisho, kana degay Gaalkacyo.
Sida uu BBC-da u xaqiijiyey Maxamed Daahir oo ka tirsan mas’uuliyiinta jabhadda ONLF oo ku sugan magaalada Johannesburg, Qalbi Dhagax waxa uu Galkacyo tagay galinkii dambe ee maalintaas, isla habeenkiina waxaa qabtay ciidammada Galmudug, iyadoo markii dambana loo gacan geliyay hay’adda nabad sugidda ee NISA.
Wixii intaa ka dambeeyay waxaa soo baxday in Qalbi Dhagax loo gacan geliyay dowladda Itoobiya oo doon-dooneysay iyadoo falkaasi ay dad badan ka caroodeen.
Agaasimaha hay’adda sirdoonka qaranka ayaa si weyn loogu dhaliilay u gacan gelinta Qalbi Dhagax ee dowladda Itoobiya.
Dowladda federaalka Soomaaliya waxa ay xilligaasi ka gaabsatay ka hadalka arrintan marka laga reebo taliyaha NISA Cabdullaahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) iyo Ra’isulwasaare Xasan Cali Kheyre oo mar meel fagaaro ah lagu weeydiiyey sheegay in ay ka gaabsanayaan arrinka.
“Waa arrin xasaasi ah, mana jirto cid hadda ka hadli karta, waxaanan ka hadlaynaa waqtiga ku habboon” ayuu yiri Sanbaloolshe.
Qaraxii isgoyska Soobe
Magaalada Muqdisho gaar ahaan isgoyska mashquulka badan ee Soobe, 14-kii Oktoobar sanadkii 2017-kii waxaa ka dhacay qarax ay ku hoobteen boqollaal qof dad aad u bandanna ay ku waxyeelloobeen.
Saameynta qaraxa waxa ay waddanka kajirtay muddo badan.
Xilligaasi waxaa taliyaha hay’adda nabad sugidda ahaa Cabdullaahi Maxamed Cali Sanbaloolshe, iyadoo muddo yar kadib xilka laga qaaday.
Markii bishii April madaxweyne Farmaajo uu u magacaabay Sanbaloolshe in uu noqdo taliyaha NISA ayaa sida uu sharciga qabo waxa laga codsaday in uu iska dhigo xilka dhildhibaannimada, taas oo uu sameeyay xilli dambe oo ku dhow marka xilka NISA laga qaadi doono.
Waxaase dhacay qaraxii Soobe ee saameynta dhaliyay, iyadoo isla bishaas Oktoobarna shaqada laga eryey Sanbaloolshe.
Dhaliishii sirdoonka reer galbeedka
Cabdullaahi Maxamed Cali Sanbaloolshe, taliyaha Hay’adda Sirdoonka Soomaaliyeed ayaa qoray qormo dheer oo uu kaga faallooday xaaladda ciidamada sirdoonka ee dalka arrimo la xiriira sirdoonka reer galbeedka.
Qormada ayaa lagu daabacay wargeyska New York Times ee dalka Mareykanka ka soo baxa.
Waxa uu ka warbixiyay xaaladda ay ku shaqeeyaan ciidamada Soomaaliya, siiba kuwa sirdoonka iyo denbi baarista, wuxuuna caddeeyay in ka sokow iyagoo aan qaadan mushaar aanay heysan qalabkii ay wax ku baari lahaayeen.
Taliyaha NISA ayaa qormadiisa ku sheegay awoodda sirdoonka Soomaaliya sida ay u kooban tahay iyo inaysan heysan qalabkii u saamixi lahaa inay baaritaan sax ah ku sameeyeen qaraxyada dhaca iyo dabagal, wuxuuna eedeyn u jeediyay Khubradda qaraxyada dalalka reer Galbeedka oo uu sheegay inay baaritaanka iskood ugu sameeyeen qaraxyada Muqdisho iyagoo aan wax warbixin ah la wadaagin dowladda Soomaaliyana.
Salbaloolshe, waxa uu sidoo kale qormada ku sheegay xiriir uu la sameeyay hay’adda Dembi baarista Mareykanka ee FBI-da oo uu ka codsaday inay ka taageeraan ka hortagga qaraxyada Baabuurta miineysan balse aan wax jawaab ah loo soo celin.
Hadda, Golaha Wasiirrada Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa ansixiyey magacaabista Agaasimaha cusub oo ay yeelatay Hay’adda Nabadsugidda iyo Sirdoonka Qaran ee NISA.
Isha: BBC
Xaramka 6ta Abriil 2024 Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur ayaa xog cusub ka bixiyey sarkaal Turki ah oo lagu dilay magaalada Muqdisho, xilli uu ku sugnaa duleedka caasimadda, kuna howlanaa caawinta qoysas Soomaalliyeed oo danyar ah.
Kooxda Al-Shabaab ayaa qarax ku dishay samafalahaas gabaldhicii shalay oo Khamiis aheyd, isagoo caawinaya qoysas danyar ah oo ku nool deegaanka Garasbaaley ee duleedka Muqdisho.
Xildhibaanka ayaa sheegay in ninka Turkiga ah ee la dilay uu lahaa hey’ad samafalka ka shaqeysa oo afurineysay dadka sooman ee aan awoodin inay cunno ku filan helaan, si gaar ah lacag nus Milyan doollar ah ayuu sheegay inuu u qorsheeyey dadka lagu dhex dilay shalay.
“Allaha u naxariisto muwaadinkii Turkiga ahaa ee isaga oo sooman, sadaqo qaybinaya ay argagexisadu dileen. Waxaa la ii sheegay in qorshaha hay’adiisu ahaa in ay labo boqol oo kun oo dadkeena danyarta ah u qaybiyaan min $20, taasoo ah lacag ku dhow nus malyuun doolar,” ayuu yiri CC Shakuur.
Qoraalka Cabdiraxmaan ayaa intaas ku sii daray “Alle aan u barino in uu muwaadinkaas naxariistiisa huwiyo, nagana qabto cadowga argagexisada ah ee dilay qof muslim ah, sooman, sadaqo dadkeena dhibaataysan u qaybinaya.”
Wasiirka Cadaaladda iyo Arrimaha Dastuurka Soomaaliya Xasan Macallin Maxamuud ayaa safiirka dalka aan walaalaha nahay ee Türkiye Mudane Alper Aktaş uga tacsiyeeyay muwaadiniin Turki ah oo weerar gaadmo ah Khawaarijtu ku dileen iyaga oo ku jira hawlo bani’aantinnimo.
Wasiirka iyo masuuliyiin kale oo ka tirsan xukuumadda ayaa madaarka caalamiga ah ee Aadan Cabdulle Cusmaan ku sagootiyay hawlwadeennadeeda dhaawaca iyo meydka u qaadayay dalka Turki.
Wasiirka ayaa Ilaahay uga barayay naxariistiisa janno shuhadada ku nafwaayay weerarka, caafimaad degdeg ahna ugu duceeyay dhaawaca.
Xaramka 6ta Abriil 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh ayaa maanta Cimrada Bayta Alle ku gutay Masaajidka Xaramka.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed ugu doceeyay amni, nabad iyo horumar.
Madaxweynaha ayaa fadliga Cimrada awgeed Alle ka baryey in dalkeenna uu ka dulqaado argagixisada dhiig-miiratada ah ee ku been abuuranaya magaca diinteenna suubban ee Islaamka.
Madaxweynaha oo safar shaqo ku tegay dalka Sacuudiga ayaa horay u booqday Masjidka Nebiga (CSW) ee magaalada Barakaysan ee Madiina Al-munawara.
Madaxweynaha ayaa salaaddaha ku oogay Masaajidka Rasuulka naxariis iyo nabadgelyo korkiisa ha ahaatee, waxa uuna shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed ugu duceeyay amni, nabad waarta, horumar iyo xasillooni.
Boqorka Sacuudiga ayaa casuumay madaxweyne Xasan Sheekh, waxayna ka wadahadlayaan xiriirka labada, Sacuudiga ayaa ka mid ah dowladaha sida weyn u taageera Soomaaliya.
Wasiirro ka tirsan xukuumadda Soomaaliya oo ay ka mid yihiin wasiirka maaliyadda, wasiirka gaashaandhigga, wasiirka ganacsiga iyo masuuliyiin kale ayaa safarka Sacuudiga ku wehliya madaxweynaha.
Muqdisho 6ta Abriil 2024 Sida lagu shaaciyey qoraal ka soo baxay Taliska, Ciidanka Boliiska Soomaaliyeed oo kaashanaya Hay’addaha Amaanka ayaa gacanta ku soo dhigay eedeysanayaal tiradoodu gaareyso 5 qof, kuwaas oo loo heysto inay dil u geysteen 4 muwaadin.
Dilalkaas ayaa ka kala dhacay degmooyinka kala duwan ee ka tirsan Gobolka Banaadir.
Afarta eedeysane ee gacanta lagu dhigay dembiyada dilka ahna loo heysto ayaa kala ah:
1: Eedeysane D/le XDS Daa’uud Bashiir Colow oo loo heysto dilka Marxuum Saciid Cabdi Muuse, dilkaas ayaa ka dhacay Dagmada Dharkeynley.
2: Eedeysane A/le XDS Cabdiraxmaan Maxamed Cali iyo
Eedeysane C/qaadir Maxamed Xasan oo dhaawac ah, labadaan eedeysane ayaa loo heystaa dil ay u geysteen Marxuum Aweys Xuseen Jeylani, dilkaas ayaa ka dhacay Dagmada Xamarjajab.
3: Eedeysane Maxamed Cabdi Maxamed waxaa loo heystaa dilka Cabdullaahi Abuuukar Yuusuf, wuxuuna dilkaasi ka dhacay Dagmada Deyniile.
4: Eedeysane D/le Yuusuf Cali Macoow waxaa loo heystaa dilka Marxuum Maxamed Axmed Nuur, dilkaaas ayaa ka dhacay Dagmada Hiliwaa.
Booliska ayaa sheegay in dhammaan eedeysanayaasha dilalkaan geystay oo gacanta lagu hayo sida ugu dhaqsiyaha badan loo geyn doono maxkamada awooda u leh inay qaado kiiskooda.
“Waxaa laga codsanayaa shacabka Soomaaliyeed ee ku nool Caasimada Muqdisho iyo hareeraheeda in ay lasoo wadaagaan Xafiiska Gurmad ee Ciidanka Boliiska Soomaaliyeed, hadii ay la kulmaan falal ammaanka lidi ku ah, waxaadna kala xiriiri kartaan 991,” ayaa lagu yiri qoraalkaan ka soo baxay taliska booliska Soomaaliyeed.
Sweden 6ta Abriil 2024 Soomaalida dalka Sweden ayaa aad u hadal hayey dhacdo la xiriirta wiil Soomaaliyeed oo xaaskiisa oo uur lahayd ku dilay magaalada Örebro oo 100 mayl galbeed ka xigta caasimadda Stockholm.
Wiil Soomaali ah oo la yiraahdo Maxamed-Amiin Cabdirisaaq Ibraahim oo 22 jir ah ayey booliska ku eedeeyeen inuu dilay xaaskiisa oo lahayd uur todoba bilood ah.
Dhacdadan ayaa la soo weriyey inay dhacday sannadkii hore, bishii April, waxaase iminka soo cusboonaysiiyey ka dib markii kiiskiisa ay boolisku maxkamad u gudbiyeen.
Boolisku waxay kiiskan ka soo saareen warbixin 1,000 bog ka kooban oo masawirro ay la socdaan.
Xaaska oo ah 20 jir la yiraahdo Saga Forsgren Elneborg, ayna ninkaas wada socdeen qiyaastii muddo labo sano ah ayaa meydkeeda laga helay gurigeeda, wax lagu tilmaamay “dil sharafeed” sida ay warbaahinta dalkaas sheegayso.
Elizabeth Anderson oo ah dacwad oogaha muddiciga ku ah Maxamed Amiin waxay ku doodday in uu xaaskiisa dilay ka dib markii uu “ceejiyey”, ayadoo ilmihii uurka ay ku siddayna uu geeriyooday.
“Waxaan ula jeedaa in dilka ay ku dhex jirtay arrin sharaf la xiriirta, waayo ninku wuxuu doonayey inu ilaaliyo sharaftiisa iyo tan qoyskiisa, wuxuuna dilay haweeneyda iyo ilmihii ay sidday,” ayey tiri dacwad oogaha.
“Si xoog leh ayuu ugu sirqiyey waayirka nalka sariirta dhinaceeda la dhigo,” ayey tiri dacwad oogaha oo uu soo xigtay wargayska Afton Bladet.
Waxaa la soo bandhigay farriimo ay is dhaafsadeen oo farriinta ugu dambaysay ay ahayd “ila hadal”. Isla habeenkaas ay farriimaha is dhaafsadeen ayaa meydkeeda la helay.
Farriimaha waxaa sida ay warbaahinta sheegayso ku jiray inuu u soo jeediyey gabadha in ay ilmaha iska soo riddo.
Qoyska ninka eedeysanaha ah ayey dacwad soo ooguhu sheegtay in aan lagu helin caddayn muujinaysa inuu la socodsiiyey in gabar ay uur u leedahay, taasoo doonaysay in todobaad ka dib ay u soo guurto
“Ninka la tuhunsan yahay marnaba arrinta Saga ama ilmaha uurka ku jira uma uusan sheegin qoyskiisa, waxaana lagu soo koriyey si sharaf waafaqsan, wuxuuna ogaaday in aysan arrintan isaga u fiicnayn,” ayey sii raacisay.
Gabadha geeriyootay hooyadeed ayaa iyadana mid ka mid ah wargaysyada Sweden ka soo baxa u sheegtay in ay “aad u faraxsanayd gabadheeda oo ay ku talo jirtay in ay guri cusub u guurto, nolol cusub oo hooyonimana billowdo. Tani waxay ahayd arrinkii ugu darnaa,” ayey tiri.
Maxamed Amiin oo hadda ku eedeysan dilka gabadha oo kaliya waxaa maxkamadiisa oo laba todobaad soconaysa ay bilaaban doontaa 10ka bishan, wuxuuna diiday inuu wax khalad ah sameeyey.
Waxaan isku d aynay in aan la xiriirno madaxda jaaliyadda iyo qoyska Maxamed Amiin, laakinse nooma suurto-galin in aan faahfaahin dhankooda ka helno.
WARARKA MAANTA 5ta Abriil 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday inay la dhiso #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa nin khaa’imul waddan ah oo horay ugu guuldaraystay hoggaanka Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka Denjire Cabdilaahi Sanbalooshe mar seddexaad? Yaa dalka #Soomaaliya maanta u wada inuu kulaabto dagaal sokeeye? Maxayse #Somaliland Iyo #Puntland u diideen go’aanka Dowladda Federaalka Soomaaliya inay u hoggaansamaan kaa soo la xiriira ceyrin/burinta Denjiraha Ethiopia? Yaase noqon doona Raysal Wasaaraha soo socda? Yaase kamid noqon doona golaha cusub ee Wasiiradda? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 5ta Abriil 2024 Guddoomiyaha Gobolka Banaadir ahna Duqa magaalada Muqdisho Yuusuf Madaale ayaa xalay kormeer shaqo ku tagay suuqa weyn ee degmada Xamarweyne.
Kormeerka guddoomiyaha ayaa u daarna u kuur-galka dhaq-dhaqaaqa ganacsi ee ka jira xilliyada habeenkii, maadaama lagu jiro tobonkii ugu danbeesay ee bisha Ramadaan, islamarkaana ay bulshada isku diyaarinayaan Ciidul Fidriga.
Kormeerkaan oo ay Duqa Muqdisho ku wehlinayeen maamulka degmada Xamarweyne, saraakiisha laamaha amniga iyo xubno kale, ayaa waxa uu Duqa Muqdisho kasoo dukaameystay mid ka mid ah goobaha ganacsiga ee suuqa Xamarweyne.
Guddoomiyaha ayaa xog wareystay shacabka usoo dukaameysi tagay suuqa iyo qaar kamid ah ganacsatada, kuwaasi oo ka warbixiyay isbadalka amni iyo kobaca ganacsi ee ka jira suuqa Xamarweyne.
Madaale ayaa sidoo kale socod ku tagay xeebta Liido ee degmada Cabdicasiis, halkaasi, waxa uuna bulshada ugu baaqay in ay la shaqeeyaan laamaha amniga si loo xoojiyo guulaha laga gaaray amniga caasimadda.
Amaanka caasimadda ayaa bilihii u dambeeyay wanaagsana, ayada oo shacabka bilaabeen inay laamaha amniga ee dowladda Soomaaliya la shaqeeyaan, taasi oo ugub ah balse la arkay inay wax badan goyso.
Dowladda Xasan Sheekh ayaa horey u ballan-qaaday inay xoog badan galinayso amaanka magaalada Muqdisho, waxayna markaas shacabka weydiisatay inay dulqaad muujiyaan iyo inay qeyb ka noqdaan qorshaha amaanka caasimadda lagu xaqiijinayo.
Muqdisho 5ta Abriil 2024 Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa dabaqday go’aannadii maanta kasoo baxay Golaha Wasiirada ee ka dhanka ahaa Itoobiya.
Wasaaradda ayaa soo saartay tallaabooyin diblomaasiyadeed oo ka dhan ah dowladda Itoobiya oo fara-galin qaawan ku haysa dowladda federaalka Soomaaliya, xilli ay taagan tahay xiisadda ka dhalatay damaca badda.
Go’aanka ka soo baxay wasaaradda arrimaha dibadda oo daba socda qaraarkii maanta ee Golaha Wasiirada, ayaa waxaa lagu amray Safiirka Itoobiya ee Soomaaliya inuu dalka uga baxo 72 saacadood gudahooda.
Wasaaradda ayaa amartay tallaabooyin xasaasi ah oo lagu dabaqayo qaraarkii maanta, kuwaasi oo kala ah;
1- Safiirka dowladda gederaalka Itoobiya u fadhiya Soomaaliya Mudane Mukhtaar Maxamed Waare ayaa lagu wargeliyay in 72 saac gudahood uu uga baxo Soomaaliya.
2- In muddo toddoba maalmood gudahood ah lagu xiro Qunsuliyadaha Itoobiya ee magaalooyinka Hargeysa iyo Garoowe.
3- In Safiirka dowladda federaalka Soomaaliya u jooga Addis Ababa loogu yeero Muqdisho, si wada tashi buuxa loogu sameeyo.
Tallaabooyinkan ayey wasaaradda arrimaha dibadda ku sheegtay in loo qaaday si loo ilaaliyo madax-bannaanida, midnimada iyo wadajirka dhuleed ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.
Dowladda Soomaaliya ayaa maanta qaaday tallaabadii ugu cusleyd ee ka dhanka ah xadgudubka Itoobiya ay ku hayso madax-banaanida Soomaaliya, ayada oo dalka ka cayrisay diblomaasiyiinta Itoobiya, islamarkaana xirtay laba qunsuliyad oo Itoobiya ay ku laheyd Garoowe iyo Hargeysa.
“Laga billaabo maanta oo taariikhdu ay tahay 04 April 2024, Dowladda Federaalka Soomaaliya waxa ay xirtey isla markaana oggolaanshihii hawlgalka oo ay dalka uga furnaayeen kala noqotay qunsuliyadaha ay Dowladda Itoobiya ku lahayd magaalooyinka Garoowe iyo Hargeysa, waana in ay muddo todobaad gudahiis ah ku xirtaa labadaasi qunsuliyadood,” ayaa lagu yiri qaraarka dowladda ee ka dhanka ah Itoobiya.
Sidoo kale waxaa lagu yiri “Diblomaasiyiinta iyo shaqaalaha Dowladda Ethiopia uga howlgala labada qunsuliyadood ee ka furnaa magaalooyinka kor ku xusan waa in ay dalka uga baxaan muddo todobaad gudahiis ah.”
Puntland 5ta Abriil 2024 Maamulka Puntland ayaa ka jawaabay go’aanka ay maanta soo saartay dowladda federalka Soomaaliya ee lagu xirayo qunsuliyadda Ethiopia ee Puntland.
Wasiirka Warfaafinta Puntland Maxamuud Ceydiid oo u waramay idaacadda VOA ayaa sheegay in dowladda Soomaaliya ay ku guul-dareysatay inay sugto amniga muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku nool caasimada Muqdisho.
Wuxuu sheegay in Puntland aysan aqoonsaneyn dowladda federaalka, isla markaana amaradeeda aysan ka dhaqan geli doonin gudaha Puntland ilaa inta laga helayo dowlad u dhaxeysa dadka.
Wasiir ayaa si gaar ah u eedeeyey madaxweyne Xasan Sheekh “Dowladda Federaalka waxaa kagu ilaaliyaa Muqdisho wax kasta oo adeeg dowladeed ah ayey ku guul-dareysatay, argagixisadii ay ka saari weysay dalka, marka Puntland waa isku filan tahay, inay ku soo gudubtana waa ka badbadis, Xasan ma xiri karo qunsuliyadaha Garowe iyo Hargeysa,” ayuu yiri Maxamuud Ceydiid.
Wasiirka Warfaafinta Puntland ayaa intaas ku sii daray, “Xasan kama taliyo halkaan dowladnimada ma hayo, xukunkiisana ma fulo, caasimadii umadda ayuu joogaa, argagixiso ayaana dadka ku laysa.”
Sidoo kale wasiirka ayaa la weydiiyey sababta Puntland uga dambeyn la’dahay dowladda federaalka go’aanada laga qaadanayo khilaafka labada dal ee Soomaaliya iyo Itoobiya, wuxuuna ku jawaabay in Puntland uu dastuurku u ogolaanayo inay ka tashato aayaheeda.
Wasiirka Warfaafinta Puntland Maxamuud Ceydiid ayaa sheegay in dadka Soomaaliyeed aysan ka maarmin dalka Itoobiya, maadaama labada dal ay xuduud dheer leeyihiin, dadka Soomaaliyeedna ay danao badan uga xiran yihiin dadka Itoobiyaanka ah, sida arrimo caafimaad, ganacsi, safarro iyo arrimo kale.
“Maaheyn in Xasan ku mashquulo isku socodka labada dal, ee waxaa habooneed inuu ka fikiro dhismaha dowlad xoog leh, dalka ammaanka ka dhigo, dowlad la aqoonsan yahay ka hirgeliyo, dadka dib u heshiisiin u furo, Xasan waa nin heysta maro jeex-jeexan,” ayuu yiri.
Wasiirka waxaa la weydiiyey in carada ay dowladda federaalka u qabaan ay Puntland u geysay inay xiriir la sameysato Itoobiya, wuxuuna ku jawaabay, “maya sidaas maaha, Itoobiya xiriir waan la laheyn, arday Soomaaliyeed oo Puntland ka soo jeeda ayaa wax ka baratay dalka Itoobiya, dad dhakhtar u socda ayey Fiise sii saa, marka waxyaabo badan oo ganacsigu ka mid yahay ayaa ka dhaxeeya Soomaalida iyo Itoobiyaanka, qolo kastana dan ayey leedahay.”
Muqdisho 5ta Abriil 2024 Maxkamadda ciidamada qalabka sida ee Soomaaliya ayaa maanta la hor geeyey kiiskii ugu adkaa oo dil ah oo booliska Soomaaliya uu ku lugyeeshay, kaas oo ah dilkii Ganacsade Abuukar Axmed Kaabax oo laga afduubtay degmada Heliwaa, laguna dilay deegaanka Garasbaaley.
Taliyihii booliska degmada Heliwaa Cabdifitaax Qoslaaye ayaa hoggaaminayey kooxdii dishay ganacsadaha, waxaana shirqoolka soo abaabulay nin ay walaalo yihiin oo Dubai ka shaqeysta.
Ganacsade Abuukar Kaabax ayaa sababsaday is qabqabsi ganacsi iyo qorshe ahaa in shirkaadiisa hawada laga saaro, waxaana loo adeegsaday taliyihii masuulka ka ahaa amniga degmadii u uku noolaa.
Saddex askari iyo labo wiil oo reer Heliwaa ah, balse ciidanka aan u diiwaan gashaneyn ayaa taliyaha kala soo muuqday maxkamadda, dhamaantoodna waa diideen inay farta ku fiiqaan shakhsigii dilka geystay.
Ragga maanta maxkamadda la hor geeyey waxay ka sheekeeyeen sidii loo fuliyey dilkaan khaarajinta ah, sidoo kale xeer ilaalinta maxkamadda ciidamada ayaa soo bandhigtay cadeymaha eedeymo yaab leh oo muujinaya wadooyinka la isticmaalay iyo dhaqdhaqaaqa guud ahaan halkii ay mareen taliyaha iyo ragga dilka la fuliyey.
Sidoo kale maxkamadda waxaa la hor keenay wiil yar oo la dhashay ganacsade Abuukar Kaabax oo la dilay, kaas oo la socday marxuumka markii ay ragaan qabanayeen, balse isla goobtii lagu qabtay lagu fasaxay, wuxuuna ka sheekeeyey sidii ragaan ay u qabteen.
Cadeymaha la keenay waxaa ku jirta in la helay bistooladii dilkaas lagu geystay, tixraaca akoonadii ay ku shubteen lacag laga dhacay marxuumka intii aan la dilin iyo muuqaalo muujinaya goobtii ay ku tureen qalabkii laga tixraaci karay oo Bistooladii lagu dilay iyo Computer-kiisii ay ku jiraan.
Waxaa la aqoonsaday ninkii lahaa Cimaamada indhaha looga xiray Abuurkar markii la tooganayey, taas oo nin ka mid ah eedeysanayaasha uu sawirro ku galay maalin ka hor dilka Abuukar.
Cadeymaha lasoo bandhigay waxaa ka mid ah fariimo uu diray Taliye Cabdifitaax oo ku raad yeeshay dilka iyo cadeymo laga hayo ninka dibadda jira ee xifaaltanka ganacsi nafta u dhaafiyey marxuumka ragaana u adeegsaday.
Puntland 5ta Abriil 2024 Maamulka Puntland ayaa qoraal rasmi ah oo uu soo saaray ku gacan sayray go’aanka ay Dowladda Federaalka ku xireyso qunsuliyadda Itoobiya ay ku leedahay magaalada Garoowe.
Madaxtooyada Puntland ayaa qoraal ay soo saartay ku tiri “Dowladda Puntland iyo Dowladda Federaalka ee Ethiopia waxaa ka dhexeeya xiriir soo jireen ah iyo iskaashi qoto-dheer oo ku salaysan dhaqan- dhaqaalaha, amniga iyo isu-socodka bulshada.”
Puntland ayaa ku eedeysay Dowladda Federaalka ee Soomaaliya inayy laashay Dastuurkii xaqiijinayey isku-haynta ummada iyo dowlad-dhiska Soomaaliya, sida lagu yiri qoraalka.
“Go’aankii ka soo baxay magaalada Muqdisho 4ta Bisha April 2024, ma ahayn mid loogu danaynayey maslaxada umadda Soomaaliyeed ee waxa uu ahaa mid ku salaysan cadaawad, xin iyo hagardaameyn lala daba-joogo shacabka Puntland laguna majo-xaabinayo federaalaynta Soomaaliya,” ayey tiri Puntland.
“Haddaba, waxay Dowladda Puntland cadaynaysaa in ay danaheeda kala macaamilayso wadamada deriska ah, beesha caalamka iyo dhamaan daneeyeyaasha arrimaha Soomaaliya, islamarkasna go’aanka xiritaanka Qusuliyada Garowe aanu khusayn Puntland.”
Qaraar shalay kasoo baxay Golaha Wasiirada Soomaaliya ayaa lagu yiri “Laga billaabo maanta oo taariikhdu ay tahay 04 April 2024, Dowladda Federaalka Soomaaliya waxa ay xirtey islamarkaana oggolaanshihii hawlgalka oo ay dalka uga furnaayeen kala noqotay qunsuliyadaha ay Dowladda Itoobiya ku lahayd magaalooyinka Garoowe iyo Hargeysa, waana in ay muddo todobaad gudahiis ah ku xirtaa labadaasi qunsuliyadood.”
Dowladda ayaa sidoo kale amartay inay toddobaad gudihiis dalka uga baxaan diblomaasiyiinta Itoobiya.
“Diblomaasiyiinta iyo shaqaalaha Dowladda Ethiopia uga howlgala labada qunsuliyadood ee ka furnaa magaalooyinka kor ku xusan waa in ay dalka uga baxaan muddo todobaad gudahiis ah.”
Qaraarka ayaa sidoo kale lagu sheegay in diblomaasiyiinta Dowladda Itoobiya ee u hoggaansami waaya qaraarkan “ay galayaan xadgudub ka dhan ah Qaranimada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya” lagana qaadi tallaabooyin dheeri ah oo waafaqsan xeerarka diblomaasiyadda caalamka, sida lagu yiri qoraalka.
Dhinaca kale, qoraal kasoo baxay wasaaradda arrimaha dibedda Soomaaliya ayaa lagu amray safiirka Itoobiya Mukhtaar Maxamed Waare inuu dalka uga baxo 72 saac gudahood.
WARARKA MAANTA 4da Abriil 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa noqon doona Taliyaha cusub ee Hay’adda Nabad-Sugida iyo Sirdoonka Qaranka Soomaaliya? Ma duligii horay ugu fashilmay mise qof nadiif ah oo ceeb iyo qabylaad ka hufan? Maxay tahay dhaqan xummada ay Dowladda #Ethiopia ku billaawday Dowladda #Soomaaliya? Ma waxaa billaawday xilligii dowlad gobaleedyada dalka ay #Ethiopia u yeeri jirtay si ay u baabi’iso Dowladda Soomaaliya? Maxuuse noqon doona Taliyaha labada aag Mahad Salaad markii uu xilka laga qaado? Yaa la magaaabo doona Taliyaha cusub ee Hay’adda Nabad-Sugidda Iyo Sirdoonka Qaranka1? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 4da Abriil 2024 Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame oo katirsan baarlamaanka federaalka Soomaaliya, ayaa nasiib darro ku tilmaamay in dowladda federaalka ay muwaadin Soomaaliyeed shaqada ugala laabatay sababo la xiriira fikirkeeda shakhsiyadeed ee gaarka ah. “Waxaa wax lala yaabo ah in kuwii taliskii hore ku dhaliili jiray ra’yigooda in muwaadiniinta lagu bartilmaameedsado ay hadda ku dhaqaaqaan falal la mid ah. Ku-takri-falka awoodda, gaar ahaan haweenka iyo beelaha la hayb-sooco, waxay abuurtaa dareen xooggan oo caddaalad-darro ah,” ayuu yiri xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur.
Cabdiraxmaan ayaa ugu baaqay guddiga caddaaladda iyo garsoorka ee baarlamaanka inay arrintan soo farageliyaan oo ay baaritaan ku sameeyaan si looga hortago falalkan oo kale mustaqbalka. Wuxuu sidoo kale ugu baaqay ururada bulshadana inay cambaareeyaan falalkaan. “Waxaad mooddaa in aynaan waxba ka baranin waayihii ina soo maray, sida caddaymo taariikhi ahi ay muujinayaan in caddaalad-darrada, musuq-maasuqa, eexda iyo ku-takri-falka awooddu ay inta badan sababeen burburka dawladnimo.” Ayuu hadalkiisa sii raaciyay.
Si kastaba ha ahaatee Samiira Gaid oo ah qabiir dhinaca amniga oo ay wasaaradda amniga u qaadatay la taliyaha mashruuc uu Midowga Yurub maalgalinayo oo lagu magacaabo SJGAB, ayaa loo sheegay in shaqada lagala noqday, waxaana loo sheegay in loo haysto warar ay kusoo qortay barteeda Twitter-ka, kuwaas oo ay wasaaradda amnigu sheegtay in ay ka hor imaanayaan mabaadiida mashruuca.
Sool 4da Abriil 2024 Sida ay kusoo waramayaan warbaahinta gobolka Sool 5 qof ayaa ku nafwaayay 9 kalena way ku dhaawcmeen dab ka kacay kaalin shidaal oo ku taala tuulada Bali-Hadhac oo ka tirsan degmada Laascaanood ee gobolka Sool. Sida uu baahiyay SomNews TV waxa dabka ku nafwaayay hooyo xaamilo ah iyo laba hablood oo ay dhashay, iyada oo qoyska goobta ku shufbeelay ay ka hadheen kali ah gabadh iyo aabaheed oo iyagu aan goobta joogin markii ay masiibadu dhacaysay.
uud ahaan dadka ku dhintay dabka ayay tiradoodu gaadhaysa 5 qof sidookale dadka dhaawacaha ah ayaa loola cararay degmada Laascaanood, Widhwidh iyo magaalooyinka kale ee ku dhaw goobta uu dabku ka kacay.
Hooyada xaamilada ah iyo hablaheeda agaa la sheegay in ay iibsanayeen dharka ciida markii ay masiibadu haleeshay, maamulka degmada Laascaanood ayaa goobta dabku ka dhacay u diray dabdamis, dawooyin iyo gaadiidka gargaarka caafimaadka.
Wali xog faahfaahsan lagama hayo sida uu dabku ku bilaabmay, lakiin dabka oo ka bilaabmay goob suuq ah oo la sheegay in ay kaalin shidaal ku taalay ayaa ku fiday goobo kala duwan.
Ethiopia 4da Abriil 2024 Wasiiru Dowlaha Arrimaha Dibadda Itoobiya, Danjire Mesganu Arga, ayaa magaalada Addis Ababa kusoo dhoweeyay wafdi wasiirro ah oo uu hoggaaminayay Wasiirka Maaliyadda Puntland, Maxamed Faarax Maxamed.
Labada dhinac ayaa kawada hadlay iskaashiga ganacsiga, maalgashiga, iskaashiga tamarta, iyo mashaariicda kaabayaasha wadajirka ah si loo xoojiyo loona ballaariyo xiriirka labada dhinac.
Wasiirka maaliyadda Puntland ayaa sheegay, Puntland inay doonayso inay xoojiso xiriirkeeda Itoobiya, isagoo ku nuux-nuux saday muhiimadda ay leedahay in diiradda la saaro ganacsiga, horumarinta kaabayaasha dhaqaalaha, iyo iskaashiga dhaqaalaha. Danjire Mesganu ayaa dhankiisa sheegay, Itoobiya inay ka go’an tahay xiriir ay la yeealato maamulka Puntland, wuxuuna caddeeyay in Itoobiya ay diyaar u tahay iskaashi dhinacyo kala duwan leh.
Kulankaan ayaa kusoo beegmay, xilli madaxweyne Deni warar aanu helnay ay sheegayaan inuu ku sugan yahay magaalada Addis Abaaba, isagoo halkaas ugasii gudbaya dalka Imaaraatka Carabta.
Puntland ayaa dhawaan sheegtay inay kalsoonidii kala laabatay dowladda federaalka Soomaaliya, iyadoo sheegtay inay u dhaqmayso sida dowlad madax bannaan oo kale.
Muqdisho 4da Abriil 2024 Warbaahinta dowladda Soomaaliya ayaa caawa baahisay hordhaca muuqaal ay duubeen kaamirooyinka ku xiran wadooyinka Muqdisho, kaas oo lagu soo bandhigayo sii uu u dhacay weerarkii Hotel SYL.
Muuqaalkaan oo hordhac ah ayaa la balamiyey in habeen dambe oo Khamiis ah la baahi doono, waxaana ka soo muuqanaya xubno loo qabtay weerarkaas oo qiranaya inay fududeeyeen.
Labo gaari oo nooca raaxada ah ayaa lagu geystay weerarkaas, waxaana gaadiidka la arkaya markii ay dhaafayaan isgoysyada Tarbuunka, Shaqaalaha, Dabka, Sayid ilaa Hotelka SYL oo labada gaari ay ku qarxeen.
Ragga weerarka fuliyey ee toos u dagaalamay oo afar nin ahaa ayaa gaariga ka raacay banaanka hore ee masjidka Isbaheysiga Islaamka, waxayna raacayaan gaariga dambe, iyagoo dagaal ku galay Hotelka, markii uu qarxay gaarigii hore.
Intaas oo dhan muuqaalka ayaa laga dhex arkayaa, balse waa hordhac muuqaalka ay caawa baahisay warbaahinta dowladda Soomaaliya, waxaana isagoo dhameystiran la sheegay in la baahi doono habeenka Khamiista ah.
Nin oday ah oo sharaxaya sida loo soo gudbiyey gaadiidka is qarxiyey ayaa ku jira muuqaalka kooban ee caawa la baahiyey, kaas oo u xiran hey’adaha ammaanka, gaar ahaan NISA oo la wareegtay galka barista kiiskaan, markii uu weerarku dhacay.
Askar ka tirsan ciidanka ilaalada madaxtooyada Soomaaliya ayaa ka mid ah dadka u xiran soo gudbinta gaadiidkii ku qarxay weerarka Hotel SYL, waxaana weli socda baaritaan xoog leh.
NISA ayaa dhawaan baahisay in weerarkaas loo qabtay 16 qof oo ku eedeysan inay ku lugyeesheen, balse waxaa laga xusay nin magaciisa lagu sheegay Cabdinaasir oo gaadiidka qarxay soo geliyey magaalada.
Xogta muuqaalkaan ku jirta waxaa ka mid ah magacyada milkiilayaashii iska lahaa gaadiidka is qarxiyey iyo guud ahaan macluumaadka raggii weerarka geystay oo baaritaanka NISA lagu helay.
Madiina 4da Abriil 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo safar shaqo oo rasmi ah ku jooga dalka Sacuudiga ayaa maanta booqday Masjidka Nebiga (CSW) ee magaalada Barakaysan ee Madiina Al-munawara.
Madaxweynaha ayaa salaaddaha ku oogay Masaajidka Rasuulka naxariis iyo nabadgelyo korkiisa ha ahaatee, waxa uuna shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed ugu duceeyay amni, nabad waarta, horumar iyo xasillooni.
Madaxweyne Xasan Sheekh iyo wafdi uu hoggaaminayo oo casuumaad rasmi ah ka helay Boqorka Dalka Sucuudiga Salmaan Binu Cabdicasiis ayaa shalay si diirran loogu soo dhaweeyey magaalada Jiddah.
Madaxweyne Xasan Sheekh iyo Boqor Salmaan Binu Cabdicasiis ayaa ka wadahadlaya xoojinta xiriirka diblomaasiyadeed ee u dhexeeya labada dowladood ee Soomalaiya iyo Sacuudiga. Shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed ayaa xasuusan garab istaagga ay u muujiyeen walaalahooda Boqortooyada, xilliyaddii adkaa ee Soomaalidu ay soo martay.
Shirarka madaxda Sasuudiga uu la yeela doono kadib, Xasan Sheekh ayaa u gudbi doona cumrada, maadaama lagu jiro maalmihii ugu dambeeyey bishaan barakeysan ee Ramadaan.
Sacuudiga ayaa inta badan madaxda dalalka saboolka ah casuumaad u dira, si ay uga faa’iideystaan cumrada iyo xajka, maadaama dalkiisa ay ku yaallaan goobaha barakeysan ee loo dawaaf tago.
Arrimaha ajendaha ku jira ee wadahadalka madaxweynaha iyo Boqorka diiradda lagu saaray waxaa ka mid ah amniga, ganacsiga iyo iskaashiga miro-dhalka ah ee labada dal ay wadaagaan.
Soomaaliya iyo Sucuudiga waxaa ka dhaxeeya xiriir walaaltinimo oo qotadheer, waxaana hadda socda qorshe lagu sii xoojinayo xiriirkaas muhiimka ah ee labada dal.
Muqdisho 4da Abriil 2024 Golaha Wasiirada Soomaaliya ayaa maanta la filayaa inay isbeddel ku sameeyaan hoggaanka sare ee hay’adda Nabad-sugidda iyo Sirdoonka Qaranka ee (NISA), kadib markii la sheegay inuu is casilaad gudbiyay Mahad Salaad.
Wararka ayaa sheegaya kulanka todobaadlaha ah ee Golaha Wasiirada maanta lagu magacaabayo agaasime cusub oo halkeeda kasii wadi doono shaqada hay’adda.
Sida ay ogaatay Caasimada Online, Mahad Salaad ayaa doonaya inuu isku sharraxo xilka madaxweynaha Galmudug, si uu uga qayb-galo doorashada soo socota ee hoggaankaasi.
Ilo wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa innoo sheegay in laga yaabo in booska Mahad Salaad loo magacaabo Xildhibaan Sanbaloolshe oo horay usoo qabtay hoggaanka NISA.
Sidoo kale baraha bulshada ayaa si weyn loogu faafiyay warka ku saabsan is casilaadda Mahad Salaad iyo in uu maanta dhacayo isbeddelka lagu sameynayo hay’adda NISA.
Mahad Salaad ayaa xilkan loo magacaabay 26-kii May ee 2022-kii, kadib dib u doorashadii madaxweyne Xasan Sheekh, wuxuuna kahor ahaa xildhibaan ka tirsan Golaha Shacabka.
Ra’iisul wasaare Xamza ayaa sidoo kale la filayaa inuu soo buuxiyo kuraasta ka maqan golaha wasiirada, gaar ahaan wasaaradaha amniga iyo dibadda oo muddo bannaan.
Wasaaradda amniga waxaa horay u hayay Maxamed Cali Doodishe oo loo magacaabay safiirka Soomaaliya ee dalka Qatar, halka wasaaradda arrimaha dibadda uu iska casilay Abshir Cumar Jaamac (Huruuse’0 oo isku sharraxay hoggaanka sare ee Puntland.
Tallaabadan ayaa haddii laga dhabeeyo waxa ay kusoo aadayaan, xilli xasaasi ah oo ay taagan tahay xiisad siyaasadeed oo ka dhalatay wax ka beddelka dastuurka KMG ah.
WARARKA MAANTA 3da Abriil 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Y aa dili doona Madaxweynaha Jamhuuriyadda #Soomaaliya Mudane Xassan Shiikh Maxamuud? Maxaase ka cusub Carabta? Maxay tahay sababta Raysal Wasaaraha #Ethiopia Mr. Abiya Axmed ugu magacaabay Raysal Wasaare ku-xigeen Aadan oo ah Soomaalida Ethiopia? Meeqo jeer ayeey Ethiopia ka badbaaday afgambi? Yaase noqon doona qabiilka ugu awooda badan #Ethiopia? Maxay ku dembayn doonta #Ethiopia? Yaa runta ka qarin kara Ummadda Soomaaliyeed?
Ha Wiqleyso!
Kenya 3da Abriil 2024 Dowladda Kenya ayaa sheegtay in aysan mar dhow dib u furi doonin xaduudka ay la wadaagto Soomaaliya. Kenya waxay sheegtay inay walaac ka muujinayso saameynta amni ee ka dhalan karta howlgalka nabad ilaalinta Midowga Afrika ee Soomaaliya oo haatan gabaabsi ah.
Xoghayaha arrimaha gudaha Raymond Omollo ayaa wareysi uu siiyay Nation Africa ku sheegay in qiimeeyeen baahida loo qabo in la sugo ammaanka dalka ee dhammaan goobaha laga soo galo iyo kuwa laga baxo. Hadalka Dr Omollo ayaa ku soo beegmaya sagaal bilood ka dib markii wasiirka arrimaha gudaha Kithure Kindiki, iyo wasiirka amniga Soomaaliya, Maxamed Axmed Sheekh Cali ay ku dhawaaqeen in dib loo furayo xuduudka ka dib wada tashiyo heer sare ah oo ka dhacay Nairobi.
Muddo 12 sano ah ayuu xiran yahay xuduudka labada dal.
Shir madaxeedka daneeyayaasha ayaa qiimeyn doona hawlgallada ka socda xuduudaha Kenya tobankii sano ee la soo dhaafay tan iyo markii la aasaasay Guddiga Hawlaha Isku-dubbaridka Xakamaynta Xuduudaha, oo uu hadda guddoomiye ka yahay Dr Omollo.
Muqdisho 3da Abriil 2024 Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya dil arxan darro ah oo Nabadoon caan ahaa xalay loogu gaystay magaalada Jowhar ee caasimada HirShabelle.
Maruumka oo lagu magacaabi jiray Nabadoon Xasan Cali Muude ayaa waxaa dabley hubeysan ay u dileen tuulada Casir Maal oo hoostegtaga magaaladaasi.
Xilliga la dilayay Nadoonka ayaa la socday gaari ay kala dageen ragga hubeysan oo kadib xabad ku furay, illaa ay nafta kaga baxdo goobta.
Nabadoon Maxamed Xasan oo kamid ah waxgaradka deegaanka ayaa faahfaahin k bixiyay sida ay wax u dhaceen, wuxuuna sheegay in si gaar ah loo beegsaday Marxuumka.
“Dabley hubeysan ayaa dhexda u gashay waa la istaajiyay oo la aqoonsaday soo dag ayaa ka dhahay, kadibna kaligiis ayay wateen, wayna dileen” ayuu yiri Nadoon Maxamed Xasan.
Sidoo kale wuxuu tilmaamay in mid kamid ah dableyda ka dambeysay dilka Nabadoonka gacanta lagu soo dhigay, kuwa kalena lagu raad joogo.
Waxaa kale oo uu intaasi k daray in dilkaasi aanay ka dambeyn kooxda Al-Shabaab, balse ay gaysteen koox uu ku sheegay ma naxayaal isa soo abaabushay.
“Nimanka dilay cid kale ma’aha Shabaabna ma aha ee waa niman ay isku hayb yihiin, haddana mid kamid ah waa la haayaa isaga iyo qorigiisa” ayuu sii raaciyay.
Laamaha ammaanka ee HirShabelle ayaa weli baaritaano dheeraad ah oo ku aadan dhacdadaasi, gaar ahaan dilka loo gaystay Nabadoon Xasan Cali Muude.
Dilka ayaa qayb ka noqonayo falalka ammaan darri ee ka dhaca Shabeelaha Dhexe oo ay sidoo kale ku badan yihiin dagaal beeleedyo gaystay khasaarooyin kala duwan.
Muqdisho 3da Abriil 2024 Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamza Cabdi Barre ayaa markii ugu horreysay si adag ula hadlay siyaasiyiinta kasoo horjeeda ansixinta wax ka beddelka dastuurka oo Sabtidii meel-mar noqday.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in aan la aqbali karin in la is-hortaago go’aamada ay gaarayaan hey’adaha dastuuriga ah, isaggoo ku af-gobaadsaday inay xukuumadda ka go’an tahay dhageysiga ciddii tabasho qabta.
‘Xukuumadda waxaa ka go’an in ay dhageysato ciddii tabasho qabta, balse lama aqbali karo in la is-hortaago go’aamada ay gaaraan hey’adaha dastuuriga ah ee dalka iyo wax kasta oo dhaawacaya midnimada iyo wadajirka ummadda Soomaaliyeed,” ayuu yiri ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre. Sidoo kale waxa uu tallaabaddii Sabtidii ku macneeyay mid bilow ah oo guul u ah dadka Soomaaliyeed ku tilmaamay qodobada la meel-mariyey, wuxuuna ugu baaqay xildhibaannada in ay dhammeystiraan kuwa haray, si dalku u yeesho dastuur buuxa.
Mudane Xamza ayaa intaas ku daray in la joogo xiligii ay dadka Soomaaliyeed u midoobi lahaayeen horumarka dalkooda, isla markaana aan aqbali karin tallaabo kasta oo wax u dhimaysa midnimada iyo wadajirka ummadda Soomaaliyeed.
Ugu dambeyntiina waxa uu soo bandhigay sida ay ugu faraxsan yihiin shacabka Soomaaliyeed qabyo-tirka dastuurka, waxa uuna sheegay in baarlamaanka 11-aad uu ku guuleystay tallaabooyin wax ku ool ah, taasoo mudan ammaan iyo boggaadin.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa hadalkaan ka sheegay munaasabad afur ah oo loogu mahad-celinayey guddoonka, xildhibaannada baarlamaanka federaalka Soomaaliya iyo labada guddi ee dastuurka, oo ayagu ku guuleystay ansixinta wax ka beddelka afarta cutub ee ugu horreeya dastuurka.
Iran 3da Abriil 2024 Iran ayaa Talaadadii ugu digtay Israel inay ka aargudan doonto weerar duqeyn ah oo lagu dilay toddoba xubnood oo ka tirsan Ilaalada Kacaanka Islaamiga, oo laba ka mid ah ay ahaayeen jeneraallo, kaasi oo ka dhacay dhisme ku dheggan safaaradda ay ku leedahay Dimishiq.
Afar qof oo kale ayaa lagu soo waramayaa in ay ku dhinteen weerarka Isniintii, kaas oo dhulka la simay dhisme shan dabaq ah oo ku dheggan safaaradda Iran, waxaana uu sii kiciyay xiisadda oo markii horeba cirka ku jirtay iyadoo dagaalka Gaza uu ku dhow yahay dhammaadka bishii lixaad.
Israel ayaa diiday inay ka hadasho weerarka, oo gaas kusii shubay xiisadda Bariga Dhexe ee ka dhalatay dagaalka Gaza ee Israel iyo kooxda Xamas ee xulufada la ah Iran.
Hoggaamiyaha sare ee Iran Ayatollah Ali Khamenei ayaa wacad ku martay in Israel la ciqaabi doono.
“Maamulka sharta ah ee Sahyuuniyadda waxaa lagu ciqaabi doonaa gacmaha raggeena geesiyaasha ah. Waxaan ka dhigi doonnaa inay ka shallaayaan dambigaas iyo kuwo kale,” ayuu Khamenei ku yiri farriin uu ku daabacay website-kiisa rasmiga ah.
Madaxweyne Ebrahim Raisi ayaa dhaleeceeyay weerarka isagoo ku tilmaamay “xadgudub cad oo ka dhan ah xeerarka caalamiga ah” kaasi oo “aan noqon doonin mid aan laga jawaabin”.
“Kadib guuldarrooyin isdaba joog ah oo ay kala kulmeen caqiidada iyo rabitaanka dagaalyahannada Jabhadda wax-iska-caabbinta, taliska Sahyuuniyadda wuxuu ajandihiisa ka dhigay dilal qorsheysan oo indho la’aan ah, halganka uu ku doonayo inuu naftiisa ku badbaadiyo,” Raisi ayaa sidaas ku yiri qoraal.
Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa la filayaa inuu ka doodo duqaynta gelinka dambe ee Talaadada maanta ah oo uu yeelanayo kulan ay codsatay dowladda Ruushka oo xulufo la ah Syria.
Weerarkan ayaa lagu dilay toddoba ka tirsan Ilaalada Kacaanka, oo ay ku jiraan labo taliye oo ka tirsan qeybta howlgalada shisheeye ee Quds, kuwaas oo kala ah Sareeye Guuto Mohammad Reza Zahedi iyo Sareeye Guuto Mohammad Hadi Haji Rahimi, sida ay sheegeen saraakiisha Iran.
Safiirka Iran ee Suuriya, Hossein Akbari ayaa u sheegay TV-ga qaranka Iran in weerarka “ay fuliyeen diyaaradaha dagaalka ee F-35” oo lix gantaal ku dhuftay dhismaha.
WARARKA MAANTA 2da Abriil 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dasuuriga ah Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diidi kara in dastuurka la saxo? Ma Dowlad Gobaleedyo ayaa diidi kara waxa ay ka saxayso Dowladda Federaalka ah dastuurka qabyo=qoraalka ah? Maxay beesha caalamka u diiday inay wax dhaqaallo siiso Dowladda Federaalka? Maxayse tahay musuqmaasuqa ay beesha caalamka ugu diiday inay wax dhaqaallo ah siiso? Maxaa diiday in la magaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Wasiirka Amniga? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 2da Abriil 2024 Madaxda afarta maamul goboleed ee Galmudug, HirShabelle, Koonfur Galbeed iyo Jubbaland ayaa lasoo warinaya inay gadood ka qaadeen tallaabooyinkii u dambeeyay ee Villa Somalia u qaaday dhanka dastuurka, gaar ahaan isbeddelka uumadaxweyne Xasan Sheekh ku sameeyay qodobbadii ay isaga iyo maamullada ku heshiiyeen bishii May 2023.
Golaha Wadatashiga Qaran oo ay ka maqan tahay Puntland ayaa ku heshiiyay bishii May 2023 inay dalka ka dhacdo doorasho qof iyo cod ah oo la mideeyo doorashooyinka labada heer dowladeed, in nidaamka xukunka ee dalka uu noqdo madaxweyne iyo madaxweyne ku-xigeen, in guddiga doorashada uu noqdo 15 xubnood oo ay min laba xubnood ka timaado 5-ta maamul goboleed, 5-ta kalena ay ka timaado dowladda dhexe iyo Benaadir, iyo in xisbiyada dalka noqdaan laba xisbi.
Madaxda maamul goboleedyada arrintaan dhowr jeer oo ay mucaaradka kala hadleen waa difaaceen, oo waa ku adkeysteen waxayna la safteen doonista madaxweyne Xasan Sheekh, laakiin qaar badan oo kamid ah qodobaddii ay ku heshiiyeen dowladda dhexe iyo afartaasi maamul goboleed ayay Villa Somalia ka baxday dhowr maalmood kahor ansixinta afartii cutub ee ugu horreysay dastuurka.
1. Haykalka dowladnimada
Maamullada iyo madaxweyne Xasan Sheekh waxay isku ogaayeen in haykalka dowladnimada uu noqdo madaxweyne iyo madaxweyne ku-xigeen. Laakiin iyada oo aan talo loogu laaban ayuu Xasan Sheekh iska tuuray qodobkaas wuxuuna ku beddeshay ra’iisul wasaare uu isagu eryi karo
2. Tirada xisbiyada
Maamullada waxay heshiiska hore ku galeen laba xisbi oo dalka uu yeelanayo laakiin talo la’aantooda waxaa laga dhigay saddex xisbi.
3. Guddiga doorashooyinka ee labada heer dowladeed
Maamullada waxay kula heshiiyeen madaxweyne Xasan Sheekh guddi doorasho oo 15 xubnood ah oo qabanaya dhamaan doorashooyinka dalka oo maamul goboleedyada xaq u leeyihiin soo magacaabista min laba xubnood.
Laakiin hadda waxaa laga dhigay 18 xubnood iyaga oo wax talo ah la siinin, waxaana dhamaan soo magacaabaysa xukuumadda federaalka ah.
Xogo soo baxaya ayaa sheegaya in madaxda maamullada go’aannadii u dambeeyay wax talo ah laga siinin, waxa kale oo Villa Somalia hoos iskaga dhigtay dhowr jeer oo ay afartaan maamul dalbadeen in la qabto shirkii Golaha Wadatashiga Qaran.
Axmed Madoobe, Cali Guudlaawe iyo Lafta-gareen waxay hadda ku sugan yihiin Boqortooyada Sacuudiga oo ay Cumro u joogaan, halka la filaayo inuu maalmaha soo aadan ku biiro Qoor-Qoor.
Illaha ku dhow-dhow xubnahaan waxay warinayaan inay gadood ka qabaan sida uu madaxweyne Xasan Sheekh howsha u qaabeeyay iyo inay qaarkood ka fikirayaan inay tallaabooyin deg deg ah qaadan Ciidda kadib, maadaama ay badi isbeddeleen wixii ku qornaa heshiiskii ay la galeen madaxweyne Xasan Sheekh.
Muqdisho 2da Abriil 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa u magacaabay Ergeyga Gaarka ah ee Arrimaha Caafimaadka iyo Nafaqada Mudane Xildhibaan Dr. Cabdirashiid Maxamed Nuur jilley.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kula dardaarmay Ergayga gaarka ah in uu si hufan oo daacadnimo leh ugu adeego Qaranka oo uu ka shaqeeyo ilaalinta iyo u qareemidda caafimaadka Muwaadiniinta.
Dr. Cabdirashiid Maxamed Nuur jilley Ergayga Gaarka ah ee Arrimaha Caafimaadka iyo Nafaqada ayaa khibrad, aqoon iyo xirfad wanaagsan u leh arrimaha Caafimaadka iyo Nafqada.
Dr. Cabdirashiid wuxuu leeyahay qibrad u sahli karta in uu xaqiijiyo hiigsiga dowladda Soomaaliya ee ku aaddan horumarinta caafimaadka dalka.
Dr. Cabdirashiid Jiley waa xildhibaan ka tirsan golaha shacabka, waana saaxiibka dhow ee Axmed Madoobe iyo Xamza Barre, waxaana laga soo doortay Jubbaland.
Ninkaan ayaa ah siyaasi degan, aqoonyahan ah, kana mid ah siyaasiyiinta dejisay qorshaha uu xukunka isaga joogo Axmed Madoobe in ka badan 10 sano.
Magacaabidda Xildhibaan Cabdirashiid ayaa ku soo aadeysa xilli dhawaan Xasan Sheekh uu ku guuleystay in baarlamaanka uu marsiiyo 4-ta cutub ee ugu horeysa dastuurka, sidoo kale Xasan ayaa la sheegay in xildhibaanada qaar uu balan qaadyo u sameeyey.
Xasan Sheekh ayaa horay u magacaabay dhowr ergay, waxaana lagu tilmaamaa madaxweynaha ugu ergada badan oo daadejiyey awoodiisa, si loo fududeeyo adeegyada dowladda.
Wuxuu horay u magacaabay Ergayga arrimaha Somaliland, ergayga nabadeynta, ergayga abaaraha, ergayga xasaradaha iyo arrimaha qaxootiga, hada oo ergayga caafimaadka uu magacaabay iyo xubno kale oo ergo uga ah howlo badan oo kala duwan.
Etiopia 2da Abriil 2024 Itoobiya ayaa sahaminaysa suurtagalnimada in dekedda Lamu ee dalka Kenya ay kala soo degto bacrimiska dalagga, taas oo qayb ka ah dadaalka ay ku doonayso in ay ku ballaadhiso dekedaha ay wax kala soo degayso ee ka baxsan Jabuuti, oo inta badan ay Itoobiya kalsoo degto shixnadaheeda.
Inkastoo fikradda istcimaalka Itoobiya ee dekadda Lamu ay tahay fikrad waa hore ah haddana illaa hadda la ma hirgelin.
Wafdi ka socda Itoobiya ayaa kormeer shaqo ku tagay dekadaha Lamu iyo Mombasa, waxaana ay rejo ka qabaan in ay heshiis la galaan dawladda Kenya.
Wasiiru dowlaha Wasaaradda Gaadiidka iyo Saadka ee Itoobiya Denge Boru ayaa yiri: “Weftigu waxay soo booqdeen xaaladda dekedda iyo waddooyinka ilaa Mooyaale, si ay u eegeeen in ay ku habboon tahay hawlgalka iyo in kale.”
Si loo xaqiijiyo hawlgal aan kala go ‘lahayn, waraaqo iyo heshiisyo kala duwan oo u dhexeeya labada waddan ayaa loo baahan doonaa in la dhammaystiro ka hor inta aan adeegga laga bilaabin Lamu.
Sababo la xiriira dhinaca ammaanka badda cas awgood, shixnadaha Itoobiya waxaa hadda lagasoo dajiyaa dekadda Mombasa iyadoo ay jiraan caqabado ka duwaya Jabuuti.
Sababta isbeddelkan keentay ayaa ka dhalatay dib u dhac ku yimid shixnadaha ka soo degaya iyo kuwa ka dhoofaya dekedaha Djibouti, taas oo loo aanaynayo hawl-wadeennada maraakiibta oo hoos u dhigaya hawlahooda shaqo ee marinka badda cas.
Maraakiibta isaga kala goosha Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed ayaa wajahaya khataro dhanka ammaanka ah oo ay ku jiraan weerarada Xuutiyiinta Yemen, shirkadaha maraakiibta ayaa lagu qasbay in ay raadiyaan wadooyin kale si loo hubiyo in badeecadaha la keeno waqti ku haboon si ammaan ah.
Sida ku cad soo jeedinta, xukuumaddu waxa ay ku talo jirtaa in ay isticmaasho Dekedda Berbera ee Somaliland si ay ugu bedesho shixnado la soo dejiyo, tani waxay ka dambeysay kadib heshiis muran dhaliyey oo Itoobiya ay la gashay Jamhuuriyadda iskeed ugu dhawaaqday madax bannaanideeda ee Somaliland.
Ilaa hadda, Itoobiya meesha ugu dhow uguna dhisan dekedda ee sidoo kale ku xiran tareen koronto ah waa Jabuuti.
In kasta oo ay ka badan tahay kharashyada hawlgelinta marka la barbardhigo Djibouti, Mombasa waxay u soo baxday in ay tahay dookh loo door biday xamuulka Itoobiya sababtoo ah xasilloonideeda iyo ku filnaanshaha baahida Addisa ababa.
Waddada Mombasa ayaa si gaar ah ugu faa’iideysay xarumaha warshadaha ee dalka Itoobiya sida Hawassa, Bole Lemi, Debre Berhan, iyo Adama, halkaas oo warshaduhu ay aad ugu tiirsan yihiin soo dejinta alaabta ceyriinka ah iyo dhoofinta alaabta warshadaysan.
Si kastaba ha ahaatee Itoobiya ayaa rajaynaysay in ay baahiyaheeda u isticmaasho dekad ku taal Somaliland si ay u daboosho baahida ka dhalatay bad la’aanta ee haysata dalkan lagu tilmaamo midka ugu dadka badan caalamka ee aan bad lahayn.
Hase yeeshe dawladda Fedearaalka ah ee Soomaaliya ayaa ka biya diidday doonitaanka Addis ababa iyadoo uu heerkii ugu xumaa gaaray xiriirka Soomaaliya iyo Itoobiya muddo dhowr iyo toban sano ah.
Sida ay qortay warbaahinta qaar, dowladda Itoobiya ayaa laga yaabaa in ay ka fikireyso ka laabashada heshiiskii is fagarad ee ay ku kireysan leheed dhul badeed 20 km taas oo badalkeed ku aqoonsan leheed Jamhuuriyadda iskeed ugu dhawaaqday madaxbanaanida ee Somaliland.
Heshiiskaas oo ay ka carootay Soomaaliya ayaa waxaa cambaareeyay wadamada gobolka qaarkood, waxaana ay Soomaaliya sheegtay in dagaal diblumaasiyadeed oo ay la gashay Itoobiya uu cadaadis saaray
Balse Itoobiya iyo Somaliland oo heshiiskaan galay, labaduba midna kama aysan hadlin ka laabashada heshiiska.
Si kastaba ha ahaatee falanqeeyaasha ayaa sheegaya in ay Itoobiya ka laaban karto haddii ay xamili kari waydo culayska diblomaasiyadeed ee uga imanaya dalalka uu ka mid yahay Maraykanka oo isagu sheegay in uu xushmaynayo wadajirka iyo madaxbannaanida dhuleed ee Soomaaliya.
Isha: BBC
Muqdisho 2da Abriil 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa u magacaabay Ergeyga Gaarka ah ee Arrimaha Caafimaadka iyo Nafaqada Mudane Xildhibaan Dr. Cabdirashiid Maxamed Nuur jilley.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kula dardaarmay Ergayga gaarka ah in uu si hufan oo daacadnimo leh ugu adeego Qaranka oo uu ka shaqeeyo ilaalinta iyo u qareemidda caafimaadka Muwaadiniinta.
Dr. Cabdirashiid Maxamed Nuur jilley Ergayga Gaarka ah ee Arrimaha Caafimaadka iyo Nafaqada ayaa khibrad, aqoon iyo xirfad wanaagsan u leh arrimaha Caafimaadka iyo Nafqada.
Dr. Cabdirashiid wuxuu leeyahay qibrad u sahli karta in uu xaqiijiyo hiigsiga dowladda Soomaaliya ee ku aaddan horumarinta caafimaadka dalka.
Dr. Cabdirashiid Jiley waa xildhibaan ka tirsan golaha shacabka, waana saaxiibka dhow ee Axmed Madoobe iyo Xamza Barre, waxaana laga soo doortay Jubbaland.
Ninkaan ayaa ah siyaasi degan, aqoonyahan ah, kana mid ah siyaasiyiinta dejisay qorshaha uu xukunka isaga joogo Axmed Madoobe in ka badan 10 sano.
Magacaabidda Xildhibaan Cabdirashiid ayaa ku soo aadeysa xilli dhawaan Xasan Sheekh uu ku guuleystay in baarlamaanka uu marsiiyo 4-ta cutub ee ugu horeysa dastuurka, sidoo kale Xasan ayaa la sheegay in xildhibaanada qaar uu balan qaadyo u sameeyey.
Xasan Sheekh ayaa horay u magacaabay dhowr ergay, waxaana lagu tilmaamaa madaxweynaha ugu ergada badan oo daadejiyey awoodiisa, si loo fududeeyo adeegyada dowladda.
Wuxuu horay u magacaabay Ergayga arrimaha Somaliland, ergayga nabadeynta, ergayga abaaraha, ergayga xasaradaha iyo arrimaha qaxootiga, hada oo ergayga caafimaadka uu magacaabay iyo xubno kale oo ergo uga ah howlo badan oo kala duwan.
WARARKA MAANTA 31ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu Bangiga Adduunka u diiday inuu dhaqaallo siiyo dalka #Soomaaliya? Maxay Dowladda #Puntland uga biyo-diiday la sii shaqaynta Dowladda Soomaaliya oo dastuurkii dalka loo beddelay dano shaqsiyadeed? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho?
Yaa burburiyey dadstuurkii federaalka oo aan maanta tagi karin meeshii ay matalaayeen? Yaa noqon doona Raysal Wasaaraha soos socda? Meeqo sanno ayaa lagu dari doonaa Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa kamid ah siyaasiyiinta la khaarajin doono? Ha Wiqleyso!
Puntland 31ka Maarso 202Shir deg deg ah oo caawa ay yeesheen Golaha Wasiirrada Puntland ayaa soo idlaaday goordhoweyd, kaasi oo looga arrinsanayay tallaabadii uu maanta qaaday baarlamaanka Soomaaliya.
Shirkan deg deg ah oo uu guddoominayay madaxweynaha Puntland Saciid Cabdullaahi Deni ayaa waxaa tashi dheer kadib lagu gaaray mowqifka maamulka ee ku aadan meel-marinta wax ka beddelka dastuurka ee ay gadaal ka riixaysay Villa Somalia.
Golaha Wasiirrada Puntland ayaa aqoonsiga kala laabtay dowladda federaalka Soomaaliya, sida ay xaqiijinayaan xogaha kasoo baxaya shirka deg-dega ee usoo idlaaday golaha.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayuu maamulka ku eedeeyay inuu jebiyey dastuurkii lagu doortey. Sidoo kale golaha ayaa gaaray go’aan kale oo loo cuskadey qodobka 4-aad ee dastuurka dowladda Puntland.
Puntland ayaa horey u diidaneyd sida ay Villa Somalia u wado wax ka beddelka dastuurka, ayada oo ka digtay wixii saaka ka dhacay xarunta baarlamaanka, xilli hoggaankeeda uu khilaaf siyaasadeed xooggan kala dhaxeeyo madaxda sare ee dowladda federaalka.
Tigrey 31ka Maarso 2024 –Getachew Reda, Madaxweynaha Maamulka Kumeel gaarka ah ee Tigrayga (TIRA), ayaa u sheegay xubnaha Guddiga Xiriirka Dibadda ee Senate-ka Mareykanka oo ku sugan gobolka Tigray in Heshiiskii colaad joojinta ee Pretoria loo baahan yahay in dadaal weyn ay geliyaan dhammaan saamileyda siyaasadda si loogu hirgeliyo si buuxda.
Warbaahinta gobolka ayaa ku warantay in Getachew uu u sheegay xubnaha senate-ka ee booqashada ku yimid in dadka Tigray-ga aysan awoodin in ay nabad buuxda ku naaloodaan sababo la xiriira dhaqan gelinta buuxda ee heshiiskii Pretoria.
In beesha caalamka oo ay ku jirto dawladda Maraykanku ay gacan ka gaystaan sidii loo joojin lahaa dhibaatada ay la kulman dadka Tigrayga.
Iyadoo la xaqiijinayo dib u soo celinta madax-bannaanidii dastuuriga ahayd ee Dowlad Deegaanka Tigreega, iyo in gacan laga geysto dib u soo celinta dadkii ka barakacay guryahooda, ayuu yidhi Getachew.
Booqashada xubnaha senate-ka Mareykanka ay ku tageen gobolka Tigreega ayaa ka dambeysay xiisaddii u dhaxeysay dowlad deegaanka Tigreega iyo Axmaarada iyadoo ay wali taagan tahay xal u helida maqaamka Galbeedka iyo qeybo ka mid ah koonfurta gobolka Tigray.
Deegaanadaas oo ay weli ku sugan yihiin ciidamo gacan saar la leh. Federaalka iyo Dowlad Deegaanka Amxaarada.
Dawladda Maraykanka ayaa ah mid ka mid ah daneeyayaasha muhiimka ah ee fududeeyay heshiiskii Pretoria ee November 2022-kii.
Muqdisho 31ka Maarso 2024 Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo warsaxaafadeed soo saaray ayaa ka hadlay tallaabadii ay maanta qaadeen xildhibaannada labada Gole oo ansixiyay cutubka 1-aad iyo 4-aad ee Dastuurka dalka.
Xasan Sheekh Maxamuud ayaa shaaca ka qaaday in maanta ay tahay maalin taariikh ah oo baal dahab ka gali doonta hannaanka dowlad-dhiska dalka ee muddada dheer soo socday.
Sidoo kale wuxuu ku bogaadiyey Guddoonka iyo Xildhibaannada Labada Aqal ansixinta qabyo-tirka cutubyada 4-ta ah ee Dastuurka Federaalka Soomaaliya oo ay ka soo shaqeeyeen Labada Guddi ee dib u eegsita Dastuurka.
Madaxweynaha ayaa sidoo kale tilmaamay in dastuurka uu ku saleysan yahay Shareecada Islaamka iyo dhaqanka suubban ee Soomaaliyeed, loona baahan yahay in la dhameystiro.
Waxaa kale oo uu hoosta ka xarriiqay ahmiyadda ay u leedahay dowladnimada Soomaaliyeed dhammeystirka Dastuurka.
“Maanta waa maalin taariikhi oo baal dahab ka gali doonta hannaanka dowlad-dhiska dalka ee muddada soosocday. Dhammeystirka Dastuurka waxa uu aas-aas u yahay horumarinta dimuqraadiyadda, qarannimada iyo Hay’adaha dowladnimada, ayuu yiri Xasan Sheekh.
Dhinaca kale wuxuu baaqay baarlamaanka Soomaaliyeed inuu sii wado dadaalkiisa ku aadan dhammeystirka dalka, si loo turxaan bixyo qodobada harsan.
waxaan ugu baaqayaa Xildhibaanna Labada Aqal in ay sii amba-qaadaan turxaan-bixinta, toosinta iyo dhammeystirka cutubyada dhiman ee Dastuurka” ayuu mar kale..
Ansixinta wax ka beddelka dastuurka oo ay si aqlabiyad leh maanta ku meel-mariyeen xildhibaannada ayaa kusoo aaday, xilli ay diidan yihiin mucaaradka iyo Puntland.
Muqdisho 31ka Maarso 2024 Ra’iisul wasaarayaashii hore ee dalka Mudane Cumar Cabdirashiid Cali Sharmaa’rke, Mudane Xasan Cali Khayre iyo xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame oo si wadajir ah usoo saaray warsaxaafadeed ayaa ka horymid tallaabadii maanta ee baarlamaanka, gaar ahaan wax ka beddelka dastuurka dalka.
Saddexda mas’uul ayaa ku eedeeyay madaxweynaha Soomaaliya inuu dalka u horseeday qalalaase iyo hubanti la’aan siyaasadeed, sida ay ku sheegeen qoraalkooda.
“Madaxweynuhu wuxuu dalka u horseeday qalalaase iyo hubanti la’aan siyaasadeed, wuxuu qalqal geliyey geedi socodkii dib u heshiisiinta iyo dawlad dhiska, wuxuu dhaawacay is aaminaddii iyo kalsooni dhiskii ummadda, ayay yiraadeen saddexdooduba.
Sidoo kale waxa ay ku eedeeyeen madaxweyne Xasan Sheekh inuu sameeyay laba dastuur oo dhibaato u horseedayo mustaqbalka dalka, sida ay hadalka u dhigeen.
“Wuxuu dalka u sameeyey laba dastuur oo muran iyo mugdi gelinaysa sharciyadda Madaxweynaha iyo hay’adaha kale ee dastuuriga ah” ayaa lasii raaciyay qoraalka.
Cumar Cabdishiid, Xasan Khayre iyo Cabdiraxmaan Cabdishakuur ayaa intaasi kusii daray inay qaadaceen qodobada dastuurka ee la ansixiyay, ayaga oo tilmaamay inay aqoonsan yihiin dastuurka KMG ee dalka.
Waxaan si wadajir ah u qaadacnay dastuurka, waxaan aqoonsanahay dastuurka KMG ah ee 15-ka cusub iyo 143 qodob ka kooban” ayaa mar kale lagu yiri warsaxaafadeedka.
Ugu dambeyn waxa ay hoosta ka xariiqay in wixii mas’uuliyada darro ah ee ka dhashay tallaabadan uu qaadayo Xasan Sheekh iyo guddoonka labada Aaqal ee baarlamaanka.
“Waxaan shacabka Soomaaliyeed iyo beesha caalamka u cadaynaynaa in
masuuliyadda iyo caaqibo xumida ka dhalata dastuur bedelidda ay qaadayaan
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo Guddoonka labada aqal ee
Baarlamaanka”” ayaa lagu soo gabagabeeyay warsaxaafadeedka.
Horay madaxweynayaashii hore ee dalka, Farmaajo iyo Shariif ayaa sidaan oo kale u diiday wax ka beddelka dastuurka, waxaana sidoo kale kasoo horjeedo hoggaanka Puntland.
Muqdisho 31ka Maarso 2024 Ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya, Mudane Xamza Cabdi Barre oo qoraal soo saaray ayaa sheegay in xukuumaddiisa ay ka shaqeysay guusha maanta laga gaaray wax ka beddelka dastuurka oo ay ansixiyeen xildhibaanada labada Aqal.
Xamza ayaa ku faanay in tallaabadan taariikhiga ah ay qeyb ka tahay fulinta ballan-qaadyada Xukuumadda ee la xiriiray dhammeystirka Dastuurka, sida uu hadalka dhigay.
Ra’iisul wasaaraha ayaa ujeedka laga leeyahay dhammeystirka dastuurka ku sheegay si talada dib loogu celiyo dadka Soomaaliya oo ay u soo doortaan hoggaankooda.
Dhinaca ra’iisul wasaare Xamza ayaa ku boggaadiyey Xildhibaannada labada gole ansixinta wax-ka-beddelka cutubka 1-aad iyo 4-aad ee Dastuurka Soomaaliya.
Sidoo kale wuxuu ku ammaanay Baarlamaanka Jamhuuriyadda gudashada waajibaad kooda Qaran, isaga oo sidoo kale boggaadiyey labada guddi ee Dastuurka, kuwaas oo juhdi badan geliyey sidii dalku u yeelan lahaa dastuur dhammeystiran.
Waxaa kale oo uu tilmaamay in ansixinta wax-ka-beddelka afarta cutub ee Dastuurka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ay tahay mid dan u ah qof kasta oo Soomaaliyeed.
“Xukuumadda DanQaran ayaa muddo gaaban ku xaqiijisay guulo waaweyn oo wax badan ku soo kordhinaya hannaanka Dowladnimada Soomaaliya, kuwaas oo ay kamid yihiin, Deyn Cafinta, Qaadista Cunaqabateynta Hubka, Dagaalka lagu ciribtirayo Khawaarijta, Ku Biirista Suuqa Bariga Afrika, xoojinta xiriirka caalamiga ah iyo tallaabada maanta lagu ansixiyey wax-ka-beddelka cutubka 1-aad iyo 4-aad ee Dastuurka JFS” ayaa lagu yiri qoraalka.
254 mudane oo ka tirsan labada gole ee Baarlamaanka ayaa maanta u codeeyay ansixinta cutubyo kamid ah Dastuurka, mana jirin cid diiday, sida uu ku dhowaaqay Aadan Madoobe.
Talaabadan ayaa ka dhigan middii ugu horreysay ee uu baarlamaan Soomaaliyeed qaado muddo 55 sano ah kadib, taas oo kusoo aaday xilli xasaasi ah.
WARARKA MAANTA 30ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu Xeer Ilaaliyha Guud u diiday inuu warqad lagu soo qabanaayo Fahad Yaasiin Iyo raggii dilay Kornayl Marxuumad Ikraam Taxaliil lagu soo qabanaayo? Maxay tahay sababta Taliyihii hore ee Nabad-Sugidda Iyo Sirdoonka Qaranka Fahad Yaasiin “Daba+Naasle” oo bilaanay inuu waraaqo fariimo ah soo dhigo baraha bulshada? Maxuu Bangiga Adduunka u diiday inuu wax dhaqaallo ku bixiyo mashaariicda #Soomaaluy? Maxay tahay sababta musuqmaasuqa ay dhibsadeen bangiga adduunka? Maxaa ka cusub wax ka beddelka dastuurka dalka? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan u diiday inuu sameeyo Maxkamadda Dastuuriga ah? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 30ka Maarso 2024 Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa sheegtay in wax wada-tashi ah uusan ka maqneyn wax ka beddelka dastuurka Soomaaliya, oo haatan maraya meel xasaasi ah.
Wasiirka Dastuurka iyo Caddaaladda Xukuumadda Soomaaliya Xasan Macallin Maxamuud oo arrintaan ka hadlay ayaa sidoo kale waxa uu tilmaamay in howsha wax ka beddelka dastuurka ay soo idlaatay, ayna u harsan tahay oo keliya in baarlamaanka uu meel-mariyo.
“Waa dhamaatay doodda dib u eegista wax ka beddelka dastuurka, waxaana haatan loo gudbay in baarlamaanka uu meel-mariyo dib u eegista lagu sameeyay dastuurka,” ayuu yiri wasiirka dastuurka iyo cadaaladda Soomaaliya.
Sidoo kale waxa uu ku tilmaamay arrintaan “tallaabo taariikhi ah oo aan Soomaaliya horey uga dhicin,” isagoo hoos u dhigay diidmada Puntland ee dastuurka, oo uu sheegay inau horey qeyb uha aheyd wada-tashiyaddii dib u eegista dastuurka.
Sidoo kale waxa uu ku dooday in aysan macquul noqon karin in geeddi socodka ummadda Soomaaliyeed uu la hayste u noqdo diidmada maamulka Puntland.
“Haddii xubin xubnaha kamid ah ay go’aansato inay ka maqnaato inay doorkeeda qaadato, xubintaasi Soomaalida inteeda kale iyo geeddi socodkiiyoo dhan ma iyaduu Hostage (la-hayste) u noqonayaa? Aniga meel ay macquul ka tahay u malayn maayo,” ayuu yiri wasiirka.
Waxa uu intaas kusii daray “Puntland waxay matalaad ku leedahay labada aqal ee baarlamaanka, kuwaasna ay yihiin kuwa ku ma talaya doodda dastuurka ee haatan go’aan gaaristeeda uu taagan yahay.”
Ugu dambeyntiina waxa uu maamulka Puntland oo meel adag iska taagay wax ka beddelka dastuurka ku eedeeyay “in si iskeed ah u diiday ka qeyb noqoshada geeddi socodka dib u eegista dastuurka oo markii hore ay qeyb ka aheyd.
“Dowladda marar badan ayay Putin ugu yeertay shirka golaha wadatashiga qaran,” ayuu yiri wasiirka dastuurka iyo cadaaladda Soomaaliya Xasan Macallin Maxamuud.
Muqdisho 30ka Maarso 2024 Madaxweynayaashii hore ee dalka, Maxamed Cabdullaahi Farmaajo iyo Shariif Sheikh Axmed ayaa ku eedeeyay madaxweyne Xasan Sheikh Maxamuud inuu dhegaha ka furaystay baaqyadii ay u jeediyeen ee ku aaddanaa hannaanka loo marayo dib u eegista dastuurka dalka.
Labada madaxweyne ee hore ayaa sheegay haddii baarlamaanku uu meel mariyo wax ka beddelka lagu sameeyay dastuurka, in ay ka dhigan tahay, in ay qaadeen jid halis ku ah sharciyadda iyo jiritaanka dowladnimada Soomaaliya, iyagoo ugu baaqay inay ka fiirsadaan.
Farmaajo iyo Shariif waxay sheegeen tallaabooyinka uu qaadayo madaxweynuhu in ay si cad u muujinayaan inuu doonayo inuu la wareego awoodaha labada aqal ee baarlamaanka, si aan loola xisaabtamin xukuumadda.
Muqdisho 30ka Maarso 2024 Xildhibaan Maxamed Abuukar Islow Ducaale ayaa ka hadlay wax ka beddelka iyo dhameystirka dastuurka Soomaaliya oo la filayo in baarlamanka uu maanta meel-mariyo, isaga oo baaq u diray xildhibaanada iyo kooxaha diidan.
“Xildhibaannada labada aqal ee Baarlamanka Federaalka Soomaaliya waxay haddii ALLE idmo gudan doonaan waajibaadkii ugu muhiimsanaa ee baarlamaan Soomaaliyeed taariikhda ku galo, iyagoo u codeyn doona 4 cutub oo ka mida dastuurka dalka,” ayuu yiri Ducaale,
“Xildhibaannada waxay metelaan shacabka Soomaaliyeed, sidaas darteed waxaan kula talinayaa inay xaqooda dastuuriga ah si mas’uuliyad ku jirto u gutaan.”
Wasiirkii hore ee amniga ee xukuumaddii Xasan Cali Kheyre, Ducaale ayaa ugu baaqay mucaaradka iyo madaxdii hore ee dalka inay ku kalsoonaadaan xildhibaannada baarlamaanka ku metela, kuwaas oo go’aanka dastuurka gaari doono.
Ducaale ayaa sheegay inuusan aqoon sida loo qancin karo saddex koox.
“Anigu xildhibaan ahaan ma aqaan si loo qancin karo saddexdan kooxood: 1- Maamul ama koox aan aqoonsaneyn baarlamanka Federaalka, 2- Siyaasiyiinta qaarkood oo Mas’uulka markaas xilka haya dartiis u diidan dhammeystirka dastuurka KMG. 3- Iyo ciddii doonaysa inay dalka dib ugu celiso xilligii hoggaamiye kooxeedyada, kuna baaqaysa ‘SHIR DIB U HESHIISIIN’,” ayuu yiri Ducaale.
Ducaale ayaa ka mid ahaa wasiiradii ugu waqtiga dheeraa xukuumaddii Xasan Cali Kheyre ee madaxweyne Farmaajo, isaga oo xilkaas hayey muddo ka badan saddex sano.
Waxay aad isugu dhowaayeen Kheyre, oo uu ka mid ah wasiiro yar oo la saftay markii ay is-qabteen Farmaajo, taasi oo ugu dambeyn uu xilkiisa ku waayey markii la magacaabay Rooble. Kheyre ayaa hadda ka mid ah madaxdii hore ee diidan dhameystirka iyo wax ka beddelka dastuurka.
Qatar 30ka Maarso 2024 Taliyihii hore ee hay’adda Sirdoonka iyo Nabad-Sugidda Qaranka (NISA) Fahad Yaasiin ayaa qoraal uu soo dhigay bartaTwitter ku shaaciyey shirqool uu sheegay inuu yahay kii ugu halista badnaa ee loo dhigo Soomaaliya.
Fahad ayaa sheegay in shirqoolkan ay ka dambeyso Dowladda Imaaraadka Carabta, uuna ka kooban yahay saddex weji, oo laba ka mid ah ay hadda socdaan, midna uu ku xigo, sida uu hadalka u dhigay. Hoos ka aqriso qoraalka Fahad.
𝐐𝐀𝐘𝐋𝐎–𝐃𝐇𝐀𝐀𝐍 𝐐𝐀𝐑𝐀𝐍
Waxaan la wadaagayaa dhamaan umadda Soomaaliyeed hadal taariikhi ah oo xiriir la leh mustaqbalka dalka, waana shirqoolkii ugu halista badnaa oo la fulinayo iyadoo la adeegsanayo maskaxda iyo gacmaha masuuliyiin haya xilal qaran. Dowladda Imaaraadka Carabta oo dhawr jeer isku dayday qorshahan ayaa heshay fursad dahabi ah, waana in dalka Soomaaliya la galiyo qalalaase iyo burbur uusan ka soo kaban karin muddo dheer.
Qorshaha koowaad waa in ciidanka qaranka la wiiqo ilaa uu ka gaaro heer uu burburo, gobol walbana loo dhiso ciidamo u gooni ah. Shirqoolkan sanad iyo barkii u danbeeyey ayaa la waday. Xaaladda uu Ciidanka Qaranku ku suganyahay maantay qofkii xog ogaal ahi kama qarsoona.
Wajiga labaad ee qorshaha Imaaraatka waa in la burburiyo xariga isku haya siyaasadda dalka, waana dastuurka kumeel gaarka ah. Haddii dastuurkaas meesha ka baxo waa buundo loogu sii gudbayo wajiga saddexaad oo ah in maamullada dalka qaarkood ku dhawaaqaan iney goosteen oo ay ku daydaan Somaliland, waxaana diyaarsan laba kamid ah maamul goboleedyada dalka.
Cid walba oo laxaw uu ka hayo midnimada iyo qarannimada Soomaaliyeed, waxaa maanta saaran waajib wadani ah, oo ah sidii dalka looga badbaadin lahaa shirqoolkaas halista ku ah jiritaanka iyo wadajirka dalka.
WARARKA MAANTA 29ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dastuuriga ah? Yaa diiday in sameeyo lacag Soomaali Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa qoysaskiisa u ogolaaday inay lacag baad ah ka qaataan Garoonka Aadan Cadde Iyo laamaha kala duwan ee Dowladda Soomaaliya? Maxuu qaban karaa Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh Iyo Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Barre oo aan booqn karin #Somaliland, iyo #Puntland? Maxaa loo diiday in la magacaabo wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Amniga Qaranka? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 29ka Maarso 2024 Xildhibaan Faadumo Faarax oo golaha shacabka ku metesha qoyska darawalkii Farmaajo oo la sheegay inuu Shabaab u goostay ayaa maanta soo saartay qeylo dhaan cusub, iyadoo farriin u dirtay hey’adaha amniga ee dowladda federaalka Soomaaliya.
Sahal Maxamed Xirsi oo ahaa darawalkii qaaska ahaa ee Farmaajo ayaa la waayey 8 maalmood ka hor, kadib markii uu garoonka Aadan Cadde geeyey Farmaajo oo u socday Garowe.
Xildhibaan Faadumo ayaa codsatay in hey’adaha amniga ay baaritaan dhab ah ku sameeyaan halka uu aaday Sahal, iyadoo sheegay in warka sheegaya inuu Shabaab aaday uu been abuur yahay, isla markaana tuhun ka muujisay in ninkaas uu ku xiran yahay gudaha Muqdisho.
“Sahal Maxamed Xirsi ayaa la dhahaa wiilkaas, maanta ku 8 waa weysanahay, meel kasta ayaan ka raadinay, nabadoonkeyga ayaa dhalay, waxaan ka codsanayaa hey’adaha amniga in ninkaas ay nala raadiyaan,” ayey tiri Xildhibaan Faadumo.
Xildhibaanka oo banaanka xarunta golaha shacabka kula hadashay warbaahinta ayaa la weydiiyey waxa ka jira in ninkaas uu aaday Al-Shabaab, waxayna ku jawaabtay, “Waa been warkaasi, hadii uu halkaas jiro waxaan heli laheyn cadeymo, ee hey’adaha amniga waxaan ka rabnaa in ninkaas Meesha uu jiro ay dabagalaan, meel kasta waxaa ku xiran kaamiro, waa la heli karaa dhaqdhaqaaqiisa, xitaa waxaa la baari karaa wicitaanadii ugu dambeeyey ee uu sameeyey,” ayey tiri.
Maalmihii lasoo dhaafay waxaa mar qura soo baxay warar sheegaya in darawalkii Farmaajo uu aaday Al-Shabaab, isagoo ka degay magaalada Kismaayo, kadibna uga sii gudbay deegaanada ay joogaan Al-Shabaab, balse ma jirto cid soo bandhigtay wax cadeyn ah.
Hadalka Xildhibaan Faadumo oo qoyska ninkaas baarlamaanka ku metesha waxay muujisay tuhun ah in ninkaas Muqdisho uu ku dhex xiran yahay oo gacanta hey’adaha amniga uu ku jiro, maadaama uu la shaqeynayey Farmaajo oo Muqdisho looga kacsan yahay.
Wuxuu watay gaari qaali ah oo xabadu aysan karin, kaasi oo ahaa gaarigii qaaska ahaa ee Farmaajo, wararka aan la xaqiijin waxay sheegayaan in gaarigaas uu gatay Sahal, kadibna uu aaday Al-Shabaab, balse dowladu weli kama aysan hadlin kiiskaan, tuhunka ugu badana wuxuu dul-hoganayaa hey’adaha ammaanka.
Muqdisho 29ka Maarso 2024 Qaar kamid ah ganacsatadii dalka keentay tubaakada halista ah ee loo yaqaano Taabuu-ga ayaa maanta la hor geeyey maxkamadda gobolka Banaadir, waxayna mareen hanaanka xabsi xalaaleynta, iyadoo loo dhaadhiciyey xabiga, si baaritaano dheeraad ah loogu sii sameeyo.
Waxaa soo baxay maanta xogo xasaasi ah oo sheegaya in kiiskaan ay ku lug yeesheen saraakiil sare oo ka tirsan hey’adda Tayodhorka Soomaaliyeed iyo xubno ka mid ah maamulka garoonka Aadan Cadde ee Muqdisho.
Xubnaha kiiskaan u xiran ee maanta su’aalaha la weydiiyey waxaa ka mid ah sarkaal ka tirsan booliska Soomaaliya, kaas oo hey’adda Tayodhowka kala shaqeynayey koontoroolidda alaabaha ku jira kunteenadara laga soo dejiyo dekedda Muqdisho.
Ganacsatada maxkamadda la geeyey ayaa maanta sheegay inay jiraan xubno ka tirsan hey’adda Tayodhowrka oo kula shirkoobay in markii ay dekedda ka soo dejiyaan tubaakada Taabuu-ga ay la fududeyn doonaan sidii looga bixi lahaa dekedda, si loogu iib geeyo gudaha dalka.
Waa markii ugu horeysay oo Tubaako hal kunteenar dhan laga soo dejiyey dekedda Muqdisho, sida ay ogaatay Caasimada Online, waxaa tubaakadaan laga keenay dalka Sweden, waana nooc halis ah oo qofkii caba uu aad ugu sarqaamayo, sida ay noo sheegeen dadka yaqaana, waxaana la qirsan yahay in hadii Muqdisho ay soo geli laheyd Tubaakadaas ay halis ku noqon laheyd bulshada.
Kunteenarka siday Tubaakadaan halista ah ayaa fashilmay oo la qabtay markii is fahmi waa uu soo dhex galay ganacsatadii ka soo dejisay dekedda iyo xubnihii heshiiska la galay ee hey’adda Tayodhowrka, kuwaas oo markii hore balan-qaaday inay ka soo gudbi doonaan dekedda Muqdisho.
Markii ganacsatada keentay kunteenarka Tubaakada ah la su’aalay waxay cadeeyeen inay heysteen balan-qaad buuxa oo ku dhiirigeliyey inay dalka soo geliyaan Taabuugaan halista ah, taasi waxay badisay tuhunka, waxaana lagu celiyey xabsi si baaritaanadu u sii socdaan, loona raadiyo dadka kale ee kiiskaan u lugta leh.
Sida ay ogaatay Caasimada Online, kunteenarkaas waxaa ku jiray 49 kartoon uu Taabuu ah, waxaana markii ugu horeysay xogtiisa heshay maareeyaha hay’adda Tayodhowrka Soomaaliya, taasi oo cusleysay in xubno ka tirsan hey’adda ay macaamil ka galaan, sidii dekedda looga soo gudbin lahaa Tubaakadaas halista ah.
Hey’adda Tayodhowrka Soomaaliya waxay baartaa Tayada badeecadaha dalka soo gala iyo kuwa ka baxa, waxaana saran masuuliyad weyn, dhawaan waxaa garoonka Muqdisho lagu qabtay 7 kunteenar oo Bur dhacay ah, kiiska Burkii dhacay ee la qabtay iyo dadkii dalka soo geliyey ayaa hadda loo gudbiyey maxkamadaha dalka.
Russia 29ka Maarso 2024 Vladimir Putin ayaa sheegay in Russia aysan qorsheyneyn inay weerarto dal ka mid ah NATO, ama Poland, amd dalalka Baltic ama Jamhuuriyadda Czech, balse haddii Reer Galbeedka ay Ukraine siiyaan diyaaradaha F-16, ay ciidamada Ruushka soo ridi doonaan.
Duullaankii Ruushka ee Ukraine ee bishii Febraayo 2022 ayaa kiciyay xasaraddii ugu xumeyd ee xiriirka Ruushka iyo Reer Galbeedka tan xasaraddii gantaalaha Cuba ee 1962-kii.
Isagoo la hadlayay duuliyayaasha ciidamada cirka ee Ruushka, Putin waxa uu sheegay in isbahaysiga milatari ee Maraykanka uu hogaaminayo ay usoo ballaaranayeen dhanka bari ee Ruushka tan iyo dhicistii Midowgii Sofiyeeti ee 1991-kii balse Moscow aanay qorshaynayn in ay weerarto dal ka tirsan NATO.
“Ma lihin ujeeddooyin gardarro ah oo ku wajahan dalalkan,” ayuu yiri Putin, sida ku cad qoraal Kremlin uu baahiyey Khamiista maanta ah.
“Fikradda ah inaan weerari doonno qaar ka mid ah dalal kale – Poland, Dalalka Baltic, iyo Czech ee laga baqayo – waa wax aan macno lahayn. Waa uun nacasnimo.”
Kremlin-ka, oo Mareykanka ku eedeeya in uu la dagaallamayo Ruushka, isagoo ku taageeraya Ukraine lacag, hub iyo sirdoon, ayaa sheegay in xiriirka Washington uu marayo halkii ugu xumeyd.
Mar wax laga weydiiyay diyaaradaha dagaalka F-16 ee reer galbeedku ay balan qaadeen in ay u diri doonaan Ukraine, Putin waxa uu sheegay in diyaaradaha noocaan ah aysan waxba ka bedeli doonin xaaladda Ukraine.
“Haddii ay siiyaan F-16, arrintan oo ay ka hadlayaan, oo ay u muuqdaan inay tababarayaan duuliyeyaasha, tani ma beddeli doonto xaaladda furimaha dagaalka,” ayuu yiri Putin.
“Waxaan u burburin doonnaa diyaaradahan sida aan maanta u burburinay taankiyada, baabuurta gaashaaman iyo qalab kale oo ay ku jiraan gantaallo badan.”
Putin ayaa sheegay in F-16 ay sidoo kale xambaari karaan hubka Nukliyeerka.
“Dabcan, haddii lagu isticmaali doono garoommada diyaaradaha ee dalal saddexaad, waxay noo noqon doonaan bartilmaameedyo sharci ah, meel kasta oo ay ku yaalliin,” ayuu yiri Putin.
Hadalka Putin ayaa daba socday hadal uu goor hore oo maanta ah jeediyay wasiirka arrimaha dibadda ee Ukraine Dmytro Kuleba oo ahaa in diyaaradaha F-16 ay soo gaari doonaan Ukraine bilaha soo socda.
Ukraine, oo hadda in ka badan laba sano ku jirta dagaal buuxa oo ka dhan ah Ruushka, ayaa raadinaysay F-16 muddo bilo ah.
Belgium, Denmark, Norway iyo Netherlands ayaa ka mid ah dalalka ballan-qaaday inay ku deeqi doonaan F-16. Sidoo kale dalal badan ayaa ballan-qaaday inay ka caawin doonaan Ukraine inay u tababaraan duuliyayaashooda.
WARARKA MAANTA 27ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxaa dastuurka loo badalaayaa Madaxweyne Xassan? Maxaase loo samayn waayey Maxakammadda Dastuuriga ah? Yaa raba inuu muddo kororsi sameeyo? Maxayse tahay sababta aan weli loo magacaabin Wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Amniga Qaranka? Yaa kamid ah madaxda la khaarajin doono? Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho?Yaa raba inay #Soomaaliyaa ku noqoto dagaal sokeeye iyo inay kala qeynsadaan dowladdaha shisheeye ah? Yaa qaldi kara shacabka Soomaaliyeed? Ha Wiqleyso!
Hirdhabelle 27ka Maarso 2024Faahfaahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa khasaaraha ka dhashay duqeyn culus oo maanta Al-Shabaab lagula weegtay deegaanka Daaru-Nimca ee gobolka Shabeelaha Dhexe xilli ay weerareen saldhig ku yaalLa halkaas.
Fariisinta ciidan ee la wareeray ayaa waxaa deganaa ciidamo ka tirsan dowladda ee qeybta ka ah gulufka dagaal ee ka dhanka ah kooxda Al-Shabaab.
Duqeynta dhacday kadib weerarka ayaa waxaa fuliyay diyaaradaha dagaalka ee saaxibada caalamiga ah oo hawada ka taageeray ciidamada Xoogga iyo kuwa deegaanka oo saaka aroortii hore ay Al-Shabaab kusoo qaadeen weerar gaadmo ah oo ka dhacay deegaankaasi.
Saraakiil ka tirsan milatariga Soomaaliya ayaa sheegay in duqeyntan kooxda lagu gaarsiiyay khasaare culus, dib looga celiyay aagga deegaanka Daaru-Nimca,
Sidoo kale waxa ay intaasi kusii dareen in haatan ay howlgallo ka wadaan halkaasi, kuwaas oo lagu baacsanayo Al-Shabaabkii weerarka soo qaaday.
Maalmo kahor ayay aheyd markii ay kooxda weerar noocaan ah ay ku qaado fariisimo ay ciidamada dowladda ku lahaayeen deegaano dhaca dhanka xeebta ee gobolka Shabeelaha Hoose.
Muqdisho 27ka Maarso 2024Warsaxaafadeed kasoo baxay wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya ayaa lagu soo dhaweysay qaraar kasoo baxay Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay, kaas oo ku baaqaya xabbad-joojin deg-deg ah oo ka dhacda Gaza.
Dowladda federaalka ayaa sheegtay in tallaabadani ay tahay mid horey loogu qaaday nabadda iyo xasilloonida gobolka.
Sidoo kale dowladda federaalka ayaa qoraalkeeda ku sheegtay inay u ololeyneyso soo afjaridda dagaalka ka socda magaalada Gaza.
“Soomaaliya waxay si adag ugu ololaynaysaa in la soo afjaro iskahorimaadka Marinka Gaza, in si nabad ah dadka barakacayaasha ah loogu celiyo guryahoodii, iyo in la xaqiijiyo xal macquul ah oo laba dal ah” ayaa lagu yiri warsaxaafadeed kasoo baxay wasaaradda.
Sidoo kale waxaa lasii raaciyay Nabad waarta oo gobolka ka dhalata waxaa lagu heli karaa wada hadal dhab ah iyo is ixtiraam,”.
Waxaa kale oo warbixinta lagu sheegay in Soomaaliya ay ku boorrisay in dhinacyada ay khuseyso ay ka go’an tahay in la taageero si loo xaqiijiyo in lagu guuleysto qaraarkan.
Qaraarka kasoo baxay Golaha Aammaanka ee QM ayaa dalbanaya in si deg-deg ah oo bilaa shuruud ah loo sii daayo dhamaan la haystayaasha, lana qaado dhamaan caqabadaha la hordhigay gargaarka bini’aadanimo iyo in bed-qabka dadka rayidka ah ee Qaza.
Sidoo kale qaraarkan ayay soo diyaariyeen 10-ka xubnood ee meertada ah ee ku jira golaha ammaanka ee Qaramada Midoobay, waxaana meel-mariyey 14 waddan, halka Maraykanku uu ka aamusay, taasi oo fududaysay in qaraarkani dhaqan-galo.
Waa markii sideedaad ee golaha ammaanku isku dayo inuu qaraar xabbad-joojineed ka soo saaro dagaalka Qaza, hase ahaatee intooda badan wuu ku guul-daraystay.
Muqdisho 27ka Maarso 2024 Guddoomiyaha Golaha Shacabka Soomaaliya, Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Aadan Madoobe) ayaa maanta guddoomiyay kulanka guddiga joogtada ah ee golaha, kaas oo ahaa midka 16-aad ee guddiga uu yeesho.
Kulankaan ayaa waxaa goobjoog ahaa dhammaan xubnaha guddiga, waxaana looga hadlay arrimo xasaasi ah, gaar ahaan sida laga yeelayo kuraasta ka banaan baarlamaanka.
Sidoo kale ajendaha kulanka ayaa ahaa warbixinta Guddoomiyaha Golaha Shacabka iyo Qaraarka Buuxinta Kuraasta ka Bannaan Golaha Shacabka Soomaaliya.
Intaasi kadib Sheekh Aadan Madoobe oo warbixin ka siiyay Xubnaha Guddiga Joogta ayaa la wadaagay xaalada guud ee dalka gaar ahaan shuruucda hortebinta u leh guud ahaan dalka iyo shacabka Soomaaliyeed ee horyaala Golaha.
Dhanka kale inta uu kulanka socday xubnaha guddiga ayaa ka dooday isla-markaana ansixiyay Qaraarka Kuraasta ka Banaan Golaha Shacabka.
Kuraas badan ayaa ka maqan baarlamaanka, kuwaas oo qaarkood doorashadii 2022-kii uu muran ka dhashay, kadibna dib loo dhigay, waxaana kamid kursigii Fahad Yaasiin.
Waxaa sidoo kale jira boosas kale oo banaan, kadib markii ay geeriyoodeen xildhibaannadii ku fadhiyay, kahor muddo xileedkooda, kuwaas oo u baahan in hadda lasoo buuxiyo.
Tallaabadan ayaa kusoo aadeysa, xilli muhiim ah, isla-markaana baarlamaanka Soomaaliya au taallo shaqo adag oo ay ugu horreyso wax ka beddelka dastuurka KMG ka ah ee dalka.
Arrintan ayaa dhalisay dood xoogan, kadib markii xubnaha mucaaradka iyo Puntland ay ka biyo diideen qorshaha Villa Soomaaliya ee ku aadan dhameystirka dalka.
Haradheere 27ka Maarso 2024 Ra’iisul Wasaarihii hore ee Soomaaliya Xasan Cali Khayre ayaa qabtay shir jaraa’id oo arrimaha dastuurka uu kaga hadlay, isagoo sharaxaad ka bixiyey qodobada ay ku diidan yihiin madaxweyne Xasan Sheekh oo doonaya in deg deg loo meelmariyo qorshihiisa dhameystirka dastuurka.
Xasan Cali Kheyre ayaa sheegay in qorshaha dowladda Soomaaliya ay wado uu yahay dastuur la bedelayo, balse uusan aheyn dastuur la dhameystirayo, isagoo ka deyriyey xaaladda ay Soomaaliya cagaha la sii geleyso.
“Dalkeennu wuxuu maanta ku jiraa xaalad adag, gudaha iyo dibaddaba. Maanta ayaana ugu baahi badannahay midnimo iyo wadajir, balse ma dooneyno in la kala fogeeyo dadkii Soomaaliyeed ee ku kala tegay dagaallada sokeeye,” ayuu yiri Kheyre.
Sidoo kale Ra’iisul Wasaare Kheyre ayaa ka digay in dalka lagu maamulo kaligii talisnimo, isagoo si gaar ah farriin ugu diray madaxweyne Xasan Sheekh.
“Waxaan Madaxweyne Xasan Sheekh dib u xusuusinayaa in uusan ka leexan wadadii aan ku baadi goobeynay midnimada Soomaaliya iyo masiir loo dhan yahay, isla markaana uusan iloobin hadaladiisii ahaa in qof kaligiis ah uusan go’aan ka gaari karin masiirka umadda Soomaaliyeed,” ayuu hadalkiisa ku sii daray Kheyre.
Xasan Cali Kheyre ayaa cod dheer ku dalbaday in talada dastuurka dhexda lasoo dhigo, isla markaana meel la isla dhigo danaha gaarka ah ee laga dhex arkayo dastuurka, kuwaas oo sida uu sheegay aan u adeegeyn danaha dadka Soomaaliyeed.
“Waxaan madaxda dalka ugu baaqayaa in ay ka fogaadaan wax kasta oo dhaawici kara qarannimadeenna iyo midnimada umaddeenna, arrimaha masiiriga ah ee wax-ka-beddelka dastuurku ugu horreeyana laga gaaro talo mideysan iyo go’aan loo dhan yahay,” ayuu yiri Kheyre.
Muran adag oo siyaasi ah ayaa hareeyey arrimaha dastuurka Soomaaliya, halka baarlamaanka Soomaaliya oo howshiisa iska wata uu dhawaan soo gabagabeeyey doodii cutubka 4-aad, waxaana lagu wadaa in maalmaha soo socda la ansixiyo cutubyadii laga soo dooday.
Muqdisho 27ka Maarso 2024 Ciidanka xoogga dalka, dadka deegaanka iyo maamulka degmada Xarardheere oo is kaashanaya ayaa galabta deegaanka Bacadka Faarax Aadan ku weeraray koox Shabaab ah oo la sheegay inay doonayeen inay soo weeraraan degmada Xarardheere.
Dagaalkii ugu cuslaa oo afar jeer la isku rogaal celiyey ayaa ka dhacay halkaas, waxaana la sheegay in aad loogu jebiyey kooxda Al-Shabaab.
Guddoomiyaha degmada Xarardheere Maxamed Yuusuf ayaa Warbaahinta Qaranka u sheegay in dhowr jiho ay ka weerareen kooxda, isla markaana ay halkaas ku laayeen, welina ay ku sii raacdeysanayaan dhulka howdka ah.
Guddoomiyaha ayaa sheegay in xubnaha ay ka dileen kooxda ay ku jiraan kuwo ajaanib ah, isla markaana dagaalkaas uu ahaa kii ugu khasaaraha badnaa ee Mudug ay ku galaan Al-Shabaab.
Dhinaca kale, waxaan la xiriirnay dadka deegaanka, kuwaas oo noo sheegay in dagaalku uu ku soo dhawaaday magaalada, balse markii dambe la jebiyey Al-Shabaab oo khasaare badan lagu gaarsiiyey halkaas.
Sidoo kale waxaa jira khasaare culus oo soo gaaray ciidamada deegaanka, waxaana magaalada Xarardheere la keenay meydad iyo dhaawacyo badan, sida ay Caasimada Online u sheegeen dad ku sugan Xarardheere.
Dhiilo colaadeed ayaa caawa ka jirta aagga magaalada Xarardheere, waxaana la isku hor fadhiyaan meel aan ka fogeyn magaalada, goor kastana waxaa la filan karaa in dagaal qarxo, sida ay noo xaqiijiyeen saraakiisha ciidamada ka difaacaya Al-Shabaab.
Labo urur oo ka tirsan ciidanka Gorgor ee xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa qeyb ka ah ciidamada Shabaab ka difaacaya degmada Xarardheere ee gobolka Mudug, welina waxaa jirta ciidan yari, maadaama halkaas ay Al-Shabaab isugu geeyeen awoodooda, isla markaana ay doonayaan inay qabsadaan magaalada.
Muqdisho 27ka Maarso 2024 Maxkamadda gobolka Galgaduud ayaa maanta u fariisatay kiiska ninkii dilay Weriyihii Telefishinka Qaranka ee degmada Caabudwaaq Allaha u naxariistee Cabdikariin Axmed Bulxan.
Fadhiga maxkamadda ayaa maanta ka qabsoomay degmada Caabudwaaq, waxaana si lala yaabay dembisa u qirtay ninkii la hor keenay maxkamadda ee loo heystay dilka Weriyaha.
Cabdixakiin Axmed Cigaal oo 13 bishaan dilay Wariye Cabdikariim Axmed Bulxan ayay maxkamaddu siisay fursad uu uga warbixiyo dembiga loo heysto, wuxuuna si cad i qirtay in Cabdikariin uu isagu dilay.
Ninka dilka geystay ayaa codsaday in laga oofiyo xadka qisaasta dilkii uu u geystay Weriye Cabdikariin Bulxan, taas oo dadkii fadhiga ka soo qeyb galay aad uga yaabisay.
“Walaalkey Cabdikariin Axmed Bulxan aniga ayaa dilay, waliba si bareer ah ayaan u dilay, waxaan diyaar u ahay in xaqa la iga oofiyo oo shareecada islaamka la i marsiiyo,” ayuu yiri Cabdixakiin Axmed Cigaal oo si dhiiran uga hor hadlay maxkamadda.
Qareenkii isku soo diyaariyey inuu u doodo ninkaan dilka loo heystay ayaa garan waayey wax uu sheego, wuxuuna maxkamadda u daayey go’aankeeda.
Intaas kadib guddoomiyaha maxkamadda gobolka Galgaduud Cismaan Cali Hudey ayaa ku dhawaaqay xukunka maxkamadda, isagoo dil toogasho ah ku xukumay Cabdixakiin Axmed Cigaal oo ah qisaasta Weriye Cabdikariin Axmed Bulxan.
Kiiskaan ayaa aad u qabsaday baraha bulshada, waxaana dadka aad uga yaabisay dhiiranaanta ninka dilka geystay oo maxkamadda ka codsaday in laga oofiyo xadka qisaasta.
WARARKA MAANT6ka 26ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday inuu sameeyo Maxkamdda Dastuuriga ah Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Xassan? Yaa diiday inuu magacaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Amniga Qaranka Madaxweyne Xassan? Yaa aragagixiso u magacaabay taliyayaal sar-sare oo kamid ah laamaha amniga dalka #Soomaaliya Madaxweyne Mudane Xassan? Maxay Dowlad Gobaleedka #Puntland u diiday wax ka beddelka Dastuurka #Soomaaliya? Yaa 9 doolar oo baad ah ka qaata garoonka Aadan Cadde Madaxweyne Mudane Xassan Iyo Qoysaskiisa? Ha Wiqleyso!
Ruushka 26ka Maarso 2024 Aqalka looga arrimiyo Ruushka ee Kremlinka ayaa sheegay inuusan jawaab ka bixineyn sheegashada kooxda Daacish ee ah inay ka dambeysay weerarkii dadka badan lagu laayey ee lagu qaaday hool ku yaalla Moscow.
Ugu yaraan 137 qof ayaa la dilay kadib markii rag hubeysan oo xiran dharka militariga ay gudaha u galeen hoolka Crocus City, iyagoo toogtay dad daawanayay bandhig faneedka, ka hor inta aysan gubin dhismaha.
Daacish ayaa dhowr jeer tan iyo Jimcihii sheegatay in ay weerarka fuliyeen, waxaana warbaahinta xiriirka la leh Daacish ay baahiyeen muuqaallo ay ka duubeen raggii hubeysnaa oo gudaha goobta ku tooganaya dad daawanayay bandhig faneedka.
Hase yeeshee, madaxweyne Vladimir Putin ayaa tilmaamay in weerarka uu xiriir kala dhaxeyn karo Ukrane, isaga oo sheegay in afarta eedeysane la xiray xilli ay ku wajahnaayeen dalkaas.
Kremlin-ka ayaa sheegay in baaritaanka weerarka uu weli socdo. “Baaritaanku wuu socdaa. Ma jiro weli wax la isku raacsan yahay.
Waxaan ka hadlaynaa oo kaliya xog horudhac ah,” waxaa sidaas weriyayaasha u sheegay afhayeenka Kremlin-ka Dmitry Peskov.
Peskov ayaa intaas ku daray in madaxweyne Vladimir Putin uusan qorsheyneyn inuu booqdo goobta weerarka uu ka dhacay.
Ruushka ayaa amray in afarta qof ee ku eedeysan weerarka xabsiga loogu sii hayo “argagixisanimo.”
Weerarka oo illaa hadda la xaqiijiyey inay ku dhinteen 137 qof, ayaa la filayaa in dhimashada ay intaas kasii badato, ayada oo in ka badan 100 qof ay weli isbitaalka ku jiraan.
Ragga loo qabtay weerarka ayaa wajahaya xabsi daa’in, inkasta oo saraakiisha Ruushka ay dalbadeen in la qaado hakinta lagu sameeyey dilka toogaso, si xukun adag loogu rido.
Hoolka weerarka lagu qaaday ee Crocus City Hall ayaa waxaa ku sugnaa 5,000 oo qof, sida ay ku warrantay warbaahinta Ruushka oo soo xiganeysa afhayeenka milkiilaha hoolka.
Wuxuu ahaa weerarkii ugu dhimashada badnaa ee lagu qaado Ruushka muddo ka badan 20 sano, iyo kii ugu dhimashada badnaa Yurub ee ay sheegato kooxda Daacish.
Ruushka ayaa Sabtidii sheegay inay xireen 11 qof oo lala xiriirinayo weerarka. Weli wax xog ah lagama hayo toddobada kale.
Afarta qof ee illaa hadda la shaaciyey ayaa dhammaantood ah muwadiniin u dhashay dalka Tajikistan, sida ay sheegtay warbaahinta Ruushka.
Muqdisho 26ka Maarso 2024 Sufyaan Sheekh Axmed Sheekh Maxamed (Taakeeye) oo lagu soo eedeeyey aas-aasida xisbi uu ugu magacdaray Talo-kunool, oo xambaarsan fikrad xagjir ah ayaa maanta la xukumay.
Ninkan oo loo soo xiray faafinta fikradaha gurracan ee lidka ku ah Diinta, dalka iyo dowladnimmada iyo sidoo kale taageeridda ficilada foosha xun ee argagixisada, ayaa waxaa lagu soo qabtay iskaashi amni oo ay wada yeesheen Sirdoonada Soomaaliya iyo Kenya 28-kii September 2023.
Taakeeye ayaa waxa uu baraha bulshada ku gudbin jiray fikirkiisa gurracan ee gaaleysiinta ah, isaggoo ku tashkiilin jiray caamada in ay soo raacaan xisbigiisa Talo-kunool.
Dable Xoogga Yaasiin Axmed Maxamed Cabdulle oo ka tirsan ciidanka xoogga dalka ayaa isna kaga biiray kooxda Taakeeye qaab online ah, isaggoo Whatsapp-ka ku faafiyey fariimo lid ku ah dowladnimmada iyo inuu garab istaag u muujiyay Taakeeye markii gacanta sharciga uu soo galay, isna waxaa la qabtay 28-kii bishii September 2023.
Maxamed Cabdulqaadir Cali Nuur (Sandheere) ayaa isna ka mid ahaa kooxda Taakeeye kaga biirtay online ka, Waxa uu isku dayey in uu marin habaabiyo laamaha amniga isaga oo sheegtay in uu yahay isa-soo dhiibe Shabaab ah, waxaana la xiray 20-kii bishii December 2023.
Baaris dheer kadib Xafiiska Xeer Ilaalinta Ciidamada Qalabka Sida ayaa codsaday qaadista kiiskaan, waxaana laga oggolaaday 14-kii bishaan.
Garsoorka Maxkamadda Ciidamada Qalabka sida oo waqti ku filan siiyey dhinacyadda dacwadda ayaa ugu dambeyn maanta go’aan ka soo saaray saddexda eedeysane, Sufyaan Taakeeye waxaana lagu xukumay 2 sano oo il ku hayn ah, halka ex-Dable Xoogga Yaasiin Axmed Maxamed Cabdulle isna laga saaray ka mid ahaanshiyaha ciidanka xoogga.
Sidoo kale maxkamadda waxa ay sii daysay Maxamed Cabdulqadir Cali Nuur (Sandheere), sida uu warbaahinta u sheegay Gaashaanle sare Xasan Cali Nuur Shuute, Guddoomiyaha maxkamadda darajada 1-aad ee ciidamadda qalabka sida.
Muqdisho 26ka Maarso 2024 Siyaasiyiinta shirkada ku ah mashruuca 9-ka doolar ee la dulsaaray shacabka ka dhoofaya ama ka soo dagaya garoonka Aadan Cadde ee Muqdisho ayaa qorsheynaya in ay maareeye cusub u magacaabaan Hay’adda Duulista Rayidka (Civil Aviation), kadib markii garab lagu socodsii karo qorshahaan ay ka waayeen Maareeyaha hey’adda Axmed Macalin Xasan.
Wasiirka gaadiidka iyo duulista hawada Fardowso Cismaan oo kaashaneysa xulufadeeda xafiiska ra’iisul Wasaaraha ayaa dooneysa inay Golaha Wasiirrada u gudbiso Mustaf Axmed Maxamuud oo ah shaqaale hoose oo ka tirsan Hay’adda Duulista, sida aan xogta ku helnay.
Mustaf oo ay isku saami-qeybsi qabiileed yihiin Maareeye Axmed Macallin ayey wasiir Fardowso dooneysaa in loo magacaabo maareeyaha hey’adda, ninkaan ayaa muddo ku noolaa dalalka UK iyo Holland, wuxuuna la shaqeyn jiray shirkadaha taksiyada.
Sidoo kale Mustaf waxay isku saami-beeleed yihiin Cabdul Maxamed Faarax (Makaraan) oo ah ninka maamula shirkadda Hornlink oo ay aasaaseen madaxda sare ee Wasaaradda Gaadiidka oo wadata qorshahaan 9-ka doollar ah ee socon waayey.
Shirkadda Hornlink oo xogteeda aan baarnay waxaan ogaanay in loogu talo galay inay howsha maamusho, una qeybiso saamileyda lacagta 9-ka doolar ah.
Ujeeddada ugu weyn ee loo wato Mustaf waa inuu qaab xoog ah ku hirgeliyo mashruuca $9-ka ah, wasiir Fardowso oo aad u dooneysa in qorshahaan uu hirgalo ayaa ninkaas u aragta qof riixi kara mashruucaan ka soco waayey shirkadaha diyaaradaha dalka.
Wasiirka Gaadiidka ayaa marar badan isku dayday inay shirkad gaar ah ku wareejiso mashruuca sameynta taargada iyo laysinka darawalnimada, balse inta badan ma hirgalaan qorshayaashaas oo waxaa ka saameyn badan xubnaha ka hoos shaqeeya oo mar kasta fashiliya mashruucyada aan u adeegeyn danaha shacabka.
Intii aan wadnay baaritaanka xogahaan waxaan ogaanay in wasaaradaas ay lacag $0.5 ku soo rogtay cargo-ga dalka gudahiisa ah.
Mashruucaasna waxaa wadatay shirkad ka shaqeysa shidaalka garoonka, balse dhibaatada ugu weyn ee jirta waa in waxaas oo dhan oo musuq ah wuxuu Xamza Cabdi Barre ka indha qarsanayo.
Xogo hoose oo Caasimada Online ay heshay waxay sheegayaan in Wasiirka Gaadiidka Fardowso Cismaan Cige ay ganacsi-wadaag yihiin madaxda ugu sareysa xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, iyadoo sidoo kalena xiriir qaraabo xididnimo la leh mid ka mid xildhibaanada ugu dhow Xamse Cabdi Barre.
Puntland 26ka Maarso 2024 Maamulka Puntland ayaa qoraal dheer ah oo uu soo saaray ku sheegay inaysan marnaba aqbali doonin in isbeddel lagu sameeyo ama la dhameystiro dastuurka Soomaaliya oo la filayo in uu dhowaan u codeeyo baarlamanka Soomaaliya.
Puntland ayaa sheegtay in isku daygan uu yahay mid meesha looga saarayo dastuurkii lagu heshiiyey, laguna beddelayo dastuur cusub oo masaaliix gaar ah ay ka dhex arkaan madaxda dowladda federaalka, sida ay hadalka u dhigtay.
Dowladda Puntland iyo shacabkeedu waxay muddo dheer hormuud ka ahaayeen sidii loo heli lahaa hannaan Dowladnimo oo ku dhisan wadatashi, wax wada lahaansho iyo nidaam Federaali ah heshiisna lagu yahay. Sidoo kale, uuna qeexayey Axdi qarameedkii Shirweynihii Mbagathi, Kenya ee sannadkii 2004-tii iyo shirarkii ay ka soo baxeen heshiisyadii Garowe 1 iyo Garowe 2 ee December 24,2011 iyo February 18, 2012, ayna ku ansixeyeen magaalada Muqdisho ergo dhan 825 xubnood oo ka kooban qaybaha kala duwan ee Bulshada Soomaaliyeed Bishii August 2012, kaas oo lagu meelmariyey Dastuurka KMG-ka ah ee maanta heshiiska lagu yahay.
Sida uu dhigayo Dastuurka KMG-ka ah Qodobkiisa 1-aad, Soomaaliya waxa ay qaadatay Nidaam Federaal ah, Dimuqraadi ha kuna dhisan nidaamka Xisbiyada badan, mana jiro karo daraf kaligii bedeli kara.
Dowladda Puntland waxay marar badan ka hadashay baahida loo qabo dhammeystirka Dastuurka kumeel gaarka ah, si taas loo gaarana ay muhiim tahay in marka hore heshiis siyaasi ah laga gaaro qodobada hortabinta u leh dhammeystirka dowlad dhiska Dalka, ee ku xusan qodobada 50-aad, 51-aad, 52-aad, 53-aad, 54- aad iyo qodobka 9-aad ee Dastuurka KMG ka ah oo ay ka mid yihiin qaybsiga iyo kala xadeynta awoodaha dowliga ah, hanaanka caddaaladda iyo qaybsiga khayraadka Dalka.
Dowladda Puntland waxay si adag uga soo horjeedaa, ugana digaysaa xaaladaha ka soo cusboonaaday tubta dowlad dhiska hannaanka Federaalka ee Soomaaliya, gaar ahaan dadaalada ay Madaxda Dowladdu ugu jiraan bedalidda Dastuurka KMG- ka ah, si aan Soomaali heshiis ku ahayna meesha looga saaro mabaadi’da asaasiga ah iyo qaab dhismeedka Dowladnimada ee ku salaysan hannaanka Federaalka, kaas oo ah mid dib u heshiin iyo awood qaybsi ku dhisan.
Waxaa wax lala yaabo ah in bedelka dastuurka ee sharci darada ah loo adeegsado heshiiskii Madasha Wadatashiga Qaranka (NCC) iyadoo Puntland anysan qayb ka ahayn.
Dowladda Puntland waxay nasiib darro weyn u aragtaa in Madaxda Dowladda Federaalka Soomaaliya ay ka shaqeynayaan in meesha laga saaro Dastuurka KMG ee Federaalka, laguna bedalo Dastuur cusub oo laga dhex arko masaaliix gaar ah, khatarna ku ah midnimada iyo qaranimada Ummadda Soomaaliyeed sida ku cad Cutubka 1-aad, qodobadiisa 1-aad iyo 7-aad ee Dastuurka KMG-ka ah. Waxaa la baalmaray dhammaan hannaankii iyo habraacyadii loo mari lahaa dib u eegista iyo dhammaystirka Dastuurka KMG-ka ah ee ku cad cutubka 15-aad farqadihiisa 132- aad, 133-aad iyo 134-aad ee Dastuurka KMG-ka ah.
Baarlamaanka Soomaaliya awood iyo sharciyad midna umalaha samaynta dastuur cusub, waxaa dhammaystirka u baahan waa qodobo kooban oo kali ah, saxna ma ah in dastuurka dalka oo dhan la badalo muranna la geliyo wixi umaddu ku heshiisay.
Waxaa si aan heshiis lagu ahayn oo khilaafsan habraaca dib u eegista Dastuurka KMG-ka ah loo tirtiray qodobo iyo Farqado badan oo qaarkood asaasi yihiin, waxaa la soo kordhiyey qodobo iyo Farqado cusub, waxaana wax-kabedal weyn lagu sameeyey qodobo iyo farqado kale, taas oo Dastuurka ka dhigaysa mid cusub oo aan heshiis lagu ahayn khilaafsanna hannaanka federaaleynta, dib u heshiisiinta iyo awood qaybsiga ku dhisanaa ee Soomaalidu heshiiska ku ahayd burburkii kadib.
Dowladda Puntland waxay u aragtaa in nuxurka Dastuurka cusub uu falsafad ahaan ku dhisan yahay talo maroorsi khatar ku keeni karta xasiloonida iyo wadajirka Dowlad-dhiska Soomaaliya.
Dowladda Puntlad waxay muujisay duqlad, waxay dhigtay gogol wadahal waxaase diiday in uu yimaado oo iska indha tiray Madaxwaynaha Soomaaliya oo laalay gogoshii wadahalka ee ay soo aqbaleen Madaxweyneyaashi hore, Ra’isul Wasaarayaashii hore iyo Siyaasiyiinta Soomaalyeed.
Dowladda Puntland waxay uga digaysaa Madaxweynaha Soomaaliya in uu sii wado dadaalka kaligiis ah ee qorista Dastuurka cusub fursadna la siiyo wada hadalo lagu illaalinayo midnimada Dalka iyo badbaada hannaanta Federaalka ah iyo Dastuurka KMG-ka ah ee heshiiska lagu yahay.
Dowladda Puntland waxay u caddeynaysaa Madaxeynaha Soomaaliya, Guddoonka iyo Xildhibaanada labada Aqal ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya, Madaxweynayaasha Dowladaha Xubnaha ka ah Dowladda Federaalka ah iyo Beesha Caalamka ee daneeya arrimaha Soomaaliya, gaar ahaan (US, UK, EU, UN, AU, Denmark, Sweden, Germany, Switzerland, Norway, Qadar, Turky iyo UAE) in haddii la meel mariyo isku dayga samaynta Dastuur cusub aysan Dowladda Puntland u hogaansami doonin, aqoonsanna doonin, kuna dhaqmi doonin wax- kabedel kasta oo lagu sameeyo dastuurka dalka oo aan heshiis lagu wada ahayn.
Dowladda Puntland waxay u mahadcelinaysaa Dadka Soomaaliyeed, Beesha Caalamka, iyo cid kasta oo gacan wax ku ool ah ka gaysatay dadaaladii loogu jiray Dowlad-dhiska Soomaaliya.
Muqdisho 26ka Maarso 2024 Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame, oo ka mid ah xildhibaanada golaha shacabka ee baarlamaanka fedaeralka Somaaliya ayaa kasoo horjeestay sida loo wado wax ka bedelka, dib u eegista iyo dhameystirka dastuurka, wuxuuna sharaxay qodobada uu saluugay iyo waxa socda.
Maanta Muqdisho waxaa ka dhacay banaanbaxyo lagu taageerayey qorshaha. Xasan Sheekh ee wax ka bedelka iyo dhameytirka dastuurka, balse Cabdiraxmaan Cabdishakuur ayaa ku tilmaamey banaanbaxyadaas kuwa lasoo aabaabulay oo u jeedo gaar ah laga leeyahay.
XIldhibaan Cabdiraxmaan oo wareysi siiyey idaacadda VOA ayaa sheegay in qodobadii ugu muhiimsanaa ee dastuurka la wada bedelay, iyadoo laga fikiraayo sidii awooda dhan gacanta loogu gelin lahaa madaxweynaha, iyadoo meesha laga saarayo ra’iisul wasaaraha iyo awooda baarlamaanka.
“Anaga waxaan ogeyn dastuur la qabyo tiraayo, laakiin waxa hadda socda waa dastuur bedel, sagaal qodob ayaa jirta oo la rabay in laga wadahadlo, mana ogola dowladda hadda jirta inay cid kale kala hadasho arrimaha dastuurka,” ayuu yiri Cabdiraxmaan.
Cabdiraxmaan oo shaaciyey qaar ka mid ah qodobada la rabay in laga wada xaajoodo ayaa yiri, “Waxay aheyd in laga tashado sida loo qeybinaayo awoodaha, kheyraadka dhulka ku jira iyo dakhliga, sida canshuuraha, xoogooda qodobada la rabay in laga wadatashado kuwaas ayey ahaayeen, waxaana la rabay inay ka wada fariistaan dowladda federaalka iyo dowlad goboleedyada.”
Wuxuu sheegay in hadda qorshaha socda uu yahay bedel lagu sameynayo gabi ahaanba nuxurkii dastuurka, “Anagu waxaan ku doodeynaa, hadii la sameynayo dastuur cusub in qaab kale looga wadahadlo ayey u baahan tahay,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.
Wuxuu intaas ku sii daray, “Qorshaha hadda socda waa in xukuumadda meesha laga saaro, baarlamaanka awoodiisa la dhimo, awoodaha dalka oo dhana gacanta madaxweynaha la isugu geeyo, dastuurka dhan in laga guuro ayey arrintaan u baahan tahay, taasna waxaa ka horeysa in laga heshiiyo.”
Cabdiraxmaan ayaa sheegay in madaxweyne Xasan Sheekh uu hor boodayo qorshaha dastuur bedelka ah ee socda, halkii uu ku magacownaa ilaaliyaha dastuurka, taasi oo sababtay in aysan kala hadlin madaxweynaha arrimahaas, maadaama uu yahay ninka hor boodaya.
Dhinaca kale wuxuu weeraray maamulka gobolka Banaadir isagoo yiri, “Maanta waxay aheyd Ramadaan, dad masaakiin ah ayaa lasoo tubay bartamaha magaalada, xilki qorax ah, maamulka gobolka ayaa hor kacayey oo taageersan waxa socda, laakiin taas bedelkeeda waxaa la rabay inay u doodaan qodobka qeexaya xuquuqda shacabka magaalada Muqdisho oo dastuurkaan la sameynayo meel gadaal la iska dhigay, halka markii hore uu ku jiray qodobada ugu horeeya.”
Khaatumo State 26ka Maarso 2024 SSC- Khaatumo ayaa dowladda federaalka Soomaaliya ku eedeysay in mashaariicda loogu tala-galay deegaanadeeda loo soo marsiiyay Somaliland, taasi oo ay sheegeen mid aysan aqbaleyn marnaba.
Ku-xigeenka hoggaamiyaha SSC-Khaatumo Dr. Maxamed Shiine ayaa waxa uu sheegay in tallaabadan ay qaaday dowladda dhexe ay muujinayso inay weki aaminsan tahay in deegaanada SSC-Khaatumo ay ka tirsan yihiin Somaliland, xilli ay SSC si madax banaan u maamulato deegaanadeeda.
“Waxyaalaha la yaabka leh waxaa kamid ah, mashaariicaha la leeyahay Somailand baa la marinayaa, xaggee laga fulinayaa? soo waddankii dadkii lahaa gacanta kuma hayaan,” ayuu yiri Ku-xigeenka hoggaamiyaha SSC.
Waxa uu sheegay in aan la aqbali karin in dowladda federaalka mashaariicdii loo qoondeeyay in laga fuliyo SSC-Khaatumo ay geyso magaalada Hargeysa, isagoo xusay inay horey dowladda uga tabanayeen in aysan kasoo bixin kaalinta ay ka filayeen.
“Ma waxaa la rabaa in mashaariicahaas (la geeyay Hargeysa) ay Somaliland ku gadato hub iyo saanad ay kusoo weerarto SSC- Khaatumo,” ayuu hadalkiisa sii raaciyay Mr. Maxamed Shiine.
Ugu dambeyntiina wuxuu dowladda federaalka ku booriyay in looga baahan yahay inay mashaariicda u qeybiso si caddaalad ah, “si gaar ahna u eegto deegaaanada nugul sida SSC- Khaatumo,” sida uu hadalka u dhigay.
Arrintaan ayaa imaneysa xilli ay dowladda federaalka Soomaaliya 60 Milyan oo dollar u qoondaysay in lagu bixiyo arrimaha waxbarashada, ayada oo deegaanada laga fulinayo mashruucaan oo socon doona 3 sano aysan ku jirin SSC.
WARARKA MAANT6ka 24ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa bilaabay inuu sdii rooxaantii uga soo dhex hadlo cayayaanka? Yaa Jumco kasta ka soo dhex hadlaya #Masaajidka #Isbahaysiga asagoo sheegaya been iyo huuhaa? Yaase diiday inuu sameeyo Maxakmadda Dastuuriga ah? Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Yaa sababay inay laba Madaxweynayaashii hore noqdaan mucaarad ka soo horjeeda wax ka beddelka dastuurka federaalka? Yaa diiday inuu magacaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Arrimaha Amniga? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 24ka Maarso 2024 Xildhibaanada labada gole ee baarlamaanka federaalka Soomaaliya oo weli ka doodaya dhameystirka dastuurka ayaa maanta mar kale kulan xasaasi ah ku yeeshay xarunta Villa Hargeysa, kaas oo uu hareeray buuq xoogan.
Buuqa ayaa ka dhashay dood si gaar ah u dhex-martay Senator Muuse Suudi Yalaxow iyo Xildhibaan Maxamed Yuusuf Waliid oo isku qabtay arrimo ku aadan dastuurka.
Xildhiban Waliid oo ka hor hadlayay golaha ayaa ka hadlay wax ka beddelka dastuurka, isaga oo su’aallo ka keenay qaabka wax loo qado, laakin waxaa hadalkaas ka horyimid oo xildhibaanka u jawaabay Senator Muuse Suudi Yalaxow.
Senatorka ayaa shaaca ka qaaday in hadalkan oo kale aan la fileyn xildhibaanka, maadaama uu kamid ah guddiga dastuurka labada aqal ee baarlamaanka dalka.
“Ninkan wuxuu ka tirsan guddiga dastuurka inuu isaga dacwo kale keeno oo annaga naga horkeeno kuma haboona” ayuu yiri Senator Muuse Suudi Yalaxow.
Intaas kadib waxaa hadalka sii qaatay Xildhibaan Maxamed Waliid oo sheegay inuu xaq u leeyahay inuu ka hadlo fikirkiisa ku aadan wax ka beddelka dastuurka KMG ka ah ee dalka.
“Aniga waa kamid ah guddiga dastuurka,laakiin xaq waxaan u leeyahay in aan waxa aan qabo ku daro” ayuu ku dooday Xildhibaan Waliid oo mar kale qaatay hadalka.
Sidoo kale wuxuu si adag ugu jawaabay Senator Muuse Suuid, isaga oo ay ka muuqato caro aad u xoogan oo ka dhalatay doodda dhex-martay labada nin.
“Ma ra’yigeyga ayaa ii diideysaa Senator ma sharci ayaad u haysataa adiga? yaa awooddaas ku siinaya” ayuu isna ugu jawaabay Xildhiban Waliid.
Waxaa kale oo uu Xildhibaan Maxamed Waliid khudbadiisa sii raaciyay Aad ayaa u khaldan tahay ee Akhlaaq yeelo”
Baarlamaanka Soomaaliya ayaa haatan ka doodaya cutubka 4-aad ee dastuurka, xilli ay weli diidan yihiin xubnaha mucaaradka iyo sidoo kale hoggaanka sare ee Puntland.
Puntland 24ka Maarso 2024 Wasiirka arrimaha gudaha Puntland, Cabdi Faarax Saciid (Juxa) oo wareysi gaar ah siiyay BBC ayaa ka hadlay xaaladda siyaasadeed ee dalka, gaar ahaan khilaafka kala dhexeeya dowladda dhexe ee ku aadan arrimaha dastuurka dalka.
Ugu horreyn Juxa ayaa shaaca ka qaaday in aysan aqoonsan doonin wax ka beddel kasta oo lagu sameeyo dastuurka kumeel gaarka ah ee Soomaaliya, sida uu hadalka u dhigay.
“Codkeennu sir maaha, waan ka hornimid haddii ay socotana taladeeda reer Puntland iyo annaga ayay noo taallaa” ayuu yiri wasiirku.
Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray inay horay uga digeen arrimo socda, gaar ahaan beddelida dastuurka, welina ay diidan yihiin, maadaama aan kaga wada tashay.
Wasiir arrimaha gudaha Puntland oo hadalkiisa sii wata ayaa eedeyn yaab leh u jeediyay madaxweyne Xasan, wuxuuna sheegay inuu ku howlan yahay inuu baab’iyo nidaamka federaalka, si uu awoodda usoo galiyo gacantiisa.
“Waxaa muuqata awood uruurin, taladii inay ku uruurto gacan qura oo wixii dhan ay gacanta u galaan, taasna waxaan ka diidnay raggii isaga ka horreysay” ayuu yiri Juxa.
Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray inay horay uga digeen arrimo socda, gaar ahaan beddelida dastuurka, welina ay diidan yihiin, maadaama aan kaga wada tashay.
Wasiir arrimaha gudaha Puntland oo hadalkiisa sii wata ayaa eedeyn yaab leh u jeediyay madaxweyne Xasan, wuxuuna sheegay inuu ku howlan yahay inuu baab’iyo nidaamka federaalka, si uu awoodda usoo galiyo gacantiisa.
“Waxaa muuqata awood uruurin, taladii inay ku uruurto gacan qura oo wixii dhan ay gacanta u galaan, taasna waxaan ka diidnay raggii isaga ka horreysay” ayuu yiri Juxa.
Muqdisho 24ka Maarso 2024 Dowladda Soomaaliya ayaa shaacisay in gacanta lagu soo dhigay shabakaddii ka dambeysay Weerarkii Hotelka SYL ee magalaada Muqdisho ay Jimcihii hore Shabaab ku soo qaadeen.
16 qof oo eedeysanayaal ayaa loo hayaa weerarkaas, kuwaas oo baaritaano ku socdaan, dadkaas waxaa laga magacaabay Cabdinaasir Daahir Nuur oo ahaa ninkii gaadiidka qarxay magaalada soo geliyey, sida lagu sheegay warbixintaan.
Shan askari oo ka shaqeyneysay goobaha la soo marsiiyey gaadiidka qarxay iyo afar qof oo ku qoran milkiyadda gaadiidka Shabaab ay ku qarxiyeen Hotelka ayaa ku jira dadka gacanta lagu dhigay ee baaritaanku ku socdo.
Hoos ka akhriso warbixinta oo dhaneystiran:
Muqdisho, 23 March, 2024: Hay’adaha ammaanka ee dowladda oo gacanta ku haya galbaariseedka weerarkii nafla caariga ahaa ee Khawaarijta ay ka gaysteen Hotel SYL ayaa waxa ay gacanta ku dhigeen 16 eedeysane oo ku lug lahaa weerarkaas.
Hay’adda Sirdoonka iyo Nabad Sugidda Qaranka ee NISA ayaa ku guulaysatay in ay soo qabato Abdinasir Daahir Nuur oo ahaa shaqsigii suurta-galiyay in magaalada ay soo galaan Gawaarida falka argagixiso lagu gaystay.
Sidoo kale dadka la qabtay waxaa ka mid ah ilaa iyo Afar eedeysane oo ku diiwaan gashan milkiyadda labada Gaari ee Khawaarijtu u adeegsatay weerarka Hotelka SYL.
Waxaa kale oo baaris ay ku socotaa Shan xubnood oo ka tirsan ciidanka ammaanka dowladda kuwaas oo ka shaqaynayay baraha baaris ee Khawaarijtu ay ka soo gudbeen.
Shacabka Soomaaliyeed waxaa lala wadaagi doonaa caddaymo dhammaystiran kuwaas oo muujinaya dhagarta Shabakaddan Khawaarijta ah iyo gungaarka hay’adaha baarista.
Dhammaan Shabakadda Khawaarijta ah ee la qabtay iyo eedeysaneyaasha kale ee loo haysto kiiskan waxaa loo gudbin doonaa Maxkamadda shaqada ku leh, waxaana ay hortagi doonaan cadaaladda.
-Dhammaad-
Muqdisho 24ka Maarso 2024 Xildhibaan Maxamed Yuusuf Waliid iyo Senator Muuse Suudi Yalaxow ayaa maanta hadallo kulul isku dhaafsaday doodii dastuurka ee ka socotay kulanka labada aqal ee baarlamaanka Soomaaliya.
Ugu horeyn xildhibaan Waliid oo ka tirsan guddiga baarlamaanka ee dib u eegista dastuurka ayaa soo istaagay miiska hadal-jeedinta, isagoo dhiibtay aragtidiisa.
Xildhibaan Waliid ayaa soo jeediyey in laga fekero sida doorasho looga qaban karo deegaanada ay Shabaab joogaan, in dastuurka laga dhaafo qodobka sheegaya in madaxweynaha dowlad goboleedka hoggaamiye loogu yeeri doono iyo qodobo kale.
Waxaa ku xigsaday Senator Muuse Suudi oo dhibsaday aragtidii uu dhiibtay Xildhibaan Waliid oo ka horeeyey, wuxuuna sheegay in shaqada uu u xilsaaran yahay uusan aqoon xildhibaanku, maadaama uu ka tirsan yahay guddiga dib u eegista dastuurka ee golaha shacabka.
“Xildhibaankaas wuxuu ka tirsan yahay guddiga dastuurka, wuxuu ku jiraa ragga u xilsaanay in fekradaha aan halkaan ka jeedineyno ay inta nuxurka leh ka qaataan, marka in anaga uu war nala soo hor istaago kuma haboona, ee shaqadiisa ha aqoonsado,” ayuu yiri Senator Muuse Suudi.
Intaas kadib waxaa soo istaagay xildhibaan Waliid oo is difaacaya, isagoo Senator Muuse Suudi ku canaantay isaga lidiga ku ahaa ee kulanka uu ka jeediyey, “isagoo yiri Senator waa qaldan tahay, aragtideyda inaan dhiibto xaq ayaan u leeyahay, adiga iima tilmaameysid waajibaadkeyga” iyo erayo kale oo si xanaaq leh uu u yiri, kadibna waxaa aamusiyey guddoomiye Aadan Madoobe.
Intaas kadib buuq iyo sawaxan ayaa is qabsaday kulankii baarlamaanka, xildhibaano badan ayaa teegaaray aragtisa Muuse Suudi, maadaama xildhibaan ka mid ah guddiga soo diyaariyey dastuurka uu aragti aad uga fog wixii lasoo diyaariyey uu la yimid masraxa golaha.
Baarlamaanka Soomaaliya ayaa maanta soo gabagabeeyey doodda cutubka 4-aad ee dastuurka, kulamo aan loo kala kicin ayaa u socda labada gole ee BFS, waxayna ka doodayaan dhameystirka dastuurka iyo qodobada la doonayo in wax laga bedelo.
Muqdisho 24ka Maarso 2024 Ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya, Xamza Cabdi Barre oo maanta soo saaray wareegto cusub ayaa magacaabay guddiga ka shaqeynaya loollanka ay Somalia ugu jirto doorashada hoggaanka Ururka Midowga Afrika.
Guddigan oo ka kooban lix xubnood oo wasiiro ah ayaa ka shaqeynayaa ololaha doorashada guddiga Midowga Afrika, ayaga oo taageero u raadinaya Xildhibaan Fowsiyo Yuusuf Xaaji Aadan oo Soomaaliya ku meteleysa doorashada kursigaasi, taas oo horay u soo noqotay ra’iisul wasaare ku-Xigeen iyo wasiirka arrimaha dibedda.
“Wuxuu ra’iisul wasaaruhu magacaabay guddi heer wasiir ah oo ka shaqeynaya qaban-qaabada ololaha doorashada guddoomiyaha guddiga Midowga Afrika (Chairperson of the Afrika Union Commision) ee sanadaha 2025-2028” ayaa lagu yiri qoraalka Xamza.
Xubnaha la magacaabay ayaa kala ah:- Biixi Iimaan Cige, Daa’uud Aweys Jaamac, Cabdirsaaq Cumar Maxamed, Cabdullahi Axmed Jaamac, Cabdisalaan Cabdi Cali (Dhaay) iyo Cali Maxamed Cumar.
Sidoo kale ra’iisul wasaaraha ayaa guddigan heerka wasiir faray inay gutaan waajibaadka shaqo ee loo igmaday, si ay Soomaaliya door ugu yeelato hoggaanka Midowga Afrika.
“Xubnaha guddiga sare ku xusan waxaa la farayaa inay sida ugu dhaqsiyaha badan u dardargeliyaan howlaha loog igmaday, kana keenaan gungaar dhameystiran” ayaa mar kale lagu yiri warqadda kasoo baxday xafiiska ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya.
Sidoo kale waxaa lasii raaciyay “Magacaabistan waxa ay dhaqan-geleysaa marka uu saxiixo Ra’iisul wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya”.
Mudo xileedka hoggaanka sare ee Midowga Afrika ayaa ah afar sano, waxaana la rajaynayaa in doorashada soo wajahan ee Guddiga Golaha Midowga Africa ay dhex mari doonto Soomaaliya iyo Kenya oo ay u kala sharaxan yihiin Fowsiyo Yuusuf Xaaji Aadan iyo Raila Odinga.
Muqdisho 24ka Maarso 2024 Taliska Ciidamada Xoogga Dalka ayaa faahfaahi dheeraad ah ka bixiyay weerar toos ah oo qaraxyo ku billowday oo ay maanta maleeshiyaadka Al-Shabaab ku qaadeen fariisimo ay ciidamada dowladda ku leeyihiin deegaanada Dhanaane iyo Aw-maki oo hoostaga magaalada Marka ee xarunta gobolka Shabeellaha Hoose.
Taliyaha ciidamada Xoogga dalka Sarreeye Gaas Ibraahim Sheekh Muxyadiin oo la hadlay warbaahinta dowladda ayaa sheegay in dagaalkaasi ay ka hortageen ciidanka milatariga oo kaashanaya kuwa boolis milataaro oo iyana qayb ka ah howlgallada ka socda halkaasi.
“Geesiyaasha ciidanka xoogga dalka soomaaliyeed gaar ahaan guutada 22-aad eeBolisya milatare oo u diyaarsanaa weerarka khawaarijta ayaa a iska Caabiyay maleeshiyaadkii weerarka Nafla-caarinimada ah ku soo qaaday deegaanada Dhanaane iyo Aw-maki ee hoostaga gobolka Shabeellaha Hoose” ayaa lagu yiri qoraal ay baahisay dowladda.
Sidoo kale taliyaha ayaa xaqiijiyay in dagaalkaas jab xoogan lagu gaarsiiyay kooxda Al-Shabaab, isaga intaas ku daray in ciidamadu ay hayeen xogta weerarkaasi.
Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in khasaaraha gaaray Al-Shabaab uu tiro beel yahay, balse ay soo bandhigi doonaan xogta rasmiga ah ee waxyeelada gaartay.
Sarrreeye Gaas Ibraahim Sheekh Muxyadiin ma soo hadal qaadin khasaaraha dhankooda soo gaaray, maadaama uu ahaa dagaalka mid culus oo ay ku dhinteen saraakiil iyo askar ka tirsanaa ciidamada ku sugnaa aagga lagu diraray oo u dhexeeya Muqdisho iyo Marka.
Saraakiisha dhimashadooda lasoo wariyay waxaa kamid ahaa sarkaal sare oo lagu magacaabo Gaashaanle Liibaax Maxamed Cabdulle (Golcad), kaas oo kamid ah ciidamada boolis milataaro ee loogu talagalay sugida amniga magaalada Muqdishio agagaarkeeda.
Taliyaha ayaa waxaa la dhintay ku dhawaad 10 askari oo kale, kadib markii weerar toos ah iyo qaraxyo ay la beegsadeen xubnaha Al-Shabaab ee saaka soo weeraray
Weerarkan ayaa kusoo aaday, xilli maalmihii u dambeeyay ciidamada boolis milataaro iyo kuwa Xoogga dalka ay howlgalo ka waday duleedka magaalada Muqdisho.
Puntland 24ka Maarso 2024 War-saxaafadeed ka kooban sagaal qodob ayaa laga soo saaray shirkii wadatashiga ahaa ee magaalada Garoowe uga socday Farmaajo, Sheekh Shariif iyo Saciid Deni, kaas oo diiradda lagu saaray marxaladda dalka iyo arrimaha siyaasad ahaan la isku haayo, sida dastuurka.
Dagaalka Al-Shabaab ayaa lagu bogaadiyey bayaankaan, waxaana loogu mahadceliyey ciidanka xoogga dalka, waxay dul istaageen dayac ay sheegeen in ciidanku wajahayo iyo halis soo wajahday midnimada dalka.
“Madaxweyne Sheekh Shariif Sheekh Axmed iyo Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo waxa ay la wadaageen Madaxweynaha Puntland natiijada iyo caqabadaha waanwaantii ay ku jireen ee ku saleysnayd khilaafka Dowladda Federaalka ah iyo Puntland ee arrimaha dastuurka,” ayaa lagu yiri qodob ka mid ah bayaankaan.
Hoos ka akhriso warsaxaafadeedka oo dhameystiran:
Madaxweyneyaashii Hore ee dalka, Mudane Sheekh Shariif Sheekh Axmed iyo Mudane Maxamed Cabdullaahi Farmaajo oo ka ambaqaadaya doorka kaga aaddan xoojinta midnimada, wadajirka iyo dowladnimada Soomaaliyeed ayaa kulammo wadatashi ah kula qaatay magaalada Garoowe Madaxweynaha Puntland Mudane Siciid Cabdullaahi Deni, muddadii u dhexaysey 21-ka Maarso – 23 Maarso 2024.
Labada Madaxweyne oo ka walaacsan saamaynta khilaafka arrimaha dastuurka, xaaladda amni ee dalka, khasaaraha ka dhashay weerarrada uu cadawgu ku beegsanayo ciidammadeenna iyo duruufaha halista ku ah jiritaanka iyo midnimada qaranka Soomaaliyeed, waxa ay soo saareen qodobbadan
1. Madaxdu waxay bogaadinayaan dadaallada naf-hurnimada leh ee Ciidamada Xoogga Dalka Soomaaliyeed ay ku wajahayaan argagixisada Alshabaab, iyaga oo shacabka iyo qaranka Soomaaliyeed uga tacsiyeeyey dhammaan halyeeyada u shahiiday difaaca dalka.
2. Madaxweyneyaashu waxa ay adkeeyeen dadaalladii muddada soo socday ee lagu bixiyey dib u dhiska Ciidamada Xogga Dalka Soomaaliyeed, waxayna Dowladda Federaalka ugu baaqeen inay dib ugu soo laabato dhabbaha dhismaha ciidanka iyo dib u xoreynta, iyadoo loo dhammeystirayo ciidamada agabka, qorshaha iyo saanadda ay u baahan yihiin si ay u xoreeyaan dalka.
3. Madaxweyne Sheekh Shariif Sheekh Axmed iyo Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo waxa ay la wadaageen Madaxweynaha Puntland natiijada iyo caqabadaha waanwaantii ay ku jireen ee ku saleysnayd khilaafka Dowladda Federaalka ah iyo Puntland ee arrimaha dastuurka.
4. Labada Madaxweyne waxa ay ka xun yihiin in Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud uu ka cagajiiday ballantii ku saleysnayd isu soo dhaweynta labada dhinac, taas oo markii hore uu ergo ahaan uga codsaday in ay tagaan Garoowe, kana shaqeeyaan xallinta khilaafka u dhexeeya Puntland iyo dowlada Federaalka ah.
5. Labada Madaxweyne waxa ay sii wadi doonaan dadaalladooda ku aaddan isu soo dhaweynta, wadajirka iyo midnimada shacabka Soomaaliyeed waxayna soo jeedinayaan qabsoomidda shir-wadatashi oo ku aaddan xaaladda adag iyo duruufaha khatarta ah ee ku xeeran midnimada iyo qarannimada dalka.
6. Madaxdu waxay isku afgarteen in la sameeyo guddi qabanqaabo shirwayne wadatashi oo ka shaqeeyaa farsamada iyo qabsoomidda shirka.
7. Labada Madaxweyne waxa ay ku celiyeen mowqifka adag ee ay ka taagan yihiin qorshaha aan sharciga ahayn ee lagu beddelayo dastuurka dalka, kaas oo halis gelinaya dowladnimada iyo midnimada dadka Soomaaliyeed.
8. Madaxdu waxay farriin u direen Guddoonka iyo Xubnaha Labada Aqal ee Barlamaanka Federaalka Soomaaliya, iyaga oo kula dardaarmaya inay ka fogaadaan wax kasta oo kala qeybinaya midnimada iyo wadajirka shacabka Soomaaliyeed, ayna ka joogsadaan hannaanka aan waafaqsanayn sharciga ee lagu bedelayo dastuurka dalka.
9. Madaxdu waxay uga digayaan Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud inuu kusii socdo dhabbahan qardajeexa ah ee beddelidda dastuurka, waxayna usoo jeedinayaan inuu kusoo laabto jidka sharciga iyo wadar-ogolka, ilaaliyana dastuurka uu isagu u dhaartay.
Ugu danbeyntii, Labada Madaxweyne waxay u mahadcelinayaan Madaxweynaha Dowladda Puntland Mudane Saciid Cabdullaahi Deni, Goleyaasha dowladdiisa iyo qeybaha kala duwan ee bulshada Puntland soo dhaweynta diirran iyo martigelinta wanaagsan.
DHAMMAAD
WARARKA MAANT6ka 22ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Meeqo qof ayaa godka ugu xiran Taliayaha labada aag Mahad Salaad? Maxaa diiday inuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh beddelo Taliayaha laba aag Mahad Salaad oo Maalintii ah Taliayaha Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka halka uu habeenkiina yahay Taliyaha Shabaab u qaabilsan aag #Muqdisho ee fududeeya qaraxyada iyo siinta sharciyada #NISA? Yaa maanta diidan dalka inuu yeesho Maxkammad Dastuuri ah? Yaa diidan inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho? Maxaa kalifay labadii Madaxweyne ee hore Mudane Shiikh Shariif Iyo Mudane Maxamed Cabdilaahi Farmaajo inay diidaan sida uu Madaxweyne Mudane Xassan u rabo inuu ka yeesho dastuurka si uu muddo korarsi iyo kaligii-talisnimo waddan ugu sii maamulo? Yaa noqon doona Madaxweynaha soo socda? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 22ka Maarso 2024 Xafiiska Xeer Ilaaliyaha guud ee qaranka ayaa Cafis madaxweyne kusii daayay 116 maxbuus oo ku kala xirna xabsiga dhexe ee Xamar iyo xabsiga MBCC ee ku yaala Ex koontarool Afgooye. Maxaabiistaan lagu sii daayay cafiska madaxweyne ayaa la tilmaamay iney u xirnaayeen dambiyo kala duwan oo fudud, islamarkaana qaarkood la sheegay iney dhameysteen inta badan xukunadooda.
Xeer Ilaaliye ku xigeenka Farxaan Xuseen Maxamed oo fagaare kula hadlay maxaabiista la sii daayay ayaa kula dardaarmay iney ka faa’iideystaan fursada la siiyay, isagoona u mahadceliyay madaxweynaha dowladda Fedaraalka Xasan Sheekh Maxamuud.
“Waxaan idin sheegeynaa in Cafiska aad ku baxdeen uu idin fidiyay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Fedaraalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo munaabadda Bisha Barakeysan awgeed, qof walba waxaa laga rabaa in uusan u laaban waxii loosoo xeray” ayuu yiri Xeer Ilaaliye ku xigeenka Farxaan Xuseen.
Maxaabiista la sii daayay ee fursada cafiska madaxweyne ku xuroobay ayaa ahaa kuwa u badan dhallinyaro aad u da’yar oo ku eedeysana dambiyo fudud.
Ugu dambeyntii Xeer Ilaaliye ku xigeenka ayaa sheegay in maxaabiista la sii daayay xabsiyada ay ku jireen iney ku heleen adeegyo cafimaad oo bilaash ah, waxbarasho, iyo goobo kale oo lagu cayaaro.
Muqdisho 22ka Maarso 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta ka qayb galay Tartanka Qur’aanka Kariimka ah ee Bisha Barakaysan ee Ramadaan.
Madaxweynaha oo munaasabadii tartanka lagu daahfuray ka hadlay ayaa tilmaamay in dowladdu ay mudnaan gaar ah siinayso horumarinta xarumaha waxbarashada diiniga ah.
Sidoo kale Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa sheegay dowladnimada Soomaaliyeed ay aas-aas u tahay ilaalinta diinta iyo ku dhaqanka shareecadda Islaamka.
Madaxweynaha ayaa bogaadiyay wiilasha iyo gabdhaha ka qeyb-galaya Tartanka Quraanka Kariimka ah ee uu taaba geliyey Madaxweyne Xasan Sheekh.
Tartankaan waxaa soo qaban qaabiyey culimada iyo Wasaaradda Awqaafta iyo arrimaha Diinta ee XFS.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa sheegay in sida loo daneynayo tartankaan ay ka tarjumeyso sida shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed ay ugu dheggan yihiin diintooda suubban, ugana shaqeynayaan barashadeeda iyo ku dhaqankeeda.
Sanadkii hore ayuu madaxweynaha Soomaaliya balan qaaday in sanad kasta uu taaba-geli doono tartan Qur’aan Akhris ah oo loo qabanayo ardayda xaafidul Qur’aanka ah.
Abaalmarino qaali ah ayuu sanadkii hore madaxweynuhu siiyey wiilashii iyo gabdhihii galay kaalimaha hore, kadib markii sidaan oo kale loogu tartamay aqrinta Qur’aanka Kariimka.
Tartankaan oo maalmo ka soco doona Muqdisho ayaa markii lasoo gabagabeeyo waxaa la soo bandhigayaa natiijada, waxaana guuleystayaasha la sii doonaa abaalmarinta uu ugu talagalay Madaxweyne Xasan Sheekh.
Muqdisho 22ka Maarso 2024 Labo Xidigle Mucaawiye Cumar Cusmaan Waasuge oo loo soo xiray kamid ahaanshaha Shabaab iyo jaajuusida ciidanka xoogga dalka ee ku sugan jiidaha hore ee dagaalka iyo weliba weerarkii lagu dilay Taliye Xasan Tuure ayaa maanta lasoo gaba-gabeeyay maxkamadeyntiisa.
Mucaawiye ayaa hoggaamiyay dhowr horimood oo ciidanka gaarka ah ee DANAB kamid ah, isaga oo kaga faa’iideystay in uu xogaha ciidanka iyo howl-galada uu u dusiyo Al-Shabaab, uuna wakiil kaga ahaa Cabdullaahi Cabdi Cumar (Cabdullaahi Hiiraan) iyo Muxudiin Maxamuud Cabdi (Muxudiin Turki).
Waxaa lagu eedeeyey in uu si gaar ah u dusiyey xogaha ciidanka ee dagaaladii Galcad ee uu ku shahiiday Abaanduullihii DANAB Gaashaanle Xasan Maxamed Cusmaan (Xasan Tuure).
Sidoo kale waxa uu gudbiyay xogaha difaacyadda ciidanka iyo in aysan hawada ku jirin diyaaradaha saaxiibada DANAB (Drones) dagaaladii Budbud, Cali Yabaal, Alkowsar iyo Daaru-nimca.
Waxa uu dhabar jabin ku sameeyay ciidanka, gaar ahaan dagaalkii Budbud kadib markii uu difaaca ka saaray horintii uu xukumayey. Sidoo kale waxa uu sahmiyay saldhigyadda Military ee Beli-doogle iyo Xero Nac-Nac, isaggoo la wadaagay Cabdullahi Hiiraan xogta ciidanka ku jira iyo koolba waardiyaasha xerooyinkaasi.
Mucaawiye ayaa intii ku howl jiray howlgalka jaajuusnimo adeegsanayey ereyo afgarasho ah oo ay isla yaqaaneen Cabdullahi Hiiraan, ayna ka mid yihiin, Adeer (saaxiibada DANAB ee Mareykanka), Ilmaha Adeer (Speacial DANAB), Abaayo (Beli-doogle), Hooyo (Muqdisho), meeshii hore (howlgalkii hore) iyo ereyo kale, sida uu sheegay xafiiska xeer ilaalinta. Ninkaan ayaa sidoo kale la sheegay in kooxda u adeegsatay soo iibinta Drone, ookiyaalaha aragga habeenkii (Night Vision) iyo agabyo kale oo ciidan oo aan u suurta-gelin.
Baaris dheer kadib Xafiiska Xeer Ilaalinta Maxkamadda Ciidmada ayaa codsaday mudeynta kiiskan, waxaana laga ogolaaday 14-kii bishaan, iyaga oo maxkamadda horkeenay cadeymo ku saabsan kiiskaan oo ay ka mid yihiin marag-fur iyo saraakiishii ka sarreysay Mucaawiye oo marqaati ahaan maxkamaddu ay u dhageystay.
Garsoorka Maxkamadda Ciidamada oo waqti ku filan siiyey dhinacyadda dacwadda ayaa ugu dambayn maanta ku xukuntay Ex- Labo Xidigle Mucaawiye Cumar Cusmaan Waasuge 10 sano oo xabsi ciidan ah.
Sidoo kale waxaa laga xayuubiyey darajada labo xidigle iyo xubinnimada ciidanka xoogga dalka, sida uu warbaahinta u sheegay Guddoomiyaha Maxkamdda Darajada koowaad ee Ciidamada Qalabka Sida Gaashaanle Sare Xassan Cali Nuur Shuute.
Muqdisho 22ka Maarso 2024 Hay’adda Nabad-sugida iyo Sirdoonka Qaranka ee NISA ayaa qaaday tallaabo bedelaysa aragtidii qaldaneyd ee laga haystay ‘marqaatiga nool’ ee magaalada Muqdisho.
Kaamiradaha ammaanka ee lagu xiray qeybo kamid ah magaalada Muqdisho ayaa durba la haya natiijada mirahooda, kadib markii ay raad-raac lagu soo qabto noqdeen Shabaab magaalada ka geystay weeraro kala duwan.
Warbixin muuqaal ah oo uu xalay Telefishinka Qaranka uu sii daayay ayaa waxaa lagu soo bandhigay caddeymo ay duubeen kaamirooyinka amniga, kuwaas oo si dhammeystiran looga arkayo qaabkii ay argagixisada u fuliyeen qaraxyo ka dhacay suuqa Bakaaraha oo goobo ganacsi lagu beegsaday.
Dhowr qof oo ka mida raggii qaraxyada fuliyay iyo kuwii caawinayay ayaa muuqaallada laga arkayay dhaq-dhaqaaqooda ka hor inta aysan qaraxyada fulin iyo kadibba. Waxaana ay taasi fududeysay in wax badan laga ogaado falalka ay fuliyeen kooxdaas oo ka koobneyd lix qof.
Waxaa kale oo iyagana xogtooda iyo muuqaalladooda la helay koox argagaxisada kamida oo suuqa Bakaaraha ku daadinayay waraaqado ganacasatada looga digayo inay kaamirooyin isticmaalaan.
Arrinta xiisaha leh ayaa waxay tahay in aragtida ku saabsan isticmaalka kaamirooyinka ay billowgii hore la kulantay dhaleeceyn iyo tuhun ay faafinayeen argagaxisada iyo dad sabab aan la aqoon u caawinayay, kuwaasi oo ka midaysnaa inay diidayeen hirgelinta kaamirooyin amniga lagula socda, taasi oo markii lagu adkeystay hadda la wada arkay faa’iidadeeda.
Faa’iidooyinka kaamirooyinka ay sahleen in muddooyinkan falalka dhacay in ka-daba-tagooda la helayay, gaar ahaan fal dambiyeedkii dhacay bishii 21-kii Febraayo 2024 oo rag ka tirsan Ciidanka Booliska inta afduubteen ay dileen AUN Abukar Kaabax oo raadkii dilkiisa waxyaabaha lagu helay ay ka mid aheyd kaamiirooyinka Amniga.
Muqdisho 22ka Maarso 2024 Madaxweynihii hore ee dalka Maxamed Cabdullaahi Farmaajo oo shalay ka degay magaalada Garoowe ee xarunta Puntland, ayaa si yaab leh loogu weeraray socdaalkiisa.
Guddoomiye ku-xigeenkii hore ee Amniga ee gobolka Banaadir Cali Cabdi Wardheere (Cali Yare), oo sidoo kalena horey uga tirsanaa kooxda Farmaajo ayaa madaxweynihii hore ku weeraray in uu lumiyay shacbiyaddii uu lahaa sanado kahor.
Cali Yare ayaa isbar-bar dhig yaab leh ku sameeyay safar hore oo 2018-kii uu Farmaajo ku tegay magaalada Garoowe iyo kii shalay, kuwaasi oo ka turjumaya laba waaqic oo kala fog.
Ninkan oo hadda si adag uga soo horjeeda Farmaajo, ayaa sidoo kale waxa uu arrintaan ku tilmaamay “fadeexad iyo hoos u dhac shacbiyeed oo qeylu xad ah”, maadaama uu sheegay in aan Farmaajo looga soo bixin mid kamid ah magaalooyinkii markii uu tallada qabtay sida weyn looga taageeray ee looga soo baxay.
“Siyaasi-kastoow ogoow dadweynuhu waa hanti aan la goyn karin markii ay dhabarka ku xijiyaanna waa ka quusashadaada qaranka ood xukunto haddii kale sidii saaxiibkeey ayay kugu dhici doontaa,” ayuu yiri Cali Yare.
Hoos ka aqriso qoraalka Cali Yare
April 2020 xilligii uu Farmaajo shacbiyadda lahaan jiray, qiimeeyn aan ku sameeynay taageerayaasheenna dunida dacalladeeda ku nool waxaa kaalinta koowaad galay degmada Garoowe, Labaad Muqdisho, seddexaad Boosaaso, afaraad ma xasuusto Beledweeyne iyo Caabudwaaq midkii ay aheyd.
Labadaan sawir kan koowaad waa barxadda Garoowe waana 07 Jan, 2018. Kan labaad waa maanta 21 March 2024.
Horay waxaan u aragnay in halkii ay saaxiibkeey ay boqolaal kun oo taageerayaasheenna ahi daawan jirtay uu aakhirkii soo gaaray 5 kun oo qura, taas oo aheeyd hoos dhac 90% ah, maantana markale barxadda sidaan u maran iyo fadeexadani waxay ka dhacday magaaladii soomaali idilkeed loogu taageerada badnaa oo aan ognahay in asbuuc laga shaqeeynayay in shacab badan banaanka loo soo saaro.
Lacagtiina waa la cunay 2 qofna barxaddii Ciise Ruushka waa la keeni waayay.
Siyaasi-kastoow ogoow dadweeynuhu waa hanti aan la gooyn karin markii ay dhabarka ku xijiyaanna waa waa ka quusashadaada qaranka ood xukunto haddii kale sidii saaxiibkeey ayay kugu dhici doontaa; From Xabiibul Malaayiin TO Xabiibul Tobnaad.
WARARKA MAANT6ka 21ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diidi kara inay Madaxweyne hore Mudane Shiikh Shariif Iyp Madaxweyne hore Mudane Cabdilaahi Farmaajo noqdeen qas-wadayaal siyaasaddeed oo raba inay ka shaqeeyaan sidii xilka looga tuuri lahaa Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa 275 xildhibaan ku darsaday 275 xildhibaan dowladdii Madaxweyne hore Cabdulaahi Yuusuf si uu u noqdo Madaxweyne asagoo khiyaanay Midowgii Maxkamaddaha Islaamiyiinta Shiikh Shariif ayaa maanta dastuurk ka hadlaaya? Maxuuse qaban karaa Madxweyne hore Mudane Maxamed Cabdilaahi Farmaajo oo horay u diiday inuu dhammeystiro dastuurka asagoo dembiyo kale duwan dadka iyo dalka ka galay sida asagoo xitaa dad shacab ah ku weerary gurigood, dilay kuna duugay dharkooda? Maxuuse ku qoray buuggiisa thesiska asagoo u gafay qabaa’ilada qaarkood? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 21ka Maarso 2024 Doodii xildhibaanada labada Aqal ee baarlamanka Federaalka Soomaaliya ee cutubyada ugu horreeya Dastuurka KMG ah ayaa la shaaciyey in lasoo gaba-gabeynayo Sabtida 23-ka Maarso 2024.
Kulankii shalay oo uu soo xiray guddoomiyaha Golaha Shacabka Sheekh Aadan Madoobe ayuu ka sheegay in doodii afarta cutub ee ugu horreysa dastuurka lasoo gaba-gabeyn doono Sabtida, kadibna lagu wareejin dooni guddiyada dastuurka oo soo diyaarin doona nuqulka loo codeynayo.
Qorshaha guddoomiyayaasha labada aqal ee baarlamaanka iyo Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa ah in 4-ta cutub ee laga dooday loo codeeyo inta aanay xildhibaannadu aadin fasaxa ciidul fitriga.
Waxay sidoo kale doonayaan in loogu codeeyo hab gacan taag ah, si loogu qariyo haddii tirada ay ku filnaan weyso, ayaga oo ka cabsi qaba in codka qarsoon uu hoggaamin karo in la diido dastuurka.
Waxaa sidoo kale jira xildhibaano badan oo loo sameeyey ballan-qaadyo kala duwan, si ay ugu codeeyaan dastuurka, ayada haddii codka laga dhigo mid qarsoodi ah ay keeni karto inay sameeyaan ballan fur, balse gacan taagga aysan sidaas sameyn karin.
Dhinaca kale waxaa sii xoogeysanaya dadalallada ay madax hore iyo xildhibaanno taageersan ku doonayaan inay hor istaagaan wax ka bedelka iyo ansixinta dastuurka, iyadoo qodobada ugu xasaasisan ay ku jiraan cutubta 4-aad.
Madaxweynayaashii hore Shariif Sheekh Axmed iyo Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa ka digay qaabka loo wado dooda dastuurka, iyagoo ku dooday inuu keenayo kala tag iyo khilaad cusub.
Sidoo kale xildhibaanno ka tirsan labada aqal ayaa ka hor yimid dooda dastuurka oo ay sheegene inay tahay mid lagu bedelayo dastuurka, iyadoo aan lala tashan dhinacyada muhiimka ahaa sida Puntland.
Farmaajo iyo xildhibaano badan ayaa la filayaa inay maanta tagaan Garoowe, si loo sameeyo isbaheysi ka dhan ah dhameystirka dastuurka.
Muqdisho 21ka Maarso 2024 Laamaha amniga ee dowladda Soomaaliya ayaa baahiyay muqaal kooban oo ku saabsan qaraxyadii is xig xigay ee lixdii Febraayo ee sanakan ka dhacay gudaha suuqa Bakaaraha, kuwaas oo sababay dhimasho iyo dhaawac.
Kaamirooyinka qarsoon ee CCTV ayaa laga helay muuqaalada sida ay u dhaceen qaraxyadaas iyo raggii fuliyay oo toos looga arki karo muqaalada la baahiyay.
Warbixin hordhac ah oo ay sii deysay warbaahinta dowladda ayaa waxaa lagu sheegay in qaraxyadan boorsooyin looga keenay Ceelasha Biyaha, kadibna lagu beesaday Bakaaraha.
Waxaa muuqaalada ay baahiyeen laamaha amniga laga arki karaa rag wada boorsooyin oo iska dhigaya inay wax iibsanayaan oo qaraxyada dhigaya goobaha la bartilmaameedsaday.
Sidoo kale waxaa Kaamirooyinka ay soo qabtay nin taagan banaanka, isla markaana toos hormuud ugu qarxinayo miino meel ay joogeen dad badan oo shacab ah.
Goobaha la qarxiyay ee boorsooyinka la dhigay waxaa kamid ah xarumaha Bedar, Kaamil, Sanguuni, Waayo Arag iyo dhismo qabyo ah oo ku yaalla gudaha suuqa Bakaaraha ee magaalada Muqdisho.
Laamaha amniga ayaa shaaca ka qaaday in gacanta lagu soo dhigay qaar kamid ah raggii ka dambeeyay qaraxyadan, isla markaana la horgeyn doono maxkamad si deg-deg ah.
Dhankiisa Wasiir ku xigeenka warfaafinta Soomaaliya, Cabdiraxmaan Yuusuf Al-Cadaala oo lagu wareystay warbixintan ayaa ugu baaqay ganacsatada in aysan lacag siin Al-Shabaab, maadaama ay dhibaato u gaysanayaan ganacsigooda iyo dadka Soomaaliyeed.
“Dilka dadka Soomaaliyeed haddii aan ka xanuunsaneyso ee dukaamada iibsanayay ha bixin lacagta lagu dili lahaa oo qayb haka noqon” ayuu yiri wasiir Al-Cadaala.
Sidoo kale Sheekh Bashiir Axmed Salaad oo kamid ah culimada Soomaaliyeed ayaa sheegay in arrintan ay tahay qiyaano, isla markaana la’iskula xisaabtami doono.
Qof kuu soo galay oo dukaanka yimid oo inuu wax gadanayo iska dhigay waa qof aad kuu qiyaanaayo weeye oo aan ilaahey ka cabsaneynin” ayuu yiri Sheekh Bashiir Axmed Salaad.
Si kastaba, weeraradan ayaa cabsi ku beeray ganacsatada suuqa oo horay dowladda Soomaaliya ugu amartay inay xarumahooda ugu xiraan Kaamirooyinka CCTV.
Muqdisho 21ka Maarso 2024 Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud iyo ra’iisul wasaare Xamza oo ka duulaya ansixinta wax ka beddelka dasuurka ayaa bilaabay kulamo gooni gooni ah oo ay la qaadanayaan xildhibaanada baarlamaanka.
Kulamadan oo dhacay saacadihii lasoo dhaafay ayaa ka qabsoomay xarunta Villa Soomaaliya, kuwaas oo uu ujeedkooda uu ahaa meel marinta wax ka beddelka dastuurka.
Ilo wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa innoo sheegay in madaxda qaranka ay kala furfuris ku bilaabeen xildhibaannada diidan ansixinta afarta cutub ee dastuurka, kuwaas oo maalin kahor cududooda kusoo bandhigay magaalada Muqdisho.
Xubnaha diidan dastuurka ayaa isugu jiro xildhibaano iyo senataro gaaraya illaa 70, kuwaas oo ololahooda diidmada ka dhex wada baarlamaanka Soomaaliya.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa si gaar ah saacadihii lasoo dhaafay ula shiray xildhibaano kala duwan, isaga oo ka codsaday in ay ka shaqeeyaan meel-marinta dastuurka,.
Sidoo kale waxaa uu ku qancinayay xildhibaanada in dastuurka uusan ahayn kitaab Qur’aan oo wax laga beddeli karo sidii horayba u dhacday markii uu ahaa Axdi Qarameedka.
Dhankiisa ra’iisul wasaaraha Soomaaliya oo kulan la qaatay xubnaha golaha wasiirada ee ku jira baarlamaanka ayaa ku amray inay si buuxda uga qayb-qaataan meel marinta wax ka bedelka dastuurka, ayna sidoo kale olole ka dhex bilaabaan xubnaha kale ee diidan.
Villa Soomaaliya ayaa dadaal xoogleh ku bixineyso qorshaha wax ka beddelka dastuurka, ayada oo garab ka heleysa guddoonka baarlamaanka, waxaase diidan xubnaha mcaaradka.
Muqdisho 21ka Maarso 2024 Xubnaha Golaha Wasiirada Soomaaliya ayaa maanta shirkoodii caadiga ahaa ku yeeshay magaalada Muqdisho, kaas oo uu guddoomiyay ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.
Shirka ayaa oo isha aad loogu hayay, ayaa waxaa looga hadlay amniga dalka iyo howlgallada lagu ciribtirayo kooxaha Khawaarijta ah ee ka soconaya qaar kamid ah gobollada dalka.
Golaha ayaa bogaadiyey guulaha ciidamada amniga iyo kuwa xoogga dalka ay ka gaareen dagaalka dalka loo sifeynayo kooxaha nabad-diidka ah ee baneystay nafta iyo maalka shacabka Soomaaliyeed.
Sidoo kale, waxaa warbixin laga dhageystay Wasaaradda Qorsheynta, Maalgashiga iyo Horumarinta Dhaqaalaha warbixin sanadeedka-2023 guulihii laga gaaray Qorshaha 9-aad ee Horumarinta Qaranka.
Kulanka Golaha Wasiirada ayaanan marnaba lagu soo hadal qaadin wax isbeddel ah oo ku aadan hadal-heyntii soo bilaabatay markii Hotel SYL ay Al-Shabaab weerareen Jimcihii hore, taas oo ku aadaneyd in Xasan Sheekh uu qorsheynayo in hoggaanka NISA iyo Taliska Xoogga uu is bedel ku sameeyo.
Caasimada Online oo horay ugu kuurgashay ajendaha kulanka Khamiislaha ah Golaha Wasiirrada ayaa shalay sii baahisay in ajendaha aysan ku jirin arrintaas, isla markaana uusan jirin qorshe xil ka qaadis ah oo miiska u saaran Madaxweynaha, laguna soo bandhigayo shirka.
Taliyaha NISA Mahad Salaad oo xilka hayamuddo ku dhow labo sano ayaa aad loogu amaanaa is bedelka uu ka sameeyey amniga caasimadda Muqdisho oo hortiis maalin kasta lagu xasuuqi jiray shacabka, masuuliyiinta iyo ciidamada dowladda.
Caasimada Online waxay xaqiijisay in Mahad Salaad uu hadda yahay musharax u taagan xilka madaxweynaha Galmudug, doorashada Gamudug ayaa dhaceysa bilaha December ilaa Janaayo, waxaana lagu wadaa in markaas uu iska casilo xilka hey’adda NISA.
Sidoo kale, hadalheynta saacadihii lasoo dhaafay qabsatay baraha bulshada waxaa ku jirtay in xilka laga qaadi doono Taliyaha Booliska, xubnaha ku dhow xafiiska Madaxweynaha ee noo waramay waxay xaqiijiyey in arrintaas aysan waxaba ka jirin oo madaxweynaha aysan u qorsheysneyn wax is bedel ah oo lagu sameynayo hey’adaha ammaanka.
Muqdisho 21ka Maarso 2024 Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Shariif Sheekh Axmed oo goordhoweyd shir jaraa’id ku qabtay magaalada Muqdisho ayaa si adag uga hadlay xiisadda dastuurka oo meel xasaasi ah mareysa.
Shariif ayaa sheegay in hanaanka loo wado wax ka beddelka dastuurka uu yahay “mid meesha ka saaraya dastuur loo mideysan yahay oo lagu dhaqmo”, islamarkaana uu dastuurka ka baxayo KMG keliya marka afti dadweyne loo qaado oo shacabka u coddeeyaan.
Waxa uu si adag uga horyimid sida ay hadda wax u wado Madaxtooyada oo gadaal ka riixeysa meel-marinta wax ka beddelka dastuurka oo dooddiisa ka socoto baarlamaanka, xilli ay xildhibaano badan kasoo horjeesteen qorshaha Villada.
“Dariiqa shalay aan wax ku dhisnay oo wanaagsana oo is-ogolka ahaa maxaad uga leexaneysaan?. Habraaca wax ka beddelkiisa loo maray waxay shaki galinaysa habka dhameystirka dastuurka u socdo,” ayuu yiri madaxweynihii hore ee dalka.
Sidoo kale waxa uu sheegay in waxa socda uusan aheyn dhameystir dastuur ee uu yahay dastuur beddel, maadaama qodobo aad u badan banaanka laga keenay, “marka waxa lagu kordhinayo iyo waxa laga bixinayo bataan waxay noqoneysa dastuur beddel.”
Madaxweynihii hore waxa uu sheegay in taasi ku iman karto oo keliya wada-tashi iyo in dadka ku heshiiyaan in la beddelo gebi ahaanba dastuurka, “doodda yaan laga dhigin qolo dastuur ansixineysa iyo qolo diideysa.”
“In dastuurka la dhameystiro waa la wada ogol yahay laakiin sida loo dhameystirayo ayaa la raba inay noqoto sida uu dastuurka tilmaamayo. Waana in baarlamaanka iyo guddiyada shaqadood loo dhaafo.”
Sidoo kale waxa uu sheegay in uu ka xishoonayo inuu sheego cilado dhanka xukuumadda ka imanaya oo ku saabsan dastuurka, isagoo soo qaatay in dalka uusan laheyn wasiir arrimo dibadeed iyo mid amni toona.
“Dalka muddo dheer ma lahan wasiir arrimo dibadeed iyo wasiir amni ma leh, ma isweydiisay dal xaaladan ku jira oo aan ognahay amniga iyo diblumaasiyada dhibaatada ka jirta inuu billo iska ahaado wasiir arrimo dibadeed iyo amni la’aan ma isweydiisay weli, waxyaabaha kalena waa ka badan yihiin in aan hoos usii galo ma rabo.”
Dastuurka ayuu sheegay in arrintiisa noqoto kuwa ay ka shaqeynayaan hay’addihii loogu tala-galay, oo dhinac ka istagaan madaxda dalka, isagoo ku dheeraaday dhibaatada ka dhalan karta in la meel-mariyo dastuur aan heshiis lagu aheyn.
Shariif oo u muuqda mid dooddiisa u dhiibanayo si xikmadeysan ayaa ugu dambeyntiina su’aallo ka keenay qodobbada uu ku dhagan yahay madaxweyne Xasan Sheekh ee meesha looga saarayo xilka ra’iisul wasaaraha iyo arrimaha doorashooyinka, isagoo farta ku fiiqay wadada qaldan ee ay socoto Villa Somalia.
Garoowe 21ka Maarso 2024Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo iyo wafdi uu hogaaminayo ayaa maanta gaaray magaalada Garoowe ee caasimada maamulka Puntland.
Farmaajo iyo wafdigiisa ayaa waxaa garoonka diyaaradaha ee Garoowe ku soo dhaweeyay madaxweynaha Puntland Saciid Cabdullaahi Deni iyo masuuliyiinta kala duwan ee maamulka, ayada oo loo sii gudbiyay Qasriga Madaxtooyada.
Madaxweynihii hore ee dalka iyo Saciid Deni ayaa waxaa u bilaabanaya kulamo wadi tashi, xilli ay sii xoogeysaneyso xiisadda siyaasadeed ee wax ka beddelka dastuurka oo ay weli ku dhegan tahay Villa Soomaaliya.
Sida aan xog ku helnay Farmaajo iyo Deni ayaa ka hadli doona arrimaha siyaasadda iyo amniga dalka, iyo muranka ka taagan dib u eegista dastuurka dalka, oo labadaba ay kasoo horjeedaan.
Deni iyo Farmaajo ayaa aad u kala fogaa siyaasad ahaan xilligii uu Farmaajo ka arriminayay Villa Somalia, wuxuuna madaxweynaha Puntland ka mid ahaa raggii sida adaga ula dagaalamay Farmaajo, ugu dambeyna ka saaray Villada.
Sida ay horey u baahisay Caasimada Online, Farmaajo ayaa isku dayaya xilligaan in Saciid Deni uu ku qanciyo isbaaheysi siyaasadeed mucaarad ah oo ka dhan ah dowladda madaxweyne Xasan Sheekh, kaasi oo ay ka wada socdaan madaxweynihii hore ee dalka Shariif Sheekh Axmed.
Labada nin ayaa xilligaan ka mideysan diidmada qorshaha dhameystirka dastuurka ee uu wado madaxweyne Xasan, waana qodobka la aaminsan yahay in uu ka bilaaban karo is-xulefysiga labada dhinac.
Socdaalka uu madaxweynihii hore ee Farmaajo uu ku tegay Garoowe ayaa imanaya xilli uu halkiisi yahay khilaafka madaxweynaha Puntland Saciid Deni kala dhaxeeya madaxweyne Xasan Sheekh.
Sidoo kale wararka ayaa shegaya in madaxweynihii hore ee KMG Shariif Sheekh Axmed uu isna tegayo magaalada Garoowe ee caasimada maamulka Puntland.
Si kastaba, waxaa si weyn looga dhursugaya waxa kasoo bixi doona shirarka ay Garoowe ku leeyihiin Farmaajo iyo Deni, kaasi oo kusoo aadaya xilli xasaasi ah oo madaxweyne Xasan uu ku dhagan yahay qorshaha wax ka beddelka dastuurka, ayna baarlamaanka ka socoto dooddiisa, si loo meel-mariyo.
WARARKA MAANT6ka 19ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday #Maqaamka #Muqdisho in la dhiso Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday in Maxkamad Dasuuri ah la sameeyo Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa raba in dastuurka la beddelo Madaxweyne Mudane Xassan? Yaase diidan in la beddelo #PuntlandState, #SouthWestState iyo #SomalilandState halke #Hirshabelstate Iyo #JubbalandState ay weli dhan raacin? Yaa xilal u dhiibay rag ka tirsan argagixisadda Shabaab Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa Soomaaliya fashilay Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday inay Somalilya loo soo sameeyo lacag Soomaali Madaxweyne Mudane Xassan?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho 19ka Maarso 2024 Waxaa xalay Muqdisho ku shiray 71 Xildhibaan oo ka kala tirsan labada gole ee BFS, kuwaas oo ka hor yimid wax ka bedelka Dastuurka’ iyagoo sheegay in qorshaha socda dadka iyo dalka lagu kala fogeynayo.
Xildhibaanada iyo Senatorrada xalay shiray ayaa cadeeyey in shaqada socota ee wax ka bedelka dastuurka aysan qeyb ka noqon doonin, iyagoo ka digay sida ay wax ku socdaan farriinta u diray madaxweynaha, xukuumadda iyo guddoonka baarlamaanka.
Bayaan ka soo baxay shirka xildhibaanada caawa shiray ayaa lagu sheegay in heshiiskii lagu go’aamiyey in dastuurka wax laga bedelo ee golaha wadatashiga qaranka uu ahaa mid aan loo dhameyn oo Puntiland ay ka maqantahay.
“Waxaan walaac xoog leh ka qabnaa hanaanka loo bedelayo dastuurkii iyo qaab-dhismeedkii dowladeed ee heshiiska lagu ahaa, taas oo dhaawaceysa midnimada iyo xasiloonida siyaasadeed ee qaranka,” ayuu yiri Xildhibaan Gamaadiid oo akhriyey bayaanka.
Xildhibaanadaan ayaa ku doodaya in waxa socda uu yahay dastuur bedel oo aysan aheyn dastuur la dhameystirayo, iyagoo tusaale u soo qaatay qodobo badan oo lagu soo kordhiyey iyo kuwo la bedelay.
“Guddoonka BFS wuxuu ku guul-dareystay ilaalinta kala madax-banaanida hey’adaha dowladda, go’aankii golaha wadatashiga qaranka ee dastuurka ku saabsanaa ma aheyn mid loo dhan yahay, maadaama Puntland ay maqneed,” ayaa lagu yiri warmurtiyeedka xildhibaanada.
vGuddoomiyeyaashii KMG ahaa ee baarlamaanka Senator Maxamed Gaagaab iyo Xildhibaan Cabdisalaan Dhabancad ayaa kulankaan ka hadlay iyagoo sheegay in arrintaan aysan ku taageeri karin madaxweyne Xasan Sheekh, waxayna ugu baaqeen inuu ka joogo jidkaan uu wax ku wado.
Xildhibaan Dhabancad ayaa yiri “Maahi mucaarad, waxaan diidanahay dastuurka la bedelayo, madaxweyne waxaan ku leeyahay howlo badan ayaad qabatay ee wixii aad qabatay ha khasaarin, Soomaali in la isukeeno ayey u baahan tahay, sidaana waxaa ku kala tegay kuwii wada joogay.”
Dhankiisa Senator Gaagaab ayaa yiri, “Howsha Muqdisho ka socota maaha dhameystir dastuur ee waa dastuur la bedelayo, dhamaantiis waxaa lagu soo kordhiyey qodobo cusub ee dano gaar ah laga leeyahay, waxaan aan loo dhameyn ee socda waanu diidanahay.”
Muqdisho 19ka Maarso 2024 Agaasimaha Hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka (NISA), Mahad Maxamed Salaad iyo xubnaha kale ee ka qayb qaadanaya baaritaanka weerarkii Hotel SYL ayaa dib u daawanaya wixii ay duubeen kaamirooyinka ku xiran waddooyinka magaalada Muqdisho.
Baaritaanka ayaa waxaa iska kaashanaya Hay’adda Nabad Sugidda, Talisyada Booliska iyo Militariga iyo xubno kale oo ka socda Xafiisyada Madaxweynaha iyo kan Raysal Wasaaraha.
Ahmiyadda 1-aad ee baaritaanka ayaa si dhow loogu dersayaa muuqaalada laga helay goobta uu weerarku ka dhacay, waddooyinka ku xeeran iyo dhaqdhaqaaqyadii halkaasi ka jiray ka hor iyo ka dib-ba markii uu weerarku dhacay, si wax uun macluumaad ah looga helo dableydii weerarka gaysatay, haddii ay jirto cid ka tirsan hay’adaha ammaanka oo kala shaqeysay weerarkaasi amaba ka gaabisay shaqadii uu qaranku u igmaday.
Maadaama ay hay’adaha ammaanka ku guuldareysteen inay ka hortaggaan weerarkaasi ayaa waxay hadda ku foogan ka daba taggiisa, si loo helo tixraac lagu gaari karo maskaxdii ka dambeysay weerarka iyo halkii laga soo abaabulay.
Wararka ayaa sheegaya in Hay’adda Nabad Sugidda ay hoggaamineyso baaritaanka, haddii Xarunta Hay’adda NISA ee Muqdisho ay tahay meesha laga la socdo oo laga kontoroolo kaamirooyinka ku xiran waddooyinka.
Wararka ayaa intaasi ku daraya in dhammaan saraakiishii iyo askartii ku qorneyd kontoroolada amniga lagu hubiyo ee ku yaala waddooyinka soo gala hotelka, xilligii uu weerarku dhacayay looga yeeray Xarunta Hay’adda NISA. Ma cadda inuu raad soo galay iyo in la doonayo in wax laga weydiiyo weerarkaasi.
Baaritaanka socda ayaa lagu sheegay mid aad u adag, bacdamaa Madaxda Dowladda Federaalka ay gadaal ka riixayaan in jawaabo loo helo su’aalaha ka dhashay weerarkaasi iyo qaabka uu u dhacay.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo Ra’iisal Wasaare Xamza Cabdi Barre ayaa adkeynaya in arrintan ay cid masuuliyaddeeda qaaddo, si loogu ciqaabo, xilkeedana ay ugu weydo, xitaa haddii aan gacanta lagu soo dhigin kuwii Shabaabka ka tirsanaa ee lahaa diyaarinta qorshaha weerarka.
Dhanka kale Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre ayaa shir guddoomiyay kulan looga hadlayay amniga guud ee dalka, gaar ahaan kan Caasimadda Muqdisho.
Kulanka oo ay goobjoog ka ahaayeen Wasiirka Gaashaandhigga, Kusimaha Wasiirka Amniga, Talisyada Ciidamada Xoogga Dalka, Booliska iyo Nabad Sugidda, Xeer Ilaaliyaha Guud ee Qaranka iyo Gudoomiyaha Gobolka Banaadir ahna Duqa Muqdisho ayaa lagu soo bandhigay warbixino la xiriira amniga, gaar ahaan xilligaan lagu jiro bisha barakaysan ee Ramadan, sida lagu sheegay qoraal ka soo baxay Xafiiska Raysal Wasaaraha.
“Ra’iisal Wasaaraha ayaa adkeeyay muhiimadda ay leedahay in hay’adaha amnigu ay la yimaadaan feejignaan dheeri ah, si Khawaarijtu aanay fursad ugu helin dhibaateynta dadka Soomaaliyeed ee cibaadada Alle ku jira.” Ayaa lagu yiri qoraalka.
Qoraalka ayaa sidoo kale lagu sheegay “Waxa uu hoosta ka xariiqay Raysal Wasaare Xamse, sida ay mudnaanta koowaad ugu leedahay xukuumaddiisa ciribtirka kooxaha Khawaarijta ah ee baneystay nafta iyo maalka bulshada Soomaaliyeed.”
Xamza ayaa daba joogo baaritaanka ay wadaan laamaha amniga ee la xiriira weerarka hotelka, waana xilli si joogto ah lagu la soo socodsiiyo, halka ay wax marayaan.
Weerarkan ayaa muujiyay in Shabaabku ay carqaladeyn karaan amniga Villa Somalia, waana sababta ay uga gilgisheen Madaxda Qaranka oo muddooyinkan ku howlanaa dardargelinta hawlgalada dib-u-xoreynta dalka.
Asmera 19ka Maarso 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kusoo laabtay magaalada Muqdisho, kadib booqasho laba maalmood qaadatay oo dalka Eritrea uu ku tagay, hadaba maxaa sababay in Xasan Sheekh uu dhowrkaan bilood safarro is dabajoog ah ku tago Eritrea?.
Su’aashaas wuxuu Xasan Sheekh kaga jawaabay wareysi uu siiyey TV-ga Qaranka Eritrea, isagoo yiri “Waxaan halkaan u imid in aan warbixin ka siiyo madaxweynaha Eritrea isbedellada iyo horumarka ka socda Soomaaliya, isla markaana aan weydiino wixii talooyin ah sidii horey loogu sii wadi karo xoreynta argagaxisada ee dalkeena.”
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa Eritrea ku ammaanay doorka ay ka qaadatay arrimaha Soomaaliya, isagoo sheegay inay Eritrea samaysay wax dalal yar ay ka sameeyeen Soomaaliya.
Xasan Sheekh ayaa wareysigaas ku sheegay in ciidamo badan oo Soomaali ah lagu tababaray dalka Eritrea, isagoo cadeeyey in Soomaaliya ay Eritrea u aragto wadan aan wax dan ah oo gaar ah ka lahayn Soomaaliya ee walaaltinnimo un u caawinaya.
Waxaa la rumeysan in madaxweyne Xasan Sheekh uu Eritrea ku tagay in kabadan safarrada uu ku tagay dalalka kale ee caalamka muddo xileedkiisan.
Safarkaan dambe ee hadda uu ka soo laabtay Xasan Sheekh waxaa la sheegay in Afwarki ay ka wadahadleen xiisadda Itoobiya, maadaama labada dalba ay cadowgooda koowaad u arkaan Itoobiya.
Sidoo kale waxay Xasan iyo Afwerki aad u gorfeeyeen sidii ay u sii xooji la haayeen xiriirka iyo iskaashiga Soomaaliya iyo Eritrea oo dano badan wadaaga.
Ciidamada ugu badan ee Soomaaliya tababarka ugu maqan waxay joogaan dalka Eritrea, taasi waxay keentay in Xasan Sheekh uu kalsooni badan u qaado dalkaas oo noqday wadanka ugu badan ee safar uu ku tegay intii uu joogay xukunka.
Muqdisho 19ka Maarso 2024 Doodda baarlamaanka Soomaaliya taalla ee la xiriirta dastuurka waxay dhex taagan tahay Cutubka 4-aad. Cutubkani waa midka ugu xasaasin waxaana ku jira isbeddelka haylka dowladnimada oo loola jeedo in laga guuro booska ra’iisul wasaaraha, laguna beddelo madaxweyne ku-xigeen.
Cutubkan ayaa sidoo kale waxaa ku jira hanaanka doorashooyinka iyo dalka uu yeesho laba xisbi. Marka ay dhamaato doodda iyo wax ka beddelka Cutubka 4-aad hal mar ayaa la ansixin doona afarta cutub ee 1-aad, 2-aad, 3-aad iyo 4-aad.
Codkooda waxa uu noqon doona gacan taag oo dowladda ayaa horey ugu adkaatay in habraaca sidaas laga dhigo. Illaa 100 Xildhibaan ayaa isku diiwaan-gelisay ka hadalka Cutubka 4-aad.
Waxaa jirta dood ku saabsan in la ansixiyo kahor fasaxa bisha Ramadaan ee baarlamaanka ama markii laga soo laabto fasaxa. Villa Somalia waxaa la sheegay inay dooneyso in afarta cutub la ansixiyo kahor fasaxa baarlamaanka.
Wararka qaar waxay sheegayaan inay macquul tahay in 23 bishaan lagu kala baxo meel-marinta afartaasi cutub.
Mucaaradka waxay si weyn u diidan yihiin hanaanka ay dowladda madaxweyne Xasan Sheekh rabto inay u dhameystirto dastuurka. Laakiin diidmadooda wax ficil ah lama socdaan mana ka muuqdan wax itaal siyaasadeed ah oo hadal ka badan.
Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa sheegay in uusan baarlamaanka u socon, isaga oo sabab uga dhigay sida ay u meel-mariyeen habraaca loo marayo dhameystirka dastuurka.
Wuxuu ahaa mid kamid ah xubnihii la filaayay inay Xasan Sheekh kula diriri karaan baarlamaanka, laakiin taasi ma dhicin. Shariif Sheekh Axmed dadaalo kooban oo uu sameeyay waxba uma dhalin, halka ay Saciid Cabdullaahi Deni ku adkaatay inuu ka dhex kalluumeysto baarlamaanka, tii oo dhinaca kale jiraan inay wada-hadallo hoose u socdaan Deni iyo madaxweyne Xasan Sheekh.
Dadka ka faalloonaya mowduucan ayaa waxay sheegayaan in madaxweyne Xasan Sheekh uu ku adkaan doono afartaan cutub, oo baarlamaanka uu heegan u yahay qorshaha Villa Somalia, isaga oo fiirsanaya gunnooyinka dheeriga ah iyo ballan-qaadyada isku shaandheynta.
Mucaaradka si buuxda ayaa loogu dhex jabiyay baarlamaanka, qaarna isma ogola oo qadiyadan diidmadeed shirko kuma ahan. Siyaasiyiinta mucaaradka oo markii hore laga filaayay inay madaxweyne Xasan Sheekh ka hor istaagi karaan qorshihiisa dastuurka ayaa hadda doodda u beddelay xagee lagu dhaqan-gelin doona xitaa haddii la meel-mariyo.
Waa caado soo jireen ah in marwalba ay kooxda tallada haysa ku adag tahay baarlamaanka, laakiin dhinaca kale waxaa la arki jiray mucaarad intaan ka xoog badan oo waxyaabaha qaar gaarsiin jiray heer ay si sax ah umadda ugu soo wada jeesato.
Inkasta oo ay sax yihiin dhamaan dooddaha la xiriira in aan loo dhameyn qorshaha dhameystirka dastuurka, haddana madaxweyne Xasan Sheekh uma muuqdo nin diyaar u ah inuu taas u joojiyo, mucaaradkana uma muuqdan kuwa itaal u leh inay isaga joojiyaan, sidaas awgeed waxaa badi la isku raacsan yahay inay Villa Somalia ku adkaaneyso meel-marinta afarta cutub ee ugu horreysa dastuurka.
Muqdisho 19ka Maarso 2024 Fal-celin xooggan ayaa ka dhalatay tallaabo ay xalay qaadeen 71 Xildhibaan oo ka kala tirsan labada gole ee BFS, kuwaasi oo ka horyimid wax ka bedelka dastuurka, waxayna sheegay in qorshaha socda dadka iyo dalka lagu kala fogeynayo.
Xildhibaanada iyo Senatorrada ayaa cadeeyey in shaqada socota ee wax ka bedelka dastuurka aysan qeyb ka noqon doonin, iyagoo ka digay sida ay wax ku socdaan farriinta u diray madaxweynaha, xukuumadda iyo guddoonka baarlamaanka.
Bayaan ka soo baxay shirka xildhibaanada oo xalay ka qabsoomay Muqdisho ayaa waxaa lagu sheegay in heshiiskii lagu go’aamiyey in dastuurka wax laga bedelo ee golaha wadatashiga qaranka uu ahaa mid aan loo dhameyn oo Puntiland ay ka maqantahay.
“Dastuurkaan in la dhameystiro waa muhiim. Xildhibaanadiina raali ahaada. Waxaan is weeydiyay intaan o xildhibaan maxay qaraxii SYL saan o kale ugu soo istaagi waayeen u hadli waayeen oo dowladdana ula xisaabtami waayeen. Anyway interestigooda lee raadinooyaan,” ayuu yiri Cabdulqaadir Sheekh Cumar.
Cabdicasiis Ismaaciil: “Siyaasadd Xumada Xasan Sheekh asagoo laba sanno xitaa aysan u buuxsamin ayuu dalka qalalaaso siyaasaddeed galiyay.”
Ayuub Bashiir ayaa sidoo kale waxa uu yiri “Xarunta baarlamaanka miyaa loo diiday, ma dooda ay qabaan halkaas ka sheegtaan oo ama diidaan ama yeelaan?!.”
Cabdiqaadir Jaylaani ayaa isna waxa uu yiri “Mooshin ka keena gudoomiyaha, haddii ay idinka dhab tahay.”
“Dastuur la isla wada ogol yahay baa dalkaan dan u ah laakiin dastuur dadka wato inee badalaan dan u ah macquul maaha ee saan wax ka badala,” ayuu yiri Cabdiraxmaan Cumar Yuusuf.
Maxamed Cabdullaahi C/raxmaan: “Dooddaas golaha baarlamaanka dhexdiisa ka sheega, wixii intaas ka soo haray waxba sooma kordhinayso.”
Suldaan Maxamuud ayaa sidoo kale waxa uu yiri “Dastuurka qabyada ah yaa ansixinaya haddii madaxweyne kasta laga horyimaado waa su’aasha iswaydiin mudan oo qofkasta maskaxdiisa ka guuxaysa.”
“Dalka badbaado ayuu u baahan yahay idinkaa na-matala waajibkiina guta,” ayuu yiri Xasan Aadan Cigaal.
Muqdisho 19ka Maarso 2024 Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa faah-faahisay howl-gal culus oo maanta ka dhacay deegaanno dhaca degmada Afgooye, kaasi oo lagu dilay Shabaab badan oo isku aruursanayay halkaasi.
In ka badan 30 Shabaab ah ayaa lagu dilay howl-galkan oo ay iska kaashadeen ciidamada qalabka sida iyo saaxiibada caalamka, kaasi oo si gaar ah uga dhacay deegaannada Baqdaad iyo Baldooska oo hoostaga degmada Afgooye ee gobolka Shabeellaha Hoose.
Howl-galkan ayaa ka dambeeyay ka dib markii ciidanka dowladda ay heleen xogta maleeshiyaad Shabaab ah oo isku aruursanayay deegaannadaasi, kuwaasi oo waday abaabul ay ku dhakrayaan shacabka Soomaaliyeed.
Howl-galka ka dhacay deegaanka Baldooska waxaa lagu dilay 24-Khawaarij ah, halka 15-ka kale lagu dilay duqayn ka dhacday deegaanka Baqdaad. Sidoo kale dhagar qabayaal kale oo ku dhaawacmay howl-galladan ayay Shabaabku geeyeen deegaannada Farsoolay iyo Buulo Fulay.
“Dowladda Soomaaliya waxa ay u mahad-celinaysaa shacabka geesiyaasha ah ee go’aansaday in ay cadawga ummadda Soomaaliyeed ee Khawaarijta ah iska dul qaadaan garabna istaagaan ciidanka qalabka aida,” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay dowladda federaalka Soomaaliya.
Si kastaba, ciidanka qaranka iyo geesiyaasha dadka deegaanka oo iskaashanaya ayaa maalmihii ugu dambeeyay Al-Shabaab ka sifeeyay deegaanno dhowr ah oo ku yaala dhanka xeebta Muqdisho ilaa iyo magaalada Marka iyo tuulooyin kale oo ka tirsan Sh/Hoose, oo xubnaha kooxda dooneysay inay si dhuumaalaysi ah u soo galaan.
Howl-gallada ka dhanka ah Al-Shabaab oo bilihii lasoo dhaafay hoos u dhacay ayaa u muuqda in toddobaadyadii u dambeeyay la dardar-gelinayo, iyada oo kooxda ay dib u qabsatay deegaano horey looga saaray kadib markii ciidanka ay iskaga baxeen.
Universal Somali Tv ayaa siidaayey wargeysiga ay sii daayeen 71 xildhibaan oo diiday inuu Madaxweyne Mudane Xassan wax ka beddelo dastuurka
WARARKA MAANT6ka 17ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa madaxdii aragagixisada ka dhigay taliyaha labada aag Maalinta Agaasimaha #NISA habeenkii Taliyaha Argagixisada Shabaan ee #Muqdisho? Yaa shacabka Soomaaliyeed been u sheegi kara? Yaa argagixisada Shabaab siiyey kaararka aqoonsiga #NISA Iyo baabuurta ay wateen? Yaa raba inuu dastuurka beddelo asagoo diiday inuu sameeyo Maxkamadda Dastuuriga ah Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Maxay tahay sababta loo weeraray xildhibaanada ku shiraayey #SYL Hotel? Yaa diiday inay warbaahinta soo tabiso wixii ka dhacay SYL Hotel? Ha Wiqleyso!
Somaliland 17ka Maarso 2024 Faahfaahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dhacdo argagax leh oo xalay ka dhacday gudaha magaalada Burco ee xarunta gobolka Togdheer, taas oo ay aad ula yaabeen dadka deegaanka.
Falkan ayaa lagu kala kacay ilmo yar oo dhawaan uun dhashay, kadib markii lagu riday musqusha guri ku yaalla degmada Maxamed Cali ee magaladaasi.
Ciidanka dab-damiska Somaliland oo gurmad ku gaaray goobta ayaa soo badbaadiyay ilmaha yar oo nool, waxaana ay geeyeen isbitaalka guud ee magaalada oo haatan lagula tacaalayo xaaladdiisa caafimaad.
“Ciidanka Dab-demiska magaalada Burco ayaa habeenimadii xalay soo badbaadiyay Ilmo yar oo lagu riday Musqul Degmada Maxamed Cali. Ilaahay mahadii Naftood hurayaasha Ciidanka Dabdemiska ayaa ku guuleystay inay ilmahaas yar ka soo samata-bixiyaan Suuliga isagoo nool, waxaana ciidanku isla markiiba gaadhsiiyeen cisbitaalka magaalada Burco” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.
Horay dhacdooyin kuwaan la mid ah ayaa uga dhacay deegaanada Somaliland, kuwaas oo ay wax ka qabashadooda u howlgaleen ciidanka dab-damiska, sida lagu sheegay qoraalka.
“Marar badan ayaa Dhacdooyin noocan oo kale ah ciidanku caruur kaga soo badbaadiyeen Musqulo lagu riday ama ku dhacay” ayaa lasii raaciyay qoraalka.
Dhinaca kale waxaa farriin loo diray shacabka Somaliland oo laga codsaday inay ciidanka lasoo xiriiraan, haddii ay halis dareemaan.
“Ciidanka Dabdemisku wuxuu bulshada ku wacyigelinayaa dadka falalka noocan ee arxandaradaa ka waantoobaan, tallaabo sharciga waafaqsana la marin doono”. Waxaa kale oo warsaxaafadeedka “Hadii aad la kulanto masiibo dab waxaad soo wacdaa lambarka gurmadka degdega ah ee 990 24 ka saacadood shirkadaha Telesom iyo Somtel”
Si kastaba, dhacdadan ayaa la yaab ku noqotay dad badan oo Soomaaliyeed, waxaana laga hadal haayaa baraha bulshada oo lagu baahiyay sawirrada ilmaha yar oo lagula tacaalayo isbitaalka magaalada Burco.
India 17ka Maarso 2024 Ciidanka badda Hindiya ee ku sugan xeebaha Soomaaliya ayaa soo badbaadiyey 17 shaqaale ah oo saarnaa markabka MV Ruen oo muddo saddex bilood ah gacanta ugu jiray burcad baddeeda Soomaaliya, sida ay baahiyeen ciidaamadda badda ee Hindiya.
Howlgal qaaday saacado badan oo gacan ka hadal ah ayaa waxaa fuliyey Markabka dagaalka ee INSSubhadra oo ay caawinayaan diyaaradaha qumaatiga u kaca iyo kuwa ilaalada ee aan duuliyaha lahayn, sida ay bartooda X ee hore loo oron jiray Twiter ku sheegeen ciidamada badda Hindiya.
Tirada burcad baddeeda ay ciidamada Hindiya ku qabteen howlgalkaas ayay ku sheegeen in ay dhan tahay 35 nin.
Xilliga howlgalku dhacayey markabka ayaa ku sugnaa masaafo 1400 Nautical Miles u jirta xeebta badweynta Hindiya.
Dhinaca kale Puntland ayaa sheegtay inay soo dhaweynayso sida ciidamada Hindiya ay xeebahaas ugu fuliyeen howlgalkii labaad oo ay gacanta ku dhigeen burcad baddeed gacanta ku hayey doonyo iyo Markab ganacsi.
Wasiirka dekaddaha iyo gaadiidka badda ee Puntland, Axmed Yasiin Saalax oo la hadlay BBC ayaa sheegay in howlgalkaasi uu u quus gooyey cid walba oo damac kaga jiray sida uu hadalka u dhigay dib u soo nooleeynta falalkii burcad baddeeda.
“Waxaa hadda dhamaantood lagu hayaa Markab dagaal oo ay leeyihiin ciidamada badda ee Hindiya, markabkii ayaa waxyeelo ka gaartay dhanka qolka laga hago ka dib rasaastii ay muddada dheerayd is dhaafsanayeen burcadda iyo ciidamada Hinidya, isagana hadda waxaan xogta aan helnay sheegeysaa in farsamayaqaano ka howlgali doonaan, sida ugu dhaqsaha badana uu sii wadan doono safarkiisa” ayuu yiri Wasiirku.
Markabkaan oo lagu magacaabo MV Ruen, ayaa laga leeyahay dalka Bulgaariya, balse ku gooshayey calanka dalka Malta, kaas oo burcad baddeed Soomaali ah ka soo afduubeen biyaha caalamiga ah dhammaadkii sanadkii 2023-kii.
Muqdisho 17ka Maarso 2024 Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud iyo Ra’iisal Wasaaraha Xukuumadda Xamza Cabdi Barre ayaa qorsheynaya in tallaabo laga qaado xubno ka tirsan dowladda si looga jawaabo weerarkii Al-Shabaab ay ku galeen Hotel SYL.
Labada mas’uul ayaa tan iyo weerarka qaaday tallaabooyin ay ka mid yihiin inay dhaawacyada ku booqdeen isbitaalka Erdogan oo la dhigay dad ay ka mid yihiin yihiin xildhibaano, afhayeenka xukuumadda, Farxaan Maxamed Jimcaale iyo Xoghayaha Guud ee Maamulka Gobolka Banaadir, Faysal Caraale Afrax.
Dhanka kale Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo kormeer ku tegay Xarunta Hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka (NISA) ayaa Saraakiisha ka dhageystay warbixin horudhac ah oo ku aaddan xogta weerarka.
Wararka ayaa sheegaya in laamaha ammaanka ay wadaan baaritaano ay ku ururinayaan sida uu weerarka u dhacay iyo sida ay Shabaabkii weerarka soo qaaday ku soo gaareen SYL Hotel, oo ku yaalla goob amnigeeda si weyn loo ilaaliyo, oo ah xeendaabka Villa Somalia.
Wararka ayaa intaasi ku daraya in labada xafiis ee dalka ugu sarreya ay hay’adaha ammaanka ka doonayaan macluumaad sax ah, si cid loogu ciqaabo dayac amni oo la tuhunsan yahay inuu dhacay.
Weerar la fududeeyey
Waxaa jira tuhun xooggan oo ku saabsan in weerarka ay ku gacan leeyihiin xubno ka tirsan dowladda ama saraakiil ciidan oo fududeeyey, sababtoo ah aagga weerarka ayaa adag in xitaa uu u gudbo qof shacab ah oo aan haysan kaar aqoonsi.
Weerarkan ayaa waxaa ku dhintay saddex askari, halka 27 qof oo kalena ay ku dhaawacmeen, oo isugu jira 18 shacab ah iyo 9 askari, sida uu sheegay afhayeenka Ciidanka Booliska Soomaaliyeed, Korneyl Qaasim Axmed Rooble.
Weerarkan ayaa noqonaya kiisii 4-aad ee ay Shabaabku ku qaadaan hotel ku yaala Muqdisho, tan iyo dib u doorashadii Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud. Hoteeladii ugu dambeeyay ee la weeraray ayaana kala ah Pearl, Villa Rays iyo Xayaat.
Ka dib weerarkii Hotel Xayaat oo dhacay bishii August ee sanadkii 2022, Ra’iisal Wasaare Barre ayaa xilligaasi ku hanjabay in dowladdu ay tallaabo adag ka qaadi doonto kuwa ku guuldareystay in waajibaadkooda ay gutaan.
Ra’iisal Wasaare Xamza ayaa intaasi ku daray in lala xisaabtami doono cid kasta, oo ay ku cadaato inay howsheeda dayacday, isagoona markaasi yiri “Lama aqbali karo in wixii dhacay oo kale nagu soo laabtaan.”
Hadalka adag ee Xamza uu xilligaasi jeediyay oo sidii caadada ahayd aanu ficil muuqdo ka dambayn ayaa keentay in weerarada hoteelada ay halkoodii ka sii socdaan.
Shabaabka ayaa muddo dhowr iyo toban sano ah weeraro ku haya Hoteellada Magaalada Muqdisho.
Dowladihii kala dambeeyay ee dalka soo maray ayaa lagu dhaliilaa inaanay waxba ka baran weerar illaa weerar kale, waxaana dhif iyo naadir ah in cid loo maxkamadeeyo amaba ay xilkeeda ku weydo weerarada abaabulan ee Al-Shabaab.
Si kastaba, Madaxda Qaranka ayaa hadda la eegaya tallaabooyinka ay qaadi doonaan, kolka dhowrka cisho ee soo socdo la soo gaarsiiyo natiijada baaritaanka socda.
African Union 17ka Maarso 2024 Dowladaha Soomaaliya iyo Kenya oo haddana daris ah ayaa haatan si weyn ugu loolamayo hoggaanka sare ee Ururka Midowga Afrika, ayada oo la filayo in doorashada la qabto bisha Febraayo ee sanadka soo socda ee 2025.
Danjiraha Soomaaliya ee Ethiopia Mudane Cabdullaahi Maxamed Warfaa oo si buuxda u metelaya dawladda Soomaaliya ayaa maanta xarunta Midowga Afrika ee Addis Ababa kaga qayb galay kulankii 22-aad ee Golaha Fulinta Ururka Midowga Afrika, kaas oo diiradda lagu saaray doorashada soo wajahan ee hoggaanka sare ee lagu wado inay dhacdo bisha Febraayo ee sanadka 2025.
Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Muritania ahna guddoomiyaha Guddiga Fulinta Midowga Afrika Dr Mohamed Salem Ould ayaa shirkan kusoo bandhigay warbixin dhameystiran oo guddigu soo saaray, taasoo looga hadlay diyaargarowga loogu jiro doorashadan muhiimka ah ee hogaanka sare ee Midowga Afrika.
Soomaaliya oo goor horaba si rasmi ah u shaacisay inay u sharaxan tahay hogaaminta Midowga Afrika ee sanadaha 2025 ilaa 2029 ayaa dhankeeda abaabul xoogan iyo diyaar garow ugu jirta doorashada Midowga Afrika oo dhici doonta bisha Febraayo ee sanadka 2025.
Danjire Warfaa, ayaa shirkan ka jeediyay khudbad dhinacyo badan taabanaysa, isagoo si gaar ah ugu nuux-nuux saday in Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ay rajo weyn ka qabto hanashada hogaaminta Midowga Africa, isla markaana qorshayaasheeda wax qabad uu kamid yahay in la dar-dar geliyo hawlaha loo igmaday Ururka Midowga Afrika iyo sidoo kale xal u helidda xasaradaha ka taagan qaar kamid ah wadamada Afrika.
Sidoo kale waxa uu intaa ku daray in Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ay soo dhoweynayso warbixinta diyaar garowga doorashada ee guddigu soo bandhigay, isagoo tilmaamay muhiimada ay leedahay in haweenka Afrika fursad loo siiyo inay kamid noqdaan hogaamiyayaasha Ururka Midowga Afrika iyo ka qayb galka doorashada soo aadan.
Mudo xileedka hoggaanka sare ee Midowga Afrika ayaa ah afar sano, waxaana la rajaynayaa in doorashada soo wajahan ee Guddiga Golaha Midowga Africa ay dhex mari doonto Dawladaha Soomaaliya iyo Kenya oo ay u kala sharaxan yihiin Fowsiyo Yuusuf Xaaji Aadan iyo Raila Odinga.
Muqdisho 17ka Maarso 2024 Kadib ka bixitaankii ciidamada dowladda ee deegaanada ay Camaara ka mid tahay ee gobolka Mudug, ayay xeeldheerayaasha amniga waxa ay sheegayaan in tallaabadan ay ka dhigan tahay in degmada Xarardheere ay haatan wajahayso halis ka badan intii hore. Waxaa la sheegayaa in Al-Shabaab ay heleen dhul balaaran oo ay ku abaabulaan weerar ay isugu dayaan in ay dib ugu qabsadaan Xarardheere oo u ahayd degmo xeebeed aad muhiim u ah, oo xitaa ay kala soo degi jireen sahayda ciidanka ee meelaha kale uga imaanaysa.
Xarardheere waxa ay ka mid ahayd meelihii ugu muhiimsanaa ee ay Al-Shabaab kala wareegtay sanadkii hore, waxaana la qabtay 16-kii Janaayo, 2023-dii.
Qariiradda hoose oo ay faafisay Majallad Caalami ah oo amniga Afrika ka faaloota (Waxaa soo saara Mac-hadka American Express Institute) ayaa muujinaysa meelaha dowladda ka baxday iyo meelaha halista u ah weerarka.
Imaaraatka oo go’aan laga sugayo
Inkasta oo Imaaraatka joojiyeen mushaaraadkii ay siin jireen ciidamada xasilinta caasimadda iyo guud ahaan kabkii miisaaniyadda kadib weerarkii Al-Shabaab ee Xerada Jeneraal Gordan, ayaa waxa ay hadda wararka sheegayaan in Dubai ay gebi ahaanba ka fiirsanayso dhaqaalihii ay ku bixin jirtay tabobarka, taageerada iyo qalabaynta ciidamada Soomaaliya.
Imaaraadka ayaa sidoo kale la sheegay inaanu ku faraxsaneyn heshiiska ay Muqdisho la gashay Turkey ee baarlamanku ansixiyey, halkii kii Imaaraadka aan xitaa la horgeyn, ayada oo wararku sheegayaan inuu si hoose u diiday.
Lama oga in goaanka Imaaraatka uu saamayn doono kumanaanka ciidan ee ay mushaarka iyo tabobarka siiso ee ku kala sugan Puntland iyo Jubaland.
WARARKA MAANT6ka 15ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa argagixisada Shabaab siiyey kaararka aqoonsiga ee Nabad-Suguda #NISA? Yaase diiday inay waxbaahinta si fiican uga waranto waxa #Muqdisho ka socda? Yaa qarxinaya shacabka #Muqdisho? Yaa diiday inay dhistaan #Maqaamka #Muqdisho? Yaa raba ciidamo calooshood u shaqaystayaal ah inay dalka Soomaaliya keenaam? Maxay Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka u siisay kaararka aqoonsiga raggii Shabaabka weerary Hotel SYL? Yaa shacabka qaldi kara? Yaa Shaabab ah? Yaase Askari ah? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 16ka Maarso 2024 Dowladda Mareykanka ayaa si xooggan u cambaareysay weerarkii kooxda Al-Shabaab ay ku qaaday Hotelka SYL ee magaalada Muqdisho, kaas oo geystay dhaawacyada ku dhawaad 30 qof oo masuuliyiin ay ku jiraan iyo dhimashada saddex askari.
“Waxaan si xooggan u cambaareyneynaa weerarka argagaxisada ku qaaday Hotel SYL ee Muqdisho, waxaan tacsi u direynaa qoysaskii ay ka baxeen dadkii ku geeriyooday weerarkaas, waxaana bogsasho deg deg ah u rajeyneynaa dadkii kale ee ku dhaawacmay,” ayaa lagu yiri qoraalkaan ka soo baxay safaaradda Mareykanka.
Qoraalka ayaa intaas ku sii daray, “Mareykanka iyo Soomaaliya waxay wadaagaan danaha ku aadan kor u qaadida nabadda iyo barwaaqada, waxaana naga go’an in aan Somalia ka taageerno dadaalada looga adkaanayo kooxda Khawaarijta.”
Maanta duhurkii ayaa lasoo afjaray weerar qaatay in ka badan 10 saacadood oo dagaalyahano ka tirsan kooxda Al-Shabaab ay ka fuliyeen gudaha hotelka, waxaana warbaahinta la tusay meydadka afar nin oo weerarkaas fuliyey.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa maanta tegay Hotelka markii lasoo gabagabeeyey weerarka, wuxuuna indhihiisa ku soo arkay wixii ka dhacay halkaas, isagoo u sii gudbay isbitaalka Digfeer oo dhaawacyadii ugu badnaa uu ku booqday.
Ugu yaraan 3 xildhibaan oo baarlamaanka ka tirsan, afhayeenka xukuumadda Farxaan Jimcaale, xoghayaha maamulka gobolka Banaadir Feysal Caraale, Weriye Xasan Cadde iyo Taliyaha Haramcad Cabdixamiid Fanax ayaa ka mid ah masuuliyiinta ku dhaawacmay weerarkii ka dhacay Hotel SYL.
Askar iyo saraakiil joogtay baraha koontorool ee ragga weerarka fuliyey ay soo mareen ayaa xabsiga loo taxaabay, sidoo kale waxaa la helay muuqaalada markii ay gudbayeen raggaas Shabaab-ka ah oo muujinaya qaabkii loo sii daayey.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa galabta deg deg u aaday xarunta NISA, waxaana halkaas lagu siiyey warbixinta, sida ay Shabaab ugu suurtagashay inay soo gaaraan hotelkaas ku yaalla irida laga galo madaxtooyada qaranka.
Muqdisho 16ka Maarso 2024Israa’iil ayaa Jimcihii ansixisay suurtagalnimada weerar lagu qaado magaalada Rafah ee Marinka Gaza, kaas oo halis ku ah rajadii laga qabay in xabbad joojin ay dhacdo, iyadoo la qorsheynayo inay wafdi kale u dirto Qatar si ay wadahadallo ugala hadlaan suurtagalnimada in la gaaro heshiis lagu soo deynayo dadka u afduuban Xamaas.
Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu ayaa sheegay in ay oggolaadeen qorshe lagu weerarayo magaalada, oo ku taal cidhifka dhulka koonfureed ee dhulka la burburiyay ee Falastiin, halkaas oo in ka badan kala badh 2.3 milyan oo qof oo ku nool ay gabaad ka dhiganayaan shan bilood oo dagaal ah.
Xulafada caalamka iyo kuwa dhaleeceeya ayaa ku booriyay Netanyahu inuu joojiyo weerarka Rafah, iyagoo ka baqaya in dad badan oo rayid ah ay waxyeelo soo gaarto. Balse Israa’iil ayaa sheegtay inay ka mid tahay goobihii ugu dambeeyay ee ay ku xooggan yihiin Xamaas oo ay ballan-qaadday in ay baabi’in doonto, dadka degganna laga saari doono.
Washington, afhayeenka amniga qaranka ee Aqalka Cad John Kirby ayaa sheegay in Maraykanku uusan arag qorshaha Rafah, balse uu jeclaan lahaa.
Xamaas ayaa u soo bandhigtay hindise xabbad-joojin ah oo Qaza ah dhexdhexaadiyeyaasha iyo Maraykanka, taas oo ay ku jirto sii deynta la haystayaasha Israel, si loo sii daayo maxaabiista Falastiiniyiinta, kuwaas oo 100 ka mid ah ay ku jiraan xabsi daa’im, sida ku cad soo jeedinta Xamaas oo ay aragtay Reuters.
War qoraal ah oo ka soo baxay xafiiska Netanyahu oo ku saabsan qorshaha weerarka Rafah ayaa lagu sheegay in dalabaadka Xamaas ee ku aaddan sii deynta la haystayaasha ay yihiin kuwo aan dhab ahayn, balse wafdiga Israa’iil ayaa tagi doona magaalada Doxa, marka golaha ammaanka ee xukuumadda Israa’iil ay ka hadlaan mowqifkooda.
Muqdisho 16ka Maarso 2024 Faah-faahino dheeraad ah ayaa kasoo baxaya howlgal culus oo ay maanta ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka ay ka fuliyeen duleedka degmada Xarardheere ee koonfurta Mudug, kaas oo lagu beegsaday Al-Shabaab.
Howlgalkan oo ahaa mid aad qorsheysan ayaa ka dhacay deegaanka Dumaaye, kadib markii ciidamada huwanta ay waddada u galeen saraakiil iyo xubno ka tirsan Al-Shabaab oo ku socdaalayay halkaasi.
Warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda Soomaaliya ayaa lagu sheegay in howlgalkaas lagu dilay saraakiil iyo maleeshiyaad ka tirsanaa kooxda Al-Shabaab
“Howlgalkan ayaa gudaha loogu galay deegaanno ay Khawaarijtu joogtay, iyagoo ku duulaya xogo sirdoon oo si wayn la isugu dubbariday, bartilmaameedka howlgalka ayaa ahaa Horjoogayaal ka tirsan Khawaarijta Mudug iyo Galguduud oo ku lug lahaa weeraro horay uga dhacay goballadaas” ayaa lagu yiri qoraalka.
Sidoo kale waxaa la sii raaciyay “Ciidanka ayaa galay waddo ay ku safrayeen Horjoogayaasha oo xogtooda la hayey, kuwaas oo marayay deegaanka Dumaaye, waxaana halkaas lagu khaarajiyey Horjoogihii ay beegsanayeen, kaas oo ahaa ku xigeenka madaxa Jabhadaha Khawaarijta ee Mudug iyo Galguduud”
Magaca horjoogaha la dilay ayay dowladda ku sheegtay Maxamed Isaaq Aw-raage (Maracadde), waxaana lala dilay sarkaal kale oo ajnabi ahaa iyo 5 xubnood oo ilaalo u ahaa.
“Horjoogaha oo lagu magacaabo Maxamed Isaaq Aw-raage (Maracadde) ayay Ciidamadu u daba socdeen ficiladii uu horay u gaystay iyo kuwa hadda uu qorshaynayay, iyagoo isla goobtaas ku dilay horjooge kale oo Ajinabi ah oo la socday Maracadde iyo Shan-maleeshiyaad ah oo ilaalo u ahaa, waxayna kasoo furteen Hubkii iyo Agab kale oo dagaal oo dhagarqabayaashaasi ay wateen” ayaa mar kale lagu yiri warsaxaafadeedka.
Ciidamada howlgalan qaaday oo markii hore ka baxay Xarardheer ayaa dib usoo laabtay, kadib markii ay soo dileen sarkaalkaas iyo ilaaladiisa.
“Geesiyaasha fuliyay hawlgalkan qorshaysan ayaa si nabad ah dib ugu soo laabtay fariisinkooda oo ahaa degmada Xarardheere ee koonfurta gobolka Mudug” ayaa lagu soo gabagabeeyay.
Howlgalkan ayaa kusoo aadayo, xilli ay haatan Al-Shabaab ay dib u qabsadeen magaalooyin waa weyn oo horay looga saaray, kadib markii ay isaga soo baxay ciidamada, kuwaa soo ku yaalla gobollada dhexe ee dalka.
Muqdisho 16ka Maarso 2024 Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya dhacdo argagax leh oo xalay ka dhacday gudaha Suuqa Bakaaraha ee magaalada Muqdisho, kadib markii si arxan darro loogu dilay aabe daganaa gudaha suuqa.
Marxuumka oo lagu magacaabi jiray Maxamed Axmed Cumar ayaa isaga oo mayd ah laga dhex helay guri ay isaga qoyskiiska ka daganaayeen halkaasi.
Mid kamid ah ehellada marxuumka oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in falkan uu dhacay suxuurtii kadib, isla markaana dilka loo adeegsaday xarig lagu ceejiyay aabahaasi.
“Suxuurtii wuu nabas qabay ka bacdi 20 daqiiqo marka ay kasoo wareegatay ayaa loo imaaday isaga oo xarig lagu dilay oo guriga xagga sare meel laga soo galay ay ka muuqayo” ayuu yiri mid kamid ah ehellada.
Sidoo kale waxa uu tilmaamay inuu jiray shaqsi uu muran kala dhexeeyay, kaas oo ka daganaa bakhaar ganacsi oo uu lahaa marxuumka, sida uu hadalka dhigay.
Waxaa jirta nin ay is haayeen oo dacwo ayaa u socotay bakhaar ayaa nin kaga jiray, wuuna diiday inuu ka baxo” ayuu mar kale yir.
Ninkan oo sii hadlaya ayaa sidoo kale sheegay in aysan aasi doonin marxuumka, ayna ka war sugayaan baaritaan uu sheegay inay wadaan laamaha amniga ee dowladda Soomaaliya.
“Baaritaanka ayaa hadda socdo, mana aaseyno maydka illaa amar dambe” ayuu hadalkiisa kusii daray.
Dhacdadan ayaa qayb ka noqoneyso falal argagax leh oo muddooyinkii u dambeeyay kusoo badanayay magaalada Muqdisho, kuwaas oo saameyn ku yeeshay bulshada.
Si kastaba, waxaa dilkan ka horreeyay mid kale oo isna ka dhacay degmada Wadajir, kaas oo loo gaystay marxuum Cabdinaasir Muuse Dahable oo ka tirsanaa mas’uuliyiinta hay’adda duuliska rayidka hawada, waxaana dilkiisa loo adeegsaday xarig lagu ceejiyay, sida ay sheegeen laamaha ammaanka Muqdisho.
Muqdisho 16ka Maarso 2024 Heshiiska Abiy Axmed iyo Muuse Biixi ee lagu gaaray magaalada Addis Ababa 1-dii Janaayo ee sanadkaan ayaa si weyn ugu hoos dhacay filashadii laga qabay.
Muuse Biixi oo u muuqday nin ay wax badan gacanta ugu jiraan markii uu heshiiska galaayay ayaa waa-cusub u baryay, waxaana Muqdisho xayirtay dhamaan tallaabooyinkii uu isku dayay inuu u qaado dhanka fulinta heshiiska.
Muuse Biixi iyo Abiy Axmed waxay ku heshiiyeen in 30 maalmood gudahood heshiiska looga dhigo mid rasmi ah, Itoobiyana ay ictiraafto Somaliland, laakiin maanta oo 2 bilood iyo dhowr iyo toban cisho laga joogo waqtigii heshiiska la saxiixay wax tallaabo ah oo dhaqan-gal ah lama qaadin.
Dhowr arrimood oo ay Muuse Biixi iyo Abiy Axmed isku dayeen ayaa midkoodna shaqeynin.
1. Fashilkii socdaalkii Hargeysa
Markii koowaad waxaa la isku dayay inuu magaalada Hargeysa tago wafdi sare oo Itoobiyaan ah oo la aaminsan yahay inuu ku jiray ra’iisul wasaare Abiy Axmed, laakiin Muqdisho ayaa qaaday duulaan hawada ah iyada oo celisay diyaarad siday wafdi hordhac u ahaa safarka Abiy Axmed ee magaalada.
Waxaa markaas abuurmatay cabsi ah in Muqdisho u bareeri doonto in diyaaradda Abiy ay hawada ka celisay, taasi oo si weyn u dhaawici kartay sumcada diyaaradda Ethiopian Airlines ee adduunka iyo midda ra’iisul wasaaraha Itoobiya.
Waxaa la sheegay inay Itoobiyaanka heleen xog ku saabsan inay Muqdisho sidaas u diyaar garowday. Safar dhulka ah ayaa laga fikiray si heshiiska dhameystirkiisa macno loogu yeelo, balse Itoobiyaanka ayaa la sheegay inay ka cago jiideen.
2. Soo hormarinta aqoonsiga Somaliland
Midda labaad waxaa la isku dayay in Itoobiya ay soo hormariso aqoonsiga Somaliland, iyadana waxaa ka dhacay culeys iyo dib u gurasho.
Waxaana dhawaan wargeyska Bloomberg ee Mareykanku sheegay inay Itoobiya isku diyaarineyso inay qodobkaasi meesha ka saarto, iyada oo fiirineysa diidmada caalamka iyo mowqifka adag ee dowladda federaalka ah ee Soomaaliya.
Hargeysa kuma farxin dib u gurashada dhanka Itoobiya, laakiin waxay taasi dhinaca kale sawirtay sida uu madaxweyne Xasan Sheekh u shaqeeyay tan iyo markii xiisadda bilaabatay.
3. Isku-deyga wada-hadallada dowladda federaalka
Afar jeer oo kala duwan ayuu ra’iisul wasaaraha Itoobiya damcay inuu la kulmo madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud inta ay xiisaddani taagneyd laakiin dhamaan ma suurta-galin, iyada oo madaxweyne Xasan uu dhamaan ku adkeystay in marka hore Abiy ka laabto is-afgaradkii Addis Ababa.
Abiy Axmed ayaa shirkii Midowga Afrika ee ugu dambeeyay waxa uu ka qirtay in madaxda Kenya, Jabuuti iyo Uganda ka dalbaday inay Xasan Sheekh la kulansiiyaan balse ay diidmada ka timid dhanka madaxweyne Xasan Sheekh.
4. Guul-daradda beesha caalamka ee heshiiska
Midda afaraad waa guul-darada lagala soo kulmay dhanka beesha caalamka. Itoobiya markii ay heshiiskan gashay kadib waxay qaaday olole diblumaasiyadeed oo ay rabtay inay caalamka kaga iibiso xaq ahaanshaha arrintaan.
Laakiin waxay waayeen hal dowlad oo aqbasha. Niyad-jab ayay Addis Ababa ka qaaday diidmada aan kala harka laheyn ee beesha caalamka, waxaana loo sheegay in Muqdisho ka saxan tahay.
5. Isku-deygii Nairobi
Midda 5-aad waa isku deygii asbuucan ee magaalada Nairobi, kaasi oo toddobaadkan dowladda Kenya u kala dab-qaaday laba wafdi oo ka kala socday Soomaaliya iyo Itoobiya.
Waxay isku dayeen Itoobiyaanka in nuxulka koowaad si dabacsan oo isku soo dhawaansho muujineysa loo qoro, iyada oo aan lasoo hadal qaadeyn ereyga “ka noqosho” balse si guud ay qabaan in heshiiska laga laabto.
Laakiin Soomaaliya ayaa diiday inuu hab qoraalka uu sidaas noqdo, waxayna ku adkeysteen dhinacii ka socday Soomaaliya in lagu qoro warqadda inay Itoobiya aqbashay in guud is-afgaradkii laga noqday, taasi oo keentay inay Itoobiyaanka dalbadaan waqti dheeri ah.
Qodobbadan waxay ka dhigan yihiin in tallaabo walba oo Itoobiya iyo Somaliland ay qaadeen tan iyo heshiiskii Addis Ababa in aanay shaqeynin, taasi oo si weyn u dhaawacday dad badan oo laga yaabo inay markii hore heshiiskan fursad beenaad uga dhex jeedeen.
Muqdisho 16ka Maarso 2024 Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, Mudane Xamsa Cabdi Barre iyo xubno ka tirsan golihiisa wasiirada ayaa xalay tegay isbitaalka Digfeer oo la dhigay inta badan mas’uuliyiintii iyo dadkii kale ee ku dhaawacmay weerarkii hotel SYL ee magaalada Muqdisho.
Ujeedada Xamza ee booqashada Isbitaalka Erdogan, ex Digfeer ayaa ahayd si uu ugu kuurgalo xaaladda caafimaad ee mas’uuliyiin iyo muwaadiniin Soomaaliyeed ee ku dhaawacmay weerarkii ay kooxda Al-Shabaab ay habeen kahor ku qaaday hotelkaas oo u dhow xarunta madaxtooyada Soomaaliya.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa intii uu ku guda jiray booqashadiisa ayaa mid mid u dul istaagay dhaawacyada, isaga oo allw uga baryey inuu caafimaad degdeg ah siiyo.
Sidoo kale wuxuu ka waraystay maamulka isbitaalka xaaladaha ay ku sugan yihiin bukaannada iyo dhawaacayada lagu daawaynayo Isbitaalka, islamarkaa uga mahadceliyey dhakhaatiirta Isbitaalka Erdogan shaqada wanaagsan ee ay bulshada Soomaaliyeed u hayaan.
Dhanka kale, waxaa isna isbitaalka tegay ra’iisul wasaare ku xigeenka dalka, Saalax Axmed Jaamac oo soo kormeeray xaaladda dhaawacyada oo ay ku jiraan mas’uuliyiin kala duwan, sida xildhibaano, afhayeenka madaxtooyada iyo xubno ka tirsan maamulka gobolka Banaadir.
“Waxa aan booqday Isbitaalka Erdogan ee magaalada Muqdisho oo lagu dabiibayo qaar ka mid ah dhaawacyada, mas’uuliyiintii iyo muwaadiniintii Soomaaliyeed ee ku wax yeeloobay weerarkii argagixisada Khawaarijta ah ay ka gaysteen hotelka SYL” ayuu yiri Saalax.
Sidoo kalewaxa uu boggaadiyay ciidamada ammaanka soo afjaray weerarka, kadib howlgal saacado badan qaatay oo ka dhacay halkaasi.
“Waxa aan bogaadinayaa ciidanka geesiyaasha ah ee cadowga khawaarijta ah si geesinimada leh uga hor-tagay isla markaana fashiliyay dhagartii ay la maagganaayeen muwaadiniintii iyo masuuliyiintii goobta ku sugnaa” ayuu mar male yiri Mr. Saalax.
Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Waxa aan Allah uga baryayaa inta dhimatay in uu u naxariisto, inta dhaawaca ah caafimaad degdeg ah siiyo”
WARARKA MAANTA 14ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxay tahay sababta uu Madaxweynihii hore Mudane Cabdilaaahi Farmaajo Iyo Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur u rabaan in la saxo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh iyo koox yar oo uu isku wareejiyey? Maxuuse Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Barre u joojiyey heshiiskii shidaalka ee sida qaldan loogu saxiixay shirkad Maraykanka ah oo u shaqaysa sidii burcad oo kale? Maxaase heshiiska shidaalka loo keeni waayey labada aqal si ay u ansixiyaan?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Soomaaliya ayaa xaqiijisay in 99% laga cafiyay deymihii ay ku lahaayeen kooxda Paris Club, taasoo ah tallaabo muhiim ah oo laga gaaray dadaallada uu dalku ku doonayo inuu dib ugu biiro nidaamka maaliyadeed ee caalamiga ah. Waddamo ay ka mid yihiin Maraykanka, Japan iyo Ruushka oo katirsan naadiga Paris Club, ayaa kansalay in ka badan 2 bilyan oo dollar oo kamid ah deymihii lagu lahaa Soomaaliya, sida lagu sheegay warbixin ay soo saartay Paris Club oo ah hay’ad ka tirsan wasaaradda maaliyadda ee Faransiiska oo xoghayn u ah dalal badan oo deyman bixiyayaal ah.
Soomaaliya oo lagu lahaa in ka badan $4.5 bilyan oo deyn ah ayaa laga cafiyey dhammaan deymahaas ka dib markii bishii December 2023 la gaarey hindisaha deyn cafinta oo ay kormeerayeen Hay’adda Lacagta Adduunka (IMF) iyo Bangiga Adduunka.
“Deyn bixiyayaasha Naadiga Paris waxa ay soo dhaweeyeen go’aanka Soomaaliya ee ah in ay sii waddo hirgelinta istaraatiijiyad dhameystiran oo lagu dhimayo farqiga deymaha iyo barnaamijka dib-u-habeynta dhaqaalaha si loo abuuro aasaaska kobac dhaqaale oo waara oo loo dhan yahay,” ayuu yiri Naadiga Paris.
Waddamada la isku yiraahdo Paris club, ayaa Soomaaliya ku lahaa in ka badan 3.1 billion oo doolar.
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Weriye Cabdikariin Axmed Bulxan oo ahaa weriye caan ah oo muddo dheer ka howlgali jiray gobolka Galgaduud, ayaa lagu dilay degmada Caabudwaaq ee gobolka Galgaduud. Nin hubaysan oo ilaalo ka ahaa xarunta lagu quudiyo carruurta agoomaha, ayaa xabbad madaxa uga dhuftay weriyaha oo sidoo kale madax ka ahaa isla xarunta lagu dhex dilay.
Dhaawac halis ah oo kasoo gaaray dhinaca madaxa ayuu xalay u geeriyooday.
Lama oga sababta loo dilay weriyaha, hase ahaatee warar aanu helnay waxay sheegayaan inuu jiray muran dhexmaray weriyaha iyo ninka ilaalada ka ahaa xarunta uu falku ka dhacay.
Cabdikariin Axmed Bulxan oo Cabudwaaq uga soo warami jiray warbaahinta dowladda Soomaaliya, ma ahayn wariye kaliya, sidoo kale wuxuu caan ku ahaa howlaha samafalka iyo nabada ee Caabudwaaq iyo guud ahaan degaanada Galmudug.
Ururka saxafiyiinta Soomaaliyeed ee NUSOJ ayaa ku baaqay in si degdeg ah caddaaladda loo horkeeno dambiilaha falkaas geystay.
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Heshiiska millateri ee Soomaaliya iyo Imaaraadka Carabta ay qalinka ku duugeen bishii Febraayo ee sanadkii hore 2023-ka ayaa waxaa kasoo baxaya xogo xasaasi ah oo la xiriira qodobada heshiiska.
Sida ay baahisay Middle East Eye oo heshay nuqullada heshiiskan, ayaa waxa uu ogolaansho u siinayaan Imaaraadka in uu isticmaalo dekedaha dhulka, badda iyo garoomada diyaaradaha ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, iyada “oo uu xaq u leeyahay” inuu ka sameysto saldhigyo ciidan iyo tababaro si uu hawlihiisa u sii wato.
Sidoo kale waxaa u dhigayaa heshiiskan aan lala wadaagin Soomaalida, in gebi ahaanba xasaanad la siiyay ciidamada Imaaraadka ee ku sugan gudaha Soomaaliya.
“Dhamaan dadka ka shaqeeya heshiiskan waa in la siiyaa ilaalin iyo xasaanad ka dhan ah masuuliyad caalami ah, sharci ama maamul gudaha Soomaaliya,” ayuu si cad u qeexaya heshiiskan.
Tan ayaa ka dhigan in saraakiisha Imaaraadka aan lagu soo oogi karin habraac heer qaran ama caalami ah ama xataa dacwad iyo codsi xukun oo iyaga ka dhan ah.
Qodobkan ayaa ah midka ugu yaabka badan, islamarkaana aysan halistiisa ku baraarugsaneyn sida muuqata dowladda federaalka Soomaaliya ee uu hoggaamiyo madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
Xukuumadda Abu Dhabi ayaa xoriyad dhaq-dhaqaaq ku leh gudaha Soomaaliya tan iyo markii la ansixiyay heshiiskan, ayada oo Imaaraadka uu bilaabay in gudaha dalka ay ka dhistaan saldhigyo cusub, taasi oo sare u qaadeysa shakiga iyo halista amni ee laga qabo heshiiskan.
Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa horay u burburisay heshiis noocaan oo kale ah oo Imaaraadka kala dhaxeeyey, xiligii uu talada dalka hayey Farmaajo, balse hadda waxaa dib usoo celisay dowladda Xasan Sheekh.
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamza Cabdi Barre ayaa si adag uga horyimid heshiis dhawaan lala galay shirkad Mareykan ah oo lagu magacaabo Liberty Petroleum.
Heshiiskan uu diiday ra’iisul wasaare Xamza ayaa waxaa shirkaddan Mareykanka ah la saxiixday Wasiirka Wasaaradda Batroolka iyo Macdanta Soomaaliya Cabdirisaaq Cumar Maxamed.
“Waa in aad deg deg u hubiso dhamaan heshiisyada (PSA) dhawaan lala galay Shirkadda Liberty Petroleum aad dib ugu soo celiso hanaanka sharci, adigoo u hudbinaaya guddiga isku-dhafka wasaaradeed ee bixinta qandaraasyada (IMCC), si ay uga gutaan waajibaadkooda sharci ee ku qeexan qeybta lixaad ee sharciga iibka iyo qandaraasyada qaranka 2016,” ayaa lagu yiri waraaq ay aragtay Caasimada Online oo xafiiska ra’iisul wasaaraha toos ugu socod siiyay wasiirka batroolka.
Sidoo kale waxa uu wasiirka uga digay dhaqan-gelinta heshiisyadaasi (PSA) illaa guddiga isku-dhafka wasaaradeed ee bixinta qandaraasyada ay ka gutaan waajibaadkooda sharci.
“In heshiis (PSA) kasta oo aan soo marin hanaanka sharci uu yahay mid waxba ka jirin,” ayaa lagu yiri waraaqdan kasoo baxday xafiiska ra’iisul wasaaraha oo sidoo kale Og laga siiyay Hanti-dhowtka Guud ee Qaranka, Xubnaha Guddiga Isku-dhafka ah, Wasiirka Maaliyadda iyo Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.
Shirkadda Liberty Petroleum ayaa wasiirka batroolka u saxiixay saddex baloog oo ku yaalla gudaha Badda Soomaaliya, iyada oo loo marayo qeybteeda Petro Quest Africa, Liberty Petroleum waxay sahamin doontaa Blocks 131, 190 iyo 206, sida lagu yiri heshiiska uu ka horyimid ra’iisul wasaare Xamza.
Si kastaba, Soomaaliya ayaa horey heshiisyo shidaal baaris iyo soo saaris ula gashay shirkado iyo dowlado ay ugu dambeysay Turkiga, iyada oo weli aan la bilaabin qodista ceelasha goobaha la cayimay.
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullahi Farmaajo ayaa khudbad muuqaal ah oo la sii duubay oo warbaahinta lala wadaagay maanta kaga hadlay dastuurka Soomaaliya, oo wax ka beddelkiisa iyo dhameystirkiisa uu hadda horyaallo baarlamaanka Soomaaliya.
Farmaajo ayaa sharaxaad dheer ka bixiyey qodobada wax laga bedelayo ee dastuurka, isagoo sheegay in hanaanka ay dowladda Xasan Sheekh wax u rabto aysan wax dan ah ugu jirin umadda Soomaaliyeed.
Sidoo kale Farmaajo ayaa sheegay in hadii sidaan wax lagu sii wado ay taladu ka bixi doonto gacanta Soomaalida oo caalamku uu soo farogeli doono arrimaha dastuurka.
“Hadii ay dowladdu ka joogi weyso sida ay wax ku wado, caalamkuna soo farogelin waayo arrintaan, waxay noqoneysaa in qof kasta uu u laabto tuuladiisii,” ayuu yiri Madaxweynihii hore Farmaajo.
Sidoo kale wuxuu ku dooday in ajendaha dhanba uu qaldan yahay oo waxa socda aysan aheyn dhameystir ee dastuur bedel ay yihiin, isagoo tusaale u soo qaatay cutubka 4-aad oo maalmahaan doodiisa ay ka socoto kulamada baarlamaanka.
Cutubka 4-aad ayaa dhigaya in dalka laga bedelo nidaamka hadda lagu maamulo ee baarlamaaniga ah, iyadoo loo guurayo hanaan madaxweyne iyo madaxweyne ku xigeen ah.
Muuqaalka Farmaajo oo soconaya in ka badan 10 daqiiqo ayaa wuxuu ku dalbaday in dowladda Xasan Sheekh ay ka joogto halka ay u jaheyneyso dalkaan, wuxuu ka digay dhibaatooyin ka dhalan kara, hadii qorshahaani hir-galo.
Qaar ka mid ah siyaasiyiinta Soomaaliya, oo uu ku jiro madaxweynihii hore Shariif Sheekh Axmed iyo Ra’isul Wasaarihii hore Xasan Cali Kheyre, ayaa sidan oo kale horey uga soo horjeestay hannaanka socda ee wax ka bedelka iyo dhameystirka Dastuurka.
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Taliyaha Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed S/Gaas Ibraahim Sheekh Muxudiin ayaa maanta Midowga Yurub kala wareegay Gaadiid dagaal oo loogu tala galay Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed.
S/gaas Ibraahim Sheekh Muxudiin ayaa mid mid u kormeeray gadiidkaan Gaashaman oo loogu tala galay Guutada 14 October ee ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed.
Munaasabadii lagu wareejiyey gaadiidkaan waxaa goobjoog ahaa Taliyaha Guutada 14-ka October ee G/Dhaxe Nuur Maxamed Gaabow (Nuur Farey).
Gaadiidkaan ayaa loogu tala galay halkaas guuto oo ka howlgasha gobolka Shabeellada Hoose, fadhigeeda ugu weyna uu yahay magaalada Marka.
Guutada 14-ka October ayaa ka mid ah geesiyaasha xoogga dalka ee Howlgalka adag ee ka dhanka ah Argagixisada ka wada gobalkaas Sh/Hoose, waxayna hadda heleen gaadiid u daboolaya baahiyo badan oo ay qabeen.
Waxaa xusid mudan in guutooyin badan oo ka tirsan ciidanka xoogga dalka ay gaadiid la’aan yihiin, haba ugu daraadeen ciidanka lagu soo tababaray Eritrea oo weli aan helin gaadiid ku filan, si ay u gaaraan gobollada fog fog ee Shabaab ka dagaalamayaan.
Sidoo kale gadiid badan ayey Shabaab ka gubeen ciidanka xoogga, gaar ahaan GorGor, dagaaladii ugu daraa ee gaadiidka lagu gubay waxay ka kala dhaxeen Caad, Cowsweyne, Ruun-nirgood iyo Galcad.
Muddo sanad gudihiis ah gaadiidkii ugu badnaa ayay dowladdu ku weysay dagaalka, iyadoo markii horaba ay jirtay gaadiid yari oo dalka ay saareed cunaqabateyn dhanka hubka ah oo dhawaan laga qaaday Soomaaliya.
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Dagaalka ka dhanka ah argagixisada joogta Soomaaliya ayaa hakad ku jiray dhowrkii bilood ee lasoo dhaafay, wallow ay dhowr jeer ay duqeymo fuliyeen ciidanka dowladda iyo saaxiibada caalamiga ah, haddana ma jirin dagaal qorsheyn oo ciidanka xoogga dalka qaadeen dhowrkii bilood ee lasoo dhaafay.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kasoo laabtay furimaha dagaalka waxaana uu si weyn ugu mashquulay dastuurka iyo xiisadda Itoobiya ee la xiriirta badda.
Inkasta oo madaxweynaha loogu garaabi karo arrinta Itoobiya oo shaqo bogaadin leh ka qabtay haddana wararka maalmihii tegay ka yimid deegaanada Caad, Camaara iyo Bacaadweyn ma ahan kuwa farxad galinaya shacabka Soomaaliyeed, gaar ahaan dadkii ehelkoodii iyo saaxiibadoodii ku waayay qabashada deegaanadaas.
Saddexdaan magaalo oo Galmudug ka tirsan ayaa dib looga soo laabtay, iyada oo goobaha qaar laga soo baxay dagaal la’aan. Kasoo bixidaan ma ahan kamana dhigna inay argagixisada soo xoogeysatay ee waa jiritaanka tabashooyin ciidanka dhexdooda ah oo la xiriira dhaqaale, hoggaan xumo iyo siyaasad.
Galmudug oo bishaan November ee sanadkaan doorasho loo balansan yahay ayuu la dagaalanka argagixisada ku damay.
Saraakiil ciidan ayaa laga soo xiganaya in ciidankii Macawiisleyda deegaanka ay waayeen gunadii ay heli jireen, waxaa kale oo la duray wada-shaqeynta dhinacyada, waxaana batay gacmaha arrinta ciidanka iyo dagaalka ku lugta leh.
Maamulka Galmudug, ganacsato, madax ciidan, xubno xilal ka haya dowlad dhexe ee Soomaaliya iyo siyaasiyiin daneynaysa doorashada soo socota ee Galmudug waxay siyaabo kala duwan ugu lug yeesheen howl-galladii ka socday deegaanada Galmudug, waxaana isku dhex yaacas keenay inuu dagaalka dhaqaaqi waayo, ugu dambeyna magaalooyin lasoo banneeyo.
Weli argagixisada ma itaal badna, madaxweyne Xasan Sheekh waxaa laga rabaa inuu badbaadiyo dhiiggii, dhaqaalihii iyo go’aankii umadda Soomaaliyeed ee dagaalka argagixisada lagu bixiyay, si gaar ah reer Galmudug oo dagaalka wax badan u huray.
Mid kamid ah waxyaabaha fashilka keenaya balse uu xalkooda fudud yahay waa gacmaha badan. In howl-galkan uu yeesho hal talis, hal maaliyad iyo qorshe ayaa daawo u ah dayaca maanta muuqda, sida ay sheegeen saraakiil ciidan oo reer Galmudug ah.
Dadka deegaanka waxay baddi weli u muuqdaan inay daacad ka yihiin dagaalka, laakiin dagaal waa qorshe, dhaqaale iyo aragti, waana in dowladda dhexe laga arkaa ahmiyad gaar ah.
Dadka waxay aaminsan yihiin in Madaxtooyadda Soomaaliya uu dastuurka kala muhiimsanaaday la-dagaalka argagixisada. Horey wuxuu madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud u sheegay in aanay Soomaaliya waxba u qabsoomi karin, horumar iyo dawladnimana aan laga shaqeyn karin illaa laga adkaado argagixisada.
Laakiin sida hadda loo shaqeynayo waxay kasoo horjeeda hadalkii hore ee madaxweynaha. Waxaa hortaalla madaxweyne Xasan Sheekh inuu dhab u qaato ficiladii dhacay 72-dii saac ee lasoo dhaafay ee looga soo baxay magaalooyinkan, oo uu ka hortago in aanay tallaabada noocaas ah faafin, qorshe cusubna uu la yimaado dibna u jiheeyo dagaalka, umaddana uu si ficil ah ugu caddeeyo inuu dagaalka wax walba uga muhiimsan yahay.
Haddii aan taas la aadin oo madaxweynaha uusan dib u curin dareenka dagaal ee ciidanka iyo shacabka waxaa jirta cabsi ah inuu si guud uu howlgalka u fashilmo.
Galmudug 14ka Maarso 2024 Taliyihii hore ee qeybta 21-aad ee ciidanka xoogga dalka Xasan Jaamici ayaa faahfaahin ka bixiyey qaabkii ciidamada looga soo saaray furimihii dagaalka ee Camaara iyo Bacaadweyne.
Taliye Xasan ayaa sheegay in isagoo wata 100 askari iyo gaadiid dagaal uu muddo sanad ku dhow ku sugnaa deegaanada laga soo baxay, intaasna uusan wax tixgelin ah ka helin masuuliyiintii dowladda u qaabilsanaa aaggaas.
Xasan Jaamici ayaa sheegay in howlgalka uu uga qeyb qaadanayey is xilqaan, maadaama deegaanada la xoreynayey ay cidiisu degto, balse wuxuu sheegay in joogitaankiisa ay dhibsadeen ssraakiisha ciidanka xoogga dalka iyo dad kale oo magacyadooda uusan shaacin.
Jaamici ayaa sheegay in maalmo ka hor uu go’aansaday inuu soo booqdo reerihiisii, maadaama muddo sanad ku dhow uu joogay furimaha dagaalka, balse wuxuu sheegay in ciidamadii dowladda oo cod dagaal ku soo qaaday aysan jirin ay isaga soo baxeen deegaanadaas, isla markaana loo baahan yahay in la baaro sababta.
Sidoo kale Taliye Xasan Jaamici ayaa tirsanaya hadalo ui dhibsaday oo dhowr jeer ka soo gaaray saraakiil sare oo Taliyaha xoogga uu ka xusay iyo madax kale, “Xitaa mar waxay dhaheen Xasan Jaamici waa Shabaab, heer ay Shabaab igu tilmaamaan ayey gaareen, iyagoo dano gaar ah ka leh,” ayuu yiri.
Taliye Xasan ayaa sheegay in mar Taliyaha xoogga la weydiiyey saraakiisha hoggaamineysa ciidamada qaranka iyo kuwa deegaanka uu ka reebay oo si cad uu u yiri “Jaamici aniga iima joogo halkaas.”
Xasan Jaamici ayaa ku dooday in raggii dowladdu u xil-saartay shaqada ay dayaceen oo Muqdisho ay isaga soo laabteen mar hore, balse isagoo aan xil heyn uu dhabar adeygay oo in ka badan 7 bilood uu joogay furinta.
“Ciidanka waxaa furimaha kasoo saarey ragga lacagtii Ciidanka ku cunaya mukeyfka Xamar ee hadana noogu daray inay dacaayadaha naga fidiyaan,” ayuu yiri Taliye Xasan Jaamici.
Muqdisho 14ka Maarso 2024 Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa “dacaayad” ku tilmaamtay warar sheegaya in uu hakad ku yimid mushaarka qaar ka mid ah ciidamada dawladda, sababo la xariira in mid ka mid ah dalalka shisheeye ee ciidamada Soomaaliya ka caawin jiray mushaarka uu joojiyay lacagihii kaalmada ahaa ee uu bixin jiray.
Warbaahinta qaar ayaa qortay in xidhiidhka Imaaraadka iyo Soomaaliya uu hoos u dhacay, kadib markii dowladda Soomaaliya ay heshiish difaac la gashay waddanka Turkiga oo ciidamo u tababaraayay Soomaaliya muddo sannado ah.
Hase yeeshee, wasiir ku-xigeenka warfaafinta Cabdiraxmaan Yuusuf Al-Cadaala, ayaa beeniyey wararkaas. Inkasta oo uu wasiirku ka gaabsaday in uu si gooni ah uga hadlo warka la xiriira in dawladda Imaaraadku jartay deeqdii ay bixin jirtay, hadana waxa uu sheegay “in ciidamadu xuquuqdoodii ay helaan”.
Heshiiskaan Turkiga uu la galay Soomaaliya ayaa dhigaya in 10 sanno uu Turkigu ilaalin doono xeebaha Soomaaliya, ciidamo badeedna u dhisi doono Soomaaliya. Heshiiskaas oo ka koobnaa mid dhaqaale iyo difaaca ayaa sidoo kale waxa ay Soomaaliya ay heshiiska dhanka ka faa’iideysiga kheyraadka badda la saxiixatay dawladda Turkiga.
Soomaaliya waxay heshiishyo difaac la gashay, Turkiga, Imaaraadka Carabta, Sucuudiga iyo Uganda. Balse waxaa wadamada badani loolan ugu jiraan shidaalka Soomaaliya oo ay dawladdu sheegtay in la soo saari doono dabayaaqada sanadkaan 2024 ta, markii ugu horeysay.
Dhanka kale dawladda ayaa beenisay in dhaqaale xumo ku dhacday darteed ay ciidamada ku sugan furimaha dagaalka ee Galmudug isaga soo baxeen saldhigyadoodii.
Qaar ka mid ah ciidamada oo warbaahinta la hadlay ayaa sheegay in lacagihii ay heli jireen qayb laga jaray, balse inteeda badan ay helaan oo u soo dhacdo.
Wasiirka ku xigeenka Wasaaradda Warfaafinta Soomaaliya Cabdiraxmaan Yuusuf Al-Cadaala ayaa sheegay in aysan jirin ciidan laga jaray mushaar.
“Hal askari oo ka tirsan ciidanka Soomaaliyeed oo aan mushaarkii loogu talo galay qaadanin ma jiro, dhammaan ciidamadu mushaarkoodeey qaateen – wax iska beddelayna ma jiro” ayuu yiri Cabdiraxmaan Yuusuf.
Ciidamada kasoo baxay furimaha oo ay ku jiraan kuwa Macawiisleyda oo ka garab dagaalama ciidamada Soomaaliya ayaa sidoo kale sheegay in ay dayac ku muteen furimaha dagaalka, ayna jirin cid dhiirigelisa, sidaas darteedna ay qasab noqotay in ay banneeyaan dhulkii ay ku sugnaayeen.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa 18 bil ka hor ku dhawaaqay inay dawladiisu bilaabeyso dagaal ka dhan ah al Shabaab, kaas oo ka dhaca bartamaha iyo koonfurta Soomaaliya.
Kadib guulo hordhac ah oo ay gaareen ciidamadu kuwaas oo ay kula wareegeen deegno badan, ayaa waxaa dadka u dhuun daloola arrimaha ciidamada ay muddo sheegayeen in ciidamada dawladda ay xajin la’yihiin gacan ku haynta meelaha ay qabsadeen.
Camaara iyo Bacaadweyn oo ay ciidamada dowladda Soomaaliya kuwa Galmudug iyo Macawiisleyda isaga baxeen ayaa dib waxaa u qabsaday ururka Alshabaab, sida ay baahiyeen kooxdu.
Ururka al Shabaab ayaa mid ka mid ah weeraradii ugu adkaa ee ay ka gaystaan furimaha, waxa ay ku qaadeen ilaa todobo saldhig oo ciidamada dawladda iyo kuwa macwisleyda ay ku lahaayeen deegaanka Caad.
Beledweyne 14ka Maarso 2024 Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay dagaal culus oo u dhexeeyay ciidamada maamulka HirShabelle iyo kuwa kale oo taabacsan maamulka la magac baxay Hiiraan State ee ku sugan gudaha magaaladaasi.
Dagaalka ayaa billowday saqdii dhexe, waxaana illaa iyo hadda uu ka socdaa agagaarka xerad Lamagalaay ee magaaladaasi, halkaas oo ay isku fara saareen labada ciidan.
Goobjoogayaal ayaa innoo sheegay in xalay dagaalkan uu saameyn ku yeeshay dadka deegaanka, isla markaana rasaasta gaartay xaafadaha qaar ee Beledweyne.
Inta la xaqoojiyay waxaa dagaalkan ku dhintay ugu yaraan 2 qof, halka ay ku dhaawacmeen ku dhowaad 5 kale oo isugu jiro dhinacyadii ku dagaalamay halkaasi.
Xaaladda ayaa weli ah mid aad u kacsan, waxaana lasoo warinayaa in ciidamada HirShabelle la’isugu geeyay aagga saldhigga booliska ee magaaladaas, halka kuwa kalena ay joogaan qaybo kamid ah Beledweyne.
Sidoo kale dagaalkan ayaa saameyn ku yeeshay dhaq-dhaqaaqa goobaha ganacsiga iyo isku socodka gaadiidka oo saaka hakad ku jira, sida ay innoo sheegeen dadka deegaanka.
Dhanka kale waxaa haatan billowday dadaallo ay bilaabeen waxgaradka deegaanka oo lagu doonayo in lagu qaboojinayo dagaalka culus ee ka qarxay halkaasi.
Beledweyne ayaa waxaa muddo ka jiray khilaaf dhinaca maamulka ah, kaas oo saameyn ku yeeshay horumarkii gobolka Hiiraan ee bartamaha dalka Soomaaliya.
WARARKA MAANTA 13ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diidan inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho maanta Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diidan in la sameeyo Maxkamadda Dastuuriga ah Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diidan in #Soomaaliya loo sameeyo lacag Soomaali Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa xilal u dhiibay qoysaskiisa iyo caruurtiisa si ay u maamushaan dhaqaalaha dadweynaha iyo dowladda? Yaa raba in dalka la hirgeliyo laba xisbi siyaasaddeed asagoon tagi karin deegaanno dalka kamud ah Madxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa beddeli doonaa Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh Ma Famaajo mise Xamsa? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 13ka Maarso 2024 Hay’adda tayodhowrka Soomaaliyeed ayaa maanta dekeda Muqdisho kusoo bandhigtay todobo konteenar oo bur ah oo dhacay, kaasoo la doonayay in la geeyo suuqyada si dadka looga iibiyo. Hay’addu waxay sheegtay burkaan in ganacsato Soomaaliyeed ay kasoo iibsadeen dalka Turkiga, waxayna sheegtay in bishaan march ay ku xusan tahay waqtiga uu burkaan dhici lahaa.
Agaasimaha kormeerka badeecadaha ee hay’adda tayadhowrka, Maxamuud Cilmi Fiidshe ayaa sheegay in ay joojiyeen in burkaasi uu suuqyada galo, isagoo sheegay in ay ka gudan doonaan masuuliyaddooda.
Maxamuud Cilmi Fiidshe wuxuu uga digay ganacsatada Soomaaliyeed inay ka digtoonaadaan inay badeecado dhacay dalka usoo iib geeyaan.
Wuxuu sheegay dhibaatooyinka caafimaad ee dalka ka jira oo uu Kansarka kamid yahay, inay ka dhasheen cuntooyinka, dawooyinka iyo alaabaha dhacay ee dad ganacsato ahi ay dalka soo galiyaan.
Wuxuu sheegay hay’addu inay ogsoon tahay in daawooyinku dumarku isku qurxiyaan ee dalka lasoo galiyo in ay keeneen kansarka maqaarka ku dhaca.
Wuxuu sheegay dalalka deriska sida Kenya iyo Tanzania in laga mamnuucay daawooyinkaas oo idil.
Muqdisho 13ka Maarso 2024 Dowladda Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa la soo warinaya inay ku jirto maalmo adag oo xaga dhaqaalaha ah. Si guud magaalada caasimadda ah ee ay dowladda fadhiso waxaa laga soo warinaya nooc dhaqaale xumo oo aan waayahan la arag shacab iyo siyaasiba.
Marwalba oo ay dowladda dhaqaale xumo cagaha la gasho waxaa xoogeysta dhibaatada askarta u geysaneyso shacabka. Toddobaadkii tegay laba dhacdo oo dowladda ku lug yeelatay, labadaba waxaa la isku deyay in jeebka shacabka gacanta lala galo.
Mid waa dhacdadii garoonka Aadan Cadde, halkaas oo la diiday inay shacabka dhoofaan illaa tigidhadooda la saaro min $9 dollar. Dhacdada labaadna waa askar lacag raadinaysa oo xoog ku galaaya gudaha Jaamacadaha waaweyn ee ku yaalla magaalada Muqdisho.
Taliska madaxweyne Xasan ee la ciir-ciiraya dhaqaale xumada waxaa loogu baaqay in lagu laabto dhamaan qandaraasyada shaqsiyaadka haystaan ee sida qaldan loo bixiyay, kadibna laga eego dan qaran oo si sax ah looga doodo waxay dowladda ka faa’iideyso iyo waxa lagu celin karo shacabka.
2. Hal abuur xumada xukuumadda
Mid kamid ah sababaha dhaqaale xumada ugu wacan nidaamka madaxweyne Xasan waxaa lagu sheegay hal abuur xumo ka imaaneysa tayada liidata ee xukuumadda.
Xubno kamid ah howl-wadeennada World Bank iyo UN oo diiday in magacooda la xigto ayaa waxay sheegeen in malaayiin dollar oo Soomaaliya loogu tala-galay inay qasnadaha UN-ka iyo kuwa Bankiga Adduunka ku jiraan, laakiin xukuumadda aanay laheyn tayo ay lacagtaasi kula baxdo oo dalka ku geliso, iyada oo loo marayo shaqooyin wax ku ool ah oo dalka iyo dadka wax u tari kara.
Taasi beddelkeeda dowladda waxay ku sumcad beelaysa iibinta dhul dowladeed oo 5 ama 10 Milyan oo dollar laga helayo. In iyada oo mid kamid ah wasaaradahaada ay u taallo 200 Milyan oo dollar oo kaaga baahan fikir iyo shaqo si loo soo dhiciyo in beddelkeeda aad waqti ku lumineysid iibinta dhul dowladeed oo dhowr milyan laga helayo waa hal abuur la’aan iyo tayo xumo kooxdaada ah.
Madaxweyne Xasan Sheekh waxaa la gudboon inuu dib u qiimeeyo guud ahaan xukuumadda, gaar ahaan wasiiradda.
3. Maareynta dhaqaalaha
Dad xogoggaal ah oo dhinaca kalena ka walaacsan dhaqaale xumada haysata dowladda Soomaaliya waxay sheegeen in mid kamid ah dhibaatooyinka ay tahay in si qaldan loo maareeyo intii yareyd ee la haystay, taasi oo haddaan wax laga qaban uga sii dari karta dhibaatada dhaqaalaha.
Madaxweyne Xasan Sheekh iyo nidaamkiisa waxaa la gudboon in xukuumadda la tayeeyo, hal abuur dhaqaale la raadiyo, lacagaha mashaariicda ah ee dowladda ka xayiran xooga la saaro, maareynta dhaqaalaha la hagaajiyo, qandaraasyada lagu bixiyo hab dan qaran ah oo laga dhaafo danaha shaqsiga ah kuwii horena lagu laabto, si ay dowladda uga baaqsato habka sharci darrada ah ee ay u baaraneyso shacabka Soomaaliyeed sida dhacdadii garoonka Aadan Cadde.
UK 13ka Maarso 2024Booliska gobolka Yorkshire ee dalka UK ayaa xaqiijiyey dilka wiil Soomaali ah oo lagu dilay magaalada Sheffield ee gobolkaas.
Booliska ayaa magaca wiilka la dilay ku sheegay Sacad Cali, wuxuuna ahaa 24-sano jir sida qoyska wiilka laga soo xigtay.
Booliska ayaa sheegay in wiilka la dilay korkiisa ay ka muuqdeen dhaawacyo toorey ah oo aad loola dhacay.
Ilaa hadda lama ogaan cidda dishay wiilkaas Soomaaliga ahaa, waxaana socda baaritaan cusub oo boolisku ay wadaan.
Sarkaal sare oo ka tirsan booliska Ingiriiska ayaa la wareegay feylka baaritaanka kiiska dilka ah ee wiilkaas loo geystay.
Sarkaalka oo faahfaahin ka bixiyey kiiskaan ayaa sheegay inay kaliya ogaadeen in Sacad lagu dilay Toorey, balse aan la ogaan cidda dishay, isla markaana ay socdaan baaritaano ay ku dabagelayaan dambiilayaasha.
Sidoo kale booliska ayaa dadka degan magaalada uu dilkaas ka dhacay waxay ka dalbadeen inay booliska la soo wadaagaan wixii macluumaad ah oo ay ka hayaan ama ka helaan dilka Sacad.
Qoyska uu ka dhashay wiilka Soomaaliga ah ee la dilay ayaa booliska ku cadaadinaya in lasoo dembiilayaasha, waxaana bilowday iskaashi lagu baadi goobayo dadkii dilay Sacad Cali.
Puntland 13ka Maarso 2024 Madaxweynaha Puntland Siciid Cabdullaahi Deni ayaa mar kale ka hadlay dagaalladii dhex-maray maamulka Somaliland iyo ciidamada SSC-Khaatumo ee dadka badan ay ku dhinteen.
Deni ayaa sheegay in ummadda Soomaaliyeed ka soo daashey dagaal sidaas darteed loo baahan yahay wada noolaansho iyo deris-wanaag waxaana uu Somaliland ugu baaqey in ay joojiyaan colaada ay u soo abaabuleyso gobolka Sool.
“Waxaa xaqiiqo ah dagaalkii gobolka Soola ka dhacay oo dadka reer Puntland iyo dhamaan SSC is-difaac iyo in ay karaamadooda ilaaliyaan ku dhacay, waxaan ku baaqeynaa in dagaalkaasi aanu mar danbe soo noqon, waxaan ka rajeyneynaa maamulka Somaliland in uu nabadda iyo wanaaga ka shaqeeyo, waxaan diyaar u nahay in cidkasta oo nabad iyo wanaag dooneysa aan la fariisano,” ayuu yiri Madaxweynaha Puntland.
Madaxweynaha Puntland Siciid Cabdullaahi Deni oo ka hadlaayey siyaasadda SSC-Khaatumo ay Puntland ku wajahayso ayaa yiri “Waxa muhim ah in dadka doonitaankiisa la ilaaliyo, SSC-Khaatumo waa xaqiiqo jirta, horey ayaan u sheegnay, waxaan ixtiraameynaa ra’yigooda. Waxaan rajeyneynaa xukuumadda Puntland oo ku dhisan dastuurkeeda iyo qawaaniinteeda oo dhulkii iyo dadkii asaasey ay saldhig u yihiin, haddana deegaankii doona in ay aragti cusub la yimaadaan, dowladda Puntland si degan oo maslaxadda dalku ku jirto ayey u abaareysaa….”
Madaxweynaha Puntand ayaa ku baaqey in colaad laga soo daaley, dhankooda ay is xakameynayaan oo doonayaan wada noolaansho iyo nabad, cidkasta oo nabad dooneysa ay la fariisanayaan.
Muqdisho 13ka Maarso 2024 Ra’iisul wasaaraha xukuumadda federaalka Soomaaliya, Mudane Xamza Cabdi Barre ayaa xalay xafiiskiisa ku qaabilay wasiirada arrimaha gudaha ee qaar kamid ah dowlad goboleedyada, isaga oo kala hadlay arrimo xasaasi ah.
Kulanka oo ka dhacay Villa Soomaaliya ayaa waxaa ka qayb-galay wasiirada 4 maamul goboleed oo kala ah mudane Maxamed Ibraahim Oogle Wasiirka Arrimaha Gudaha ee Jubbaland, Mudane Cabdi Maxamad Jaamac Waayeel Wasiirka Arrimaha Gudaha ee Galmudug, Mudane Maxamuud Axmed Gacal Wasiiru dowlaha Arrimaha Gudaha ee Hirshabelle iyo Cabdisahal Jaamac Maxamed oo ah Wasiirka Arrimaha Gudaha ee maamulka Kumeelgaarka ah ee SSC Khaatumo.
Sidoo kale waxaa wasiiradan horkacayay wasiirka arrimaha gudaha, Federaalka iyo dib u heshiisiinta XFS mudane Axmed Macalin Fiqi oo isna qayb ka ahaa kulanka ka dhacay xafiiska ra’iisul wasaaraha.
Ujeedka kulankan ayaa ahaa mid is xog wareysi ah oo ku aadan wada shaqeynta xukuumadda federaalka Soomaaliya iyo maamul goboleedyada dalka, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay xafiiska ra’iisul wasaaraha.
Mudane Xamza Cabdi Barre oo madasha ka hadlay ayaa sheegay in xukuumaddiisa ay ka go’an tahay horumarinta dalka, si guul looga gaaro yoolalka waa weyn ee la hiigsanayo.
Kulankan waxaa ka horreeyay shir.kale oo u dhexeeyay wasiirada arrimaha gudaha dowlad goboleedyada iyo Axmed Macallin Fiqi, kaas oo loogu nagac daray “Madasha Wadatashiga Wasiirrada ee Hannaanka Qaran ee Dowladaha Hoose Wadajir” waxaana goobjoog ka ahaa Wasiirrada Arrimaha Gudaha ee dowlad goboleedyada Galmudug, Hirshabelle, Koonfur Galbeed iyo Jubbaland iyo Wasiirka Arrimaha Gudaha ee Maamulka Kumeelgaarka ah ee SSC Khaatumo, iyo weliba Agaasimeyaasha Guud ee Wasaaradahaasi.
Dhinacyada ka qayb-galay shirka ayaa ugu dambeyn isafgarad ka yeeshay howlo badan oo hortabin u leh, laguna hormarinayo dowladaha hoose ee dalka.
Soomaaliya ayaa xilligan ku jirta marxalad xasaasi ah oo siyaasadeed iyo mid dhaqaale, waxaana usii dheer dagaalka kooxda Al-Shabaab oo dib u qabsatay deegaano horay looga xoreeyay oo dhaca gobollada dhexe.
Maraykanka 13ka Maarso 2024Taliska ciidamada Mareykanka ee AFRICOM ayaa faahfaahin ka bixiyay howlgal dhanka cirka ah oo ay diyaaradahooda dagaalka 10-kii bishan ay ka fuliyaan gobolka Shabeelaha Hoose.
AFRICOM ayaa shaaca ka qaaday in weerarka ay qaaday kadib codsi uga yimid dowladda federaalka Soomaaliya, ayna ku beegsatay xubno ka tirsan kooxda Al-Shabaab.
Duqeynta ayaa si gaar ah uga dhacday deegaanka Ugunji oo 71 kiilo mitir dhinaca Koonfur Galbeed uga beegan magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya, sida lagu sheegay qoraalka.
Taliska soo soo saaray qiimo hordhac ah oo ku aadab weerarka ayaa sheegay inay ku dileen illaa saddex sarkaal oo ku sugnaa goobta la duqeeyay, baose ma shaacin magacyadooda.
Sidoo kale AFRICOM ayaa intaasi kusii dartay in warbixintooda ay ku xaqiijiyeen in wax khasaare ah uusan gaarin dadka rayidka ah ee ku dhaqan deegaanka la duqeeyay.
Xaaladda ayaa haatan ah mid deggan, inkastoo Ugunji iyo agagaarkeeda si wayn looga dareemay weerarka uu fuliyay Mareykanka.
Maalmihii u dambeeyay ayaa waxaa gobollada Shabeelaha Hoose iyo Jubbooyinka ka dhacayay weeraro is daba joog ah oo lagu beegsanayay maleeshiyaadka Al-Shabaab
WARARKA MAANTA 10ka Maarso 2024 Sir Culus!
#RAMADAAN #KARIIM SOOMALIDA IYO MUSLIMIINTAA ADDUUNKA OO DHAN!
Su’aalaha Maanta: Yaa noqon doona Madaxweyne ku-xigeenka soo socda? Goorma ayaa la dhammeystirayaa dastuurka? Maxay Dowlad Gobaleedyada #Somaliland Iyo #Puntland uga xanaaqsan yihiin heshiiskii ay Dowladda Federaalka la gashay dalka #Turkiga? Yaa diiday inay Soomaaliya loo sameeyo lacag Soomaali? Yaa diiday in dalka lagu dhaqmo dastuurka federaalka? Yaa ilmihiisa u dhiibay xilal kala duwan? Yaa diidan in Soomaaliya si xaq ah loo qeybsado awooda? Yaa diiday inuu sameeyo maxkmadda dastuur ah? Yaa diiday #Maqaamka #Muqdisho?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho 11ka Maarso 2024 Guddoomiyaha maamulka gobolka Banaadir ahna duqa magaalada Muqdisho Yuusuf Xuseen Jimcaale Madaale ayaa amaro adag kasoo saaray xurmeynta bisha barakeysan ee Ramadaan. Guddoomiye Madaale ayaa si gaar ah digniin ugu diray Maqaayadaha iyo Hoteelada ku yaala gudaha magaalada Muqdisho, isagoona faray ineysan furi karin goobaha laga cunteeyo inta lagu guda jiro bisha Ramadaan.
“Bisha Ramadaan waa bil ka duwan bilaha kale waa bil cibaado oo u baahan in la ilaaliyo xormeynteeda Hoteelada iyo Maqaayadaha ku yaala magaalada Caasimada ee Muqdisho waxan u sheegaya ineysan furi karin bishan Ramadaan, sido kale lama arki karo qof sigaar dhuuqaya ama jaad cunaya, Maqayad ama Hotel laga cunteyo oo furan hadii la arko shatiga ayaa lagala wareegaya” ayuu yiri guddoomiye Madaale.
Duqa Muqdisho ayaa sidoo kale uga digay askarta ciidanka dowladda iney ka mid noqdaan dadka ma Soomayaasha ah ee lagu arko wadooyinka Muqdisho, wuxuuna xusay askarigii la arko isagoo sigaar ku dhex cabaya Muqdisho in talaabo adag laga qaadi doono.
“Hada ka hor waxaa dhacday in askari Booliis ah oo ka mid ahaa ciidanka ka shaqeynayay ilaalinta xurmeynta bisha Ramadaan in isagii oo sigaar cabaya la arko, kadib waa la xiray ciidanka Booliiskana waa laga saaray, marka askarta ha feejignadaan oo yaysan noqon bilaa Soon” ayuu yiri guddoomiyaha gobolka Banaadir Yuusuf Xuseen Jimcaale Madaale.
Awaamiirtaan kasoo yeertay guddoomiyaha gobolka Banaadir Yuusuf Madaale ayaa imaaneysa, iyadoo maanta ay tahay maalinta koowaad bisha barakeysan ee Ramadaan oo ay Wasaaradda Awqaafta iyo arrimaha Diinta Xalay waqti dhexe ay shaacisay in bisha laga arkay meelo ka mid ah gudaha dalka.
Muqdisho 11ka Maarso 2024 Hay’adda MF ayaa soo saartay Warbixin ku saabsan natiijada horumarka Maaliyadda Soomaaliya kadib shir qaatay muddo labada toddobaad ah oo ay yeesheen Wasaaradda Maaliyadda iyo IMF Warbixinta IMF kasoo baxday ayaa lagu yiri,” Soomaaliya waxay sii waday horumarinta hannaanka dib-u-habaynta Maaliyadda, waxqabadka fulinta ajanduhuna waxa uu ahaa mid xooggan, dadaalkaas ay Dowladdu sameysay waxa uu sababay in dhaqaaluhu sare u koco iyada oo la filayo in uu gaari doono GDP-ga dalka koror dhan 3.7 Boqolkiiba marka la barbar dhigo 2023 %2.8 boqolkiiba.”
IMF waxay tilmaamtay in maalgelinta tooska ah ee ajnebiga la filayo in ay kor u kacdo, ka dib markii Soomaaliya laga cafiyay $4.5 oo deyn ah, si loo gaaro hindisaha dayn cafinta Waddamada saboolka ah.
Si kastaba ha ahaatee, hay’adda IMF waxay sheegtay inay weli jiraan caqabo maaliyadeed oo ah kuwo wali taagan, una baahan in la xaliya iyada oo ay muhiimad gaar ah leedahay taageerada Saaxiibada Caalamka ee Soomaaliya.
Natiijada Warbixinta Maaliyadeed ee IMF waxa ay ku saleysan tahay dib-u-eegistii lagu sameeyay hannaanka Maamulka Maaliyadda Dowladda ee Saddexdii bilood ee la soo dhafay.
Muqdisho 11ka Maarso 2024 Sii-hayaha wasiirka amniga Soomaaliya, ahna wasiiru dowlaha wasaaraddaas Maxamed Cali Xagaa ayaa qabtay shir jaraa’id, isagoo wakiil ka ah xildhibaanada iyo masuuliyiinta dowladda federaalka ee ka soo jeeda gobollada waqooyi, gaar ahaan gobolka Awdal.
Wasiir Xagaa ayaa si adag uga hadlay dhaqdhaqaaq siyaasadeed oo sida uu sheegay Muuse Biixi uu ka bilaabay gobolka Awdal, sidoo kale wasiirka ayaa farriin adag u diray taliyaha ciidamada Itoobiya, isagoo ka jawaabay hadal ka soo yeeray.
Wasiirka ayaa sheegay in maamulka Muuse Biixi uu bilaabay inuu caburiyo oo xirxiro odayaasha, saxafiyiinta iyo qof kasta oo reer Awdal ah oo lagu tuhmay inuu ka soo hor jeeda qorshaha halista ah ee Muuse Biixi uu badda ku siinayo Itoobiya.
“Xalay magaalada Ceelsheekh waxaa laga soo qabtay cuqaashii diiday inay halkaas tagaan guddi uu Muuse u xil-saartay inay fuliyaan heshiis ku sheegii uu badda ku siiyey Itoobiya,” ayuu yiri Wasiir Xagaa.
Sidoo kale wasiirka ayaa sheegay in dadkii ku noolaa deegaanada ay metelaan ay dareemayaan caburintii ugu weyneed, kadib markii ay diideen qorshaha ciidamada Itoobiya loogu wareejinayo badda, sidoo kale wuxuu sheegay in ciidamada Itoobiya ay aaggaas gaaf wareegayaan.
“Muusow wixii aad ka dagaalantay dadka haku sameynin, waad la socotaa wixii kaa raacay Goojacadde iyo Laascaanood, Muusow wax aad walaalnimo ku weysay xoog ku gaari meysid ee ka jog waxaad faleysid,” ayuu hadalkiisa ku sii daray wasiir Xagaa.
Wuxuu ugu baaqay shacabka Somaliland inay iska dulqaadaan gumeysiga Muuse Biixi, isagoo u balan qaaday in dowladda Soomaaliya ay garab taagnaa doonto oo si dhow ay ula socon doonto dhaqdhaqaaqooda, garabna ay siin doonto.
Sidoo kale wasiirka amniga Soomaaliya wuxuu sheegay in Taliyaha ciidamada Itoobiya uu ku andacooday in hadii ciidamada Itoobiya ay ka baxaan Soomaaliya ay dowladnimadu burbureyso, wuxuuna u diray farriin adag.
“Dowladda Soomaaliya waa isku filan tahay, ciidankeeda ayaa u dagaalamaya oo cadowga ka xoreynaya dalka, taliyahaas waxaan leeyahay taada maarey, ciidamada shisheeye dalka waa ka baxayaan sanadkaan dhamaadkiisa, ciidanka Soomaaliyeedna waa u diyaarsan yahay inuu la wareego amniga qaranka,” ayuu yiri wasiiru dowlaha, ahna sii-hayaha xilka wasiirka amniga Soomaaliya.
Muqdisho 11ka Maarso 2024 War qoraal ah oo kasoo baxay xafiiska Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa waxaa looga hadlay bilashada bisha barakeysan ee Ramadaan oo maanta kow ah, maadaama laga sooman yahay waddamada Islaamka oo ay ka mid tahay Soomaaliya.
Ugu horreyn Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa hambalyo u diray guud ahaan dadka Soomaaliyeed, isaga oo la wadaagay hambalyada munaasabadda bisha Ramadaan.
“Dhammaan shacabka Soomaaliyeed iyo guud ahaan caalamka Islaamka waxaan idiin ku hambalyeynayaa munaasabadda barakaysan ee bilashada bisha Ramadaan” ayuu Xasan Sheekh Maxamuud.
Madaxweynaha ayaa sidoo kale shacabka Soomaaliyeed ka dalbaday laba arrin oo muhiim ah, wuxuuna ka dalbaday inay caawiyaan dadka danta yar iyo inay u duceeyaan dalka, si looga gudbo xaaladaha adag.
“Bisha naxariista iyo dambi dhaafka awgeed, waxaan dadka Soomaaliyeed ku baraarujinayaa in ay u istaagaan taakuleeynta dadkeenna danyarta ah, oo ay badiyaan Rabbi-bariga bishan barakaysan oo dalka iyo dadkaba ugu duceeyaan amni iyo barwaaqo” ayuu mar kale yiri madaxweynuhu.
Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Alle ha inaga aqbalo acmaasha wanaagsan, Ramadaan kariim”.
Dhankiisa ra’iisul wasaare Xamza ayaa hambalyo u diray shacabka “Waxaan hambalyo ku aadan curashada bisha barakeysan ee Ramadaan u dirayaa dhammaan Ummadda Muslimiinta ah, gaar ahaan shacabka Soomaaliyeed.
Sidoo kale wuxuu kusii daray “Waxaan Allaah (SWT) waydiisaneynaa inuu na waafajiyo cibaadada bisha Soon, sidoo kalena uu naga aqbalo”.
Muqdisho 11ka Maarso 2024 Kamaaludiin Daahir Guutaale oo dhowaan loo magacaabay Xoghayaha Joogtada ah ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya ayaa sameeyay ballan qaadkii ugu horreeyay, kadib markii uu Axaddii la wareegay xilkan cusub ee loo magacaabay.
Khudbad uu jeediyay Guutaale ayaa waxa uu ku ballan qaaday in uu la imaan doono hufnaan shaqo, isla markaana uu dardargelin doonno howlaha uu Qaranka Soomaaliyeed u hayo xafiiska.
Sidoo kale waxa uu codsaday in si dhow loogala shaqeeyo mas’uuliyadda culus ee loo igmaday, maadaama ay tahay howl ballaaran oo loo haayo Qaranka Soomaaliyeed.
Dhankiisa Xoghayihii hore ee xilka wareejiyey Maxamed Abuukar Zubeer ayaa isagana sheegay inuu la shaqeyn doono Kamaaludiin Daahir Guutaale, uuna ku garab istaagi doono shaqada, si ay halkeeda uga sii socoto.
Waxaa kale oo uu u rajeeyey in uu Alle u fududeeyo howsha baaxadda leh ee hortaalla Xoghayaha joogtada ah ee xafiiska ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya.
Munaasabadda waxaa sidoo.kale oo goobjoog ka ahaa Wasiiru dowlaha Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Mudane Xirsi Gaani, Agaasimeyaasha, la-taliyeyaasha iyo howlwadeennada xafiiska ra’iisul wasaaraha.
Xamza Cabdi Barre ayaa shantii bishaan Kamaaludiin Daahir Guutaale u magacaabay inuu nuqdo xoghayaha xafiiskiisa, kaas oo sidoo kale horay uga mid ahaa la-taliyeyaashiisa gaarka ah.
Guutaale ayaa sidoo kale horay uga soo shaqeeyay madaxtooyada, isaga oo kasoo qabtay xilal kala duwan, marna waxa uu ka tirsanaa xisbiga Wadajir ee uu hoggaamiyo Cabdiraxmaan Cabdishakuur, walow uu mar dambe isaga baxay.
PUNTLAND 11ka Maarso 2024 Deegaanada Puntland ayaa maanta laga Soomin, kadib markii maamulka uu ku dhowaaqay in xalay deegaanadooda aan laga arkin bilashasa bisha Barakeysan ee Ramadaan, go’aankaas oo ka duwan midka dowladda dhexe, maadaama xalay Muqdisho looga dhawaaqay in maanta ay tahay maalinta 1-aad ee bisha Ramadaan.
Wasiirka Cadaalada Puntland, Maxamed Cabdiwahaab oo ay hareero taagan yihiin qaar kamid ah culimada Garoowe ayaa ku dhawaaqay in aan Puntland laga arag bishii Ramadaan isla markaana ay maanta tahay maalinta 30 aad ee bisha Shacbaan.
Wasaaradda cadaaladda iyo culimada ayaa isku raacay in maanta la dhameystiro bisha Shacbaan, berina la Soomo maalinta koowaad ee Ramadaan.
“Bishii ma sugnaan sidaas daraadeed waxaan isla qaadanay annaga oo ah culimada iyo wasaaradda cadaaladda inay beri tahay Shacbaan, sodonkeedana aan buuxineyno” ayuu yiri mid kamid culimada Puntland.
Go’aanka Puntland ayaa kusoo aaday, ayada oo xalay dowladda federaalka Soomaaliya ay xaqiijisay in maanta ay tahay maalinta koowaad ee bisha Ramadaan, kadib markii culimada wasaaradda awqaafta iyo arrimaha diinta XFS ay Studiyaha Telefishinta Qaranka Soomaaliyeed ku dhaariyeen Jamaal Axmed Mayow oo sheegay in bilashada bisha Ramadaan uu ka arkay degmada Awdheegle ee gobolka Shabeellada Hoose.
Wasiirka awqaafta iyo arrimaha diinta Mukhtaar Roobow Cali (Abuu Mansuur), ku xigeenkiisa iyo guddoomiyaha hey’adda culimada Soomaaliyeed oo kulanka dhaarinta goobjoog ahaa ayaa ku dhawaaqay in berri ay tahay maalinta koowaad ee Soon-qaad.
Sidoo kale waxa uu sheegay in shacabka Soomaaliyeed ay iyagu garowsan yihiin naf hurista ciidanka Ethiopian-ka ah, si ay Soomaaliya ugu naalooto nabad, sida uu hadalka u dhigay Taliyaha guud ee ciidamada Ethiopia.
Ninkan ayaa waxa kale oo uu sheegay in haddii ciidankooda howl-galka nabad ilaalinta ATMIS (ex-AMISOM) u jooga Soomaaliya ay baxaan aysan dowladda federaalka sii fadhiyi doonin Muqdisho.
“Berri hadday ciidamada Itoobiya ka baxaan Soomaaliya uma malaynayo in dowladda Soomaaliya ay fadhiyayso Muqdisho,” ayuu yiri taliyaha ciidamada Itoobiya Birhanu Jula oo ku faanaya in door weyn ku leeyihiin nabadeynta Soomaaliya.
Dhinaca kale, Sacuudiga ayaa isna goor sii horeysay oo xalay ah xaqiijiyay in maanta ay tahay maalinta koowaad ee bisha Ramadaan, ayada oo meelo kala duwan oo Sacuudiga ah laga arkay bisha.
Kadib warka kasoo baxay maamulka Xarameynka ayaa waxaa si rasmi ah taraawiixda looga bilaabay Xaramka, kadib salaaddii Cishaha.
Hadalka Taliye Birhanu ayaa imanaya xilli ay weli taagan tahay xiisadda Ethiopia iyo Soomaaliya ee salka ku haysa heshiiskii badda ee Addis Ababa, wuxuuna sidoo kale kusoo aadaya xilli ciidamada Soomaaliya ay horumar wanaagsan ka sameeyeen dagaalka Al-Shabaab, kaasi oo banaanka usoo saaray tayadooda.
Muqdisho 11ka Maarso 2024 Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa xaqiijisay in berri ay tahay maalinta koowaad ee bisha Ramadaan, kadib markii culimada wasaaradda awqaafta iyo arrimaha diinta XFS ay Studiyaha Telefishinta Qaranka Soomaaliyeed ku dhaariyeen Jamaal Axmed Mayow oo sheegay in bilashada bisha Ramadaan uu ka arkay degmada Awdheegle ee gobolka Shabeellada Hoose.
Wasiirka awqaafta iyo arrimaha diinta, ku xigeenkiisa iyo guddoomiyaha hey’adda culimada Soomaaliyeed oo kulanka dhaarinta goobjoog ahaa ayaa ku dhawaaqay in berri ay tahay maalinta koowaad ee Soon-qaad.
Wasiir Mukhtaar Roobow ayaa shacabka Soomaaliyeed u xaqiijiyey in Isniinta berri ee 11-ka Maarso ay tahay maalinta koowaad ee bisha Ramadaan, kadib markii meel kala duwan dad jooga ay sheegeen inay arkeen bilashada bisha, halka Jamaal Axmed Mayow oo jooga degmada Awdheegle uu ku dhaartay inuu arkay bishii oo galabta dhalatay.
Sacuudiga ayaa goor sii horeysay oo caawa ah xaqiijiyay in maalinta berri ah ay tahay maalinta koowaad ee bisha Ramadaan, ayada oo meelo kala duwan oo Sacuudiga ah laga arkay bisha.
Kadib warka kasoo baxay maamulka Xarameynka ayaa waxa caawa si rasmi ah taraawiixda looga bilaabaya Xaramka, bacda salaada Cishaha.
“Bisha Ramadaan 1445/2024 ayaa laga arkay dalka Sacuudiga!. Ramadaan 1445/2024 wuxuu bilaabmayaa berri, 11 March 2024. Salaada Taraawiixda ayaa ka bilaaban doonta Labada Masjid ee Barakeysan Salaada Cishaha kadib,” ayaa lagu qoraal kasoo baxay Xarameynka.
Labada masjid ee barakeysan ayey salaaddaha Taraawiixdu ka bilaabatay caawa salaaddii Cishaaha kadib.
Dalal uu kamid yahay Sacuudiga ayaa bilaabay galabta raadinta dhalashada bisha Ramadaan ee sanadkan 1445 Hijriyadda, iyada oo xiligaas ay dalbadeen in la baadi goobo bisha, taasi oo ugu dambeyntii si rasmi ah loo xaqiijiyay inay dhalatay.
WARARKA MAANTA 10ka Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa ah Madaxweyne Madaxweyne kale ku yiri xaaskaaga xaaraan ayaad ku fuushaa kadub markii aad siidaysay base yaase xaasaska lae rag ka dishay? Yaa caruurtiisa u dhiibay xilal kale duwan? Yaa dilay Marxuumad Kornayl Ikraan Taxaliil? Yaa dilay xildhibaan Aamino? Yaa dilay Xildhibaan Saado Cali Warsame? Yaa dilay ciidamada kale duwan ee la laayey? Yaa ugu musuqmaasuq badan Soomaaaliya Madaxweyne Mudane Xassan Iyo qoysaskiisa? Yaa heshiisyo kale duwan soo saxiixay oo u sheegin labada aqal? Yaa diidan inay Soomaaliya nabad noqoto? Yaa Dowladda Soomaaliya ka dhigay #NGO? Ha Wiqleyso!
Hirsahbelle 10ka Maarso 2024 Faah-faahino kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay shil diyaaradeed oo goordhoweyd ka dhacay garoonka diyaaradaha magaalada Jowhar ee caasimada maamulka HirShabelle
Wararka ayaa sheegaya in garoonka ay ku dhacday diyaarad nuuca xamuulka qaada, una rarnayd ciidanka ATMIS ee ka howlgalka magaaladaasi.
Ilo wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa Caasimada Online u sheegay in shilka diyaaradda uu yimid kadib markii ay ka baxday dhabaha ay ku ordaan diyaaradaha.
Wararka ayaa intaasi kusii daraya in dadkii saarnaa diyaaradda la badbaadiyay, isla markaana uusan jirin khasaare soo gaaray, marka laga tego burburka diyaaradda.
Sidoo kale waxaa lasoo wariyay in dyaaradda uu dab qabsaday, inkasta oo markii dambe lagu guulaystay in la damiyo dabka.
HirShabelle oo faahfaahin ka bixisay shilkan ayaa sheegtay inay diyaaradda ku timid cilad, kadibna ay ku dhacday garoonka, sidoo kaleena diyaaradda ay wadday saanad ciidan, taas oo kasoo duushay dalka Uganda, sida uu Shabelle TV u sheegay mareeyaha garoonka.
“Diyaaraddaas waxa ay kasoo duushay magaalada Kampala ee caasimada dalka Uganda waxay saanad iyo macallimiin tababar u waday ciidamo dagan garoonka Maxamed Dheere ee magaalada Jowhar” ayuu yiri maareeyaha guud garoonka magaalada Jowhar.
Xaaladda ayaa hadda dagan, waxaana diyaaradda soo dhacday gurmad u sameeyay madaxda gobolka iyo ciidamada ATMIS ee ku sugan halkaasi.
Turkiga 10ka Maarso 2024 Madaxweynaha Turkiga Reccep Tayyib Erdogan ayaa sheegay in doorashada dowladaha hoose ee la qorsheeyay in ay la qabto 31-ka Maarso ay noqon doonto codkiisii ugu dambeeyay, sida ay warisay wakaaladda wararka ee Anadolu.
Erdogan, oo ah siyaasiga casrigan ugu guulaha badan Turkiga, ayaa dalkaasi hogaaminayay in ka badan labaatan sano. Waxa uu ku guuleystay in ka badan 12 doorasho tan iyo 2002-dii, iyadoo Erdogan mar kale madaxweyne loogu doortay shan sano oo cusub doorasho la qabtay bishii May ee 2023-kii.
“Tani waxa ay ii tahay tii u danbeysay sida uu dhigayo waajibaadka sharcigu i siiyay, tani waa doorashadii iigu dambeysay,” ayuu yiri Erdogan.
“Natiijada soo bixi doonta waxa ay noqon doontaa ku wareejinta dhaxalka ee walaalahay hoggaanka igala wareegi doona” ayay ka soo xigatay Anadolu in uu yiri Erdogan.
Dhinaca kale, Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan ayaa ku baaqay in la qabto shir madaxeedka nabadeed oo u dhaxeeya Ruushka iyo Ukraine. Erdogan ayaa dalabkan jeediyay Jimcihii mar uu madaxweynaha Ukraine Volodymyr Zelenskyy kula kulmay Istanbul.
Turkiga oo ah xubin ka tirsan isbahaysiga NATO ayaa isku dayaya in uu isku dheelitiro xiriirka dhow ee kala dhaxeeya Kyiv iyo Moscow. Erdogan ayaa shir jaraa’id oo uu qabtay ka dib kulankii uu la yeeshay Zelenskyy ku sheegay in uu rajaynayo in Ruushka uu aqbalo dalabka Turkiga.
Zelenskyy ayaa bayaan uu soo saaray ku sheegay in uu ka mahadcelinayo taageerada Turkiga. Waxa uu sheegay in uu danaynayo xoojinta iskaashiga labada dhinac, ilaalinta maraakiibta ganacsiga ee marta badda madow, iyo in Ukraine ay wada shaqeyn la yeelato shirkadaha difaaca ee Turkiga.
Muqdiswho 10ka Maarso 2024 Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame oo qoraal kooban soo saaray ayaa si adag uga hadlay dhacdadii garoonka Aadan Cadde ee ka dhalatay dhibaatada loogu gaystay shacab todobaadkii hore ka dhoofayay gudaha garoonka wuxuuna sheegay in haatan laga laabtay u yeertis wasiirka gaadiidka Fardowso Cismaan Cigaal.
Fardowso ayaa saaka looga yeeray baarlamaanka, si wax looga weydiiyo dhibaatadaas, gaar ahaan lacago 9 dollar ah oo lagu soo rogay dadka ka dhoofaya garoonka.
“U yeerid iyo hor imaasho Golaha guud ee Wasiirka Wasaaradda Gaadiidka iyo Duulista Hawada Xukuumadda JFS iyo jawaabidda su’aallo ordaaheedyo sida uu qabo qodobka 69/2 ee dastuurka KMG iyo qodobada Xeer hoosaadka 53/1, 63.” ayaa lagu yiri qoraalka.
Cabdiraxmaan Cabdishakuur ayaa shaaca ka qaaday in haatan la baajiyay u yeerista wasiiradda, taas oo uu ku tilmaamay in dhaawac iyo sumcad xumo ku tahay Golaha.
“In Golaha Shacabka uu si rasmi ah kulan ugu yeero wasiir Xukuumadda ka tirsan si su’aalo looga waydiiyo dhibkii shacabka ay maalmo ka hor kala kulmeen garoonka diyaaradaha iyo lacagihii dulsaarka ahaa, haddana la baajiyo sabab la’aan waxay dhaawac ku tahay sumcadda guddoonka iyo Golaha” ayuu qoraalkiisa ku yiri xildhibaanka.
Sidoo kale waxa uu tilmaamay in si cad loo jebiyay dastuurka iyo xeer hoosaadka u yaalla baraalamaanka ee ku aadan la xisaabtanka Golaha Wasiirada.
“Waxaa si cad loo jebiyey Qodobka 69aad ee Dastuurka iyo 59aad ee xeerhoosaadka Golaha shacabka ee la xisaabtanka Xukuumadda” ayuu mar kale yiri.
Warsame ayaa intaasi kusii daray “Qof dastuurka magansaday,Sharcigana dabiib biday, Oon xeer difaacayn, Awoodaha dulsaarka ah ,Maxaa uga damiin noqon, Mar- hadii rag doobshaa,Guddun daabka haystaan, Jarta meehsay doonaan!”
Arrintaan ayaa kusoo aadeysa, ayada saameyn xoogan ay duulimaadyada gudaha (Local) ee garoonkaAadan Cadde ku yeesheen lacagaha cusub ee lasoo rogay, iyada oo shacab fara badan ku xanibmeen garoonka qeybta Local-ka.
Muranka ugu weyn ayaa u dhaxeeyay wasaaradda gaadiidka iyo shirkaddaha diyaaradaha oo ku saabsan in lacagaha xogta rakaabka lagu kordhiyo qiimaha Ticket-ka iyo in aan lagu kordhin, ayada oo xogta dadka dhoofaya loo dhiibayo shirkad gaar ah, taasi oo iyaduna aad uga soo horjeeda nidaamka amniga iyo kalsoonida dadka dhoofaya.
Somaliland 10ka Maarso 2024 Wasiirka arrimaha gudaha Soomaaliya Axmed Macalin Fiqi ayaa ka jawaabay hadal kaftan u muuqda oo guddoomiyaha xisbiga UCID ee Somaliland Feysal Cali Waraabe uu ka qoray masuuliyiin uu ku jiro Fiqi.
Guddoomiye Feysal ayaa bartiisa Twitterka ku qoray in Axmed Macalin Fiqi, Cabdiraxmaan Cabdishakuur iyo Cabdiraxmaan Odawaa ay soo xirteen dhar ay ‘bililiqeysteen sanadkii 1991-kii markii ay burburtay dowladnimada Soomaaliya.
Feysal ayaa soo qaatay sawir ay maasuuliyiintaan galeen sagaashameeyadii, isagoo yiri “Dharakii Daroodku ka Carareen markii Siyaad Barre ka baxay Mogadishu 1991 Yaye gaashadeen. Kuwaa maanta leh waanu talininan. Waa yeeydi oo Siyaad Barre shiigay. Tuulo ma maamuli karaan.”
Wasiir Axmed Macalin Fiqi oo ka jawaabay hadalka guddoomiye Feysal Cali Waraabe ayaa sheegay in masuuliyiinta Somaliland ay ku mashquulsan yihiin dharka masuuliyiinta dowladda federaalka Soomaaliya.
Balse Fiqi wuxuu sheegay in ayaguna ay ku mashquulsan yihiin sidii ay ugu cadeyn lahaayeen masuuliyiinta Somaliland “beenta ay bulshada u sheegayeen muddo 30 sano ah.”
“Dheriga waxaa kulaylka ka keena waa karka. Faysal Waraabe adna waxaad ku mashquulsan tahay dharkayaga annaguna sidii beentaad sheegaysay 33 sano meesha looga saari lahaa. Weli la isma gaadhin huuno!” Ayuu yiri Fiqi.
Fiqi ayaa ka mid ah masuuliyiinta ay madaxda Somaliland aad u hadal hayaan markii ay ka hadlayaan arrimaha Soomaaliya, maadaama uu xubin firfircoon ka ahaa masuuliyiintii dowladda federaalka u qaabilsaneed wadahadalada Somaliland.
Wadahadaladii Somaliland iyo dowladda federaalka Soomaaliya ayaa fashilmay markii uu Muuse Biixi badda u saxiixay Itoobiya.
Puntland 10ka Maarso 2024 Madaxweynaha Puntland Siciid Cabdullaahi Deni ayaa xalay shaaciyey liiska wasiir ku-xigeenada iyo wasiiru-dowlayaasha ee ka mid noqonaya xukuumaddiisa cusub, maalmo kadib markii uu magacaabay wasiirada. Hoos ka akhriso:
Magacyada wasiir ku-xigeenada cusub
1. Maryan Cismaan Axmed Fangase ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Caddaaladda iyo Arrimaha Diinta.
2. Axmed Maxamed Axmed (Qixiye) ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Amniga iyo DDR-ta.
3. Cabdiraxmaan Khaliif Faarax ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Arrimaha Gudaha Federaalka iyo Dimuqoraaddiyadda.
4. Cabdullaahi Ismaaciil Maxamed ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Maamulka ee Wasaaradda Maaliyadda.
5. Axmed Maxamed Bulxan ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Dakhliga ee Wasaaradda Maaliyadda. 6. Maxamed Xasan Ibraahim ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Qorshaynta iyo Iskaashiga Caalamiga ah. 7. Maxamed Diiriye Gama’-diid ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Waxbarashada iyo Tacliinta Sare.
8. Cabdirashiid Xaaji Jaamac ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Caafimaadka.
9. Cabdulqaadir Maxamed Geyllan ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Hawlaha Guud Gaadiidka iyo Guriyaynta.
10. Faarax Cali Cabdi ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Dekedaha iyo Gaadiidka Badda.
11. Cabdirashiid Shiikh Cali Dhega-Sayn ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Duulista Hawada iyo Garoomada.
12. Siciido Xuseen Cali ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Haweenka iyo Horumarinta Qoyska.
13. Yacquub Maxamed Cabdalle ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Warfaafinta, Isgaarsiinta iyo Dalxiiska.
14. Cabdikariin Maxamed Xasan ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Ganacsiga, Warshadaha iyo Maalgeshiga.
15. Axmed Cartan Maxamed ayaa loo magacaabay Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Xannaanada Xoolaha.
Muqdiswho 10ka Maarso 2024Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay dab xoogan oo saaka aroortii hore ka kacay gudaha Suuqa Bakaaraha ee magaalada Muqdisho, kaas oo illaa iyo hadda lagu howlan yahay damintiisa.
Dabka ayaa waxaa lagu soo warramayaa inuu si gaar ah uga kacay qaybta Cabdalla Shideeye ee suuqa, wuxuuna kusii fiday goobo kale oo horleh.
Qaar kamid ah ganacsatada suuqa oo la hadlay warbaahinta gudaha ayaa sheegay in dabka uu yahay mid xoogan, isla markaana uu gaystay khasaare baaxad leh. Sidoo kale waxaa haatan soconaya gurmad ay wadaan gaadiidka dab damiska dowladda hoose ee Xamar iyo kuwa shirkadda Hormuud oo ku sugan suuqa weyn ee Bakaaraha.
Ma cadda waxaa dhaliyay dabkan, oo saameyn aad u ballaaran ku yeeshay dhaq-dhaqaaqa suuqan oo ah kan ugu weyn guud ahaan Soomaaliya.
Xaaladda ayaa haatan ah mid aad u kacsan, waxaana suuqa gaaray ciidamo ka tirsan kuwa ammaanka oo sugaya amniga, si looga hortago boob loo gaysto ganacsiga suuqa.
Gubashada suuqa Bakaaraha ayaa marar badan soo laa laabatay, dowladduna ma baarto sababta keenta dabka sanad kasta ugu yaraan hal mar ka kaca suuqa Bakaaraha.
WARARKA MAANTA 8da Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa maanta ugu musuqmaasuqa badan Dowladda Soomaaliya Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diiday #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday Soomaaliya in loo sameeyo Maxkamadda Dastuuri ah Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa xaaskiisa saami ka siiyey Hay’addaha Dowladda? Yaa raba inuu dastuurka beddelo Madaxweyne Mudane Xassan? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u shaqaalaha wasaaradaha iyo hay’addaha dowliga uga wada dhigay jifo qabiilkiisa? Yaa shidaa; qodi kara ayadoon ay ogolaan shacabka Soomaaliyeed iyo shirkaddihii hore u haystay qaddaaryo sharci ah oo ay galeen dowladdihii hore ee Soomaaliya? Ha Wiqleyso!
Galmudug 8da Maarso 2024 Sarkaal ka tirsanaa ciidankii lagu soo tababaray dalka Eritrea ayaa caawa lagu duleedka magalaada Camaara ee koonfurta gobolka Mudug, waxaana dilay askar ka tirsan dowladda.
Sarkaalkaas oo lagu magacaabi jiray Mustaf Dhoobshaac ayaa dhawaan loo wareejiyey guutada Abuu-dujaana oo fadhi weyn ku leh magalaada Camaara, wuxuuna ahaa taliye urur.
Qaar ka mid ah aakartii uu xukumayey ayaa caawa difaaca ka baxday, waxayna isku dayeen inay baxsadaan, Taliye Mustaf ayaa isku dayey inuu xaliyo askarta gadooday oo difaacooda uu ku celiyo, balse waxay ku fureen rasaas uu u geeriyooday.
Taliye Mustaf ayaa ahaa L/Xidigle ka mid ah saraakiisha ugu firfircooneed ciidankii lagu soo tababaray Eritrea, waxaana loo wareejiyey guutada Abuu-dujaana oo ah ciidan 3 bilood kaliya lagu soo tababaray dalka Uganda.
Meydka sarkaalkaas ayaa hadda lageeyey magaalada Wisil ee gobolka Mudug, waxaana lagu guul-dareystay in la qabto askartii ka soo baxsatay difaaca ee dishay Taliyahooda.
Taliye Mustaf Nuur Suudi, oo ku magac dheeraa Mustaf Dhoobshaac, wuxuu ka mid ahaa saraakiishii lagu soo tababaray dalka Eritrea ee deegaanada badan ka xoreysay argagixisada, waxaana laga jeclaa gudaha ciidanka, balse caawa ayuu ku baxay gacanta ciidankii uu taliyaha u ahaa.
Ciidanka Abuu-Dujaana, waa hal guuto oo dhawaan lagu soo tababaray dalka Uganda, waxay qaateen koorso yar oo 3 bilood ah, waxaana lagu tilmaamaa ciidan aad u fowdo badan.
Dhowr jeer ayey dileen saraakiishooda, kana soo baxeen furimaha dagaalka, iyagoo gadood muujinaya, sarkaal kale oo taliyaha ay caawa dileen ku heyb ahaa ayay hadda ka hor ku dileen deegaanka Masaajid Cali-gaduud ee gobolka Sh/Dhexe.
Muqdisho 8da Maarso 2024 Madaxweyne Joe Biden ayaa ku dhawaaqay in Maraykanku uu xeebta Gaza ka dhisi doono marin ku meel gaar ah si sahayda gargaarka bini’aadanimo loogu oggolaato in ay si nabad ah u gaaraan dadka rayidka ah ee reer Gaza.
Biden ayaa sheegay in Israa’iil ay qasab ku tahay inay u ogolaato Gaza in la gaarsiiyo gargaar dheeraad ah ,isagoo intaa raaciyay in la hubiyo badqabka shaqaalaha hey’adaha oo aan lagu qaban ama lagu sameyn faragalin ama dagaal.
Madaxweyne Biden ayaa sidoo kale Tel Aviv u sheegay in mudnaanta la siiyo ilaalinta iyo badbaadinta nolosha dadka rayidka ah ee aan wax galabsan .
Dhinaca kale, wafdi ka socda Xamaas ayaa ka dhoofay magaalada Qaahira ee Dalka Masar ,iyadoo sarkaal ka tirsan kooxda uu sheegay in Israa’iil ay fashilisay dhammaan isku daygii dhexdhexaadiyeyaasha ee lagu doonaayay in heshiis la gaaro.
Ugu yaraan 30,800 falastiiniyiin ah ayaa la dilay, 72,198 kalena waxaa lagu dhaawacay weerarrada Israa’iil ee Gaza tan iyo Oktoobar 7, halka tirada dhimashada Israa’iil ee weerarradii Xamaas ay gaareyso 1,139.
Muqdisho 8da Maarso 2024 Hay’adda La Socodka Xasaradaha Adduunka ee ICG ayaa warbixin ay ku qortay ku sheegtay in ma’uuliyiinta federaalka Soomaaliya ay si hoose uga cabanayaan Imaaraatka Carabta, iyaga oo ku eedeynaya in ay lug ku leeyihiin heshiiskii Itoobiya iyo Somaliland.
Warbixinta ayaa sidoo kale lagu sheegay in aragti taas la mid ah ay qabaan diblomaasiyiinta adduunka ee ku foogan arrimaha Soomaaliya.
ICG ayaa dhanka kale dowladda federaalka ku ammaantay in ay aad isu xakamaysay, welina ay xeerinayso wax badan, aysana qaadin wax tallaabo ah kadib go’aankii lagu celiyay diyaaraddii Itoobiya ee weftiga u wadday Hargeysa.
Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre ayaa dhowaan meel fagaaro ah ka sheegay in sababta ay u eryi la’yihiin safiirka, ciidanka iyo diyaaradda Itoobiya ay tahay in ay dhawrayaan xiriirka darisnimo, iyo in aanan dib loo soo faagfaagin cadaawaddii taariikhiga ahayd.
Hay’addan ayaa qireysa in Soomaaliya ay leedahay gacan sareynta diblomaasiyadeed, adduunkana ku qancisay in Itoobiya gardaran tahay.
Warbixinta ayaa lagu sheegay in markii uu Abiy Ahmed xilka yimid uu si weyn ugu ololeeyay in shacabka Itoobiya ee 120-ka milyan ah uu u heli doono bad, isaga oo jeediyay khudbad arrinkaas la xiriirta bishii Oktoobar 2023, hadalkaas oo loo fasirtay in uu Eritrea duulaan ku yahay, balse uu caddeeyay in uusan saas ula jeedin hadalkiisa.
Dowladda madaxweyne Xasan Sheekh ayaa xiriir dhow la laheyd Imaaraadka Carabta tan iyo markii uu xilka yimid, ayada oo dalkaas uu ahaa kii ugu horreeyey ee uu booqday, hase yeeshee tuhunka la xiriira Itoobiya ayaa taas wax weyn ka beddeli kara.
Turkiga Iyo Soomaaliya 8da Maarso 2024 Turkey iyo Soomaaliya ayaa Khamiistii kala saxiixday heshiis shidaal sahmin iyo qodis, ayaga oo sii xoojiyey xiriirkooda kadib heshiiskii difaac ee ay dhowaan galeen.
Heshiiska ayaa beegsanaya keyda shidaalka ee aagga dhaqaalaha badda Soomaaliya, oo aan wax horumarin ah lagu sameyn tan iyo markii ay buburtay dowladdii kali-taliska aheyd ee Soomaaliya 1991-kii. Heshiiska ayaa waxaa sidoo kale qeyb ka ah sahmin dhanka dhulka ah.
Heshiiska ayaa waxaa magaalada Istanbul ku saxiixay Wasiirka Tamarta Soomaaliya Alparslan Bayraktar iyo Wasiirka Batroolka Soomaaliya Cabdirisaaq Cumar Maxamed.
Tallaabadan ayaa imaneysa kadib heshiiskii dhowaan ay saxiixdeen Itoobiya iyo maamulka Somaliland ee waqooyiga Soomaaliya, kaasi oo Addis-Ababa siinaya marin badeed iyo saldhig ciidan badeed. Heshiiskaas ayaa waxaa ku gacan sayray Muqdisho.
Ayada oo laga jawaabayo, ayaa Ankara waxay heshiis difaac badeed oo 10 sano ah la gashay Soomaaliya bishii tagtay, kaasi oo Muqdisho ay sheegtay inuu Turkiga ku waajib yeelayo inay ka difaacdo badda Soomaaliya, argagixisada, burcad badeedda iyo halista dibadeed ee ku xadgudbi karta madax-banaanida Soomaaliya.
Heshiiskan taariikhiga ah ayaa sidoo kale waxay Turkey ku hormarin doontaa kheyraadka badda Soomaaliya ee aagga dhaqaalaha gaarka ah.
Ciidamada badda Turkey ayaa horey uga howl-galayey xeebaha Soomaaliya iyo Gacanka Cadmeed, ayaga oo qeyb ka ah xoogagga la-dagaalanka burcad badeedda ee QM ay aas-aastay 2009.
Turkey ayaa khibrad fog u leh sahminta tamarta ku jirta badda, waxayna sanadkii 2020 ay heshay gaas ku jira Badd Madow.
Warbixin ay soo saartay Dowladda Mareykanka ayaa tilmaameysa in Soomaaliya ay leedahay key saliid iyo gaas oo dhan 30 bilyan oo barmiil, balse ay u baahan tahay maal-gelin qaadan karta saddex illaa shan sano.
Sanaddii 2022, dowladda Soomaaliya ayaa heshiis shidaal sahmin la gashay shirkadda Mareykanka ee Coastline Exploration, kaasi oo loogu saxiixay 7 ka mid ah xirmooyinka shidaalka ee badda. Shidaal qodista ayaa la qorsheeyey inay billaabato 2025.
Dhinaca kale, Somaliland oo aan haysan aqoonsi caalami ah, ayaa heshiis shidaal sahmin la gashay shirkadda fadhigeedu yahay London ee Genel Energy 2022-kii, heshiiskaas oo ay sharci-darro ku tilmaamtay dowladda federaalka.
Muqdisho 8da Maarso 2024 Qaban-qaabada aaska marxuumad Luul Cabdicasiis ayaa ka socota magaalada Muqdisho, ayada oo lagu aasi doona deegaanka Jazeera ee duleedka Koonfureed ee Muqdisho.
Luul Cabdicasiis ayaa daba-yaaqadii bishii Jannaayo ee sanadkan ku geeriyootey magaalada Muqdisho, kadib markii ninkeedi uu gubay, sida ay dhawaan sheegtay maxkamadda gobolka Banaadir.
Maydka Luul Cabdicasiis ayaa goordhoweyd laga soo saaray qaboojiyaha Isbitaalka Racep Tayyib Erdogan (Digfeer) ee magaalada Muqdisho.
Luul ayaa halkaas taallay tan iyo markii ay u geeriyootay dhaawac halis ah oo ka soo gaaray dab uu qabadsiiyey ninkeedii xilli ay ku sugneyd gurigeeda oo ku yaal caasimada
Allaha u naxariistee marxuumadda ayaa saacadaha soo socda lagu aasayaa xabaalo ku yaalla deegaanka Jazeera ee duleedka Koonfureed ee magaalada Muqdisho, halkaas oo xabaasheedii laga qoday.
Dadweyne badan oo isugu jira ehellada marxuumadda iyo qaar la-dareen ah ayaa maanta ka qayb-galaya aaskan, oo soo afmeeraya maalmo dheer oo murugo iyo tiiraanyo ku reebay qoyskii ay ka baxday oo ay ku jiraan lix carruur ah oo agoon iyo rajo noqday.
Si kastaba, aaska marxuumadda ayaa ku soo beegmaya maalmo kadib markii maxkamadda gobolka Banaadir ay dil toogasho ah ku xukuntay Sayid Cali, ayada oo qoyskeeda ku adkeysteen in aan gabadhooda la duugeyn inta ay caddaalad ka heleyso.
Muqdisho 8da Maarso 2024 Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa soo saartay war-saxaafadeed ka kooban 30 qoddob, kaasi oo lagu faah-faahiyay dagaalka Al-Shabaab iyo howl-galladii u dambeeyay.
Sidoo kale waxaa bayaankan lagu soo qaatay kulamadii u dambeeyay ee madaxweyne Xasan Sheekh iyo ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre iyo dagaalka diblumaasiyadda ee ka dhanka ah Ethiopia.
Waxaa kale oo lagu xusay markale mowqifka dowladda federaalka ee xad-gudubka Ethiopia iyo diidmada odayaasha dhaqanka gobolka Awdal kala horyimaadeen heshiiskii Addis Ababa ee Muuse Biixi uu Ethiopia ugu saxiixay qeybo kamid ah badda Soomaaliya.
“Odayaasha dhaqanka Gobolka Awdal ee gobollada waqooyi ayaa isku raacay in meel looga soo wada-jeesto damaca Ethiopia ee ah in ay dekad ka sameysato xeebaha Soomaaliya,” ayaa lagu xusay bayaanka kasoo baxay dowladda.
Sidoo kale waxaa lagu yiri “In ka badan 50 maleeshiyaad ka tirsan Khawaarijta Al-Shabab ayaa lagu dilay hawl-gal milateri oo ay iska kaashadeen Ciidanka Xoogga Dalka iyo kuwa Jubbaland, kaasi oo ka dhacay Gobolka Jubbada Hoose.”
1- Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo tababar u soo xiray cutubyo ka mid noqonaya ciidamada sida gaarka ah u tababaran ee Gorgor ee ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliya.
2- Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa magaalada Muqdisho kula kulmey Wasiir Ku-Xigeenka Arrimaha Dibedda ee Norway Mudane Andreas Kravik.
3- Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Muqdisho kulan kula yeeshay Sii-Hayaha Danjiraha Mareykanka u fadhiya Soomaaliya A. I. Dixon.
4- Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa magaalada Antalya kula kulmay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Turkiga Recep Tayyip Erdoğan.
5- Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa Madasha Diblumaasiyadda Antalya ka sheegay in xadgudubka Ethiopia ee ka dhanka ah madaxbanaanida iyo qaranimada Soomaaliya ay uu wiiqaso dadaallada caalamiga ah ee xasilinta marinnada muhiimka ah ee ay ka mid tahay Badda Cas.
6- Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa khudbad ka jeediyay Meertada 6aad ee Shirka Qaramada Midoobey ee Isbeddelka Cimilada Adduunka ee magaalada Nairobi.
7- Golaha Wasiirrada Soomaaliya oo ansixiyay magacaabista Guddoomiyaha cusub ee Bankiga Horumarinta Soomaaliya Marwo Hodan Osman.
8- Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Soomaaliya Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe) ayaa guddoomiyay shirka wadatashiga guddoomiyeyaasha Golaha Wakiilada Dowlad Goboleedyada, kaas oo looga hadley arrimaha dastuurka.
9- Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre oo daahfuray hawlgelinta Maxkamadda iyo Xabsiga cusub ee Muqdisho.
10- Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre, ayaa qaabilay wafdi ka socda Wasaaradda Arrimaha Dibedda Dowladda Britain oo uu hoggaaminayey Sir Philip Barton.
11- Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre, ayaa qaabilay Danjiraha Qatar ee Soomaaliya, Mudane Abdullah Salem Al Nuaimi, iyagoo ka wada hadlay xoojinta xiriirka iyo iskaashiga ka dhaxeeya labada dal ee walaalaha ah.
12- Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre ayaa daahfuray Ardaaga Casriyeynta Dowladnimada Soomaaliya.
13- Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Soomaaliya Mudane Saalax Axmed Jaamac ayaa kulan casho ah la qaatay jaaliyadda Soomaaliya ee magaalada Washington DC ee dalka Mareykanka.
14- Wasiirka Warfaafinta ee Soomaaliya Mudane Daa’uud Aweys Jaamac oo wakiil ka ah Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa ka qeybgaley aaska iyo kulan duco oo Jasiiradda Zanzibar loogu sameeyay Allah ha u naxariistee Al Xaaji Sheikh Ali Hassan Mwinyi oo ahaa Madaxweynihii 2aad ee Jamhuuriyadda Tanzania oo dhowaan geeriyooday.
WARARKA MAANTA 7da Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa adkaan doona #Damu-Jadiid Iyo “Nabad Iyo Nolol? Yaa noqon doona Madaxweynaha soo socda? Yaa diidan #Maqaamka #Muqdisho Madxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday in la magaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya Madaxweeyne Xassan? Yaa dilay Ikraam Taxaliil Ma Madaxweyne Xassan mise Madxweyne Farmaajo? Yaa fuliyey dilkii Marxuumad Ikraam Taxaliil ma Fahad Yaasiin Mise Mahad Salaad? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 7da Maarso 2024 Madaxweynaha dowladda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Aqalka Madaxtooyada Soomaaliya kulan kula qaatay Wasiir ku xigeenka arrimaha Dibadda ee dalka Norway Andreas Kravik.Kulanka dhexmaray Madaxweyne Xasan Sheekh iyo Wasiir ku xigeenka arrimaha Dibadda dalka Norway ayaa looga hadlay adkeynta xiriirka labada dal, iskaashiga dhinacyada horumarinta, amniga, la dagaalanka Al-shabaab iyo xasilinta deegaanadii laga xureeyay kooxda.
Madaxweynaha dowladda Fedaraalka Soomaaliya ayaa ka dalbaday dowladda Norway iney kordhiso doorka ay ka qaadato horumarinta, wax ka qabashada saamaynta isbaddalka Cimilada, xasiloonida Soomaaliya iyo tan Gobolka, isagoona uga mahadceliyay dowladda Norway taageerada ay la garab taagan tahay Soomaaliya.
Wasiirka ku xigeenka arrimaha dibadda ee dalka Norway ayaa dhankiisa bogaadiyay horumarka dowlada Soomaaliya ay ku tallaabsatay, gaar ahaan dhinaca amniga iyo dowlad dhiska, isagoona balan qaaday in dowladiisa ay sii wadi doonto taageerada iyo garab istaagga dowladda Fedaraalka.
Tan iyo markii dib loo doortay bishii May ee sanadkii lasoo dhaafay 2023 madaxweyne Xasan Sheekh waxay dowladda Fedaraalka Soomaaliya horumaro la taaban karo ka sameysay soo nooleynta xiriirkii Soomaaliya kala dhaxeeyay dalalka Caalamka.
Muqdisho 7da Maarso 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo dalka dib ugu soo laabtay ayaa kulan la qaatay Wasiir Ku-xigeenka Arrimaha Dibadda dalka Norway, Mudane Andreas Kravik oo booqasho ku yimid caasimadda Muqdisho.
Kulanka ayaa looga hadlay xiriirka labada dal, iskaashiga dhinacyada horumarinta, amniga, la-dagaalanka argagixisada iyo xasilinta deegaanada laga xoreeyay Khawaarijta.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa uga mahadceliyey dowladda Norway taageerada ay la garab taagan tahay Soomaaliya, dadaallada lagu xoojinayo amniga iyo dowlad dhiska.
Sidoo kale, Madaxweynaha wuxuu ku boorriyay Norway in ay sii kordhiso doorka ay ka qaadato horumarinta, wax ka qabashada saamaynta isbaddalka cimmilada, xasiloonida Soomaaliya iyo gobolka.
Dhankiisa, Wasiirka Ku-xigeenka Arrimaha Dibadda Norway ayaa bogaadiyay horumarka dowlada ay ku tallaabsatay, gaar ahaan amniga iyo dowlad dhiska, isagoo xusay in Norway ay sii wadi doonto taageerada iyo garab istaagga dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed.
Dhinaca kale, Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa maanta qaabilay ku-simaha safiirka Mareykanka ee Soomaaliya Shane Dixon, waxayna ka wadahadleen arrimo badan oo ku saabsan xiriirka Soomaaliya iyo Mareykanka.
Madaxweynaha iyo danjiraha ayaa diiradda saaray iskaashiga istiraatijiyadeed ee labada dal. Waxay dib u eegis ku sameeyeen siyaabaha kor loogu qaadi karo dadaalka wadajirka ah ee looga hortagayo khatarta argagixisada caalamiga ah.
Yeman 7da Maarso 2024 Millatariga Mareykanka ayaa sheegay, in gantaal nuuca baalistiga ah oo laga soo tuuray dhulka ay Xuutiyiinta maamulaan ee dalka Yemen lagu batilmaameedsaday Markab ganacsi oo marayay Gacanka Cadmeed, Arbacadi shalay.
Bayaan kasoo baxay Taliska Dhexe ee Mareykanka ayaa lagu sheegay in gantaalkaasi uu ku dul habsaday markba, isla markaana uu sababay dhimashada saddex ka mid ah shaqaalihi la socday markabka.
Markabka la weeraray ayaa watay calanka jasiiradda Barbados, waxana laga leeyahay Liberia. Wuxuu waday biro laga keenay Shiianaha, waxana uu kusii jeeday Sacuudiga.
Sida uu sheegay millatariga Mareykanka, waa weerarki ugu horreeyay ee ay dad ku dhintaan oo ay xuutiyiinta u geystaan maraakiibta caalamiga ah ee adeegsata marinka Baabul Mandab ee Gacanka Cadmeed, tan iyo inti ay Xuutiyiinta billaabeen weerarada noocaani oo kale ah bartamihi November.
Xuutiyiinta ayaa sheegay in sii wadi doonaan weerara nuucani oo kale ah inta ay Isra’il ka joojineyso dagaalka ay ka waddo Gaza. Mareykanka iyo Ingiriiska ayaa fuliyay weeraro cirka ah oo ka dhan ah Xuutiyiinta, kuwaas oo ay marar kala duwan ay ku garaaceen bartilmaameedyo ku yaalla Yemen.
Muqdisho 7da Maarso 2024 Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa shalay dil ku xukuntay Sayid-Cali Macallin Daa’uud oo lagu eedeeyay gubashada xaaskiisii oo lagu magacaabo Luul Cabdulcasiis oo u geeriyootey dhawaac ka soo gaarey dabka.
Kiiska Luul Sheekh Cabdulcasiis oo ahayd hooyo uur leh ayay dad badan ka dhursugayeen xukunka maanta ee Maxkamadda Gobolka Banaadir.
Luul – oo sida la sheegay xaamilo ahayd – ayaa labadii February u geeriyootay dhaawaca gubasho dabayaaqadii January kasoo gaartay gurigii ay degganaayeen ee magaalada Muqdisho. Meydkeeda ayaa ilaa iyo haatan ku jira qaboojiyaha.
Muxuu ka yiri Luul aabaheed?
Sheek Cabdicasiis Maxamed oo ah aabbaha dhalay Luul ayaa si wayn u soo dhaweeyay go’aanka maxkamadda ee maaanta, wuxuuna sheegay in uu ku faraxsan yahay in ay heleen “caddaaladdii ay muddada dheer raadinayeen.”
“Wallaahi lama soo koobi karo farxadda, maxaa yeelay caddaalad ayaa meesha la raadinayay caddaaladdiina alxamdulillahi waa la helay, inkastoo ay fulintii dhiman tahay, haddee shucuurteyda iska dhaafee dadka kale ayaad ka dareemi kartay,” ayuu yiri Sheekh Cabdicasiis.
Waxaa uu intaa ku daray in xukunkan uu ahaa mid ay filayeen, islamarkaana uu eedeysanaha qudhiisa qirtay wax walbana ay caddaayeen.Sadar muuqda su’aal ka dhan ayaa la yiri, marka meeshaan wixii wuu qirtay wuuna sheegay in saa loo daahiyo ayaaba khalad ahayd,” ayuu intaa ku daray . Cabdicasiis oo dhanka kale aan wax ka waydiinnay goorta la aasayo meydka gabadhiisa ayaa sheegay in ballantii uu qaaday ay ahayd in hal mar la aaso gabadhiisa iyo Sayid-Cali.
Balse waxaa uu farta ku fiiqay in maaddaama imika xukunka racfaan laga qaadanayo islamarkana bilooyin inay qaadato laga yaabo ay qoyska ka tashanayaan sida laga yeelayo meydka Luul.
“Ballantii ugu horreysay iyo hadalkii aan ku hadlaynay wuxuu ahaa in la isla duugo marka wax lala duugayo ma laha, sababtoo ah hadda iyo racfaan iyo afar bilood waaye marka waa laga tashanayaa wax weeyn ma aha,” ayuu yiri.
Soomaaliya 7da Maarso 2024 – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya duqeymo xoogan oo xalay ka dhacay deegaano dhaca xadka u dhexeeya gobollada Shabeelaha Hoose iyo Jubbada Dhexe, kuwaas oo lala eegtay kooxda Al-Shabaab.
Duqeymahan oo ay fuliyeen diyaarado dagaal ayaa waxaa lala beegsaday 6 saldhig oo ay Al-Shabaab ku lahaayeen halkaasi, sida ay innoo sheegeen ilo wareedyo lagu kalsoon yahay.
Wararka ayaa sheegaya in saldhigyad la duqeeyay ay ku sugnaayeen saraakiil sar sare iyo maleeshiyaad ka tirsana kooxda, kuwaas oo ay waxyeelo kasoo gaartay weerarkaasi.
Sidoo kale waxaa xarumaha la duqeeyay ku sugnaa saraakiil ajaaniib ah oo ka barbar dagaalanta kooxda, sida ay sheegayaan wararka horudhaca ah eel aga helayo duqeyntaas.
Xubnaha lagu dilay weerarkan ayaa waxaa kamid ah saraakiil magacyadooda lagu soo koobay Abuu Xasan, Abuu Cali, Abuu Basma iyo maleeshiyaad kale oo joogay saldhigyada la duqeeyay.
Waxaa sidoo kale jira burbur xoogan oo ka dhashay xarumo ay kooxda ku lahayd xadka gobollada Shabeelaha Hoose iyo Jubbada Dhexe ee koonfurrta Soomaaliya.
Xaaladda ayaa haatan ah mid aad u kacsan, mana jiro wax hadal ah oo kasoo baxay dhinaca kooxda Al-Shabaab oo ku aadan weerarkaasi khasaaraha badan lagu gaarsiiyay.
Muddooyinkii u dambe ayaa waxaa sii xoogeysanayay howlgallada ka dhanka ah Shabaab ee ka socda koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya, kuwaas oo lagu xoreeyay dhul ballaaran.
Nairobi 7da Maarso 2024 Sidoo kale waxaa dhoolatuskan ka qayb-galay ciidamo ka socday dalalka gobolka sida Kenya ,Tanzania iyo Uganda.
Bandhiga ay sameeyeen ciidamada Xoogga dalka ayaa muujinaya isbeddellada malatari ee ay haatan ku tallaabsaneyso Soomaaliya oo hadda kasoo kabaneyso burbur xoogan, waxaana hoggaanka u haya dhalinyaro sanadihii dambe loo soo tababaray Soomaaliya.
Waa markii markii ugu horreysay burburka kadib oo Soomaaliya dalka dibaddiisa uga qayb-gashay dhoolatus ciidan oo weyn, sida uu horay u shaaciyay Taliyaha Ciidamada Xoogga dalka Sarreeya Gaas Ibraahim Sheekh Muxyidiin oo la dardaaramaya ciidamada Danab.
Waa markii ugu horreysay ee aan ka qayb-galeyno carbis milatari oo ka dhacaya dalka dibbaddiisa, waxaad ogtihiin mar haddii aysan horay u jirin waqtiyadan ay dhisneyd dowladdu ama ciidamadanka ay ku jireen dib u dhiska waxa nalagala filan karo inaan isku sheegno ayana rabnaa” ayuu horay y yiri taliyaha Xoogga dalka Soomaaliyeed.
Soomaaliya ayaa haatan sameyneyso dib usoo kabasho weyn oo dhanka ciidamada ah, waxaana sanadihii u dambeeyay xoogga la saaray dib u dhiska Ciidamada Xoogga dalka.
Waa markii ugu horreysay ee aan ka qayb-galeyno carbis milatari oo ka dhacaya dalka dibbaddiisa, waxaad ogtihiin mar haddii aysan horay u jirin waqtiyadan ay dhisneyd dowladdu ama ciidamadanka ay ku jireen dib u dhiska waxa nalagala filan karo inaan isku sheegno ayana rabnaa” ayuu horay y yiri taliyaha Xoogga dalka Soomaaliyeed.
Soomaaliya ayaa haatan sameyneyso dib usoo kabasho weyn oo dhanka ciidamada ah, waxaana sanadihii u dambeeyay xoogga la saaray dib u dhiska Ciidamada Xoogga dalka.
WARARKA MAANTA 5da Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diidan #Maqaamka #Muqdisho Madxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday in la magaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya Madaxweeyne Xassan?
Muqdisho 5da Maarso 2024 Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamza Cabdi Barre ayaa maanta u magacaabay Kamaaludiin Daahir Xasan Guutaale inuu noqdo Xoghayaha Joogtada ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha.
Mudane Xamza ayaa sidoo kale wuxuu u magacaabay Cabdirisaaq Cali Ibraahim inuu noqdo Ku xigeenka Xoghayaha Joogtada ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, sida lagu shaaciyay wareegto kasoo baxday xafiiska ra’iisul wasaaraha.
Mahad Maxamed Cumar ayuu sidoo kale waxa uu ra’iisul wasaaraha u magacaabay inuu noqdo Agaasimaha Waaxda Habmaamuuska ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha.
Magacaabistan ayaa imaneysa maalmo kadib markii uu xoghayihii joogtada ahaa ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Maxamad Abuukar Zubeyr uu banneeyay jagadaasi oo uu iska casilay, isaga oo qoraal dheer oo shaqo ka tegis ah u diray ra’iisal wasaare Xamza.
Maxamed Zubeyr ayaa xitaa is-casilaaddiisa kahor la rumeysnaa in aanu awood buuxda ku lahayn xafiiska, ayada oo ra’iisul wasaaraha ay ku hareereysan yihiin la-taliyeyaal badan oo awood leh, taasi oo jahwareer ku haysa xafiiska.
Sida aan horey u baahinayna wax iska cad ayey aheyd in xilka Xoghayaha Joogtada uu Xafiiska Ra’iisal Wasaaraha u waday Kamaal Xasan Guutaale, oo ka mid ahaa la-taliyayaasha tirada badan ee ra’iisal wasaaraha.
Hirshabelle 5da Maarso 2024 Madaxweynaha dowlad goboleedka HirShabelle, Mudane Cali Cabdullaahi Xuseen (Guudlaawe) oo maanta soo saaray wareegto ayaa xilka qaadis ku sameeyay guddoomiyihii gobolka Shabeelaha Dhexe, Axmed Meyre Makaraan oo ahaa ninkii ugu muddada dheer xilka deegaanada HirShabelle, kaas oo waqti fog hayay xilkan.
Axmed Meyre Makaraan ayaa xilka Guddoomiyaha Gobolka Shabellaha Dhexe hayay tan iyo sanadkii 2016 oo xilligaas uu Cali Guudlaawe ahaa Madaxweyne ku xigeenka Hirshabelle.
Wareegta haatan kasoo baxday xafiiska madaxweynaha ayaa lagu shaaciyay xilka qaadista guddoomiyaha, ayada oo mas’uul cusub loo magacaabay gobolka Shabeelaha Dhexe.
“Waxaa Mudane Axmed Meyre Makaraan laga qaaday xilka “guddoomiyaha Gobolka Shabeelaha Dhexe ahna duqa magaalada” ayaa lagu yiri wareegtada.
Sababta xilka looga qaaday ninkan ayaa waxaa lagu sheegay dardartgelinta howlaha maamulka gobolka iyo talo soo jeedin ka timid wasiirka arrimaha gudaha HirShabelle
Sidoo kale waxaa xilkan loo magacaabay aqoonyahan Maxamuud Maxamed Nuur, sida lagu caddeeyay isla wareegtada uu soo saaray madaxweynaha maamulka HirShabelle.
“Waxaa Mudane Maxamuud Maxamed Nuur loo magacaabay xilka “guddoomiyaha gobolka Shabeelaha Dhexe” ayaa mar kale lagu yiri wareegtada kasoo baxay xafiiska Guudlaawe.
Waxaa kale oo lasii raaciyay “Xeerkan wuxuu dhaqan-gelayaa marka uu saxiixo madaxweynaha dowladda HirShabelle, Mahadsanidiin”.
Muqdisho 5da Maarso 2024 Ra’iisul wasaaraha xukuumadda federaalka Soomaaliya, Mudane Xamza Cabdi Barre oo maanta furay Shirka Madasha Isku-duwidda Horumarinta ayaa si adag uga hadlay arrimo musuq-maasuqa ee ka jira gudaha Soomaaliya.
Kulankan oo ay goobjoog ahaayeen xubnaha beesha caalamka iyo wasiirada dowladda federaalka ayaa waxaa diiradda lagu saaray arrimaha maaliyadda ee dalka.
Xamza oo khudbad ka jeediyay madasha ayaa su’aallo ka keenay warbixinnada soo laa laabta ee ay oomaaliya ka gasho kaalinta u hooseysa dalalka ugu badan musuqa.
Ra’iisul wasaaraha ayaa is weydiiyay cidda sameysay musuqa, isaga oo tusaale usoo qaatay golihiisa wasiirada.
“Waxaa la sheegaa inuu jiro musuq-maasuq badan, Soomaaliya International Transparency waxay nagu soo qortaa meel aad u fool xun yaa wada xaggee ka timid, yaa mas’uul ka ah, ma anigaa musuq-maasuq sameeya? xagggee musuq-maasuqa ka yimid ma heerka wasiirada mise Xalane ayay fadhidaa” ayuu is weydiiyay ra’iisul wasaare Xamza Cabdi.
Sidoo kale wuxuu sii raaciyay “Waxaa laga yabaa in aysan wanaagsaneyn wada shaqeynteenna, waxaa laga yaabaa inuu shaki nagu dhex jiro”.
Xamza oo hadalkiisa sii wata ayaa ku baaqay in marka hore laga hagaajiyo wada shaqeynta, kadibna la’is aamino, si looga shaqeeyo horumarka guud ee dalka.
“Waxayu u baahanahay in la’si fahmo, bal horta aan wada shaqeynta ku heshiino, Soomaalida gudaheeda iyo saaxibadeenna caalamka” ayuu mar kale yiri Xamza.
Hadalkan ayaa kusoo aadayo, ayada oo dowladda Soomaaliya ay dhowaan qaaday tallaabooyin ka dhan ah musuqa oo loo soo xiray mas’uuliyiin haatan la maxkamadeynayo.
Muqdisho 5da Maarso 2024 Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa Arbacada berri go’aan ka soo saari doonta mid kamid ah kiisaskii ugu adkaa ee garsoorka Soomaaliya soo mara, waana xukunka Sayid-cali Macalin Daa’uud oo gubay xaaskiisii.
Maxkamadda ayaa horay u mudeysay inay Arbacada soo saari doonto go’aanka xukunka kiiskaas, xilli meydkii gabadha uu qaboojiye ku jiro muddo bil ka badan.
Labo ayuu mid noqon doonaa xukunka berri ka soo bixi kara maxkamadda, ‘in dil toogasho ah lagu xukumo Sayid-cali’ oo ka dhigan qisaasta gabadhii uu gubay iyo in xabsi lagu xukumo, laguna amro inuu bixiyo diyadii gabadha.
Waxaa xusid mudan, in labada dhinacba uu xukunka berri soo bixi doona kadib u furan yahay racfaan, taas oo ka dhigan hadii labada qoys uu midkood racfaan qaato in kiiska loo gudbi doono maxkamadda racfaanka ee gobolka Banaadir.
Arrinta ugu daran waa qaneecada reerka ay ka dhalatay Allaha u naxariistee Luul Cabdicasiis, maadaama ay cidaas weli qaboojiyaha ugu jirto gabadhii oo meydka in ka badan bil.
Reerka gabadha ayaa ku adkeysanaya in meydka aan la duugi doonin ilaa ay cadaalad ka helaan, taas oo ka dhigan in hadii xukunka berri soo baxaya ay ku qanci waayaan uu meydku ku sii jiri doono qaboojiyaha.
Dhawaan, waxaa cabasho soo saaray odayaasha dhaqanka beesha uu ka dhashay eedeysane Sayid-cali Macalin Daa’uud, iyagoo sheegay in qoyska gabadha ay kula heshiiyeen in meydka la aaso, kadib markii ay bixiyeen xaal, xumeyn iyo duugtii gabadha, balse looga baxay balantaas oo meydkii aan weli la aasin.
Kiiskaan waa kii ugu adkaa oo inta la xusuusto soo maray garsoorka Soomaaliya, waa nin xaaskiisa gubay, geeri meesha ka dhacday iyo marqaati la’aan jirta, dadka Soomaaliyeed ayaa isha ku wadahaya kiiskaan, qof kastana wuxuu sugayaa go’aanka berri ka soo bixi doona maxkamadda gobolka Banaadir.
Nairobi 5da Maarso 2024 Shil diyaaradeed ayaa ka dhacay magaalada Nairobi ee dalka Kenya, waxaana ku dhintay labo qof oo kala ahaa arday duuliye ah iyo tababarihiisa.
Diyaarad yar oo ay la socdeen labada qof ee geeriyootay ayaa ku dhacday diyaarad rakaab ah oo dul mareysay magaalada Nairobi.
Diyaaradda badbaaday waxaa la socday rakaab dhan 44 qof oo 5 ka mid ah ay yihiin shaqaalihii diyaaradda, waxaana iyagoo bad-qaba dib loogu celiyey garoonka diyaaradaha ee magaalada Nairobi.
Diyaaradda burburtay waxaa lahaa Iskuul lagu barto duullimaadka, waxayna ku dhex burburtay Beerta Qaranka ee Nairobi, halkaas oo laga helay meydka labada qof iyo burburkii diyaaradda.
Diyaaradda rakaabka ee Safarilink ayaa dib ugu laabatay garoonka Wilson ee magaalada Nairobi, waxaana la sheegay inay u socotay magaalada xeebta ku taalla ee Diani oo isla dalka Kenya ka tirsan.
Duuliyaha nool ee waday labada diyaaradood ee isku dhacday midii rakaabka siday ee badbaaday ayaa ka sheekeeyey sida uu shilkaasi u dhacay, wuxuuna sheegay in diyaaradda uu waday ay mar qura la kulantay “jug weyn” wax yar kadib markii ay ka kacday garoonka.
Diyaarada Cessna oo uu maamulo iskuulka duulimaadyada ee Ninety Nine ayaa ku burburtay beerta xaywaanada oo qiyaastii 10 KM u jirta garoonka ay ka kacday diyaaradda rakaabka siday.
Hay’adda duulista rayidka ee Kenya ayaa qoraal ay soo saartay ku sheegtay in shilku uu dhacay abaare 10:05 xilliga maxalliga ah Talaadadii maanta, isla markaana ay socdaan baaritaano ku saabsan shilkaas.
Muqdisho 5da Maarso 2024 Tan iyo markii uu xumaaday xiriirka Soomaaliya iyo Itoobiya waxaa adkaatay in dadka Soomaaliyeed ay helaan Fiisaha ama dal ku galka Hindiya, maadaama qofka Soomaaliga ah uu tegi jiray Addis Ababa, si halkaas uu uga dalbado dal ku halka Hindiya.
Kumanaan qof oo Soomaali ah ayaa bil kasta arrimo caafimaad u aada wadanka Hindiya, dowladda Hindiya safaarad kuma laha Muqdisho, taas ayaa sababtay culeyska dadka Soomaaliyeed ay ku qabaan inay helaan fiisaha Hindiya.
Dowlada Soomaaliya ayaa sheegtay inay ku foogan tahay sidii dadka Soomaaliyeed loogu fududeyn lahaa inay si sahlan ku helaan dal ku galka Hindiya, kadib kulan Muqdisho ku dhexmaray masuuliyiin ka tirsan dowladda iyo saraakiil ka socota dalka Hindiya.
Xoghayaha Joogtada ah ee Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya Xamse Aadan Xaadow ayaa idaacadda BBC u sheegay in dowladda Hindiya ay kala hadleen sidii muwaadiniinta Soomaaliyeed loogu fududayn lahaa dal ku galka Hindiya iyo inay yeeshaan iskaashi dhinacyo badan ah.
“Caafimaadka waa howl horey u socotay, qaabkii loo casriyey lahaa iyo qaabkii ay safaaradooda uga furan lahaayeen Muqdisho, dadkuna ay fisaha Soomaaliya uga qaadan lahaayeen, arrimahaas ayaa ku jirtay wadahadalka,” ayuu yiri xoghayaha wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya.
Soomaalidu waxay ku jirta dadka ugu badan dunida ee arrimaha caafimaadka u taga dalka Hindiya, balse Safaarad iyo Qunsliyad toona kuma lahan Soomaaliya, taasi waxay qofka Soomaaliga ah ku kaliftay in wadan kale uu dal ku galka Hindiya ka sii qaato.
Muqdisho 5da Maarso 2024 War-saxafadeed kasoo baxay dowladda Fedderaalka Soomaaliya oo aanay hay’ad gaar ahna ku saxiixneyn ayaa lagu sheegay inay dowladda ku guuleysatay xayiraadda lacag gaaraysa 7 million dollar, 670 taleefan lambaro iyo 110 akoon oo ay lahaayeen Al-Shabaab.
Qoraalka ayaa lagu sheegay in iyadoo la dhaqan gelinayo Sharciga ka-hortagga Lacag-dhaqidda iyo La-dagaalanka Maalgelinta Argagixisada, ay tallaabadan qaaday dowladda federaalka, iyadoo 110-ka akoon ee la xiray ay yihiin kuwa Ganacsi (Merchant Accounts) oo Al-Shabaab u adeegsan jirtay handadaadda, uruurinta iyo keydinta lacagaha baadda ah ee ay ka qaadaan ganacsatada Soomaaliyeed.
“Dowladda Soomaaliya waxaa ka go’an in ay sii wado dagaalka curyaaminta Maaliyadeed ee ka dhanka ah Khawaarijta, waxayna uga mahadcelinaysaaa ganacsatada iyo guud ahaan bulshada Soomaaliyeed sida joogtada ay ula shaqeeyaan dowladda,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka oo lagu baahiyey warbaahinta dowladda.
Qoraalka waxaa loogu digay ganacsatada iyo bulshada inaysan ogolaanin in ay bixiyaan lacagaha baadda ah oo Khawaarijtu ay u adeegsadaan in ay ku dhibaateeyaan umadda Soomaaliyeed.
Qoraalka laguma shaacin hay’adaha maaliyadeed, oo ay akoonadan uga furnaayeen kooxda Al-Shabaab iyo haddii ay jirto wax tallaabo ah oo ay dowladda ka qaadeyso hay’adahaas.
Inkasta oo tallaabadan ay muhiim u tahay dagaalka maaliyadeed ee ka dhanka ah Al-Shabaab, haddana lacagtan ayaa ah wax aad u yar marka la eego dakhliga kooxda soo gala sanadkii oo sirdoonka Mareykanka ay ku qiyaasaan illaa 180 milyan oo dollar.
WARARKA MAANTA 5da Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diidan #Maqaamka #Muqdisho Madxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday in la magaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya Madaxweeyne Xassan?
Muqdisho 5da Maarso 2024 Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamza Cabdi Barre ayaa maanta u magacaabay Kamaaludiin Daahir Xasan Guutaale inuu noqdo Xoghayaha Joogtada ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha.
Mudane Xamza ayaa sidoo kale wuxuu u magacaabay Cabdirisaaq Cali Ibraahim inuu noqdo Ku xigeenka Xoghayaha Joogtada ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, sida lagu shaaciyay wareegto kasoo baxday xafiiska ra’iisul wasaaraha.
Mahad Maxamed Cumar ayuu sidoo kale waxa uu ra’iisul wasaaraha u magacaabay inuu noqdo Agaasimaha Waaxda Habmaamuuska ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha.
Magacaabistan ayaa imaneysa maalmo kadib markii uu xoghayihii joogtada ahaa ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Maxamad Abuukar Zubeyr uu banneeyay jagadaasi oo uu iska casilay, isaga oo qoraal dheer oo shaqo ka tegis ah u diray ra’iisal wasaare Xamza.
Maxamed Zubeyr ayaa xitaa is-casilaaddiisa kahor la rumeysnaa in aanu awood buuxda ku lahayn xafiiska, ayada oo ra’iisul wasaaraha ay ku hareereysan yihiin la-taliyeyaal badan oo awood leh, taasi oo jahwareer ku haysa xafiiska.
Sida aan horey u baahinayna wax iska cad ayey aheyd in xilka Xoghayaha Joogtada uu Xafiiska Ra’iisal Wasaaraha u waday Kamaal Xasan Guutaale, oo ka mid ahaa la-taliyayaasha tirada badan ee ra’iisal wasaaraha.
Hirshabelle 5da Maarso 2024 Madaxweynaha dowlad goboleedka HirShabelle, Mudane Cali Cabdullaahi Xuseen (Guudlaawe) oo maanta soo saaray wareegto ayaa xilka qaadis ku sameeyay guddoomiyihii gobolka Shabeelaha Dhexe, Axmed Meyre Makaraan oo ahaa ninkii ugu muddada dheer xilka deegaanada HirShabelle, kaas oo waqti fog hayay xilkan.
Axmed Meyre Makaraan ayaa xilka Guddoomiyaha Gobolka Shabellaha Dhexe hayay tan iyo sanadkii 2016 oo xilligaas uu Cali Guudlaawe ahaa Madaxweyne ku xigeenka Hirshabelle.
Wareegta haatan kasoo baxday xafiiska madaxweynaha ayaa lagu shaaciyay xilka qaadista guddoomiyaha, ayada oo mas’uul cusub loo magacaabay gobolka Shabeelaha Dhexe.
“Waxaa Mudane Axmed Meyre Makaraan laga qaaday xilka “guddoomiyaha Gobolka Shabeelaha Dhexe ahna duqa magaalada” ayaa lagu yiri wareegtada.
Sababta xilka looga qaaday ninkan ayaa waxaa lagu sheegay dardartgelinta howlaha maamulka gobolka iyo talo soo jeedin ka timid wasiirka arrimaha gudaha HirShabelle
Sidoo kale waxaa xilkan loo magacaabay aqoonyahan Maxamuud Maxamed Nuur, sida lagu caddeeyay isla wareegtada uu soo saaray madaxweynaha maamulka HirShabelle.
“Waxaa Mudane Maxamuud Maxamed Nuur loo magacaabay xilka “guddoomiyaha gobolka Shabeelaha Dhexe” ayaa mar kale lagu yiri wareegtada kasoo baxay xafiiska Guudlaawe.
Waxaa kale oo lasii raaciyay “Xeerkan wuxuu dhaqan-gelayaa marka uu saxiixo madaxweynaha dowladda HirShabelle, Mahadsanidiin”.
Muqdisho 5da Maarso 2024 Ra’iisul wasaaraha xukuumadda federaalka Soomaaliya, Mudane Xamza Cabdi Barre oo maanta furay Shirka Madasha Isku-duwidda Horumarinta ayaa si adag uga hadlay arrimo musuq-maasuqa ee ka jira gudaha Soomaaliya.
Kulankan oo ay goobjoog ahaayeen xubnaha beesha caalamka iyo wasiirada dowladda federaalka ayaa waxaa diiradda lagu saaray arrimaha maaliyadda ee dalka.
Xamza oo khudbad ka jeediyay madasha ayaa su’aallo ka keenay warbixinnada soo laa laabta ee ay oomaaliya ka gasho kaalinta u hooseysa dalalka ugu badan musuqa.
Ra’iisul wasaaraha ayaa is weydiiyay cidda sameysay musuqa, isaga oo tusaale usoo qaatay golihiisa wasiirada.
“Waxaa la sheegaa inuu jiro musuq-maasuq badan, Soomaaliya International Transparency waxay nagu soo qortaa meel aad u fool xun yaa wada xaggee ka timid, yaa mas’uul ka ah, ma anigaa musuq-maasuq sameeya? xagggee musuq-maasuqa ka yimid ma heerka wasiirada mise Xalane ayay fadhidaa” ayuu is weydiiyay ra’iisul wasaare Xamza Cabdi.
Sidoo kale wuxuu sii raaciyay “Waxaa laga yabaa in aysan wanaagsaneyn wada shaqeynteenna, waxaa laga yaabaa inuu shaki nagu dhex jiro”.
Xamza oo hadalkiisa sii wata ayaa ku baaqay in marka hore laga hagaajiyo wada shaqeynta, kadibna la’is aamino, si looga shaqeeyo horumarka guud ee dalka.
“Waxayu u baahanahay in la’si fahmo, bal horta aan wada shaqeynta ku heshiino, Soomaalida gudaheeda iyo saaxibadeenna caalamka” ayuu mar kale yiri Xamza.
Hadalkan ayaa kusoo aadayo, ayada oo dowladda Soomaaliya ay dhowaan qaaday tallaabooyin ka dhan ah musuqa oo loo soo xiray mas’uuliyiin haatan la maxkamadeynayo.
Muqdisho 5da Maarso 2024 Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa Arbacada berri go’aan ka soo saari doonta mid kamid ah kiisaskii ugu adkaa ee garsoorka Soomaaliya soo mara, waana xukunka Sayid-cali Macalin Daa’uud oo gubay xaaskiisii.
Maxkamadda ayaa horay u mudeysay inay Arbacada soo saari doonto go’aanka xukunka kiiskaas, xilli meydkii gabadha uu qaboojiye ku jiro muddo bil ka badan.
Labo ayuu mid noqon doonaa xukunka berri ka soo bixi kara maxkamadda, ‘in dil toogasho ah lagu xukumo Sayid-cali’ oo ka dhigan qisaasta gabadhii uu gubay iyo in xabsi lagu xukumo, laguna amro inuu bixiyo diyadii gabadha.
Waxaa xusid mudan, in labada dhinacba uu xukunka berri soo bixi doona kadib u furan yahay racfaan, taas oo ka dhigan hadii labada qoys uu midkood racfaan qaato in kiiska loo gudbi doono maxkamadda racfaanka ee gobolka Banaadir.
Arrinta ugu daran waa qaneecada reerka ay ka dhalatay Allaha u naxariistee Luul Cabdicasiis, maadaama ay cidaas weli qaboojiyaha ugu jirto gabadhii oo meydka in ka badan bil.
Reerka gabadha ayaa ku adkeysanaya in meydka aan la duugi doonin ilaa ay cadaalad ka helaan, taas oo ka dhigan in hadii xukunka berri soo baxaya ay ku qanci waayaan uu meydku ku sii jiri doono qaboojiyaha.
Dhawaan, waxaa cabasho soo saaray odayaasha dhaqanka beesha uu ka dhashay eedeysane Sayid-cali Macalin Daa’uud, iyagoo sheegay in qoyska gabadha ay kula heshiiyeen in meydka la aaso, kadib markii ay bixiyeen xaal, xumeyn iyo duugtii gabadha, balse looga baxay balantaas oo meydkii aan weli la aasin.
Kiiskaan waa kii ugu adkaa oo inta la xusuusto soo maray garsoorka Soomaaliya, waa nin xaaskiisa gubay, geeri meesha ka dhacday iyo marqaati la’aan jirta, dadka Soomaaliyeed ayaa isha ku wadahaya kiiskaan, qof kastana wuxuu sugayaa go’aanka berri ka soo bixi doona maxkamadda gobolka Banaadir.
Nairobi 5da Maarso 2024 Shil diyaaradeed ayaa ka dhacay magaalada Nairobi ee dalka Kenya, waxaana ku dhintay labo qof oo kala ahaa arday duuliye ah iyo tababarihiisa.
Diyaarad yar oo ay la socdeen labada qof ee geeriyootay ayaa ku dhacday diyaarad rakaab ah oo dul mareysay magaalada Nairobi.
Diyaaradda badbaaday waxaa la socday rakaab dhan 44 qof oo 5 ka mid ah ay yihiin shaqaalihii diyaaradda, waxaana iyagoo bad-qaba dib loogu celiyey garoonka diyaaradaha ee magaalada Nairobi.
Diyaaradda burburtay waxaa lahaa Iskuul lagu barto duullimaadka, waxayna ku dhex burburtay Beerta Qaranka ee Nairobi, halkaas oo laga helay meydka labada qof iyo burburkii diyaaradda.
Diyaaradda rakaabka ee Safarilink ayaa dib ugu laabatay garoonka Wilson ee magaalada Nairobi, waxaana la sheegay inay u socotay magaalada xeebta ku taalla ee Diani oo isla dalka Kenya ka tirsan.
Duuliyaha nool ee waday labada diyaaradood ee isku dhacday midii rakaabka siday ee badbaaday ayaa ka sheekeeyey sida uu shilkaasi u dhacay, wuxuuna sheegay in diyaaradda uu waday ay mar qura la kulantay “jug weyn” wax yar kadib markii ay ka kacday garoonka.
Diyaarada Cessna oo uu maamulo iskuulka duulimaadyada ee Ninety Nine ayaa ku burburtay beerta xaywaanada oo qiyaastii 10 KM u jirta garoonka ay ka kacday diyaaradda rakaabka siday.
Hay’adda duulista rayidka ee Kenya ayaa qoraal ay soo saartay ku sheegtay in shilku uu dhacay abaare 10:05 xilliga maxalliga ah Talaadadii maanta, isla markaana ay socdaan baaritaano ku saabsan shilkaas.
Muqdisho 5da Maarso 2024 Tan iyo markii uu xumaaday xiriirka Soomaaliya iyo Itoobiya waxaa adkaatay in dadka Soomaaliyeed ay helaan Fiisaha ama dal ku galka Hindiya, maadaama qofka Soomaaliga ah uu tegi jiray Addis Ababa, si halkaas uu uga dalbado dal ku halka Hindiya.
Kumanaan qof oo Soomaali ah ayaa bil kasta arrimo caafimaad u aada wadanka Hindiya, dowladda Hindiya safaarad kuma laha Muqdisho, taas ayaa sababtay culeyska dadka Soomaaliyeed ay ku qabaan inay helaan fiisaha Hindiya.
Dowlada Soomaaliya ayaa sheegtay inay ku foogan tahay sidii dadka Soomaaliyeed loogu fududeyn lahaa inay si sahlan ku helaan dal ku galka Hindiya, kadib kulan Muqdisho ku dhexmaray masuuliyiin ka tirsan dowladda iyo saraakiil ka socota dalka Hindiya.
Xoghayaha Joogtada ah ee Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya Xamse Aadan Xaadow ayaa idaacadda BBC u sheegay in dowladda Hindiya ay kala hadleen sidii muwaadiniinta Soomaaliyeed loogu fududayn lahaa dal ku galka Hindiya iyo inay yeeshaan iskaashi dhinacyo badan ah.
“Caafimaadka waa howl horey u socotay, qaabkii loo casriyey lahaa iyo qaabkii ay safaaradooda uga furan lahaayeen Muqdisho, dadkuna ay fisaha Soomaaliya uga qaadan lahaayeen, arrimahaas ayaa ku jirtay wadahadalka,” ayuu yiri xoghayaha wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya.
Soomaalidu waxay ku jirta dadka ugu badan dunida ee arrimaha caafimaadka u taga dalka Hindiya, balse Safaarad iyo Qunsliyad toona kuma lahan Soomaaliya, taasi waxay qofka Soomaaliga ah ku kaliftay in wadan kale uu dal ku galka Hindiya ka sii qaato.
Muqdisho 5da Maarso 2024 War-saxafadeed kasoo baxay dowladda Fedderaalka Soomaaliya oo aanay hay’ad gaar ahna ku saxiixneyn ayaa lagu sheegay inay dowladda ku guuleysatay xayiraadda lacag gaaraysa 7 million dollar, 670 taleefan lambaro iyo 110 akoon oo ay lahaayeen Al-Shabaab.
Qoraalka ayaa lagu sheegay in iyadoo la dhaqan gelinayo Sharciga ka-hortagga Lacag-dhaqidda iyo La-dagaalanka Maalgelinta Argagixisada, ay tallaabadan qaaday dowladda federaalka, iyadoo 110-ka akoon ee la xiray ay yihiin kuwa Ganacsi (Merchant Accounts) oo Al-Shabaab u adeegsan jirtay handadaadda, uruurinta iyo keydinta lacagaha baadda ah ee ay ka qaadaan ganacsatada Soomaaliyeed.
“Dowladda Soomaaliya waxaa ka go’an in ay sii wado dagaalka curyaaminta Maaliyadeed ee ka dhanka ah Khawaarijta, waxayna uga mahadcelinaysaaa ganacsatada iyo guud ahaan bulshada Soomaaliyeed sida joogtada ay ula shaqeeyaan dowladda,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka oo lagu baahiyey warbaahinta dowladda.
Qoraalka waxaa loogu digay ganacsatada iyo bulshada inaysan ogolaanin in ay bixiyaan lacagaha baadda ah oo Khawaarijtu ay u adeegsadaan in ay ku dhibaateeyaan umadda Soomaaliyeed.
Qoraalka laguma shaacin hay’adaha maaliyadeed, oo ay akoonadan uga furnaayeen kooxda Al-Shabaab iyo haddii ay jirto wax tallaabo ah oo ay dowladda ka qaadeyso hay’adahaas.
Inkasta oo tallaabadan ay muhiim u tahay dagaalka maaliyadeed ee ka dhanka ah Al-Shabaab, haddana lacagtan ayaa ah wax aad u yar marka la eego dakhliga kooxda soo gala sanadkii oo sirdoonka Mareykanka ay ku qiyaasaan illaa 180 milyan oo dollar.
When #Somalia’s extremely #corrupt #President H.E. Hassan Sheikh comes to the 2 #Somalia’s houses then he masters to tell more lies that the @WorldBank, @IMF @UN #UNSC will fund #Somalia #corruption through shady deals. Visit #Somaliland first & rest of the Republic of #Somalia before @WorldBank, @IMF and other international community releases financial support to #Somalia. then talk @CSIS @USIP @ChathamHouse
- Somali-Português ISBN: 9781304510006 on April 9, 1995, Nairobi, Kenya.Badal W. Kariye.
- Af-carabi Af-soomaali “Arabic-Soomaali” ISBN: 978-1-304-03066-5 published on 5th of May, 1996 in Nairobi, Kenya by Badal W. Kariye.
- English-Soomaali “A Teach yourself bilingual Course book,” ISBN: 978-1-304-33282-0 published on on 5th of September, in 1997 in Nairobi, Kenya Badal W. Kariye.
- Baro Tignoolajiga Casriga, May 4, 1997 in Nairobi, Kenya Qore/Writer Badal Kariye
- Deutsh Soomaali ISBN: ISBN: 978-1-304-33928-7 published on June 25, 1999 in Nairobi, Kenya
- Helping African Refugees with Small Scale Urban Programs for Survival on January 17, 1998 in Nairobi, Kenya Badal W. Kariye
- Ilayska Afafka Af-Soomaali-Français ISBN: 978-1-304-51538-4 “A Teach yourself Bilingual Course book,” First Edition published on June 5, 1998 in Nairobi, Kenya Badal W. Kariye, and Second Edition published on October 6, 2013 in Minneapolis, USA.
- Français Af-Soomaali ISBN: 978-1-300-97884-8 Un livre de cours bilingues», publié le 5 June 1998, Nairobi, Kenya Badal W. Kariye (Hunbul)
- BARO AF-SOOMAALI-ENGLISH ISBN: 978-1-300-97795-7 Published on 20th of February, 1999, Nairobi, Kenya Badal W. Kariye (Hunbul)
- Norska-Soomaali Bilingual Course Book ISBN: 978-1-300-98939-4 published on June 25, in 1999, Nairobi, Kenya Badal W. Kariye.
- KISWAHILI-SOOMAALI Hii kozi Kiswahili kwa lugha mbili-Somali ISBN: 978-1-300-97814-5 kuchapishwa kwenye Juni 25, 1999 Mjini Nairobi, Kenya Badal W. Kariye (Hunbul) 12. SVENSKA-SOOMAALI ISBN: 9781300978572 Lär Svensk-Somaliska Tvåspråkig kursbok Publicerades Den 15 Mars, 2000 Nairobi, Kenya Badal W. Kariye (Hunbul)
- Español-Soomaali ISBN: 978-1-300-98174-9 published on September 15, in 2001, Nairobi Kenya Badal W. Kariye.
- OROMIFFA-AF-SOOMAALI ISBN: 978-1-300-97800-8 published on May 15, in 2002, Nairobi Kenya by Badal W. Kariye.
- Português-Somali ISBN: 9781304504272 published on September 9, 2002 in Nairobi, Kenya
- Italiano-Soomaali ISBN: 978-1-304-34947-7 published on June 12, in 2003, Nairobi Kenya by Badal W. Kariye.
- Ilayska Af-Soomaliga La daabacay 21ka Oktoobar 2006 Nairobi, Kenya Badal Kariye
- Swahili-Somali Kamusi ISBN: 978-1-4276-4479-4 “First Bilingual and Plurilingual Dictionary.” published on 23th of December, 2009 by Aardvark Global Publishing Inc. Registered in UNESCO ID NO. 186772 – Swahili/Soomaali Kamusi. Af-Sawaaxili/Af-Soomaali Qamuus. Kariye, Badal Salt Lake City, UT, Aardvark Global Publishing, 2009. 545 p. (Plurilingual; Somali, Swahili). Main descriptors: Swahili, Somali, dictionaries Secondary descriptors: African languages CALL NO: D 496.354.493.5 SWA. http://unesdoc.unesco.org/Ulis/cgi-bin/ulis.pl?catno=186772&set=4B69FBEE_3_124&gp=1&lin=1&ll=1 ISBN: 978-1-4276-4479-4
- The Chopped Love in My Heart ISBN: 978-14276-4448-0 published in 2009 P201 by Salt Lake City, UT, Aardvark Global Publishing, USA.
- The Genius Lover “We need Family,” ISBN: 978-1-4490-8209-3 (sc) ISBN: 978-1-4490-8210-9 (e) published on February 24, 2010 by Author House, USA.
- The Kaleidoscopic Lover “The Civil War in the Horn of Africa and My Itinerary for a Peace Lover” SBN: 9781452004631 (sc) on July 20, 2010 published by Author House, USA
- The Political Sociology of Security, Politics, Economics & Diplomacy “Quicker Academic Path for Good Governance ISBN: 9781452085463 (sc) ISBN: 9781452085470 (e) on December 16, 2010 published by Author House, USA.
- The Queen of Lovers “We need you,” ISBN: 9781463415570 published on 1st of January, 2011 by Author House, USA.
- The Nice Lover “My Interests for Better Future,” ISBN: 9781468554199 (sc) published on 17th of February, 2012 by Author House, USA.22. The Lost Lover: I Fed up With the Urbanized Lifestyle Then I Returned to the Countryside for A Wise Bride ISBN-10: 9781477278796/ISBN-13: 978-1477278796 published on 31st October, 2012 Author House, USA
- The Nobel Prize “I am the Knowledge Contributor for Literature & Peace in the 21st Century.” Author House, USA
- My Official Race To The Office of the Next Secretary-General of the United Nations ISBN: 978-1-304-35835-6 published on August 24, 2013 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Soomaali-Itaaliano ISBN: 978-1-304-52321-1 published on August 29, 2013 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Soomaali-Español ISBN: 978-1-304-51765-4 published on October 7, 2013 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Somali-Deutsch ISBN: 9781304520319 published on October 7, 2013 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Soomaali Svenska ISBN: 9781304527189 published on October 9, 2013 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- SVENSKA ENGLISH “Pocket” ISBN: 978-1-304-54701-9 published on October 17, 2013 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- DEUTSCH ENGLISH SOOMAALI ISBN: 978-1-304-54987-7 “Pocket” published on October 19, 2013 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- ItALIANO ENGLISH SOOMAALI ISBN: ISBN: 978-1-304-55788-9 “pocket” published on October 22, 2012 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- My Official Race To The Post of the Next Secretary-General of the United Nations ISBN:9781312123236 published on April 21, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- A Book of African Writers “Know and Read the Names of the Best African Authors, ISBN: published on June 10, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- A Book of South & North American Writers ISBN: 978-1-312-26849-4 published on June 10, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- A Book of European Writers, ISBN: 978-1-312-27415-0 published on June 12, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- A Book of Oceanian Writers ISBN: 978-1-312-27773-1 published on June 14, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Svenska-English Svenska-Soomaali Soomaali-Svenska ISBN: 9781312325968 published on July 3, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Deutsch-Soomaali Soomaali-Deutsch ISBN: 9781312327825 published on July 2, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- NORSK AF-SOOMAALI/SVENSKA AF-SOOMAALI ISBN: 978-1-312-33002-3 published on July 3, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- A Book of Asian Writers ISBN: 9781312516588 published on September 13, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- A Book of World Authors Or Writers ISBN: 978-1-312-51920-6 published on September 13, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- My Official Race To The Office of the Next Secretary-General of the United Nations ISBN: 978-1-312-71541-7 published on November 29, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- The Stolen Newborn In the Maternal & Child Health Clinic ISBN: 9781312768505 published on January 1, 2014 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- If You Love Me Then Don’t Get Jealousy ISBN: 9781329124486 published on May 8, 2015 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- My Official Race To The Office of the Next Secretary-General of the Hiniusang Kanasoran ISBN: 9781329516991 published on 29th of August, 2015 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Поощрение Любовник в мире «Любовь, ненависть, преступления и беженцы» ISBN: 978-1-329-60887-0 опубликовано 10 октября 2015 года в США.
- Somali Barış Teşvik, ISBN: 978-1-329-61087-3 Aşk, nefret, suç ve mülteciler: ABD’de 10 Ekim 2015 yayınlandı
- El Fomento Del Amante De La Paz “Amor, Odio, crímenes y Refugiados” ISBN: 978-1-329-61178-8 publicada el 10 de Octubre de 2015, En los Estados Unidos de América.
- The Best Lover For Peace in the World, published ISBN: 978-1-329-62069-8 on October 14, 2015 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- Лучший любовник для мира во всем мире, опубликовано 14 октября 2015 года в США.
- Mpenzi Kwa Amani Duniani, Kwa nini Umoja wa Mataifa inakiuka Sheria yake ISBN: 978-1-329-62313-2 kuchapishwa Oktoba 15, 2015 katika Marekani. Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- El Mejor Amante Por La Paz En El Mundo ¿Por qué las Naciones Unidas viola sus Charters? ISNB: 978-1-329-62306-4, Publicado el 15 de Octubre de 2015, en Los Estados Unidos de América
- दुनिया में शांति के लिए सबसे अच्छा प्रेमी क्यों संयुक्त राष्ट्र अपने कानून का उल्लंघन करती है? ISBN: 978-1-329-62687-4 अक्टूबर १६, २०१5, उसे यूनाइटेड स्टेट्स ऑफ़ अमेरिका
- Bästa Kärlek för Fred i Världen, Varför FN bryter mot dess lagar? ISBN: 978-1-329-62713-0, 16 Oktober 2015 i Förenta Staterna.
- Mapagmahal sa kapayapaan sa Mundo ISBN: 978-1-329-62854-0 Nai-publish sa Oktubre 17, 2015 sa Estados Unidos ng Amerika
- Cinta Terbaik untuk Keamanan di Dunia, Mengapa Bangsa-Bangsa Bersatu melanggar Charters itu? ISBN: 978-1-329-62866-3 diterbitkan pada 17 Oktober 2015, Amerika Syarikat
- Le Meilleur Amant Pour La Paix Dans Le Monde ISBN: 978-1-329-62896-0, publié le 18 Octobre,
- 最好的情人為世界和平 為什麼聯合國違反其章程？ISBN: 978-1-329-63121-2, 發表於二〇一五年十月十九日在美國
- Promover A Paz No Mundo “Amor, Ódio, Delito & Refugiados” ISBN: 978-1-329-63368-1 publicado em 20 de Outubro de 2015 nos Estados Unidos da América
- Der Beste Liebhaber für den Frieden in der Welt, warum die Vereinten Nationen gegen das Gesetz verstößt? ISBN: 978-1-329-63542-5 am 21. Oktober 2015 in den Vereinigten Staaten von Amerika veröffentlicht
- أفضل محب للسلام في العالم ISBN: 978-1-329-63807-5
نشرت يوم ٢٢ أكتوبر ٢٠١٥ في الولايات المتحدة الأمريكية
63. وتعزيز العشاق في السلام ISBN: 978-1-329-64070-2
نشرت يوم٢٣ أكتوبر ٢٠١٥ في الولايات المتحدة الأمريكية
64. KJÆRLIG FRED Kjærlighet, Hat, Forbrytelser og Flyktninger ISBN: 978-1-329-64279-9 publisert 24. Oktober 2 015 i USA
65. دنیا میں امن کے لئے سب سے بہتر کے پریمی ISBN: 978-1-329-64554-7
ریاستہائے متحدہ امریکہ میں ٢٥ اکتوبر، ٢٠١٥ پر شائع
66. 世界における平和のため最高の恋人 ISBN: 978-1-329-64726-8, 米国で二千十五年十月 二十 六 日に公開されました
67. Parasta Rauha Maailmalla ISBN: 978-1-329-64967-5, julkaistu 27. lokakuuta 2015 Yhdysvallat
68. PHÁT HUY HÒA BÌNH ISBN: 978-1-329-65156-2, công bố trên ngày 27 Tháng Mười năm 2015 tại Hoa Kỳ
69. Il Miglior Amante per la Pace nel Mondo ISBN: 978-1-329-65197-5, pubblicato il 28 ottobre 2015 negli Stati Uniti d’America
70. Inganta Zaman Lafiya A Duniya ISBN: 978-1-329-65810-3, da aka buga a kan Oktoba 31, 2015 a Amurka na Amurka
71. বিশ্ব শান্তির জন্য শ্রেষ্ঠ লাভার ISBN: 978-1-329-66524-8, মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রের ৩ নভেম্বর, ১০১৫ তারিখে প্রকাশিত
72. Die Beste Minnaar vir Vrede in die Wêreld ISBN: 978-1-329-67163-8, gepubliseer op November 6, 2015 in die Verenigde State van Amerika
73. The Fostering Lover in Peace “Love, Hate, Crimes & Experience.” ISBN: 9781329523319 published on November 6, in 2015 Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
74. Liefdevolle Vrede IBN: 978-1-329-67210-9, gepubliseer op November 6, 2015 in die Verenigde State van Amerika
75. Elskandi Friði í Heiminum ISBN: 978-1-329-67436-3, birt þann 7. Nóvember 2015 í Bandaríkjunum
76. Ο καλύτερος εραστής για την Ειρήνη στον Κόσμο ISBN: 978-1-329-67588-9 που δημοσιεύθηκε στις 8 Νοεμβρίου του 2015, στις Ηνωμένες Πολιτείες of America
77. Milujúci za Mier vo Svete ISBN: 978-1-329-67743-2, zverejnená 8. Novembra 2015 v Spojených štátoch amerických
78. Grámhara um Shíocháin sa Domhan ISNB: 978-1-329-67790-6, a foilsíodh ar 8 SAMHAIN, 2015 sna Stáit Aontaithe Mheiriceá
79. Sülh Sevgi Dolu ISBN: 978-1-329-67880-4, Amerika Birləşmiş Ştatları 9 Noyabr 2015-ci il nəşr
80. Szerető Béke a Világban ISBN: 978-1-329-68042-5, Megjelent November 10-én 2015 az Egyesült Államok
81. Лепшы палюбоўнік для міру ва ўсім свеце ISNB: 978-1-329-68073-9 апублікавана 10 лістапад 2015 года ў Злучаных Штатах Амерыкі
82. Najbolji Ljubavnik za Mir u Svijetu ISBN: 978-1-329-68296-2, objavljeno 11 Nov 2015 u Sjedinjenim Američkim Državama
83. Labākais Mīļāko par Mieru Pasaulē ISBN: 978-1-329-68344-0, publicēja 11. Novembrī, 2015. gada Amerikas Savienotajās Valstīs
84. Geriausias Meilužis už Taiką Pasaulyje ISBN: 978-1-329-68578-9, paskelbtas Lapkričio 12, 2015 Jungtinių Amerikos Valstijų
85. Najlepszy Kochanek dla Pokoju na Świecie ISNB: 978-1-329-68729-5 opublikowany w dniu 13 Listopada 2015 roku w Stanach Zjednoczonych Ameryki
89. Ang Labing Maayo Mahigugmaon sa Kalinaw sa Kalibotan ISBN: 978-1-329-68841-4, nga gipatik sa Nobyembre 13, 2015 didto sa Tinipong Bansa sa Amerika
90. Damai Asih Pisan di Dunya ISBN: 978-1-329-68890-2 diterbitkeun dina 13 Nopember 2015 di Amérika Sarikat Amérika
91. Ahụ Kasị Mma Edinen maka Udo ISBN: 978-1-329-68978-7, bipụtara na November 14, 2015 dị na United States of America
92. Forcimi Paqe ISNB: 978-1-329-69098-1, publikuar më 15 Nëntor, 2015 në Shtetet e Bashkuara të Amerikës
93. המאהב הטובה ביותר למען שקט בעולם ISBN: 978-1-329-69176-6,
פורסם ב -15 בנובמבר 2015 בארצות הברית של אמריקה
94. Hraniteljski Ljubavnik u Miru ISBN: 978-1-329-69717-1, objavljen je 17. Novembra 2015. godine u Sjedinjenim Američkim Državama
95. El Foment de l’Amant per a la Pau ISBN: 978-1-329-69767-6, publicada el 17 de Novembre de 2015, dels Estats Units d’Amèrica
96. Posílení Milence pro Mír ISBN: 978-1-329-69806-2, zveřejněna dne 18. Listopadu 2015 ve Spojených státech amerických
97. O Amant do Fortalecemento da Paz ISBN: 978-1-329-69947-2, publicado o 18 de Novembro de 2015 nos Estados Unidos de América
98. Насърчаване на мира ISBN: 9781329702646, публикувано на 20 ноември 2015 г. в Съединените щати на американския
99. Mieram Veicinot ISBN: 978-1-329-70326-1, Publicēts 20. Novembrī, 2015. gada Amerikas Savienotajās Valstīs
100. Skatinimui Meilužis Ramybėje ISBN: 978-1-329-70495-4, paskelbtas Lapkričio 20, 2015 Jungtinių Amerikos Valstijų
101. Kekasih Memupuk bagi Keamanan ISBN: 978-1-329-70653-8, yang diterbitkan pada 21 November 2015 di Amerika Syarikat
102. Penguatan Kekasih untuk Perdamaian ISBN: 978-1-329-70711-5, diterbitkan pada tanggal 22 November 2015 di Amerika Serikat
103. Hlub Sib haum xeeb ISBN: 978-1-329-70875-4, luam tawm nyob rau Lub kaum ib hlis 22, 2015 nyob rau hauv lub tebchaws United States of America
104. Främjande Vännen i Fred ISBN:978-1-329-71085-6, Publicerad den 23 November 2015 i Förenta Staterna
105. Styrking Fred ISBN: 978-1-329-71154-9, publisert 24. November 2015 Forente Staters
106. Ahvistaminen Rakastajan Rauhassa ISNB: 978-1-329-71375-8, julkaistu 25. Marraskuuta 2015 Yhdysvallat Lulu Press, Inc. Morrisville North Carolina USA
- The Rise and the Fall of the Somali President His Excellency Mohamed Abdillahi Farmajo ISBN: 9781387986576 published on July 30, 2018 in USA
108. The Needy Lover ISBN: 9780359954605 published on OCtober 2, 2019 in USA
1
Which world president is running for a country without its own currency? #Somalia’s Most Extremely #corrupt President H.E. Hassan Sheikh Mohamed?
2
Which world #president is running for a country without an approved #constitution? #Somalia’s Most Extremely #corrupt President H.E. Hassan Sheikh Mohamed @AqalkaSare @AadanMadobe @UN @UNSomalia @CSIS @USIP @ChathamHouse
3
Which world # President is running for a country without regulatory committees with a government?
#Somalia’s Most Extremely #corrupt President H.E. Hassan Sheikh Mohamed
@AqalkaSare @AadanMadobe @UN @UNSomalia @CSIS @USIP @ChathamHouse
4.
Which world #President is running for a country with fake promises to implement then flip-flopping them?
#Somalia’s Most Extremely #corrupt President H.E. Hassan Sheikh Mohamed
@AqalkaSare @AadanMadobe @UN @UNSomalia @CSIS @USIP @ChathamHouse
5.
Which world #President is running for a country to arrest innocent people like journalists, business people and government officials in order to hide his family corruption in the country
#Somalia’s Most Extremely #corrupt President H.E. Hassan Sheikh Mohamed
@AqalkaSare @AadanMadobe @UN @UNSomalia @CSIS @USIP @ChathamHouse
DEG DEG : Gacantii uu ku saxiixay Xilka Qaadista Xamza , ayaa illaah Cuqubo ugu riday Garguurte.
\https://www.youtube.com/watch?v=HPj4IHADgWs
Somali wired
Somali bulletin
Cong ratulations to all Laureates of the 2023 Nobel Prize in Chemistry.
@NobelWriters @NobelAuthors @Nobelbooks @NobelBookClub
@Somaliauthors sends warm #Congrulations to Kariko & Weissman for winning The 2023 #NobelPrize in Physiology or Medicine. @UNESCO
@NobelAuthors @NobelWriters @Nobelbooks @NobelBookClub
www.wargeyskadalka.com/wararka
www.wargeyskajamhuuriyadda.com/wararka
www.wargeyskamaanta.com/wararka
www.caasimaddamuqdisho.com/wararka
www.somaliwirednews.comwararka
www.somalimobilenews.com/wararka
www.somalidigitalnews.com/wararka
www.somalibulletin.com/wararka
www.somalicablenews.com/wararka
www.somalimagazine.net/wararka
www.somalifederaltv.com/wararka
www.somalifederalnews.com/wararka
www.somalifederalradio.com/wararka
www.somalifederalradio.com/wararka
www.mogadishuonlinews.com/wararka
www.mogadishutimes.net/wararka
www.mogadishucitynews.com/wararka
www.mogadishucityjournal.com/wararka
www.mgadishudailynews.com/wararka
Welcome to the #Top #List of #Presidential #Candidates on February 09, 2021
Home
@UN @AP @BBCworld @nytimes @timesofindia @rt_
Welcome to the #Top #List of #Somali #Presidential #Candidates on February 09, 2021
http://www.somalipresident.org/
@UN @UNSomalia @AP @BBCworld @nytimes @timesofindia @RT_com @XHNews @AJEnglish @FinancialTimes @Reuters @NBCNews @abcnews @_AfricanUnion @igadsecretariat @WorldBank @IMFNews
@UN @UNSomalia @antonioguterres @TC_Mogadishu @ItalyinSomalia @SwedeninSomalia @FinlandinSom @FranceinSomalia @UKinSomalia @SwedeninSomalia @_AfricanUnion @igadsecretariat
Welcome to the #Top #List of #Somali #Presidential #Candidates on February 09, 2021
http://www.somalipresident.net/
@UN @UNSomalia @AP @BBCworld @nytimes @timesofindia @RT_com @XHNews @AJEnglish @FinancialTimes @Reuters @NBCNews @abcnews @_AfricanUnion @igadsecretariat @WorldBank @IMFNews
@UN @UNSomalia @antonioguterres @TC_Mogadishu @ItalyinSomalia @SwedeninSomalia @FinlandinSom @FranceinSomalia @UKinSomalia @SwedeninSomalia @_AfricanUnion @igadsecretariat
WARARKA MAANTA 5ta Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diidan #Maqaamka #Muqdisho Madxweyne Mudane Xassan? Yaa diiday in la magaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya Madaxweeyne Xassan? Yaa dilay Kornayl Ikraam Taxaliil Madaxweyne Xassan mise Farmaajo? Maxuu Taliyihii hore Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka Fahad Yaasiin “Daba-Naasle” u qarinyaa sidii ay u dileen Kornayl Ikraam Taxaliil Iyo Xildhibaan Aamino? Maxuuse Fahad Yaasiin uga baqayaa inuu yiimaado #Muqdisho? Yaa Ikraam Taxaliil dilay? Yaase maanta diidan in maxkamad la soo taago dadkii dilay Ikraam Taxaliil? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 6ta Maarso 2024 Madaxweynaha maamulka Hirshabeelle Cali Cabdullaahi Xuseen Guudlaawe ayaa magacaabis iyo isku shaandhweyn ku sameeyay qaar ka mid ah Golahiisa Wasiiradda Hirshabeelle.Wareegto kasoo baxday Xafiiska madaxweyne Guudlaawe ayaa xilka looga qaaday Wasiiro ka tirsanaa Golaha Wasiiradda Hirshabeelle, islamarkaana sido kale la isku badalay qaar ka mid ah Wasiiradda.
Magacaabista iyo isku shaandheynta qaar ka mid ah Golaha Wasiiradda Hirshabeelle ayaa timid, kadib markii dhawanahaan ay soo baxayeen cabasho ka imaaneysay qaar ka mid ah beelaha dega Hirshabeelle oo ka cabanayay habka qeybsiga Golaha Wasiiradda.
Tabashada laga qabo habka awood qeybsiga Hirshabeelle ayaa ah mid taagan tan iyo markii la yagleeyay maamulka Hirshabeelle sanadkii 2016-kii.
Muqdisho 6ta Maarso 2024 Kadib markii shalay Soomaaliya ay xaqiijisay inay si buuxda ugu biirtay daladda dhaqaalaha ee bulshada bariga Afrika, waxaa soo bilowday fursadaha ay heleyso Soomaaliya.
Dalalka ku bahoobay bulshada Bariga Afrika waxay dirsadeen baarlamaan ku metela daladda, waxaana Soomaaliya hadda laga doonayaa inay xubnaheeda ku biiriso baarlamaankaas.
Sagaal (9) xildhibaan ayey daladda dhaqaalaha ee bulshada Bariga Afrika u ogoshahay Soomaaliya inay ku metelaan baarlamaanka daladda, sidoo kale hal wasiir ayaa Soomaaliya ku meteli doona shirarka daladda.
Muddo xileedka xildhibaanada Soomaaliya ku meteli doona daladaas waa shan sano, waxaana hadda Soomaaliya laga doonayaa inay gudbiso liiska xildhibaanadaas.
Soomaaliya, awood-qeybsigu waa xasaasi, wax kastana dadka Soomaaliyeed waxay ku qeybsadaan nidaamka beelaha ee 4.5, waxaana la filayaa in xubnahaan lagu soo xulo nidaamka awood-qeysiga beelaha ee Soomaalida.
Dowladda Soomaaliya ayaa soo dhameystirtay dhammaan shuruudihii laga rabay, si daladda dhaqaalaha ee bulshada bariga Afrika ay ugu biirto, waxaana arrintaan dadaal badan geliyey madaxweyne Xasan Sheekh iyo ergada uu u xil-saaray oo Cabdisalaan Hadliye uu ugu horeeyo.
Wasiirka Ganacsiga iyo Warshadaha Soomaaliya Jibriil Cabdirashiid ayaa shalay gaaray magaalada Caruusha ee dalka Tanzania, halkaas wuxuu geeyey, saxiixa madaxweynaha, calanka Soomaaliya iyo shiruucdii kale ee Soomaaliya looga baahnaa, si ay ugu biirto daladda EAC.
Soomaaliya ayaa hadda toos ugu biirtay daladaas, waxayna dirsa kartaa 9 xildhibaan iyo hal wasiir, Soomaaliya waxay noqotay dalkii 8-aad ee ku biiray daladaas, waxaana u dhiman shuruuc aad u badan oo buuxin uga baahan, bulshada daladaan ay dadka Soomaaliyeed ula jaan qaadaan.
Qatar and Soomaaliya 6ta Maarso 2024Soomaaliya iyo Qatar ayaa wada-hadallo xasaasi ah ku yeeshay magaalada Dooxa ee caasimada dalka Qatar.
Wasiir ku-xigenka wasaaradda gaashaandhigga Soomaaliya Cabdifataax Qaasim Maxamuud ayaa magaalada Dooxa ee caasimada dalkaasi kula kulmay ra’iisul wasaare ku-xigeenka ahna wasiiru-dowlaha wasaaradda gaashaandhigga ee dowladda Qatar Dr. Khalid bin Mohamed al-Attiyah.
Wasiir ku-xigenka wasaaradda gaashaandhigga ee Soomaaliya iyo ra’iisul wasaare ku,xigeenka ahna wasiiru-dowlaha wasaaradda gaashaandhigga ee dowladda Qadar ayaa ka wada-hadlay arrimo quseeya difaaca dalka iyo sidii loo horumarin lahaa xiriirka labada wasaaradood.
Kulankaan oo saacado ayaa qaatay ayaa waxay labada dhinac diiradda ku saareen arrimaha difaaca, xilli ay Soomaaliya ku jirto marxalad dagaal, uuna dalka ka socdo guluf culus oo ka dhan ah kooxda Al-Shabaab.
Soomaaliya iyo Qatar ayaa leh xiriir saaxiibtinimo oo wanaagsan, ayada oo dhawaan labada dhinac ay heshiis is-afgarad ku kala saxiixdeen magaalada Dooxa ee caasimada dalkaasi.
Heshiiskaas oo salka ku haya dhinaca sharciga ah ayaa sidoo kale ka turjumaysa danaha labada waddan ee is-weydaarsiga macluumaadka iyo khibradaha qaabka diyaarinta, qorista iyo daraaseynta qabyo-qoraallada heshiisyada iyo heshiisyada is-afgaradka.
Si kastaba, Qatar ayaa kamid ah dalalka carbeed ee sida u dhow u taageera Soomaaliya, waxayna sidoo kale dalka ka fulisaa mashaariicyo kala duwan oo horumarineed.
Soomaaliya 6ta Maarso 2024 Waxaa isa soo taraya digniinaha laga bixinayo cawaaqibka uu deegaanka ku yeelan karo markabkii Ingiriiska laga lahaa ee habeenkii Jimcaha ku quusay Badda Cas, kadib weerarkii Xuuthiyiinta Yemen.
Taliska Dhexe ee Ciidamada Mareykanka ayaa xoojiyay digniinta Dowladda Yemen ee caalamka uu aqoonsan yahay, oo Sabtidii ka digtay masiibo deegaan amaba waxyeelo xagga deegaanka ah.
Markabka Rubymar ayaa la sheegay inuu siday shixnad gaareysa 41,000 oo tan oo isugu jirta bacrimin iyo saliid, taasoo la sheegayo in dhibaato weyn ku yeelan karto deegaanka.
Wararka ayaa sheegaya in markabka uu sahayda saliidda ee saaran ku sii deynayo koonfurta Badda Cas, isla-markaana ay waxyeelo ba’an u gaysan karto marin biyoodka muhiimka ah, kalluunka iyo dhirta ay quutaan iyo xitaa biyaha la cabo.
Warbaahinta caalamiga ah oo soo xiganeysa badmaaxiinta iyo dadka bartay cilmiga badda ayaa sheegeysa in tani ay sidoo kale saamayn doonto isu socodka maraakiibta iyo xeebaha ka durugsan goobta uu haatan markabka ku kiiday.
Khatarta kiimikada iyo walxaha sunta ah ee markabka saaran ayaa lagu sheegay mid aad u sarreyso, iyadoona Xuuthiyiinta lagu eedeeyay in ay hortaagan yihiin wax ka qabashada saliidda qubaneysa.
Khubarada ayaa ku waramaya in waxa ku daadanaya biyaha ay ku sii jiri doonaan Badda Cas, oo ku teedsan gobollo badan oo ka mid ah Soomaaliya, haddii aan la qaadin tallaabooyin lagu lagu yareynayo saamaynta, laguna nadiifinayo biyaha.
Khubarada ayaa sheegay in ay jiraan habab gaar oo caalami ah oo lagaga jawaabo, marka ay masiibada ceynkani oo kale ah ay dhacdo, taasoo ay ugu horreyso ka hortagga in saliidda ay gaarto xeebta.
Markabka dhex fadhiya gunta hoose ee badda ayaa la qiyaasaya inaanu sii deynin inta badan saliidda saaran, waana caalamad muujineysa in weli ay jirto rajo lagu xakameyn karo masiibada.
Caqabadda ayaase ka taagan, iyadoo Xuuthiyiinta ay ka horyimaadeen in shirkadda markabka iska leh ay kormeerto goobta uu markabku ku degay, si ay u cilad bixiso amaba ay u jiidato, balse Xuuthiyiinta ayaa shuruud kaga dhigay in marka hore gargaarka bani’aadantinimo loo ogolaado Marinka Gaza.
Toddobaadkii hore koox ka socota Dowladda Yemen ee caalamka uu aqoonsan yahay ayaa awood u yeelatay inay kormeerto markabkaasi, maadaama ay Xuuthiyiinta kula jiraan heshiis nabadeed. Xuuthiyiinta ayaana weerarin kooxdaasi, si aanu u fashilmin heshiiska xabad joojinta ee labada dhinac.
Kooxda kormeerka sameysay ayaa xilligaasi sheegtay in qayb ahaan uu qarqoomay markabka, isla-markaana uu degi karo dhowr maalmood gudahood.
Markabka nooca xamuulka ee Ingiriiska ayaa siday nooc acid oo suntu ay ku badan tahay, waxaana loo adeegsadaa soo saarista bacriminta.
“Marka laga soo tago shixnaddeeda halista ah, tani waxay xiriir la leedahay sifooyinka gaarka ah ee Badda Cas,” ayuu yiri Ian Ralby, aasaasaha Shirkadda Amniga Badda ee I.R. Consilium.
Ralby ayaa sheegay in uu ka walaacsan yahay in masiibo weyn ay dhacdo, haddii aan la qaadin tallaabooyinka lagama maarmaanka ah.
Walaaca sii kordhaya ayaa qayb ka ah qaababka biyaha wareegga ee Badda Cas, oo asal ahaan u shaqeeya sida haro weyn oo xilliga jiilaalka u socdaan Kanaalka Suweys iyo xagaaga oo ay u socdaan dhinaca Gacanka Cadmeed, tani oo ka dhigan in saamaynta aynaan ku koobnaan doonin Badda Cas oo qura.
Gaadiidka badda ayaa ah laf dhabarta marinada ganacsiga ee Shiinaha iyo Midowga Yurub, oo 90% ka ah ganacsigooda, iyadoo carqaladeynta marin biyoodka Badda Cas illaa Kanaalka Suweys ay sidoo kale kala dhantaaleyso ganacsiga Yurub.
Nairobi 6ta Maarso 2024 Madaxweynaha Kenya William Ruto oo todobaadkaan dalkiisa uu marti-geliyay shirka Golaha Deegaanka ee Qaramada Midoobay ayaa wada dadaallo la isugu soo dhoweynayo Soomaaliya iyo Itoobiya.
Madaxdii ka qeyb gashay shirka ka dhacay Nairobi ayaa waxa ka mid ahaa Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo Ra’iisul Wasaaraha Ethiopia Abiy Ahmed oo xiisad colaadeed ka dhaxeyso, taasi oo ka dhalatay heshiis beenaadka Somaliland ugu saxiixday Abiy marin badeed iyo saldhig ciidan.
Qoraal laga soo saaray madaxtooyada Kenya, kadib kulan dhex-maray William Ruto iyo Abiy Ahmed ayaa lagu sheegay in madaxda Kenya iyo Itoobiya ay caddeeyeen sida ay ugu go’an tahay aqoonsiga, ixtiraamka iyo ilaalinta madax-bannaanida iyo midnimada dhuleed.
Sidoo kale waxay diidaan isbeddellada aan dastuuriga ahayn ee dawladaha iyo sidoo kale faragelinta hababka siyaasadeed ee gudaha ee dalalka Afrika ee danaha dibadda, iyada oo lagu xusin magaca Soomaaliya.
Mr. Ruto oo adeegsanaya siyaasad u muuqatay dhex-dhexaadnimo si uu u qaboojiyo xiisadda Itoobiya iyo Soomaaliya ayaa si weyn isugu xil saaray sidii loo qaboojin lahaa xiisadda ka dhex aloosan Soomaaliya iyo Itoobiya, isagoona kala hadlay labada mas’uul ee Xasan Sheekh iyo Abiy Ahmed in laga billaabo usbuucan ay labadaba Addis Ababa iyo Muqdisho hoos u dhigaan hadalladooda fagaare ka hadalka ee midba midka kale ka soo horjeeda.
Ilo diblumaasiyadeed ayaa u sheegay wargeyska East Africa in qorshaha Kenya uu ahaa inay si taxadir leh u hubiso xaqiiqda muranka ka dhashay, wuxuuna madaxweyne Ruto labada mas’uul uu ka dalbaday inay xaddidaan hadalladooda ficillada dhalin kara inta xal iyo isu soo dhowaansha ay ka imanayso.
Ilaha diblomaasiyadeed ayaa sheegaya in madaxweyne Xasan Sheekh uu Ruto ka diiday in ay kulmaan Abiy Ahmed ilaa Itoobiya ay ka laabaneyso damaceeda dhul boob, taasi badalkeedna madaxweyne Ruto wuxuu ka codsaday Xasan Sheekh in uu xadido hadallada kala fogeynta dhalin kara ee uu warbaahinta ama uu madalaha caalamiga ka jeedinayo.
Madaxweyne Xasan ayaa markii uu soo dhamaaday shirkii lixaad ee Cimilada QM ee Nairobi u duulay magaalada Antalya ee dalka Turkiga, halka Abiy Ahmed uu u duulay magaalada Dar es Salaam ee dalka Tanzania, halkaasi oo uu heshiis is af-garad oo dhinaca tamarta iyo ganacsiga uu kula saxiixday madaxweynaha dalkaasi Samia Suluhu Hassan.
Muqdisho 6ta Maarso 2024 Saciid Cabdullaahi Deni hoggaamiyaha dib loo doortay ee maamulka Puntland oo dhinaca kalena aan qarsan damaciisa mustaqbalka ee Villa Soomaaliya ayaa dhawaan qaabili doona madaxweynayaashii hore ee dalka Maxamed Cabdullaahi Farmaajo iyo Shariif Sheekh Axmed.
Labada nin ee Farmaajo iyo Shariif ayaa garba siyaasadeed u raadinaya inay ka hortagaan qorshooyinka madaxweyne Xasan Sheekh, gaar ahaan arrimaha dastuurka.
Saciid DENI waxay u arkaan mid kamid ah isbaarooyinka lagu hor jari karo Xasan Sheekh. Inkasta oo uusan madaxweyne Xasan Sheekh waxba lumin hal sano iyo lix bilood oo ay Saciid Deni is-khilaafsan yihiin, haddana qorshaha Farmaajo iyo Sheekh Shariif ee ah in la dhiso Gole Mucaarad oo looga hortago Xasan Sheekh ayaa la ogeyn sida uu Saciid Deni u aqbali karo waqtigan.
Deni doorashadii hore ee Soomaaliya wuxuu ahaa ninkii haystay sharciyadii ugu weynayd ee Farmaajo lagu joojiyay, wallow ay jireen xubno naftooda miiska saaray si Farmaajo loo joojiyo, sida Xasan Sheekh oo la xasuusto in Mirinaayo lagu weeraray, haddana Saciid Deni wuxuu quuray dhaqaale, sharciyada iyo inuu u adkeysto in Puntland aanay waxeeda ka helin federaalka si nidaamkii hore loo bixiyo.
Saciid Deni wuxuu aaminsanaa xilligaasi in uu isagu noqon doono qofka Farmaajo dhaxli doona, laakiin wuxuu iloobay inuu garabka mucaaradka kula jiro laba madaxweyne oo hore.
Marwalba oo aad isku koox tihiin madaxweynayaal hore oo kaa xasaanad weyn waa adag tahay in aad ka dhex qaado kursiga, waxaase jirta aragti taas agtaalla oo ah in qofkii gooni u baxa uu si gaar ah macno u goyn karo doorashada soo socota.
Deni markale laba madaxweyne ayaa rabta inay safkooda ku darsadaan. Maanta qof walba waa la socdaa sida uu Deni ugu qatan yahay dowladda Xasan Sheekh iyo in dagaalkii uu soo galay waxba ka faa’iidin, haddana inuu markale laba madaxweyne ku koonto noqdo waa adag tahay inay siiso madaxweynimo federaal ah.
Dadka faaqidaya siyaasadda federaalka ah ee Soomaaliya waxay qabaan in Saciid Deni iyo Xasan Cali Kheyre oo kaalmaha 3-aad iyo 4-aad kasoo galay doorashadii ugu dambeysay ee Soomaaliya inay ugu badin karto inay gooni-gooni u istaagan oo ay la yimaadan aragti mucaaradnimo oo cusub oo aanay ku milmin madaxweynayaal hore oo haddii ay ku saf noqdaan aanay waxba kasoo dhex qaadan karin.
Inkasta oo ay jiraan warar sheegaya in madaxweyne Xasan Sheekh iyo Saciid Cabdullaahi Deni uu wada-hadal u socdo, haddana xitaa haddii aanay heshiinin oo Deni uu mucaaradnimadiisa sii wato dhabihii doorashadii hore ee iskula daarashada wax badan uma dhali karto.
Laakiin marka la fiiriyo inuu haysto maamul goboleedka Puntland, dhaqaale fiicana lagu tuhmayo, saaxiibana sameysan karo dadka waxay leeyihiin Deni waxay ugu badin kartaa inuu gooni u daaq mucaarad ah noqdo oo aan markale xooggiisa iyo xoolihiisa lagu dhex tahriibin.
Muqdisho 6ta Maarso 2024 Dowladda Mareykanka ayaa qeylo dhaan ka muujisay sii socoshada xad-gudubyada ka dhanka ah xuquuquda aadanaha ee ka socda Itoobiya.
Falalkan ayaa laga yaabo in ay saamayn ku yeeshaan hannaanka ay Itoobiya ku dooneyso in ay maal-gelin uga hesho deyn bixiyayaasha caalamiga ah.
Maamulka ra’iisul wasaare Abiy Axmed ayaa dunida kala kulmaya waji gabax iyo dhalleeceyn isa soo tareysa oo ku aaddan xeeladaha ay ciidamadiisu ku wajahan kacdoonka dadweynaha, taasi oo keentay rabshado iyo fowdo dalka oo dhan ah.
Ciidamada dowladda federaalka ayaa lagu eedeeyay dilal sharci darro ah iyo duqaymo ay fuliyeen diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, kuwaasi oo sababay dhimashada dad rayid ah.
“Waxaan si joogto ah ula soconaa xaaladda xuquuqda aadanaha ee Itoobiya si aan u qiimeyno haddii ay jiraan xad-gudubyo waaweyn oo saameyn ku yeelan kara taageerada Mareykanka ee kaalmada hay’adaha maaliyadeed ee sida waafaqsan sharciga hay’adaha maaliyadeed ee dunida,” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay Waaxda Arrimaha Dibadda ee Mareykanka.
“Dowladda Mareykanku waxay walaac xoogan ka qabtaa warbixinnada ku saabsan xad-gudubyada xuquuqda bini’aadamka ee ka dhacaya Gobolladda Amxaarada iyo Oromia ee ay ku lug leeyihiin ciidamada Dowladda iyo kuwa kasoo horjeeda,” ayaa sidoo kale lagu yiri qoraalka kasoo baxay Waaxda Arrimaha Dibadda ee Mareykanka.
Si kastaba, maamulka Abiy ayaa wajahaya culeys caalami ah oo la xiriira tallaabooyinkii u dambeeyay ee uu qaaday maamulka, xilli laga deyrinayo xaaladda bini’aadannimo ee dalkaasi, oo gaartay meeshii u sareysay.
I proudly congratulated to the Lower & Upper Houses of the #Federal #Republic of #Somalia, & I cordially thank to the #President of the Federal Republic of #Somalia H.E. Hassan Sheikh Mohamud for nullifying the illegal violation of the Federal Republic of #Ethiopia in regard to Somali sovereignty
WARARKA MAANTA 4ta Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxaa ka mid ah dembiyada uu horay u soo galay Madaxweyne hore Mudane shiikh Shariif? Yaa khiyaameeyey Midowgii Maxkamaddaha Shiikh Shariif? Yaa badda Soomaaliya in la qaato u sahlay Kneya Madaxweyne Shiikh Shariif? Yaa dadweynaha u sheegay inuusan waxba ka ogayn wxiii uu saxiisay Wasiir hore Cabdiraxmaan Cabdishakuur Madaxweyne Shiikh Shariif? Yaa 275 xildhibaan u soo daray 275 xildhibaanno kale oo horay u joogay Madaxweyne Shiikh Shariif? Yaa maanta raba inuu mar kale burburiyo Dowladda Soomaaliya ee taagta darran Madaxweyne Shiikh Shariif?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho 4ta Maarso 2024 Xoghayihii joogtada ahaa ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Maxamad Abuukar Zubeyr ayaa shalay xilkii iska casilay, isagoo qoraal dheer oo shaqo ka tegis ah u diray Ra’iisal Wasaare Xamza Cabdi Barre.
Qoraalka ayuu ku sheegay Maxamed Abuukar inuu si iskiis ah u go’aansaday inuu xilka iska casilo, isagoo uga mahadceliyay Raysal wasaaraha Soomaaliya Xamse Cabdi Barre shaqadan uu horay ugu igmaday.
Warar hoose oo soo baxaya ayaa sheegaya in dhawaan lagu wado in isku shaandheyn iyo isbadalo lagu sameynayo hay’adaha dowladda, gaar ahaan xilalka Golaha Wasiirada iyo agaasimayaasha, waxaana sidoo kale laga yaaba iney is-casili doonaan saacadaha soo socda xubno kale.
Maxamed Zubeyr ayaa xitaa is-casilaaddiisa kahor la rumeysnaa inaanu awood buuxda ku lahayn xafiiska, ayada oo ra’iisul wasaaraha ay ku hareereysan yihiin la-taliyeyaal badan oo awood leh, taasi oo jahwareer ku haysa xafiiska.
Xogta la helay ayaa sheegeysa in xilkan Xoghayaha joogtada ah ee Xafiiska Ra’iisal Wasaaraha loo wado Kamaal Xasan Guutaale, oo hadda ka mid ah la-taliyayaasha tirada badan ee Ra’iisal Wasaaraha.
Jubbaland 4ta Maarso 2024 Laga bilaabo shantii December 2023 baarlamaanka Jubbaland waxuu yeeshay saddex kulan oo kala ahaa: 1. Mid lagu ansixinayay miisaaniyadda 2. Kulan looga hadlayay fatahaadda 3. Mid wax looga badalayey (Qodobka 35-aad ee Dastuurka Jubbaland oo Ahmed Madoobe uusan raali ka ahayn. (Qodobkan ayaa awood u siinayo baarlamaanka in si kali kali ah ay ula xisaabtami karaan Wasiirada xilkana oga qaadi karaan.
(Qodobo kale ayaa hadda la isku heystaa oo ay ka mid yihiin:
1. Qodobka 31 : Awoodaha iyo Masuuliyaadka Baarlamaanka Dawlad Goboleedka Jubbaland
3. In ay u yeeraan madaxweynaha Dawlad Goboleedka Jubbaland si uu uga jawaabo su’aalaha ay qabaan barlamaanku hal mar kalfadhigiiba.
Ahmed Madoobe ayaa iskadaa in loo yeeree ayaa amar duldhigay Golaha in la xiro ilaa amar dambe cajiib.
2. Qodobka 72 :Awoodaha iyo Musuuliyaadka Madaxweynaha Jubbaland.
Qodobka 72 faraqiisa 4-aad ayaa dhigaya in Madaxweynuhu aanu ka maqnaan karin Jubbaland muddo ka badan 30 beri oo xiriir ah.
Ahmed Madoobe ayaa ka maqnaa 57 beri isla markaana Golihii la xisaabtami lahaa wuxuu ka joojiyay kulamadoodii.
Baarlamaanka Jubbaland ayaa hadda doonaya in la hor keeno heshiiska uu Ahmed Madoobe ugu wareejiyay dekadda Dowladda Imaaraadka, oo ceyrisay dhamaan shaqaalihii Dekadda ka xamaalan jiray. Ahmed Madoobe oo arintan ka biyo diiday ayaa xirtay baarlamaanka una hanjabay xildhibaano badan. Waxay hadda ilo xog ogaal ah ii sheegeen in xildhibaanno badan habeenba meel cusub seexdaan iyaga oo u cabsanayo naftooda.
Madaxweynaha Jubbaland sida ku xusan Dastuurka Jubaland waxuu xilka qaban karaa Labo jeer oo kaliya oo. Hadda oo uu muddo ka badan 10 sano madaxweyne ka yahay Jubbaland ayuu Ahmed Madoobe rabaa inuu xildhibaanada ku khasbo iney sharciga bedelaan si uu mar saddaxaad isu doorto.
Si dastuurka uu u badalo ayuu hadda u ballan qaaday xildhibaan kasta inuu siinayo 15 kun dollar uuna mar labaad ka soo dhigi doono xildhibaan. Baarlamaanka Jubbaland ayaan marnaba rumeysneyn inuu soo clin doono iyagoo haddana doonaya inay qaataan 15 ka kun ee uu doonayo inuu siiyo.
Baarlamaanka Jubbaland:
1. Mushaarka ahaan waxuu xildhibaan kasta qaataa USD 1500 bishii
2. Waxaa la doortay Barlamaanka August 2019 wuxuuna ku egyahay waqtigiisu August 2024. Waa 4 sano iyo mid loogu daray
3. Wuxuusan mushaar qaadan 34 bilood oo u dhiganta 51,000 dollar mushaar ah
4. Waxaa hadda u dhiman 5 bilood oo mushaarkooda uu noqon doono 7,500 dollar.
5. Hadda 7 bilood ayuusan mushaar qaadan Barlamaanka Jubaland.
6. Hoolka Barlamaanka wuu ka xiran yahay oo madaxweynaha wuxuu rabaa maalinka uu Dastuurka furanayo kaliya inuu Barlamaanka u furo Hoolka Golaha Wakiilada.
7. Barlamaanka waxuu ka kooban yahay 75 Xildhibaan
8. Wax Gunno ah maleh Barlamaanka Jubaland inkastoo Miisaaniyad sanadeed loogu qoro sanad kasta.
9 Bisha August ee sanadkaan oo ku eg waqtiga Barlamaanka Jubaland wuxuu yeelanayaa Qaan sheegad dhan 51,000+7,500= 58,500 dollar
Ku tumashada Dastuurka iyo xuquuqul insaanka ayaa dhaqan u ah dagladda Jubbaland. Waxaana dowladda Federaalka laga rabaa in ay Ahmed Madoobe ka badbaadiso xildhibaanada Jubbaland iyo Dastuurka Jubbaland xili Xildhibaanada amnigooda khatar ku jiro.
W/Q: Mohamed Abdi Osman Faradheere
Jubbaland 4ta Maarso 2024 Wararka naga soo gaaraya gobolka Jubbada Hoose ayaa sheegaya in maalintii saddexaad oo xiriir ah ciidamada dowladda iyo kuwa Jubbaland ay howlgallo culus ka wadaan deegaano ka tirsan gobolkaas oo hoostaga Jubbaland.
Howlgalladan ayaa si gaar ah uga dhacay deegaanada kala ah:- Muuse-xaaji, Malaaylay, Turdho, Baxar-saafka iyo kuwa kale, iyada oo lagu dilay Al-Shabaab fara badan.
Xubnaha la laayey ayaa isugu jiro horjoogaal Soomaali ahaa, kuwa ajaaniib ah iyo maleeshiyaad kale, sida ay sheegeen saraakiil ka tirsan milatariga Soomaaliya.
Sidoo kale waxa ay xaqiijiyeen in tirada dhimashada ay gaareyso illaa 35 xubnood oo isugu jiro saraakiil sar sare iyo dagaalamayaal, kuwaas oo loogu daaday godadkii ay ku jireen.
“Ciidamada ayaa cadowga ugu galay godadkii ay ku dhuumaaleysanayeen ee deegaanadaas, waxaana la dilay 35 Horjoogayaal iyo maleeshiyaad isugu jira Soomaali iyo Ajaabib” ayaa lagu yiri qoraal lagu daabacay warbaahinta dowladda.
Sidoo kale waxaa la sii raaciyay “Horjoogeyaasha la dilay waxaa ku jira, Jaabir oo dhalashadiisu tahay Kenya horjoogihii sirdoonka Khawaarijta Saadiq iyo horjoogihii qaraxyada uqaabilsanaa oo lagu magacaabo Cabdiqani ayaa dhammaantood lagu dilay howlgalka sida ay xaqiijiyeen Saraakiisha Ciidanka”
Dhinaca kale ciidamada ayaa inta uu socday howlgalkan kusoo qabtay illaa 7 kale oo ka tirsan kooxda Al-Shababa, kuwaas oo ay bandhigeen ciidamada huwanta ah.
Xaaladda ayaa weli kacsan, mana jiro wax hadal ah oo kasoo baxay Al-Shabaab oo ku aadan howlgalladaasu khasaaraha culus lagu gaarsiiyay.
Muqdisho 4ta Maarso 2024 Ciidamada ammaanka ee Puntland ayaa xalay gacanta ku dhigay shabakad isku xiran oo qalab u waday kooxaha argagixisada, gaar ahaan Al-Shabaab ee ku sugan buuraha Galgala ee maamulkaasi.
Kooxdan oo ka kooban 5 qof oo mid kamid ah ay tahay haweeney ayaa lagu qabtay koontaroolka galbeed ee caasimada Garoowe.
Magacyada shanta qof oo sawirradooda lasoo bandhigay ayaa lagu kala sheegay 1-Faisa Cali Maxamed, 2-Cabdi Axmed Cusmaan 3-Haaddi Cumar Cilmi, 4-Cabdi Maxamuud Cali, 5-Saalax Cabdulqaadit Mahad
Sidoo kale wuxuu booliska shaaciyay waxa uu yahay qalabka lagu qabtay ee loo waday kooxda Al-Shabaab, kuwaas oo kala ah:-
1-Gacamo kuwa loo isticmaalo GPS MAP, 2-Qalbkaa Caafimaad oo dhamaystiran ( A leukocyte alkaline phosphatase (LAP) – Laboratory 3-Biisooyin Kaashwito, 4-Kabo balistig ah, 5- Envactar kuwa solar loo isticmalo. ( Inverter solar energy system), 6- Hal Mobile kuwa qarxa lagu kiciyo. ( An improvised explosive device (IED) Cell Phone),
Warbixinta kasoo baxday booliska gobolka Nugaal ayaa waxaa sidoo kale lagu yiri “Laanta Dembi-baarista ee Qeybta Booliska Gobolka Nugaal ayaa xaqiijiyey in dadka la qabtay iyo qalabka ay wadeen ay ku socdeen Buuraha Gobolka Bari, kuwaa oo laga keenay Koonfurta dalka Soomaaliya”.
Waxaa kale oo lasii raaciyay :Booliska Qeybta Gobolka Nugaal ayaa eedaysanayaasha iyo qalabka lagu qabtay la horgayn doonaa Laamaha Garsoorka”.
Ugu dambeyn booliska Puntland ayaa farriin u diray shacabka, wuxuuna ugu baaqay inay kala shaqeeyaan nabad-gelyada, si looga hortago falalka ammaan darrida ah
“Booliska ayaa fariin adag u diraya dhammaan dadka ku hawlan falalka amniga lidka ku ah in tilaabo sharci ah laga qaadi doono, waxaana shacabka Puntland ugu baaqeynaa inay la shaqeeyaan Laamaha amniga si kooxaha Argagixisada ah tilaabo sharci ah looga qaado” ayaa mar kale lagu yiri warsaxaafadeedka kasoo baxay taliska qaybta gobolka Nugaal.
Muqdisho 4ta Maarso 2024 Faahfaahino dheeri ah ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay qarax miino oo maanta ka dhacay degmada Heliwaa ee gobolka Banaadir.
Qaraxa oo jugtiisa ay si xoogan u maqleen dadka deegaanka ayaa waxaa uu si gaar ah uga dhacay xaafadda Shaaciye ee degmadaasi, sida ay innoo sheegeen goobjoogaal
Wararka ayaa sheegaya in qaraxa lala eegtay gaari ay la socdeen ciidamo ka tirsan kuwa dowladda, gaar ahaan kuwa Xasilinta ee loo yaqaano Boolis Milataari.
Ugu yaraan illaa 4 qof oo uu mid kamid ah askari ka tirsan ciidamada dowlada ayaa ku dhaawacmay qaraxaas, halka saddex kale ay yihiin dad shacab ah oo ku sugnaa goobta.
Ciidamada la qarxiyay ayaa howlgal kooban ka sameeyay goobta, waxayna kadib sii wateen socdaalkooda horay u qaaday askariga ka dhaawacmay.
Xaaladda goobta uu qaraxu ka dhacay ayaa hadda ah mid deggan, mana jiro wax faahfaahin oo ay ka bixiyeen laamaha ammaanka ee dowladda Soomaaliya.
Magaalada caasimada ah ee Muqdisho ayaa waxaa inta badan ka dhaca weeraro qaraxyo ah, kuwaas oo ay soo maleegaan xubnaha kooxda Al-Shabaab oo haatan wajahaya dagaal culus oo ay iska kaashanayaan dowladda iyo dadka deegaanka.
Muddooyinkii u dambeeyay ayaa waxa xasiloonood caasimada, marka loo eego weeraradii horay uga dhici jiray, hadana mararka qaarkood waxaa dhaca falal ammaan darri oo qaarkood ay gaystaan xubnaha Al-Shabaab, sida qaraxyo miino iyo dilal qorsheysan intaba.
WARARKA MAANTA 3da Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa xilka ka tuuri raba Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa dilay Kornayl Ikraam Taxaliil “Udgoon”? Yaa dilay xildhibaan Aamino? Yaa dilay Eng. Cismaan Yariisoow? Yaa dadka dilay? Maxay tahay sababta Madaxweyne hore Mudane Farmaajo ugu diiday Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh Iyo Madaxweyne Hore Mudane Shiikh Shariif inay ka dhoofaan garoonka Aadan Cadde? Yaa Kornayl Qalbi dhagax u diibay #Ethiopia? Yaa 4 dekkadood siiyey #Ethiopia? Yaa xilka ka qaaday guddoomiyaha baarlamaanka? Yaa #Jubbaland ka jaray #Gedo? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 3da Maarso 2024 Madaxweynayaashii ee Soomaaliya, Maxamed Cabdullaahi Farmaajo iyo Shariif Sheikh Axmed ayaa xalay Muqdisho ku yeeshay kulan gaar ah oo ku saabsanaa arrimaha dastuurka. Labada madaxweyne hore ayaa kamid ah siyaasiyiinta sida weyn ugasoo horjeeda in dowladdu wax ka beddel ku sameyso dastuurka dalka, iyadoo aan loo marin dariiq sax ah.
Maxamed Cabdullaahi Farmaajo iyo Shariif Sheikh Axmed ayaa hoosta ka xarriiqay in loo baahan yahay in arrimaha dastuurka ee hadda socda ay u baahan yihiin wadatashi ballaaran.
“Waxaan ka wada hadalnay xaaladda dalka, gaar ahaan arrimaha siyaasadda iyo dooda beryahaan ka taagan wax ka baddelka Dastuurka, waxaana hoosta iskala xarriiqnay xaaladda dalka iyo arrimaha dastuurka hadda socda in ay u baahanyihiin wadatashi ballaaran.” Ayaa lagu yiri war kooban oo kasoo baxay kulanka labada hoggaamiye ee hore.
Madaxweynayaashii hore ee dalka, ayaa qaban qaabinaya kulan ballaaran oo ay isugu imaanayaan siyaasiyiinta iyo bulshada rayidka ah, si looga doodo walaaca laga qabo arrimaha dastuurka dalka, dowladdana baaq loogu diro.
Madaxweyne Xasan Sheikh ayaa bishii January ee sanadkan sheegay in wax ka beddelka dastuurka aanay wax dood ah haatan ka furnayn, isagoo sheegay in dalku horey u soconayo.
Madaxweynaha ayaa ku adkaysanaya tallaabo kaste oo ay dowladdiisu wax ka beddesho dastuurka, in ay dhaqan galayaan marka ay timaado dowladda isaga ka dambeysa.
Muqdisho 3da Maarso 2024 Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa markii sedexaad muddeysay dhageysiga dacwadda ka dhanka ah eedeysane Sayid Cali Macalin Daa’uud oo loo haysto inuu gubau xaaskiisii oo uur lahayd Luul Cabdicasiis Maxamed.
Maxkamadda ayaa sheegtay in fadhigan uu noqon doono kii ugu dambeeyay, isla- markaana lagu shaacin doono xukunka eedeysanaha, waxayna fadhigan muddeysay maalinta arbacad ah oo ay ku beegan tahay 06/02/2024.
“Maxkamadda iyada oo gudaneyso waajibaadka saaran ee ku xusan qodobada 75, 89 XHCS, waxa ay muddaysay Gal-dacwadeedka ciqaabta ah ee summaddiisu tahay MGB/DCL/147/2024 maalinta arbacada ah ee taariikhud tahay 06/02/2024, saacadduna ay tahay 12:00 duhurnimo” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay Maxkamadda gobolka.
Sidoo kale waxaa la faray taliyaha qaybta baarista dambiya ee CID-da inuu maxkamadda horkeeno eedeysanaha, maalinta arbacada oo ah kama dambeysta maxkamaddiisa.
Maxkamadda Gobolka ayaa sidoo kale amartay xafiiska xeer ilaaliyaha guud ee Qaranka iyo qareennada difaacaya eedeysanaha inay soo xaadiraan maalinta la shaaciyay, si ay goobjoog uga noqdaan maxkamadda iyo ku dhawaaqista xukunka ka dhanka ah Sayid Cali.
“Waxay faraysaa xafiiska xeer ilaaliyaha guud ee Qaranka, qareennada difaaca eedeysanaha in ay kasoo qayb-galaan ku dhawaaqista dacwadda isla taariikhda iyo saaxadda sare ku xusan” ayaa mar kale lagu yiri warqadda ay soo saartay maxkamadda.
Horay maxkamadda ayaa laba fadhi oo kala duwan uga yeelatay kiiskan xasaasiga ah, waxaana la horgeeyay marqaatiyeyaal ay kamid ahaayeen carruurtii marxuumadda.
Waxaa kale oo ay maxkamaddu dhageysatay, isla markaana su’aalo waydiisay eedeysane Sayid Cali Macallin Daa’uud, waxa uuna sheegay in xaaskiisa sababta uu u gubay inay tahay maseer darteed, islamarkaana murankii ka dhashay uu keenay dabka in uu qabad siiyo guriga balse waxaa uu ku dooday ujeedkiisu in uusan aheyn in uu dilo xaaskiisa.
Sayid Cali ayaa isaga oo ka jawaabaya mid ka mid ah su’aalaha ay maxkamadda weydiisay ayaa waxa uu sheegay inuu jeclaa xaaskiisa Allaha u naxariiste, uuna soo dhex-galay muran galaaftay nolosheeda, isagoo ku cel-celiyay in uusan kas u dilin, sida uu ku dooday.
”Xaaskeyga waan jeclahay, waxaan na dhexmaray muran, waxaa ay igu tiri nin kale ayaan guursanaya ee iska keey fur anna waan xanaaqay nafto ayaan soo gatay, waana ku gubay qol alaabta taalay ayada ayaana gashay dabka lakiin jn aan badbaadiyo ayaan isku dayay.”
Luul Cabdicasiis ayaa weli iyada oo mayd ah ku jirto Ferinjeer, waxaana maalintii la gubay kasoo wareegtay muddo bil ah, waxaana weli qoyskeeda la sugayaan ridida xukunka.
Muqdisho 3da Maarso 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo ka hadlayey madasha diblumaasiyadda ee Antalya ee dalka Turkiga ayaa ku tilmaamay hogaanka Itoobiya mid doonaya in uu dibadda u xawilo dhibaatooyinka ka jira gudaha dalkiisa.
“Taariikh dheer ayaan leenahay annaga iyo deriskayaga Itoobiya, 6 ilaa 7 qarni, inta bandanna ma ahayn taariikh wanaagsan,” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh.
Madaxweynaha ayaa sheegay in Soomaaliya ay doonayso in taariikhdaas laga gudbo oo la dhiso xiriir dhaqan dhaqaale oo u dhexeeya labada dal.
“Nasiib darro marka uu hoggaanku wajahayo dhibaato gudaha ah oo uu doonayo in uu indhaha dadkiisu ku xawilo arrimo dibadda ah, waa dhibaato halis ah,” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh.
“Waxaa jira dalal badan oo bad la’aan ah, dhamaantoodna badda way isticmaalaan, waxaana jira qaab caalamku isla oggolyahay oo ku aaddan sida ay dalalka aan badda lahayni uga faa’iideysan karaan badda. Taasi kama dhigna inaad qayb goosato ama in aad saldhig milatari ka samaysato dalkaas,” ayuu yiri madaxweynaha Soomaaliya.
Xiisadda Itoobiya iyo Soomaaliya ayaa bilaabatay kadib heshiis is-afgarad oo Addis Ababa ku dhex maray Somaliland iyo Itoobiya 1-dii Janaayo, kaas oo dhigayey in Itoobiya laga kireeyo 20 KM xeebaha gobolka Awdal ah.
Madaxweynaha oo ku sugan dalka Turkiga ayaa maanta kulan la yeeshay madaxweynaha dalka Turkiga Recep Dayyip Erdogan, waxaana ay ka wada hadleen xiriirka walaalnimo ee labada dal, heshiiska iskaashiga difaaca iyo dhaqaalaha ee ka dhexeeya Soomaaliya iyo Turkiga.
Soomaaliya ayaa Turkiga u saxiixday heshiis difaac iyo iskaashi dhaqaale, waxaana lagu wadaa in xeebaha Soomaaliya ay yimaadaan ciidamada Turkiga, si badda Soomaaliya looga difaaco Itoobiya.
Muqdisho 3da Maarso 2024 Taliyaha qeybta guud ee booliska gobolka Banaadir ayaa si adag uga hadlay banaanbixii maanta ka dhacay isgoyska Siinaay ee magaalada Muqdisho, halkaas oo lagu dilay wiil Camera Man ah.
Taliyaha booliska gobolka Macalin Mahdi oo caawa shir jaraa’id ku qabtay isgoyska Siinaay ayaa sheegay in lasoo xiray dhamaan askartii maanta xabadaha ku riday dadkii banaan-baxa dhigay.
“Askari kasta oo xabad ka riday halkaas waa la xiray, waxaana kiiskaas ku socota baaris, maxkamad ayaana lagu kala bixi doonaa,” ayuu yiri taliyaha booliska Muqdisho.
Sidoo kale wuxuu balan qaaday inay cadaaladda hor keeni doonaan askartaas, balse wuxuu shacabka Muqdisho ka dalbaday in aysan dhigin banaanbax dambe oo booliska aan ogolaasho ka heysan.
“Dadka caadeystay inay magaaladaan ka dhigaan banaanbax rabshado wata waxaan siinayaa digniintii u dambeysay, ma ogolaa karno wixii maanta dhacay oo kale, dhibka ay ka cabanayaan mid ka daran ayey sameeyaan dadkaasi,” ayuu yiri Taliye Macalin Mahdi.
Taliyaha ayaa sheegay in maanta laga cabanayey wax aan macna badan laheyn, balse uu dhacay dhib kii laga cabanayey ka weyn oo qof dhintay.
“Wixii maanta laga cabanaayey waxaa ka dhib badan waxa dhashay, qofaa dhintay, tukaan lama furin, guryo iyo gaadiid badan ayaa la burburiyey, maanta jidkaan lama marin, waxaas oo dhan sharci darro ayey ku dhaceen, cidna ogolaansho kama heysan dadkii banaanbaxay ee dhibkaan abuuray,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.
Taliyaha ayaa sheegay in hadda kadib ay baacsa doonaan dadka abaabula banaanbaxyada noocaan ah, si looga baaqsado in wixii maanta oo kale ay dhacaan.
“Hey’adaha amniga waxaa farayaa hadii ay arkaan banaanbax noocaan ah, waxaa jira ciidan loogu talogalay oo ulo wata, ciidankaas ayaa loo soo diraa dadka banaanbaxaya, maanta kadib ma dhici karto in xabad loogu jawaabo qof shacab ah,” ayuu yiri Macalin Mahdi.
Taliyaha ayaa aad u xaqiijiyey in askari kasta oo maanta xabad riday ay soo xireen, si loo ciqaabo, wuxuu ka gaabsaday inuu shaaciyo tirada askarta xiran, balse wuxuu balan qaaday inay maxkamad soo taagi doonaan baaritaan kadib, si wiilkii la dilay uu cadaalad u helo.
“Waxaan cadeynayaa masuuliyadda in cadaaladda lasoo taago ninkii dilay wiilkaas shacabka ah anaga ayaa masuuliyadeeda qaadaneyna, waxaan ka rabnaa odayaasha dhaqanka iyo waxgaradka Muqdisho, in wixii maanta oo kale aysan nagu soo laaban,” ayuu yiri taliyaha booliska gobolka Macalin Mahdi.
Taliyaha qeybta guud ee booliska gobolka Banaadir oo si adag uga hadlay banaanbixii maanta ka dhacay isgoyska Siinaay ee magaalada Muqdisho, halkaas oo lagu dilay wiil Camera Man ah ayaa balan-qaaday in cadaaladda la horgeyn doono dhamaan askartii maanta xabadaha ku riday shacabka.
Sidoo kale Taliye Macalin Mahdi ayaa shirkiisa jaraa’id ee caawa Siinaay uu ku qabtay wuxuu ku sheegay banaanbax dambe oo noocaas ah aysan ogolaa doonin, isagoo shacabka caasimada ka codsaday inay ka fogaadaan dhibaato lamid ah tii maanta ka dhalatay banaanbixii rabashadaha watay oo ay dhigeen
Muqdisho 3da Maarso 2024 Saraakiil ka socota ciidamada badda Soomaaliya iyo Turkiga ayaa Jimcihii billaabay sahminta saldhigyo ciidan oo laga sameynayo gudaha badda, gaar ahaan xeebaha gobollada waqooyi ee Somaliland, si Itoobiya looga difaaco badda Soomaaliya.
Sida ay xog ku heshay Caasimada Online, saldhigyada ugu muhiimsan waxaa lagu abaarayaa magaalooyinka Baki iyo Seylac oo ku yaalla goobo istaraatiiji ah, ilaa xeebaha ku dhow Jabuuti ayaa lagu sameynayaa sahankaan.
Saraakiisha sameyneysa sahanka waxay isugu jiraan Soomaali iyo Turki, waxayna wataan diyaarado militeri, waxaana lagu wadaa in sahankaan ay ku jirayaan maalmahaan, maadaama la dejinayo qorshihii ciidamada Turkigu ay ku soo degi lahaayeen badda Soomaaliya.
Xeebaha gobolka Awdal ilaa xuduudda Soomaaliya iyo Jabuuti waa biyaha muhiimka ah ee laga difaacayo Itoobiya, waxaana dhankaas u bada doona saldhigyada ciidamada badda Turkiga, sida ay Caasimada Online u sheegeen saraakiil xog ogaal ah.
Toddobaadyada soo socda waxaa lagu wadaa in xeebaha Soomaaliya ay soo gaaraan maraakiib dagaal iyo ciidamo ka socda Turkiga, si loo guda-galo dhaqan gelinta heshiiskii difaaca ee Soomaaliya ay la saxiixatay Turkiga.
Sahanka ka socda badda Soomaaliya ayaa ku soo aadaya iyadoo dalka Turkiga uu joogo Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh, halkaas oo madaxweynaha Turkiga uu kula kulmay, arrimihii ay ka wadahadleena waxaa ku jirtay in la dedejiyo qorshaha ciidamada Turkiga lagu dejinayo badda Soomaaliya.
Qorshahani wax weyn ayuu uga dhigan yahay Soomaaliya, waxaa difaac adag heli doonta badda Soomaaliya, waxaana awood militeri lagu burinayaa heshiiskii Somaliland ay badda ku siisay Itoobiya.
Heshiiska Soomaaliya iyo Turkiga ee badda lagu difaacayo, wuxuu dhigayaa in 10 sano gudahood lagu dhiso ciidamada badda Soomaaliya, laguna qalabeeyo, qorshaha socda ayaa dhabarjab weyn ku ah Itoobiya oo qorshaheedu ahaa inay xoog ku qaadato qeyb ka mid ah badda Soomaaliya.
Muqdisho 3da Maarso 2024 Faahfaahino dheeri ah ayaa kasoo baxaya dab gaystay khasaare nafeed oo xalay ka kacay magaalada Hargeysa ee caasimada Somaliland.
Dabka oo ahaa mid xoogan ayaa si gaar ah u qabsaday guri ku yaalla xaafada Cabaaye ee degmada Gacan-libaax, wuxuuna kacay abaare 4:00 subaxnimo.
Ciidanka dab-damiska Somaliland ayaa xaqiijiyay in dabkan ay ku geeriyootay hooyo iyo laba carruur ah oo deganaa hoyga uu xalay ka kacay dabka.
Sidoo kale qoraal kasoo baxay taliska ciidanka dab-damiska ayaa waxaa lagu sheegay in gurmad ay sameeyeen kadib lagu soo bad-baadiyay afar carruur ah oo kale.
“Alle haw Naxariistee Hooyo iyo laba Caruura ayaa ku dhintay Dab ka kacay Hoygii ay degenaayeen oo ku yaala xaafada Cabaaye ee degmada Gacan-libaax. Abaaro 4:00 subaxnimo ciidanka Dabdemiska Hargeysa ayaa ka hawlgalay una gurmaday Qoyskaa, iyadoo halkaana laga samata-bixiyay afar caruura oo kale” ayaa lagu yiri qoraalka.
Sidoo kale waxaa lasii raaxiyay “Ciidanka Booliska degmada Gacanlibaax ayaa la wareegay Maydkii. Baadhista Kiiskana waxaa gacanta ku haya ciidanka Dambi-baadhista”.
Dhinaca kale taliska ayaa farriin u diray shacabka Somaliland, wuxuuna ugu baaqay inay ka digtoonaadaan haliska dabkaka dhasha korontada.
“Bulshada ku nool Somaliland waxaa ciidanka Dabdemisku farayaa in Habeenkii ka digtoonaadaan halista dabka: – In Habeenkii La damiyo laydhka, lana aaso dabka girgirayaasha, lana dhigo meel ku haboon. – In laga taxadaro wax kasta oo keeni kara dab”. ayaa mar kale lagu yiri farriinta kasoo baxay ciidamada dab damiska Somaliland.
Gabagabadii ciidanka dab-damiska Somaliland ayaa tacsi tiiraanyo leh u diray qoyska ay dhibaatada kasoo gaartay dabka ka kacay xaafada Cabaaye ee degmada Gacan-libaax
“Ciidanka Dabdemisku wuxuu tacsi u dirayaa Qoyskaa Masiibadu ku dhacday, Alle Cawil kheyr Qaba hakasiiyo” ayaa lagu soo gabagabeeyay warsaxaafadeedka.
Muqdisho 3da Maarso 2024 – Guddoomiyihii hore ee baarlamaanka HirShabelle, Sheekh Cismaan Barre oo wareysi siiyay Telefishinka Somali Cable ayaa weerar culus oo dhanka afka ah ku qaaday madaxweynihii hore ee dalka Maxamed Cabdullahi Farmaajo.
Sheekh Cismaan Barre ayaa eedeymo culus u jeediyay Farmaajo oo haatan dib ugu soo laabtay magaalada Muqdisho, wuxuuna sheegay inuu gaystay dambiyo waa weyn.
“Shantii sano ee uu joogay Maxamed Cabdullaahi Farmaajo madaxweynihii hore runtii waxaa dalka maanta haysto dhibaatooyinkii uu xilligaas gaystay oo jariimooyinka ahaa oo waa weynaa” ayuu wareysiga ku yiri guddoomiyihii hore ee golaha wakiilada HirShabelle.
Sidoo kale waxa uu tilmaamay in soo laabashadiisa ay caqabad weyn ku tahay dalka iyo horumarkiisa, sida uu hadalka u dhigay.
“Soo labashada uu soo laabtay waxay imtixaan ama ay caqabad ku tahay dalka Soomaaliya” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.
Isaga oo sii hadlaya Sheekh Cismaan Barre ayaa waxa uu farriin u diray baarlamaanka Soomaaliya, wuxuuna ka dalbaday inay xasaanadda ka qaadaan, si loo maxkamadeeyo.
“Waxaan rabaa inaan ka codsado baarlamaanka Soomaaliyeed in ay ka qaadaan xasaanadda, si loogu maxkamadeeyo dilalkii Ikraan Tahaliil, Eng Yariisoow, Xildhibaan Aamino iyo weerarkii madaxweynayaal hore” ayuu mar kale yiri Cismaan Barre.
Sababta uu u doonayo in xasaanadda looga xayuubiyi ayaa waxaa ku sheegay “Waa nin dambiile ah ama eedeysane ah marka xasaanad ma leh”.
Ugu dambeyntii wuxuu ka codsaday hay’adaha ammaanka dowladda inay sidoo kale la socdaan dhaq-dhaqaaqiisa, ayna xadiidaan muddada uu joogo magaalada Muqdisho.
“Hay’adaha dowliga ah ee amniga waxaan rabaa maadaama uu Farmaajo ku caan baxay iska horkeenidda shaqsiga in dhaq-dhaqaaqiisa ay xadiidaan” ayuu kusoo gabagabeeyay.
WARARKA MAANTA 2da Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diidan #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan? Yaa xilka ka tuuri raba Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Maxay Mucaaradka Soomaaliya #Muqdisho ku diyaariyey? Yaa noqon doona Madaxweynaha soo socda? Maxay #Nabad Iyo #Nolol qorshaynaysaa? Yaa noqon doona Raysal Wasaaraha soo socda? Yuu hadda la shaqaynaayaa Guddoomiyaha Aqalka Hoose Mudane Aadan Madoobe? Yaase uu la shaqaynayaa Guddoomiyaha Aqalka Sare Mudane Cabdi Xasshi? Yaa ka dembeeya inay mucaaradka khalkhal siyaasaddee ka dhex sameeyaan #Muqdisho? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 2da Maarso 2024 Wasiiru Dowlaha Gaashaandhigga UK James Stephen Heappey ayaa soo gabagabeeyey booqasho uu ku tagay Soomaaliya iyo Kenya, isagoo la kulmay madaxda sare iyo saraakiisha difaaca oo uu kala hadlay xoojinta iskaashiga difaaca gobolka iyo ciidamada.
Wasiiru Dowlaha Difaaca Uk waxa uu la kulmay Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud, si uu ugu xaqiijiyo sida ay UK uga go’an tahay in ay Soomaaliya ka taageerto amniga mustaqbalka fog.
Sidoo kale waxa uu booqday askar ka tirsan ciidamada Britain oo tababaro siinayay ciidamada ammaanka ee Soomaaliya, waxaana uu kala hadlay ergayga gaarka ah ee xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay u qaabilsan howlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya ee ATMIS.
Dowladda UK ayaa si dhow ula shaqeyneysa dowladda Federaalka Soomaaliya dadaallada looga hortagayo kooxda Al-Shabaab, waxaana wasiirku uu ku celceliyay taageerada joogtada ah ee UK ay ka geysaneyso wax ka qabashada khatarta Alshabaab.
Wasiiru Dowlaha Gaashaandhigga UK oo socdaalkiisa sii wata ayaa kulamo kula soo qaatay dalka Kenya, Wasiirka Difaaca Kenya Aadan Barre Ducaale.
Waxay ka wada hadleen xoojinta iskaashiga difaaca, kor u qaadista awoodda ciidamada Kenya iyo horumarinta nabadda gobolka iyada oo loo marayo heshiiska iskaashiga difaaca ee UK iyo Kenya.
Muqdisho 2da Maarso 2024 Shirkadda Diyaaradaha Ethiopian Airlines ayaa ku dhawaaqday inay joojisay duullimaadyadii ay ku mari jirtay hawada Soomaaliya, kuwaasi oo tagi jiray dalalka Aasiya, kadib markii dhawaan ay khatar ku gashay hawada gobollada waqooyi ee Somaliland.
Duullimaadyadii ay diyaaradaha shirkadaasi ku tagi jireen dalalka qaaradda Aasiya waxay ku mari jireen hawada Soomaaliya, balse hadda waa iska joojiyeen duulimaadkaas, kadib toddobaadkii hore ay isku dhici gaareen Ethiopian Airlines iyo Qatar Airways.
“Shirkadda ayaa go’aankaan gaartay, sababtoo ah maamulayaasha hawada Soomaaliya kama aysan helin adeegga duulista hawada oo ammaan ah,” ayuu yiri Mesef Tase oo ah maamulaha guud ee shirkadda oo BBC la hadlay.
Maamulaha ayaa cadeeyey in go’aankaasi uu la xiriiro khatartii ay ku galeen hawada Soomaaliya maalmo ka hor, “Iyadoo la raacayo hab-dhaqanka caalamiga ah, waxaanu ku wargalinay hay’adaha duulista rayidka ee ay qusayso marka shil noocaan uu dhaco, waxaa lagu wargeliyay hay’adaha duulista rayidka Soomaaliya iyo Itoobiya, balse ma aanaan helin wax jawaab ah,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.
Maamulaha ayaa si cad ugu dhawaaqay in go’aanka shirkadda Ethiopian Airlines uu yahay in hadda kadib aysan adeegsan hawada Soomaaliya, sabab la xiriirta ‘badqabka diyaaradahooda’ sida uu hadalka u dhigay.
Wuxuu sheegay inay isticmaali doonaan waddooyin kale, iyada oo la eegayo bad-qabka, “Waxaa noo furan inaan isticmaalno hawada wadanka Jabuuti, iyada oo qarash dheeri ah uusan naga bixin” ayuu hadalkiisa ku sii daray maamule Mesef Tase.
Dhinaca kale, Maamulaha Shirkadda Diyaaradaha Ethiopian Airlines ayaa caddeeyay in duullimaadyadii ay ku tagi jireen Muqdisho iyo Hargeysa aysan waxaba iska baddali doonin oo ay sidoodii yihiin, isla markaana aysan wax dhibaato ah ka jirin taas, sida uu sheegay.
Labo diyaaradood oo shirkadaha Ethiopian Airlines iyo Qatar Airways ay kala leeyihiin ayaa isku dhici gaaray toddobaadkii hore, kadib markii maamulka Somaliland uu qalqal ku furay isticmaalka hawada gobollada waqooyi, balse nasiib wanaag, qadar aad u yar ayey ku kala badbaadeen diyaaradahaas oo siday rakaab badan.
Go’aanka Ethiopian Airlines ayaa imaanaya xilli Soomaaliya iyo Itoobiya ay ku dagaaleen damaca badda Soomaaliya uga jira Itoobiya, xiisadaas ayaa gaartay mele sare, waxayna cilaaqaadka labada dalka ku sii yeelaneysaa saameyn badan.
Muqdisho 2da Maarso 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo ka qeyb-galay Madasha Diblumaasiyadda Antalya ee dalka Turkiga ayaa ka hadlay mustaqbalka wanaagsan ee Soomaaliya.
Sidoo kale Xasan Sheekh ayaa khudbadiisa uga hadlay muhiimadda ay leedahay xasilloonida marinnada muhiimka ah ee ay ka mid tahay Badda Cas.
Madaxweynaha ayaa soo bandhigay aragtida Dowladda Federaalka Soomaaliya ee daris-wanaagga iyo iskaashiga ku saleysan is-ixtiraamka iyo dheef-wadaagga.
Sidoo kale Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa sheegay in xasilloonida dalalka dhaca Badda Cas ay aas-aas u tahay nabadda iyo ganacsiga caalamiga ah, sidaas awgeed dowladda Soomaaliya ay mudnaan siinayso iskaashiga iyo xasillooni gobolka.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa tilmaamay in xadgudubka Xukuumadda Itoobiya ay ku sameynayso midnimada iyo madaxbannanida Soomaaliya ay wiiqayso dadaallada caalamiga ah ee xasilinta marinnada muhiimka ah ee ay ka mid tahay Badda Cas.
Xasan Sheekh ayaa beeniyey dhammaan qodobbada mala-awaalka ah ee ay ku marmarsiyoonaysay Xukuumadda Itoobiya, kuwaas oo ay ku doonayaan in ay ku xalaashadaan Baddeena.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xusay caqabadaha hortaagnaa dowladnimada Soomaaliya iyo dhabar adaygga ay ku wajahayaan dadka Soomaaliyeed.
Sidoo kale Maxaxweynaha ayaa sheegay in xoreynta deegaannada dalka Soomaaliya ee ku jira gacanta argagixisada ay barbar socdaan qorsheyaal lagu adkeynayo dowladnimada, laguna xoojinayo iskaashiga iyo doorka Soomaaliya ee Gobolka.
Madaxweynaha ayaa ka warbixiyey sida ay Soomaaliya ugu guuleysatay hirgelinta qorshayaal ay ka mid yihiin, ku biirista Dallada Bulshada Bariga Afrika, qaadista cunaqabateynta hubka iyo dhammeystirka deyn cafinta.
Galmudug 2da Maarso 2024 Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada Xoogga dalka Soomaaliya oo kaashanayaa saaxibada caalamiga ah ee ka sameeyeen duleedka degmada Ceeldheer ee gobolka Galgaduud.
Howlgalkan oo ahaa mid qorsheysan ayaa lagu beegsaday goob ay isku uruursanayeen xubno ka tirsan Al-Shabaab oo ku taalla deegaanka Cali Yabaal ee gobolkaasi.
Warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda federaalka ayaa looga hadlay howlgalkan, waxaana lagu sheegay inuu u dhacay sidii loo qorsheeyay, laguna dilay Shabaab badan.
Dowladda ayaa shaaca ka qaaday in xubnaha lagu laayay weerarkan ay isugu jiraan saraakiil iyo maleeshiyaad ku sugnaa deegaanka uu howlgalka ka dhacay.
“Ciidanka Xoogga Dalka oo kaashanaya Saxiibada Caalamka Ayaa howlgal Ka sameeyey Deegaanka Cali Yabaal oo hoostaga Degmada Ceeldheer iyo deegaano kale oo ka tirsan à Gobolka Galgaduud. Ciidanka Kumaandooska Ayaa Heley Xogta in Khawaariijta ay isku aruursanayaan Deegaanadaas Howlgalka ayaana lagu laayey horjoogayaal iyo maleeshiyaad” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka kasoo baxay dowladda Soomaaliya.
Sidoo kale waxaa qoraalka lagu sheegay in ciidamada ay gacanta ku dhigeen goobaha howlgalka laga sameeyay, isla markaana la burburiyey xarumihii Al-Shabaab.“Degaanada howlgalku ka dhacay ayaa ciidanku la wareegay waxaana la burburiyey saldhigyadii Khawaarijta” ayaa mar kale lagu yiri warsaxaafadeedka.
Dhinaca kale ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay kooxda Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkan ee ay guusha ka sheegtay dowladda federaalka Soomaaliya.
Xaaladda ayaa haatan ah mid kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo iska soo horjeedo laga dareemayaa aagga degmada Ceeldheer ee gobolka Galgaduud.
Gobollada dhexe ee dalka ayaa waxaa muddooyinkii u dambeeyay ka socday howlgalo culus oo iska kaashanayaan ciidanka Xoogga, kuwa deegaanka iyo saaxibada caalamiga ah.
Muqdisho 2da Maarso 2024 Habeen Arbaco ah, 22-kii bisha Febarury ayaa koox hubaysani waxay wadada ku joojiyeen Abubakar Axmed oo ah nin dallinyaro ah oo maalmo ka hor maydkiisa laga helay duleedka Muqdisho.
Qiyaastii 11-kii fiidnimo ee xiliga Soomaaliya, ayaa waxaa wada ku taalla degmada Huriwaa ee gobolka Banaadir waxaa istaajiyay ciidamo ku la bisan dharka booliska Soomaaliya, sida uu qoyska la wadaagay nin dhallinyaro ah oo la socday Abubakar.
“Rag hubaysan oo dharka booliska wata oo jidka taagan ayaa waxa ay u istaajiyaan sida qolo amniga sugaysa oo kale,..labada dhinac ayaa laga kala istaagay, labadaba waa la dajiyay waxaan dareemeynaa bartilmaameedku inuu ahaa yarkaan walaalkeey ah oo dhiman doona,” ayuu yiri Maxamed Axmed oo ah walaalka ka wayn Abubakar oo la hadlay BBC.
Abubakar ayaa ahaa sida uu noo sheegay walaalkiisa ganacsade ka shaqaysta lacagaha danabaysan iyo sarifka.
Wuxuu intaa ku daray intaas isaga oo soo xiganaya ninkii dhallinyarada ahaa ee joogay goobta, in gaari uu watay Abubakar oo ahaa Toyota Surf iyo isagabii ay ka xaysteen ragii ciidanka ahaa.
“Gaarigii sidaas ayay ku wateen, [iyo] wiilka dhiman doona ee walaalkeey ah oo jeebeysan oo indhaha ka xiran,” ayuu yiri.
Booliska Soomaaliya waxay sheegeen in ay baaritaan wali ku wadaan dhacdadaan.
Subaxii xigay habeenkii la afduubtay ayaa qoysku sheegeen in maydka Abubakar laga helay dulledka magaalada Muqdisho isaga iyo gaarigii uu watay intaba.
“Meel walba ayaan ka raadinay”
Maxamed ayaa sheegay habeenka la afduubtay walaalkiis uu isagu ku sugnaa magaalada Nairobi ee dalka Kenya, balse maadaama ay shirko ku ahaayeen ganacsiga lacagaha isaga iyo walaalkii Abubakr, oo ay si aad u dhaw isaga war hayeen uu markiiba ka war helay dhacdada qabsatay walaalkii.
“Waxaan isla markiiba ku dadaalay inana la xariiro dad asxaab ah oo aan ku lahaa laamaha amniga qaybahooda kala duwan…waa la baxay meeshii wax ka dhaceenaa la tagay, gacamada kala duwan ee ciidamada qalabkaa sidaa la galiyay…laakiin qadartoo qorneed awgeed iyo cidda wax fulisay oo ahyd cid abaabulan ayaa ilaahey wuxuu qadaray [inaan la qaban kooxdii afduubka gaysatay].
“Meel walba ayaan ka raadinay”
Maxamed ayaa sheegay habeenka la afduubtay walaalkiis uu isagu ku sugnaa magaalada Nairobi ee dalka Kenya, balse maadaama ay shirko ku ahaayeen ganacsiga lacagaha isaga iyo walaalkii Abubakr, oo ay si aad u dhaw isaga war hayeen uu markiiba ka war helay dhacdada qabsatay walaalkii.
“Waxaan isla markiiba ku dadaalay inana la xariiro dad asxaab ah oo aan ku lahaa laamaha amniga qaybahooda kala duwan…waa la baxay meeshii wax ka dhaceenaa la tagay, gacamada kala duwan ee ciidamada qalabkaa sidaa la galiyay…laakiin qadartoo qorneed awgeed iyo cidda wax fulisay oo ahyd cid abaabulan ayaa ilaahey wuxuu qadaray [inaan la qaban kooxdii afduubka gaysatay].
Muqdisho 2da Maarso 2024 Wararka naga soo gaaraya gobolka Sanaag ee waqooyiga Soomaaliya ayaa sheegaya in xalay askari ka tirsan ciidamada Somaliland uu aabihiis ku dilay gudaha magaalada Ceerigaabo ee xarunta gobolkaasi.
Dilka ayaa yimid kadib markii uu muran soo kala dhex-galay askariga iyo aabihiisa, kadibna uu sidaas toogasho ugu dilay.
Ilo wareedyo lagu kalsoon yahay ayaa innoo sheegay in aabaha ay rasaasta kaga dhacday qaybaha sare ee jirkiisa, isla markaana uu goobta ku geeriyooday.
Qaar kamid ah dadka deegaanka ayaa sheegay in askariga falkan gaystay uu goobta isaga baxsaday, bals waxaa deegaan kale kasoo qabtay ciidanka ammaanka ee Somaliland.
Mas’uuliyiinta gobolka oo ka hadlay dhacdadan argagaxa leh ayaa sheegay in haatan ay socdaan baaritaano dheeraad ah oo ku aadan falkaasi dilka ahl
Sidoo kale waxa ay tilmameen in eedeysanaha uu haatan ku jiro gacanta Somaliland, isla markaana dhowaan la horgeyn doono maxkamadda ciidamada si looga qaado tallabo adag.
Dhacdadan ayaa argagax ku reebtay dadka deegaanka, waxaana sidoo kale si aad ah looga hadal hayaa baraha bulshada ee Internet-ka.
Muddooyinkii lasoo dhaafay ayaa waxaa gudaha dalka ka dhacayay dhacdooyin argagax leh oo kasoo cusboonaaday magaalooyinka ee waa weyn ee Soomaaliya, kuwaas oo saameyn ku yeeshay bulshada qaybaheeda kala duwan.
Muqdisho 2da Maarso 2024 Madaxweynaha maamulka HirShabelle, Mudane Cali Cabdullaahi Xuseen (Guudlaawe) oo xalay khudbad ka jeediyay munaasabadda caleema-saarka golaha deegaanka cusub ee degmada Jowhar ayaa ka hadlay arrimo xasaasi ah.
Cali Guudlaawe ayaa khudbaddiisa si weyn ugu weeraray xildhibaannada baarlamaanka ee kasoo jeeeda gobollada Hiiraan iyo Shabeelaha Hoose, isaga oo ku eedeeyay inay kasoo horjeedaan horumarka dowlad goboleedka Soomaaliyeed ee HirShabelle.
“Annaga waan ognahay in xildhibaanada laga soo doortay deegaanadan inay farqa dhagax ku wataan oo ay tuuryeynaan degmadii iyo deegaankii laga soo doortay ayna dhibaateeyaan, horumarkiina ay u diidaan” ayuu yiri madaxweyne Cali Guudlaawe.
Sidoo kale waxa uu tilmaamay inay caqabad ku yihiin horumarka iyo nabadda deegaanadii lagu soo doortay, sida uu hadalka u dhigay.
“Waxaan leeyahay ku deyda kuwa wanaagsan inaad degmadi aad ku dhalatay dadkaagii iyo deegaankaagii dib u dhacooda aad ka shaqeyso maalin weliba aduunka sharaf kuma heleysid, aakhirana ajir kuma heleysid” ayuu mar kale ku yiri khudbaddiisa.
Madaxweynuhu ma carab baabin magacyada xidhibaannada uu ku weeraray khudbaddiisa, waxaase uu sheegay inay yihiin alifley siyaasadeed.
“Kuwa khaladaadka sameeya hebel hebe dhihi meyno, waxaanse u aragnaa inay yihiin ilmo yaryar oo siyaasadda ku cusub oo alifley siyaasadeed ah, dana mooday inay dadkooda iyo deegaankooda dhibaato ka huriyaan” ayuu mar kale yiri.
Ugu dambeyn wuxuu ugu baaqay inay ka shaqeeyaan horumarkii degmooyinka laga soo doortay iyo nabad-gelyada guud ee deegaanka.
WARARKA MAANTA 1da Maarso 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxaa loo qisaasi waayey ninka gubay xaaskiisa? Yaa diiday inuu magacaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya Mddaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa duulduulaya oo shaqadii xukuummadda iyo golaha wasiirada samaynaaya Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh?Yaa diidan in la dhiso #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diiday in la sameeyo Maxkamadda Dastuuriga Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diiday dalka in loo sameeyo lacag Soomaali Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa raba dastuurka dalka in la beddelo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 1da Maarso 2024 Afhayeenka Ciidanka Booliska Soomaaliya, Qaasim Axmed Rooble, ayaa shaaciyay in afduubkii iyo dilkii loo geystay Ganacsade Abuukar Axmed Kaabax in loo xiray 7 qof uu ku jiro taliyihii saldhigga Booliiska degmada Heliwaa.Afhayeenka Booliisku wuxuu sheegay dowladdu in ay dadaal badan galisay sidii kiiskaas loo heli lahaa dadka ku lugta leh, wuxuuna sheegay in haatan uu baaritaan ku socda dad loosoo qabto.
Afhayeenka wuxuu sheegay in todobada qof, shan kamid ah ay yihiin dad shacab ah. Wuxuu sheegay in dhawaan marka lasoo dhameystiro baaritaanka kiiskaan ay maxkamadda ciidamada u fariisan doonto kiiskan.
Abuukar oo ahaa ganacsade ayaa maydkiisa laga helay degaanka Garasbaaleey. Koox hubaysan oo afduubtay ayaa dilay, ka dibna waxay maydkiisa ku tureen meel qashin ah.
Dilkiisa ayaa qeyb ka ahaa dilal aad u fool xun oo magaalada Muqdisho ka dhacay bishaan Febraayo, kuwaas oo kusoo beegmay xilli Muqdisho ay ka yaaradeen qaraxyadii iyo dilalkii ay geysan jireen Alshabaab.
African Union 1da Maarso 2024 Soomaaliya ayaa si rasmi ah u bilowday olole ay ku dooneyso in wasiirkeedii hore ee arrimaha dibadda Fowsiyo Yuusuf Xaaji Aadan ay noqoto guddoomiyaha guddiga Midowga Afrika (AUC) ee soo socda, taasoo tartan la gali doonta hoggaamiyaha mucaaradka Kenya, Raila Odinga Fowsiyo Yuusuf Xaaji Aadan ayaa noqotay haweeneydii ugu horeysay ee Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya, iyadoo lasoo shaqeysay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
“Waxaan u hayaa jacayl qoto dheer iyo rabitaan xooggan oo ah inaan ka qayb qaato horumarka Afrika,” ayay u sheegtay wargeyska the Nation.
“Anigoo u tartamaya guddoomiyaha Midowga Afrika, waxaan hiigsanayaa inaan xoojiyo xiriirka ka dhexeeya dalalka Afrika oo aan ka shaqeeyo sidii loo heli lahaa qaarad midaysan oo isku-dhafan.” ayay hadalkeeda ku dartay.
Daa’uud Aweis, Wasiirka Warfaafinta Xukuumadda Soomaaliya, ayaa mar sii horeysay tilmaamay in Dowladdu ay taageeri doonto Musharax Fowsiyo Yuusuf Xaaji Aadan.
“Kadib guulo diblumaasiyadeed oo muhiim ah sida qaadista cunaqabateynta hubka, cafinta deymaha, iyo ku biirista EAC, Soomaaliya hadda waxay meel fiican u mareysaa inay kaalin weyn ka qaadato caalamka,” ayuu yiri Aweis.
Marka loo eego shuruucda wareegtada ah ee la sameeyay 2018, dalalka dhaca Bariga qaaradda Afrika ayaa ku tartami doona kursiga guddoomiyaha guddiga Midowga Afrika.
Laakiin xeerarka doorashada oo ogolaanaya in tiro badan oo musharraxiin ah ay ka yimaadaan Bariga Afrika, ayaa keeni doonta in tartan adag loo galo doorashada AUC, sanadka soo socda.
Muqdisho 1da Maarso 2024 Booliska Soomaaliya ayaa warbixin ka soo saaray dhacdooyinkii toddobaadlaha ah ee dalka ka dhacay oo ay ku jiraan dembiyo culus oo dhacay maalmihii lasoo dhaafay.
Afhayeenka Booliska Soomaaliya oo galabta shir jaraa’id qabtay ayaa sheegay in garoonka Aadan Cadde lagu qabtay dad badan oo loo tahriibinayey dalka Sacuudiga, kuwaas oo cabsiga loo taxaabay.
Sidoo kale, Afhayeenka ayaa sheegay in la qabtay labo nin oo dadkaas u tahriibinayey dalka Sacuudiga, howlgalkaan waxaa iska kaashaday booliska iyo hey’adda socdaalka iyo jinsiyadda.
“30 qof oo loo tahriibinayey dalka Sacuudiga iyo 2 qof oo waday ayaa lagu qabtay garoonka diyaaradaha ee Aadan Cadde, saakay afar saac ayaa dadkaas la qabtay iyagoo raacaya diyaaradda Daalo oo u socda Sacuudiga, dhamaantood waxay ku jiraan xabsiga,” ayuu yiri Afhayeenka Booliska Korneyl Qaasin Axmed Rooble.
Dhinaca kale, Afhayeenka ayaa faahfaahin ka bixiyey dilal maalmihii lasoo dhaafay ka dhacay Muqdisho, kuwaas oo dad loo soo qabtay, waxaana ragga la qabtay ka mid ah koox Shabaab ah oo dil ka geystay deegaanka Garasbaaley.
“Waxaan gacanta ku haynaa Shabakad Khawaarij ah oo dilal geysatay, ragaas oo gaaraya labo nin waxaa la hayaa labo bistooladood oo dil ay ku geysteen iyo mooto ay wateen, waxaana la horgeynayaa cadaaladda,” ayuu yiri.
Afhayeenka ayaa shaaciyey ugu yaraan seddax qof oo kale loo soo qabtay dilal ay siyaabo kala duwan uga geysteen degmooyinka Kaaraan iyo Wadajir, kuwaas oo ku jira gacanta hey’adaha amniga.
African Union 1da Maarso 2024 Dowladda Soomaaliya ayaa billowday ololaha ay ku dooneyso in wasiirkii hore arrimaha dibada Fowziya Yuusuf Xaaji Aadan ku noqoto murashaxa u tartama guddoomiyaha guddiga Midowga Afrika ee muddo xileedkiisu yahay 2025-2028.
Soomaaliya iyo murashaxeeda ayaa caqabad ku noqon kara hoggaamiyaha mucaaradka Kenya Raila Odinga horayna usoo noqday ra’iisul wasaarihii hore ee Kenya oo isna ku dhawaaqay 15-kii bishaan in xilkaan uu u tartamayo, isagoo taageera ka filaayo dalalka Bariga iyo Bartamaha ee EAC oo dhawaan Soomaaliya ay ku biirtay.
Fowziyaoo hadda ah xildhibaan ayaa sheegtay in iyadoo kaashaneysa awooda dowladeeda iyo dadaalka madaxweynaheeda Xasan Sheekh ay dooneyso inay kor u qaado cododka Afrika iyo horumarinta ajandeyaasha qaarada.
Waxay sheegtay Fowziyo Yuusuf in ay jaceyl qoto dheer ah u hayso Afrika iyo inay ka qeyb qaadato horumarka qaarada.
“Anigoo u tartamaya guddoomiyaha Midowga Afrika, waxaan hiigsanayaa inaan xoojiyo xiriirka ka dhaxeeya Afrika oo aan ka shaqeeyo sidii loo heli lahaa qaarad mideysan oo isku dhafan iskuna filan,” ayey tiri Fowziya oo Khamiistii Muqdisho ugu dhawaaqday si rasmi ah ololaheeda.
Waxay kaloo sheegtay in ay awoodeeda isugu geyn doonto toddobada qodob ee ku aadan midnimada Pan-Afrika ee kala ah, Horumar waara, nabadda iyo amniga, awood siinta dhalinyarada iyo sinnaanta jinsiga, sidoo kale isbadalka cimilada iyo maamul wanaaga.
Daud Aweys oo ah afhayeenka xukuumadda Soomaaliya ahna wasiirka warfaafinta ayaa mar sii horreysay tilmaamay in dowladdu ay taageereyso musharrax Fowsia, maadaama uu waddankiisa u soo jeestay marxaladda caalamiga ah.
“Kadib guulo diblumaasiyadeed oo muhiim ah sida qaadista cunaqabateynta hubka, cafinta deymaha, iyo ku biirista EAC, Soomaaliya hadda waxay meel fiican u mareysaa inay kaalin weyn ku yeelato caalamka,” ayuu yiri Daa’uud Aweus goor sii horeysay oo xanta ay bilaabatay.
Tartanka Fowziya ayaa caqabad ku ah hamiga hogaamiyaha mucaaradka Kenya Raila Odinga isagoo u ololeynayay inuu noqdo musharaxa dalalka Bariga iyo Bartamaha ee EAC ay taageerto.
Fowziya Aadan waxay noqon doontaa marka ay guuleysato haweeneydii labaad oo madax ka noqoto Midowga Afrika, kadib Nkosazana Dlamini-Zuma ee Koonfur Afrika.
Sida ku cad xeerarka wareegtada ee la sameeyay sanadkii 2018, gobolka Bariga Afrika waa inuu noqdaa kan ku xiga ee soo saaraya Guddoomiyaha AUC. Laakiin xeerarka doorashada ayaa ogolaanaya in tiro badan oo musharraxiin ah ay ka yimaadaan gobolka, taasoo sii hurinaysa tartan degdeg ah oo loogu jiro doorashada sanadka soo socda ee Febraayo.
Maamulka Somaliland 1da Maarso 2024 Safiirka boqortooyada UK u fadhiya Soomaaliya ayaa shalay booqasho ku tegay magaalada Hargeysa, halkaasi oo uu kula kulmay madaxweynaha maamulka Somaliland Muuse Biixi Cabdi.
Mike Nithavriankis ayaa sheegay in Muuse Biixi uu kala hadlay muhiimadda ay leedahay in doorashada madaxtinimo inay dhacdo bisha November, iyadoo laga fogaanayo dib u dhac kale.
Wuxuu sheegay safiirka in Muuse Biixi ay ka wada hadleen xoriyadda saxaafadda oo mudooyinkaan danbe Somaliland beegsaneysay suxufiyiinta ayada oo xabsiyada u dhigeysay si ka baxsan qaanuunka dowliga iyo bini’aadannimada.
Dhinaca kale Ambassador Mike ayaa tilmaamay in ay isla soo qaadeen arrimaha gobolka ka taagan, iyadoo ay meel sare mareyso khilaafka dowladdaha Soomaaliya iyo Itoobiya ee ka dhashay heshiiska Muuse Biixi u saxiixay Abiy Ahmed.
Warar ay heshay Caasimada Online ayaa xaqiijinaya in safiirka UK ee Soomaaliya uu Muuse Biixi kala dooday cawaaqibka ka dhalan karo heshiiskaasi sharci darrada ah.
Ambassador Mike Nithavrianakis ayaa u sheegay Muuse Biixi in heshiiskaasi uu baal marsan yahay qaanuunka caalamiga ah iyo kan gobolka, sidaasi darteedna xadgudub ku yahay Jamhuuriyadda Soomaaliya, isagoona si cad ugu ugu sheegay in dowladda UK aysan taageersaneyn ku xadgudubka qaranimada Soomaaliya.
Dowladda Ingiriiska ayaa horay mowqifkeeda ku caddeysay qoraal ay kasoo saartay heshiiskaasi sharci darrada ah, iyadoo taageertay qaranimada iyo midnimada Soomaaliya.
Heshiiska Itoobiya iyo Somaliland ee kowdii Janaayo kala sixiideen Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed iyo Muuse Biixi ayaa Itoobiya u ogolaanayo in Somaliland ka kireysato 20 km oo xeebta gobolka Seylac si ay ugu sameysato saldhig ciidan iyo dekad.
Waxaase heshiiskaasi ka dhashay caro xoogan oo dowladda Soomaaliya ay ku diiday, iyadoo xiriirkii labada dal uu xumaaday, dhalisayna in Somalia ay dadaalkeeda ku bixisay sidii duulaankaasi isaga difaaci laheyd, waxayna heshiisyo difaac iyo iskaashi la soo gashay Turkiga, Masar iyo Eritrea oo isbaheysi gaashaan buursi la sameysatay.
Turkiga 1da Maarso 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Dr Xasan Sheekh Maxamuud iyo wafdi uu hoggaaminaayo ayaa xalay gaaray magaalada Antalya ee dalka Turkiga.
Madaxweynaha iyo wafdigiisa ayaa si ballaaran loogu soo dhaweeyay magaalada Antalya ee dalka Turkiga, halkaasi oo uga qeyb-gali doono shir muhiim ah.
Madaxweyne Xasan ayaa ka qeyb-galaya Madasha Diblomaasiyadda Antalya, wuxuuna mudada uu joogo halkaasi uu kulamo muhiim la yeelan doonaa hoggaanka dalka Turkiga, sida ay shaacisay Villa Soomaaliya.
Madaxweynaha ayaa horay uga qeyb-galay meertada 6-aad ee shirka Qaramada Midoobay oo ka dhacay magaalada Nirobi ee dalka Kenya, kaasi oo diirada lagu saaray isbaddalka cimilada adduunka ee xilligaan.
Socdaalka madaxweyne Xasan ayaa imanaya xilli ay dhawaan Soomaaliya iyo Turkiga ay kala saxiixdeen heshiis difaac oo xasaasi ah, kaasi oo ku qotoma ammaanka badda Soomaaliya.
Heshiiskaasi ayaa sidoo kale dhaqan-gal noqday kadib markii ay meel-mariyeen Golaha Wasiirrada Soomaaliya iyo labada Aqal ee Baarlamaanka Soomaaliya.
Heshiiska difaac ee Soomaaliya ay la saxiixatay Turkiga ayuu madaxweynaha Soomaaliya ku tilmaamay mid Soomaaliya gaarsiin doona inay dhisato ciidan badeed ku filnaada difaaca baddeenna, xilli ay taagan tahay xiisadda badda ee Soomaaliya iyo Itoobiya.
“Dowladda aan walaalaha nahay ee Turkiga oo heshiiskani inaga dhexeeyo waa dal iyo dad aan naqaanno, marar badan hiil inoo muujiyay. Waa waddan saaxiib iyo walaal ah oo aan ku aamini karno iskaashigan muhiimka u ah difaaca qarannimadeeenna iyo midnimadeenna dhuleed,” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
Muqdisho 1da Maarso 2024 Wasiirada Maaliyadda, Beeraha, Qorsheynta, Xanaanada Xoolaha ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya oo ay wehliyaan masuuliyiin kale ayaa kulan muhiim ah la qaatay Wakiilka Soomaaliya ee Sanduuqa IFAD.
Kulanka Wasiirrada Soomaaliya iyo Wakiilka Soomaaliya ee Sanduuqa Horumarinta Beeraha Caalamka (IFAD) ayaa waxaa lagu gorfeeyay heshiis lagu maal-gelinayo horumarinta beeraha Soomaaliya.
Heshiiskan oo uu maal-galinayo Sanduuqa Caalamiga ah ee Horumarinta Beeraha ee magaciisa loo soo gaabiyo IFAD, ayaa diirada lagu saaray kulanka, oo ugu dambeyntiina lagu saxiixay.
Kulanka kadib, Wasiirka Maaliyadda Xukuumadda Soomaaliya Biixi Imaan Cige ayaa saxiixay heshiiska mashruuca maal-galinta horumarineed ee beeraha Soomaaliya.
Mashruucan ayaa taageeri doona wax soo saarka beeraha dalkeenna, oo hadii ay helaan maal-galin rasmi ah qeyb weyn ka qaadan doona sare u qaadidda dakhliga dowladda.
Heshiiskan maal-galinta horumarineed ee beeraha Soomaaliya ayaa xilligaan muhiimad gaar ah u leh kor u qaadista wax soo saarka dalagyada kasoo go’a beeraha, si looga baaqsado masiibooyinka ay abaartu ka mid tahay, oo dhowr jeer kusoo laab-laabtay dalkeenna.
WARARKA MAANTA 29la Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday in la sameeyo #Maqaamka #Muqdisho? Maxuuse u rabaa in la beddelo Dastuurka qabyada ah? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo Maxkmadda Dastuuriga ah? Maxaa ka soo baxay shirka amniga ee Dowladda Soomaaliya kaasoo ay hal beel meesha ku shirtay? Ma Dowladda Soomaaliya amnigeeda mise Qabiil kamid qabiilada 4.5 ayaa meesha ku shiray? Yaa diidan in la dhiso guddiyo madaxbannaan oo la socda hawlaha kala duwan ee dowladda? Maxay labada aqal u hirgeiln karin shaqooyinka cadaaladda iyo maxkammadda dastuuriga ah? Yaa noqon doona Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya? Maxayse tahay sababta uu u diidan yahay in la magacaabo Wasiirka Amniga Qaranka? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 29ka Feebaraayo 2024 Wararka naga soo gaaraya magaalada Muqdisho ayaa sheegaya in maanta xaalad cabsi ah ay ka taagan tahay waddada Maka Al-Mukarrama ee magaalada Muqdisho.
Cabsida ayaa ka dhalatay gaari nooca raaxada ah oo lasoo dhigay agagaarka xarunta Immigration-ka, kaas oo looga shakiyay inuu sido qarax.
Ciidamo ka tirsan kuwa Booliska ayaa isku geedaamay goobta, kuwaas oo haatan wada baaritaano dheeraad ah oo lagu hayo gaariga.
Sidoo kale waxaa la xiray dhaq-dhaqaaqa waddada, ayada oo la xiray goobaha ganacsiga ee ka agdhow halkaasi.
Xaaladda goobta ayaa kacsan, mana jiro wax hadal ah oo kasoo baxay saraakiisha laamaha ammaanka Soomaaliya.
Faahfaahinta kala soco: Caasimada.net
Muqdisho 29ka Feebaraayo 2024 Raysal wasaaraha Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Xamse Cabdi Barre ayaa maanta magaalada Muqdisho ka daahfuray Munaasabadda Mabaadi’da Nabadda ee Soomaaliya oo ay kasoo qeyb galeen masuuliyiin ka tirsan dowladda, marti sharaf iyo dadweyne kale. Xamse Cabdi Barre ayaa ugu horeyn ku dheeraaday muhiimada ay leedahay Nabadda, isagoona tilmaamay in haatan Soomaaliya ay mareyso meel wanaagsan, islamarkaana ay diyaar u tahay iney nabad kula noolaato Caalamka iyo waliba dalalka dariska la ah.
Raysal wasaaraha oo khudbadiisa dhinacyo badan taabaneysay ayaa sheegay ineysan marnaba socon doonin damaca guracan ee dowladda Itoobiya ku dooneyso qeyb ka mid ah dhulka iyo biyaha Soomaaliya.
“Waxaan maraynaa in dowladda aan dariska nahay ee Itoobiya ay ku riyootay Soomaaliya xoog ama xeelad ayaan ku qabsanaa, Soomaaliya waxay haysaa wadada nabadda ee wanaagsan, Soomaaliya meel fiican ayay maraysaa, caqabadana way jiraan, waxa ka socda hareeraheenna waan ognahay, waxaana mar walba diyaar u nahay inaan ku dadaalno nabada Caalamka iyo dariska intaba” ayuu yiri Raysal Wasaare Xamse Cabdi Barre.
Raysal wasaaraha Soomaaliya ayaa sidoo kale sheegay in dagaalada ka dhanka ah kooxda Al-shabaab ee haatan ka socda gudaha dalka iney qeyb ka yihiin raadinta nabadda, wuxuuna ugu baaqay dhalinyarada ka barbar dagaalameysa Al-shabaab iney kusoo laabtaan wadada saxda ah oo ay ka tanaasulaan fikirka qaldan ee kooxdu ku shubtay.
Ugu dambeyntii Xamse Cabdi Barre ayaa xusay in Soomaaliya ay ka go’an tahay iney nabad kula noolaato dariskeeda, islamarkaana sidoo kale aysan aqbali doonin Soomaaliya in lagu soo xadgudbo Midnimada iyo madax banaanida dhuleed ee Soomaaliya.
\Nairobi 29ka Feebaraayo 2024 –Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Kulan kula qaatay Qasriga Madaxtooyada Kenya dhiggiisa dalkaas Mudane William Ruto.
Kulanka labada Madaxweyne ayaa diiradda lagu saaray xoojinta iskaashiga labada dal, adkeynta xiriirka diblomaasiyadda, shirka Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada iyo hiigsiyada horumarineed ee heer qaaradeed.
Sidoo kale, labada Madaxweyne ayaa kulankoodii galabta diiradda ku saaray dagaalka Khawaarijta Al-Shabaab, gaar ahaan sidii labada dowladood ee Kenya iyo Soomaaliya isaga kaashan lahaayeen ka hortagga weerarrada Al-Shabaab ee ka dhaca xuduudda labada dal.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa Nairobi uga qeyb-galaya Meertada 6-aad ee Qaramada Midoobey ee Isbeddelka Cimilada oo lagaga arrinsanayo dhibaatada xooggan ee caalamka ka soo food saartay dhanka cimilada, taas oo si gaar ah saameyn xooggan ugu yeelatay nolasha shucuubta dalalka soo koraya.
Madaxweynaha oo khudbad ka jeedinaya shirkaas caalamiga ah ayaa soo bandhigaya saameynta xooggan ee ka soo gaartay dadka iyo deegaanka Soomaaliyeed isbeddelka xooggan ee cimilada, isagoo muujin doona dadaalka ay dowladdu ku wajahayso abaaraha iyo fatahaadaha soo noqnoqday.
Dadka Soomaaliyeed oo ku howllan in ay iska u dulqaadaan argagixisada caqabadda ku ah noloshooda, ayaa haddana waxay u nugul yihiin abaaraha, fatahaada iyo roobabka duufaanta wata, taas oo xoojinaysa in ay ka qeyb qaataan dadaal kasta oo xal loogu raadinayo dhibaatada isbeddelka cimilada.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa inta uu ku sugan yahay Nairobi waxa uu kulamo la qaadan doonaa qaar ka mid ah madaxda iyo masuuliyiinta ka soo qeyb-galaya shirkaas.
Soomaaliya ayaa diiradda saari doonta sidii ay door ugu yeela laheyd qorshaha caalamiga ah ee ka hortagga isbeddelka cimilada iyo hiigsiyada horumarineed ee heer qaaradeed.
Muqdisho 29ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo magaalada Nairobi ee dalka Kenya kulan kula qaatay dhiggiisa dalka Jabuuti Mudane Ismaaciil Cumar Geelle.
Labada Madaxweyne ayaa kulankaas uga wada hadlay iskaashiga arrimaha saameynta ku leh labada dal oo ay ugu horreyaan arimaha amniga iyo ilaalinta xasilloonida gobolka Geeska Afrika.
Sida ay ilo xog ogaal ah Caasimada Online u sheegeen Xasan Sheekh iyo Ismaaciil Cumar Geelle ayaa kulankooda aad ugu gorfeeyey xiisadda badda ee Soomaaliya kala dhaxeysa Itoobiya.
Madaxweyne Xasan ayaa marxaladihii ugu dambeeyey iyo halka uu hadda xaal marayo uga warbixiyey Madaxweyne Ismaaciil oo xiisadaan si aan ganbasho laheyn ula saftay Soomaaliya, isagoo ah guddoomiyaha urur goboleedka IGAD oo Soomaaliya, Itoobiya, Jabuuti iyo wadamo kale ay ku wadajiraan.
Jabuuti ayaa aad u doon-dooneysa inuu guul-dareysto qorshaha Itoobiya ay badda ku raadineyso, markii laga soo tago damiirka Soomaalinimada iyo garabka walaalnimo ee Soomaaliya ay ka hesho Jabuuti, hadii Itoobiya ay hesho marin biyood waxay khasaare dhaqaale oo xoog leh ku tahay Jabuuti.
Malaayiinta Itoobiyaanka ah, maadaama dalkooda uusan laheyn dekedo ama bad, waxay sahaydu u soo martaa dekedaha dalka Jabuuti, halkaas ayaa looga daad-gureeyaa dalka Itoobiya shixnadaha ganacsi, cunnada qutul-daruuriga ah iyo wax kasta oo caalamka ay ka keensanayaan.
Taasi waxay Jabuuti kusii qasbeysaa inay sii adkeyso garab istaageeda Soomaaliya, si Itoobiya ayaan marin-biyood u helin, suuqaas weyna uusan uga xirmin, waxayna muhiim u arkaan in Itoobiya ay sii adeegsato dekedaha Jabuuti.
Madaxweynayaasha Soomaaliya, Jabuuti iyo Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed ayaa ka mid ah madax badan oo caalamka ka socota oo ka wada qeyb geli doonta shir looga hadlayo isbedelka cimillada adduunka oo ka dhacaya magaalada Nairobi ee dalka Kenya.
Puntland 29ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Puntland Saciid Cabdullahi Deni ayaa caawa magacaabay golihiisa wasiirrada, wuxuuna xafiiska Deni shaaciyey magacyada wasiirrada loo kala magacaabay 21 wasaaradood.
Dikreetada lagu magacaabay wasiirrada cusub ee Puntland waxaa warbaahinta u akhriyey Agaasimaha Warfaafinta Madaxtooyada Puntland Jaamac Dabaraani, liiskaan kuma jiraan wasiir ku xigeeno iyo wasiiru dowlayaal.
Wasiirka koowaad waxaa loo magacaabay wasaaradda cadaaladda iyo arrimaha diinta Puntland Maxamed Cabdiwahaab Axmed.
Wasaaradda amniga Ibraahim Cartan Ismaaciil (Xaaji Bakiin), wasaaradda arrimaha gudaha Puntland waxaa mar kale loo magacaabay Cabdi Faarax Juxa.
Maxamed Faarax Maxamuud ayaa loo magacaabay wasiirka maaliyadda Puntland, halka Daa’uud Maxamed Cumar loo magacaabay wasaaradda qorsheynta.
Fu’aad Abshir Axmed (Adeer) ayaa loo magacaabay wasiirka waxbarashada Puntland, halka Saciid Jaamac Cali (Qoorsheel) loo magacaabay wasiirka caafimaadka.
Wasiirka howlaha guud iyo gaadiidka Puntland waxaa loo magacaabay Faarax Cawad Jaamac, halka wasiirka dekedaha loo magacaabay Shaakir Maxamed Guuleed.
Cabdullahi Bile Nuur ayaa loo magacaabay wasiirka duulista hawada, sidoo kale Maryan Axmed Cali ayaa loo magacaabay wasiirka haweenka Puntland.
Wasiirka warfaafinta Puntland waxaa loo magacaabay Maxamuud Caydiid Dirir, wasiirka ganacsiga iyo warshadaha waxaa loo magacaabay Axmed Shire Saciid.
Maxamed Cabdiraxmaan Faroole ayaa loo magacaabay wasiirka wasaaradda deegaanka iyo isbedelka cimillada, halka Cumar Cabdisamad Yuusuf ayaa loo magacaabay wasiirka xanaanada xoolaha Puntland.
Cabdirisaaq Cabdullahi Xagaa ayaa loo magacaabay wasiirka kalluumeysiga Puntland, Cabdiraxmaan Axmed Cabdulle ayaa loo magacaabay wasiirka shaqada iyo arrimaha bulshada.
Liibaan Muuse Cismaan ayaa loo magacaabay wasiirka macdanta iyo biyaha, halka Ubax Cabdirashiid Maxamed loo magacaabay wasiirka gargaarka Puntland.
Maxamed Cabdulqa
Muqdisho 29ka Feebaraayo 2024 Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa shalay dhul siisay Shiinaha, kaas oo loogu talagalay safaaradda uu ku leeyahay magaalada Muqdisho.
Dhulkan ayaa waxaa safaaradda ku wareejisay gaadiidka iyo duulista hawada Soomaaliya Fardowsa Cusman Cigaal oo la kulantay sii haya safiirka Shiinaha, Chen Wendi.
Fardowsa ayaa sheegtay in dhulkan la siiyay safaaradda iyadoo la eegayo xiriirka taariikheed ee ka dhaxeeya Soomaaliya iyo Shiinaha, iyo iyadoo la bogaadinayo taageerada horumar iyo bani’aadannimo ee Shiinuhu u fidiyo Soomaaliya.
Haddaba waa dhul noocee ah?
Maareeyaha Haya’dda Duulista Rayidka ee Soomaaliya, Axmed Macallin Xasan ayaa sheegay in dhulkan cusun ee safaaradda loo qoondeeyay uu yahay dhul hore ay u degganeyd Qaramada Midoobay, isla markaana uusan ahayn mid cusub oo haatan loo qoondeynayo.
Axmed ayaa sheegay in dhammaanba dhulalka ay safaaraduhu ka deggan yihiin aagga garoonka ay yihiin kuwo ku meel gaar ah ee aysan weligood degganaaneyn.
Sababo dhanka amniga ah dartood, waxaa agagaarka garoonka Aadan Cadde deggan hay’ado badan oo caalami ah.Waxaa jira walaac laga qabo in ciriiri uu ku imaan karo garoonka, maaddaama safaarado iyo hay’ado badan ay halkaasi deggan yihiin, haddii dhulal cusub laga bixiyana ay taasi ciriiri dheeraad ah keeni doonto.
Faahfaahin badan lagama bixin ballaca dhulka, balse maareeye Axmed ayaa yiri, “Dhulkan maaha mid cusub hore ayaa loo degganaa, waa laga guuri doonaa laakiin hadda wax ciriiri ah ma jiraan,” ayuu yiri.
Wuxuu sheegay in wasaaradda arrimaha dibadda ay dhulkan siisay safaaradda Shiinaha, wareejintana ay sameysay wasaaradda gaadiidka iyo duulista rayidka, maaddaama ay uu hoos yimaado maamulka garoonka.
Wasiir Fardowsa oo shir jaraa’id qabatay kadib xil wareejinta dhulka, ayaa tiri “Waxaan rabnaa dhul ku dheggan safaaradda Shiinaha eek u dhex taalla garoonka Aadan Cadde oo dowladda Soomaaliya siisay inay ku durugsato xafiisyadeeda inaynu maanta si rasmi ah ugu wareejinno,” ayay tiri. Waxay sheegtay in dhulkan oo ay in muddo ah degganeyd safaaradda uu ciriiri ku ahaa, sidaa darteedna ay dooneyso in safaaraddu ku ballaariso howlaheeda.
Ethiopia 29ka Feebaraayo 2024 Afrika gaajadu waa mid kamid ah mushkiladaha dhalinaya colaadaha ka socda dhinac walba oo qaaradda Afrika.
Itoobiya, dalka labaad ee ugu dadka badan qaaradda Afrika ayaa hadda iyaduna abuureysa mid kamid ah xiisaddaha uga sii dari kara xaaladda qaaradda, waana daan-daansiga ay kula kacayaan dalka ay deriska yihiin ee Soomaaliya.
Labada dal oo ay colaadoodda soo taxneyd tan iyo qarnigii 15-aad ayaa dhinaca kale dagaalo lagu hoobtay waxay dhex-mareen tan iyo billowgii dowladaha xorta ahaa ee Afrika, oo badi kasoo bilaabata 1960-kii.
WARARKA MAANTA 28ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu Madaxweynihii hore Mudane Cabdilaahi Farmaajo Iyo Taliyihii hore ee Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA Fahad Yaasiin “Daba-Naasle” uga baqayaan inay ku soo laabtaan #Muqdisho? Yaa diiday dalka inuu yeesho Maxkammadda Dastuuriiga ah Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diidan #Maqaamka #Muqdisho sameeyo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa raba inuu dastuurka federaalka beddelo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa raba inuu si sharci darro ah u joogo xilka Madaxweynaha asagoo weli diidan in la magaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Amniga Soomaaliya? Yaa dilay Marxuumad Kornal Ikraam Taxaliil “Udgoon”? Maxayse Dowladda Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diidan yahay in la baaro kiiskaas iyo kuwo kale oo farabadan? Mise Hantida Dadweynaha ee lagu baashaalaato ayaa ka fiican! Wiqleyso!
Muqdisho 28ka Feebaraayo 2024 Ugaas Axmed Saleebaan Shidde oo ka mid ah salaadiinta ka soo jeeda gobollada waqooyi ee Somaliland ayaa sheegay inuu ka badbaaday iskuday dil, isagoo ka sheekeyey dhibka soo gaaray iyo cidda uu tuhmayo.
Ugaaska ayaa sheegay in saakay markii uu ka soo baxay guri ku yaalla degmada Wartanabadda ay soo weerareen rag afku u duuban yahay oo Toorey iyo ulo ku hubeysan, kuwaas oo jir-dil u geystay.
“Waa isoo weeraray labo nin oo Tooriyo sita, oo doonayey inay i dilaan, ilaah ayaa iga badbaadiyey, nabarro badan ayey i gaarsiiyeen, halka laga soo diray nimankaas anigu waan fahansanaa,” ayuu yiri Ugaas Axmed Saleebaan.
Ugaas Axmed Saleebaan ayaa weerarkaas ku eedeeyey madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi, isagoo sheegay in Hargeysa laga soo abaabulo dilalka loo geysanayo dadka ka soo jeeda gobollada waqooyi ee ku nool Muqdisho.
“Shir jaraa’id ayaan qabtay maalin ka hor, waxaan cadeeyey in dadka reer waqooyiga ah ee Muqdisho lagu leynayo ay ka dambeeyaan Muuse Biixi iyo ina Kaahin, ragga isoo weeraray taasbey ka duulayeen, xalayna waaba la ii cadeeyey oo waxaa la iga soo wacay Hargeysa,” ayuu yiri.
Sidoo kale Ugaaska ayaa sheegay in masuul ka tirsan sirdoonka Somaliland uu saakay soo wacay isagoo ku wargeliyey maalin dambe uusan ka badbaadi doonin raggii jir-dilka u geystay, haddii uusan faraha kala bixin arrimaha Somaliland.
Muqdisho 28ka Feebaraayo 2024 Taliyaha Guutada 14 October, Gaashaanle Dhexe Nuur Fareey ayaa maanta dardaaran cajiib ah, aadna u wanaagsan u jeediyay ciidamo ka tirsan kuwa Xoogga dalka Soomaaliyeed oo uu kula hadlay xeradooda.
Nuur Fareey ayaa ka wacdiyay ciidamada inay iska daayaan xumaanta , waxyaabaha dhaqan xumada ah iyo sidoo kale isticmaalka balwadda.
“Inaan beer falano, inaan Qaad cuno, inaan caweyno, inaan fadhi ku dirirka tegno waxaas oo dhan waa fal shaydaan” ayuu yiri Taliye Nuur Fareey.
Sidoo kal wuxuu ciidamada kula dardaarmay Alle ka cabsi, isaga oo sheegay in xittaa iyaga oo joogo furinta hore ee dagaalka laga rabo inay cibaadeystaan oo Alle xasuustaan.
“Ilaahey wuxuu noo abuuray inaan Caabudno, sidoo kale waxaa nagala rabaa marka aan dagaalka ku jirno inaan Tasbiixda wadno oo wax khayr ahna aan sheegno” ayuu ku daray.
Taliyaha ayaa sidoo kale ciidamada kala hadlay inay ku dadaaladaan Salaadda oo aad muhiim ugu ah qofka Islaamka ah, waajibna ku ah.“Adduunyada ninka aan Salaadda dukaneyn oo Ilaahey Caabudeyn oo oo maalin kasta oo Qaad lee u muuqdo adduunka cadaab ayuu ku nool yahay” ayuu mar kale yiri.
Waxaa kale oo uu dardaaranka kusoo gabagabeeyay “Waan aragnay nin dhahaayo baabuur ayaa la gadooday carruurtii dhamayd macal hooyadey ayaa dhimatay, ma ahan yaah wax run ah? hal qof kama dhiman, laakiin ujeedkiisa waxaa waayay inta baxo inuu soo Qayilo”.
Muqdisho 28ka Feebaraayo 2024 Maamulka Abi ayaa xabsiga dhigay weriye u dhashay dalka Faransiiska oo booqasho ku tagay dalkaas, kaddib markii lagu eedeeyay inuu qayb ka ahaa “shirqool lagu doonayay in qalalaase laga abuuro” dalka ku yaalla bariga Afrika.
Antoine Galindo, oo ah wariye u shaqeeya shabakada wararka ee Africa Intelligence (AI) ee fadhigeedu yahay magaalada Paris ee dalka France, ayaa waxaa xiray ciidamo dhar cad ah oo ka tirsan ciidamada amaanka ee Ethiopian Skylight hotel khamiistii, sida ay sheegtay gudiga difaaca saxafiyiinta ee CPJ.
Wakhtigaas, Galindo waxa uu waraysi la yeeshay Bate Urgessa, oo ah afhayeenka jabhadda Oromada ee OLF, oo ah xisbi mucaarad ah oo si sharci ah u diiwaangashan. Bate sidoo kale waa la xiray, kooxda xuquuqda ayaa tiri.
Galindo ayaa dalka Itoobiya u joogay warbixin ku saabsan shir-madaxeedka ururka Midowga Afrika iyo warar kale, sida ay sheegtay AI. Waxa ay sheegtay in uu haysto dal-ku-gal u ogolaanaya in uu dalka ka shaqeeyo, maamulkuna ay ka warhayaan hawsha loo diray.
AI waxay ku tilmaantay xarigga Galindo mid “cudur-la’aan” wuxuuna ku baaqay in si degdeg ah loo sii daayo. “Eedayntan beenta ah kuma salaysna wax caddayn ah oo la taaban karo oo marmarsiinyo u noqon kara xorriyadda laga qaaday sii fiditaanka,” ayay tidhi.
Sabtidii, garsoore ku sugan Addis Ababa ayaa diiday codsiga Galindo ee dammaanad, wuxuuna kordhiyey sii hayntiisa illaa 1-da Maarso, ka dib markii booliisku uu codsaday waqti dheeraad ah oo uu ku baadho taleefankiisa, sida ay sheegtay CPJ, iyadoo soo xiganaysa qareenka Galindo.
Albaabka dhimashada’: quus ka taagan Itoobiya iyadoo dhibaatada gaajadu sii kordhayso
Galindo ayaa lagu eedeeyay in uu la shirqoolay labo kooxood oo fallaago ah, balse bilaysku weli ma bixin wax caddayn ah oo la taaban karo oo ku saabsan sheegashadan, qareenka ayaa u sheegay CPJ.
“Xadhiga aan sal iyo raad toona lahayn ee Antoine Galindo ee lagu hayo gudashada waajibaadkiisa saxafinimo waa mid aad looga xumaado, mas’uuliyiinta Itoobiya waa in ay si degdeg ah u sii daayaan shuruud la’aan,” ayay tiri Angela Quintal, madaxa barnaamijka CPJ ee Afrika.
Qatar 28ka Feebaraayo 2024 Shirkadda diyaaradaha Qatar Airways ayaa ka hadashay shil ka dhici gaaray hawada Soomaaliya toddobaadkii tegay oo ay ku lug laheyd mid ka mid ah diyaaradaheeda.
Labada diyaarad oo kala ah diyaaradaha Qatar iyo Itoobiya oo kasoo kala kicitimay Dooxa iyo Addis Ababa ayaa sabtidii isu jirsaday masaafo isku dhow iyaga oo ku socdaalaya khad isku dhaw sida ay sheegtay Somaliland.
Hay’adda Duulista iyo Madaarrada ee maamulka Somaliland boggeeda Facebook ku sheegtay “in Soomaaiya ay xog khaldan siisay diyaarado isticmaalayay hawada Soomaaliya,” kuwaas oo kala ahaa duulimaadyo ay sameynayeen shirkadaha Qatar Airways iyo Ethiopian Airlines.
Si kastaba, Hay’adda Duulista Rayidka Soomaaliya ayaa sheegtay “in aysan jirin wax khatar ah oo ay sababtay masaafada ay isku jireen laba diyaaradood, wax caadi ahna ay ka tahay caalamka”.
Waxa kale oo ay intaas ku dareen Hay’adda Dullista ee Soomaaliya, in farriinta TCAS ee ay wadaageen diyaaraduhu aysan ahayn mid tilmaameysa wax khatar ah, balse ay ahayd mid wargalin uun ah.
Maxay diyaaradda Qatar ka tiri dhacdadan?
Afhayeen u hadlay shirkadda Qatar Airways, oo la hadlay BBC-da, ayaa sheegay, in hawshan iyo sida wax u dhaceen ay la wadaageen ‘masuuliyiinta ay khusayso’.
Dhanka kale shirkadda ayaa ku faantay in hawshan ay si habboon u maareeyeen duuliyeyaasheeda caalmiga ee u shaqeeya, kuwaas oo ay sheegtay inay u tababaran yihiin dhacdooyinka kediska ah ee ku qabsada hawada sare. “Qatar Airways waxay si weyn u maalgashataa nidaam farshaxan sare ah oo hubinaya in duuliyayaasheenna aadka u tababaran ay si badbaado leh ugu shaqeeyaan diyaaradahayaga dhex maaxaya hawada isku dhafan ee adduunka oo dhan,” ayaa sheegay afhayeenka shirkadda Qatar Airways.
“Nidaamyadani waxay siinayaan shaqaalaheenna awood dhinacyo badan leh si ay u dejiyaan isu-socodka hawada iyo ilaalinta iyaga oo adeegsanaya kala soocid badbaadin leh,” ayuu sii raaciyey afhayeenku.
“Arrinka la isla dhexmarayo waxaan ku wargelinnay mas’uuliyiinta ay khuseyso, waxaana si shaqsi ah u maareeyay shaqaalahayaga, si gebi ahaanba waafaqsan nidaamka Qatar Airways.”
Inkasta oo shirkadda Qatar aysan si toos u sheegin sida wax u dhaceen, haddana waxa ay xaqiijiyeen in wixii maalinkaa hawada ka dhacay ay shaqaalaheedu maareeyeen, oo badbaadada rakoobkooda ka shaqeeyeen.
Telefishinka Aljazeera oo soo xiganaya warbaahinta gudaha Qatar ayaa sheegtay diyaarada nooceedu yahay Boeing 787 ee Qatar Airways iyo tan Ethiopian Airlines Airbus A350 ay ku sigteen inay isku dhacaan maalinnimaddii sabtida xilli kormarayeen hawada Soomaaliya, arrinkan oo ay u tilmaameen inay abuureyso walaac amni oo hawada gobolka ah.
Labada diyaarad ayaa u kala socday garoonka diyaaradaha ee ugu weyn Uganda ee Entebbe iyo kan caalamiga ah ee diyaaradaha ee Dubai.
Maraykanka 28ka Feebaraayo 2024 Dowladda Maraykanka ayay wararka sheegayaan in ay aad isugu dhabar jabinayso in wax uun isfaham ah dhex dhigto Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed iyo Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud.
Hawshan waxaa si gaar ah u gashay haweenayda Maraykanka u qaabilsan Afrika Phee Molly, oo ah kaaliyaha xoghayaha arrimaha dibedda ee arrimaha Afrika, taas oo doonaysa in xaaladda ku dhamaato guul labada dhinac ay dareemayaan.
Waxaa laga soo xigtay iyada oo leh “Doonista Itoobiya ee deked ganacsi waa arrin daw ah, balse waa in lagu xaliyaa dariiq ah in dowladda Federaalka Soomaaliya loo maro.”
Madaxweynaha Soomaaliya ayaa wadahadalka ku xirey shuruud ah in marka hore Abiy ka laabto Is-fahamkii Somaliland lala galay, kadibna meel eber ah wax laga bilaabo.
Itoobiya ayaa durba Maraykanka toosh ugu ifinaysa heshiisyada ay Dowladda Federaalka la gashay Turkiga iyo hadalada kasoo baxay Masar, waxayna sheegeysaa in xaaladda ay uga soo darayaan.
Maraykanka oo laftiisa ul booc ah ugu kutubaya Itoobiya, ayaase Itoobiya la qaba dareenka ay ka muujiyeen Turkiga, waana sababta uu heshiis degdeg ah ula gaaray DF, heshiiskaas oo midabbo badan yeelan kara.
Madaxweyne Xasan oo hadlay ayaa bidhaamiyay quwado kale oo waaweyn heshiis la geli karaan wuxuu shir jaraaid ka yiri “Heshiiska Turkiga nagama hor joogsanayo in aan cid kale kula heshiino badda,” hadalkaas oo loo fasirtay in uu ula jeedo Maraykanka.
Balse Maraykanka waxa ay kalsooni aad u weyn ku qabaan Dowlad Goboleed federaalka ka mid ah, iyaga oo xitaa Madaxweynaha ka codsaday in uu ogolaansho ka keeno madaxweynaha maamulkaas ka hor inta aanan la saxiixin heshiiskii Afarta Xero ee dhowaan Muqdisho ku wada saxiixdeen.
Muqdisho 28ka Feebaraayo 2024 – Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay guddoomiyay shirka golaha amniga qaranka, kaas oo ay goobjoog ahaayeen ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya iyo saraakiisha amniga dalka.
Intiisa badan waxaa shirka looga hadlay saddex arrimo oo waa wayn, kuwaas oo kala ah dardargalinta hawlgallada ciribtirka khawaarijta, dhammeystirka bixitaanka ATMIS, iyo diyaar garowga qorshaha howlgalka kooban ee lagu xaqiijinayo amniga marka dalka ay ka baxaan ciidanka ATMIS .
Sidoo kale madaxweyne Xasan Sheekh ayaa warbixin guud ka dhageystay mas’uuliyiinta iyo taliyeyaasha ka qaybgalay shirka oo faahfaahiyay xaaladda guud iyo dagaalka Shabaab.
Madaxweynaha oo goobta ka hadlay ayaa sidoo kale ku adkeeyay hay’adaha amniga in ay ka dhabeeyaan hirgelinta Habraaca Xakameynta Hubka iyo Rasaasta ay soo iibsaneyso Soomaaliya maadaama mar dhow laga qaaday cunaqabateyntii hubka ee horay u saarnayd.
Waxaa kale oo uu tilmaamay in guusha laga soo hoyey qaadista cunaqabataynta hubka ay aas-aas u ahayd hirgelinta qorshaha ilaalinta saanadda iyo hubka Ciidamada Qalabka Sida.
Shirka ayaa kusoo aaday, xilli xasaasi, isla markaana ay weli socdaan howlgallo culus oo dalka laga xoreynayo kooxda Al-Shabaab oo weli ku sugan qaybo ka mid ah dalka.
Madaxweynaha oo goobta ka hadlay ayaa sidoo kale ku adkeeyay hay’adaha amniga in ay ka dhabeeyaan hirgelinta Habraaca Xakameynta Hubka iyo Rasaasta ay soo iibsaneyso Soomaaliya maadaama mar dhow laga qaaday cunaqabateyntii hubka ee horay u saarnayd.
Waxaa kale oo uu tilmaamay in guusha laga soo hoyey qaadista cunaqabataynta hubka ay aas-aas u ahayd hirgelinta qorshaha ilaalinta saanadda iyo hubka Ciidamada Qalabka Sida.
Shirka ayaa kusoo aaday, xilli xasaasi, isla markaana ay weli socdaan howlgallo culus oo dalka laga xoreynayo kooxda Al-Shabaab oo weli ku sugan qaybo ka mid ah dalka.
Muqdisho 28ka Feebaraayo 2024 Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa maanta dhul siisay Shiinaha, kaas oo loogu talagalay safaaradda uu ku leeyahay magaalada Muqdisho.
Dhulkan ayaa waxaa safaaradda ku wareejisay gaadiidka iyo duulista hawada Soomaaliya Fardowsa Cusman Cigaal oo la kulantay sii haya safiirka Shiinaha, Chen Wendi.
Fardowso ayaa sheegtay sheegtay in tallaabadani ay xoojineyso xiriirka taariikhiga ah ee ka dhexeeya labada waddan ee Soomaaliya iyo Shiinaha.
Sidoo kale waxaa ay sheegtay in ujeedka dhulka la siiyay Shiinaha uu yahay mid lagu ballaarinayo safaaradda uu haatan ku leeyahay magaalada caasimada ah Muqdisho.
Waxaa kale oo ay soo raacisay dhulkaas iyo dhismaha safaaradda lagu horumarin doono adeegyada ay u hayso shacabka, sida habaynta fiisaha iyo fududaynta ganacsiga.
Dhankiisa sii hayaha safaaradda Shiinaha ee Soomaaliya, Chen Wendi oo goobta ka hadlay ayaa sheegay in dhulkan cusub uu ka caawin doono safaaradda in ay sii ballaariso howlaheeda shaqo iyo in ay si wanaagsan uga shaqeyso danaha labada dal.
WARARKA MAANTA 27ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxaase diidan in la magaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Amniga Qaranka? Yaa kamid ah qabiilada dadkooda nolosha lagu gubay #Muqdisho? Maxayse Maxkammadda Gobalka Banaadir cadaaladda u waafajin ladahay dembiilayaasha dilka iyo gubidaba sameeyey? Yaa diidan in la dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Yaa diidan in ciidan la dhiso? Yaa kala diray Guddigii La-Dagaalanka Musuqmaasuqa? Yaa raba inuu beddelo dastuurka dalka? Yaa sameeyey Hay’adda Xogta? Maxayse Hay’adda Xogta xog ka ogtahay? Ma Dowladda ayaa iska leh mise dad khaas ah?
Wiqleyso!
Jigjiga 27ka Feebaraayo 2024 Maalmihii u dambeeyay waxaa Dowlad degaanka Soomaalida ka jirtay xiisad ka dhalatay xoolaha nool ee loosoo iib geeyo magaalada Jigjiga, kuwaas oo laga keeno duleedka magaalada Jigjiga, tuulooyinka ku hareeraysan magaalada iyo magaalooyin kale ee u dhaw magaalada Jigjiga. Haddaba Ciidamada Faderal Booliska ee Itoobiya ayaa labadii maalmood ee u dambeeyay waxay dhibaato u gaysteen shacabka degaanka Soomaalida ee ka ganacsada xoolaha nool sida Adhiga, Dibida iyo wixii lamida, iyagoo dhac u gaystay xoolo tiro badan isla markaana dhibaato kale u gaystay dadkii xoolaha watay ee lahaa. Xoolaha ay dhacayaan ayaa waxay ku sheegeen Ciidamadu inay yihiin xoolahani kuwo sharci darro ah.
Waxaa u dambeysay dhacdo labo maalin ka hor ka dhacday sayladda xoolaha ee magaalada Jigjiga, halkaas oo xoolo badan ay ka kaxaysteen Ciidamada Faderal Boolisku iyagoo dadkii xoolahaa watayna markay hor is hortaageen in xoolahooda la kaxayato ay Ciidamadu ugu jawaabeen rasaas nool oo markii dambe keentay dhaawac badan.
Dhanka Xukuumadda degaanka Soomaalida waxay sheegtay inay dhibaato ka jirto ganacsiga xoolaha nool oo la xalin doono, balse waxay shacabka ku boorisay inay ku dadaalaan inay ganacsigooda sharci u samaystaan oo ay ka fogaadaan waxay Dowladdu ku tilmaantay Kootarabaanka.
Dhanka Shacabka degaanka Soomaalida waxay mar walba ku adkaysanayaan in xoolahooda oo ay ka keenaan guryo u muuqda magaalada Jigjiga aysan ahayn Kootarabaan ama sharci darro, waxayna Dowladda ka codasadeen inay hoos u eegto arrintan, oo ay ka gaadho xal rasmi ah.
Dhibaatadan dhaca ah ee Ciidamada Faderalku ku dhacayaan xoolaha nool ee shacabku leeyihiin ayaa wali sii socota, waxayna dad degaanku arrintan ku tilmaameen dhac badheedh ah oo lagu hayo shacabka degaanka ee xoolahooda usoo iib geeya magaalada Jigjiga.
Muqdisho 27ka Feebaraayo 2024 Warar dheeraad ah ayaa kasoo baxaya dil galinkii dambe ee Shalay loogu geystay nin ganacsade ahaa Suuqa Seybiyaano ee magaalada Muqdisho.
Dilka ganacaanadaha ayaa la sheegay iney geysteen gabar goob ganacsi ku ag laheyd marxuumka la dilay iyo walaalkeed, kuwaas oo la tilmaamay in dilka ganacsanadaha ay u adeegaadeen Toorey.
Alle ha u naxariistee ganacsadaha la dilay ayaa lagu magacaabi jiray Maxamed Axmed Cabdiraxmaan oo loo yaqiinay Biriq, waxaana dilkiisa uu yimid kadib markii uu khilaaf soo kala dhex galay isaga iyo gabadha ganacsatada ah ee la dariska aheyd goobtiisa ganacsi.
“Gabadha iyo Walaalkeed oo isla socda ayaa dagaal ku billaabay ganacsadaha la dilay, waxayna ku dileen Mindi oo dhowr meel ay uga dhufteen marxuumka” ayuu yiri qof goob jooge ahaa.
Qaar ka mid ah ehelada ganacsadaha la dilay ayaa warbaahinta u sheegay in la hayo labada eedeyaane oo ay ku jiraan gacanta booliska ay ku jiraan ayna sugayaan in cadaalad u helaan dilka wiilkooda, islamarkaama ay aasi doonin meydka ilaa cadaalad ay ka helaan.
Dilalka noocaan ah ee argagaxa leh ayaa mudooyinkii dambe kusoo kordhayay Muqdisho, tan iyo wixii ka dambeeyay markii Muqdisho lagu gubay Luul Cabdicasiis oo aan wali meydkeeda la aasin uu ku jiro Firinjeer, waxaana dilkaas ku eedeyaan ninkeedii oo lagu magacaabo Sayid Cali Macalin Daa’uud.
RSF 27ka Feebaraayo 2024 Ururka Suxufiyiinta Aan Xuduudka Lahayn (RSF) ayaa cambaareeyay go’aankii uu maamulka Puntland ku musaafuriyay weriye Jamaal Cusmaan iyo soo saare kale, kuwaas oo katirsan telefishinka caalamiga ah ee Channel4.
Ururka RSF ayaa sheegay in labada weriye ay Puntland u tageen inay warbixinno ka sameeyaan dhibaatooyinka badda cas ee burcad badeeddu ay ku qafaalanayaan maraakiibta.
“Maamulada Soomaaliya miyay qabaan ciil qab ka dhan ah Jamaal Cismaan oo ah weriyaha Afrika ee Channel 4 ? Waa markii labaad oo weriyahan asalkiisu Soomaaliga yahay laga soo musaafuriyo Soomaaliya 14-kii bilood ee la soo dhaafay,” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay RSF.
Jamaal Cismaan iyo soo saaraha Tv-ga Channel 4 ayaa la xiray markii ay ka soo degeen garoonka diyaaradaha ee Garoowe 18-kii February, waxaana subaxnimadii xigtay dib loogu celiyay dalka Ingiriiska, inkastoo ay haysteen warqad ku taariikhaysan 15-ka February, taasoo uu wasiirka warfaafinta Puntland ugu fasaxay imaanshahooda Puntland.
Weriye Jamaal Cusman ayaa sheegay wax yar ka dib markii la xiray in la geeyey hotel ay gacanta ku hayso hay’adda sirdoonka Puntland ee PISA, waxaana sidoo kale la geeyey xafiiska PISA halkaas oo su’aalo lagu weydiiyey muddo saddex saacadood ku dhow.
Waxa uu sheegay in wasiirka warfaafinta, Maxamuud Ceydiid Dirir, uu isku dayay inuu xaaladda qaboojiyo. Laakin mar labaad oo uu taleefoon kula hadlay ayuu u sheegay in amarka lagu xiray uu ka yimid masuuliyiinta sare ee Puntland.
Puntland 27ka Feebaraayo 2024 Dowladaha Soomaaliya iyo Turkiga ayaa dhawaan kala saxiixday heshiis iskaashi oo ku saabsan dhinacyada difaaca iyo dhaqaala, kaas oo hadda laga helayo xog cusub oo ku saabsan danaha ugu jira Turkiga.
Dadka Soomaaliyeed waxay ogaayeen in Soomaaliya ay xiisad culus kala dhaxeyso Itoobiya oo cadeysatay damac waalan oo badda Soomaaliya ay ku dooneyso, balse waxaa la ogaaday dan kale oo Turkiga ugu jirta heshiiskaas.
Muddooyinkii dambe waxaa soo kordhay weerarro ay badda Cas ka geystaan Xuutiyiinta ka dagaalanta dalka Yemen, kuwaas oo carqaladeeyey marinka muhiimka ah ee Baabul-mandab, Turkiga oo taas ka duulaya ayaa dedejiyey heshiiskaan.
Saraakiil Turki ah ayaa warbaahinta caalamka u dusiyey xogtaan sheegaysa in Turkiga ay ka go’antahay inuu farogeliyo xiisadda marinka badda Cas, isla markaana uu joojiyo weerarrada ganacsiga caalamka dhan saameeyey ee Xuutiyiiinyu u geysato Maraakiibta isticmaasha badda Cas.
Muddo lagu qiyaasay 10 cisho ayaa lagu diyaariyey heshiiska difaaca ee Soomaaliya iyo Turkiga, waxaana dhawaan ansixiyey baarlamaanka Soomaaliya, iyagoo aan akhrin, waxaana la is weydiinayey hadii Soomaaliya laga difaacayo cadow dibadda ah danta ay Turkidu ku qabto heshiiskaas.
Sida ay ogaatay Caasimada Online, heshiiskaas markii hore waxaa dalbatay dowladda Soomaaliya bishii Janaayo, muddo kooban ayuu ku soo jawaabay Turkiga oo markii horaba naawilayey inuu farogeliyo xiisadaha gobolka iyo marin biyoodka badda Cas.
Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan ayaa la sheegay in wasiirradiisa gaashaandhigga iyo arrimaha dibadda uu amray in heshiiskaas ay si dhakhsi ah u diyaariyaan, iyagoo kaashanaya masuuliyiinta Soomaaliya oo wasiirka gaashaandhigga Soomaaliya uu ugu horeeyo.
Sida la ogyahay Turkiga ayaa xiriir dhow la leh Itoobiya, si lamid ah Soomaaliya, balse waxaa la rumeysan yahay in Soomaaliya uu ka dhex arkay dano ka badan kuwa uu ku heysto Itoobiya, wax walbana waxay u dhaceen sidii loo qorsheeyey oo Soomaaliya markii horaba waxay aad u rabtay garab ka difaaci kara damaca Itoobiya.
“Ciidamada Turkiga waxay isku dayi doonaan in ay gacanta ku dhigaan guud ahaan Gacanka, iyagoo gobolka farogelin rasmi ah ku samaynaya, taas oo ay ka dhallan karto xuduudo qariiradeed oo isbeddela, maan-galnimada arrintana meesha kama maqna,” ayay saraakiil amni oo Turki ah u sheegeen Telefushinka AlJazeera.
Heshiiska Difaaca iyo Iskaashiga Dhaqaalaha inta laga ogyahay waxuu dhigayaa in 10 sano baddaha Soomaaliya ay ilaalin doonaan ciidamada Turkiga, wuxuu kale oo heshiiskaas uu dhigayaa in labada dal ay ka faa’iidaystaan kheyraadka badda, qorsheynta iyo hirgelinta hawlgalada cirka, dhulka, iyo badda.
Sidoo kale waxaa heshiiskaas ku jira ‘dhismaha maraakiibkta, hawgelinta dekadaha, samaynta habraacyada sharci ee lagama maarmaanka u ah arrimahaan, midaynta sharciyada socdaalka badda ee labada dal, qaadida tallaabooyin hal dhinac ah iyo kuwo wadajir ah, si loola dagaalamo dhammaan noocyada khatarta ka jira badda Soomaaliya.
Ethiopia 27ka Feebaraayo 2024 Dowladda Itoobiya ayaa shalay weerar culus ku qaadday kooxda maleeshiyada Fano ee ku sugan waqooyi-galbeed gobolka Amhara. Wararka gudaha laga helayo ayaa sheegaya in tiro rayid ah ay dagaalka ku dhinteen. Dowladda ayaan weli ka jawaabin sheegashadaas.
Dhanka kale, hay’adda xuquuqda aadanaha u doodda ee Amnesty International ayaa maanta ciidamada ku eedeysay inay rayid ku dileen magaalada Bahir Dar, oo ah caasimadda gobolka Amhara, xilli ay la dagaallamayeen Fano.
“Saameynta xuquuqda bani’aadamka ee dagaalka gobolka Amhara ayaan si shaac ah usoo bixin sababo la xiriira internet-ka oo gaabis ahaa, isgaarsiinta oo qeyb ahaan go’neyd iyo bandow jiray taasoo saameyneysa xorriyadda hadalka iyo warbaahinta iyo cabsi laga qabo aargoosi,” ayay hay’addu ku tiri warsaxaafadeedkeeda.. Dowladda ayaan ka jawaabin eedeymahan.
Dadka deegaanka ayaa sheegay in tan iyo toddobaadkii hore, uu socday dagaal u dhaxeeyay ciidamada dowladda iyo maleeshiyada Fano kuna dhex marayay qeybo kala duwan oo gobolka ah. Waxay sheegeen in dagaal culus uu ka socday meelo badan sida Gojam, North Showa, South Wolo, Gondar, Marawi, South Mecha, Quarit, Sekala, Dega Damot, Antiochia Gemza, Showa Robit iyo Lalibela, isla markaana waddooyinka la xiray.
Taariikhda dagaal ee kooxdan ee gudaha Itoobiya
Kacdoonka kooxda Fano ee gobolka Amhara haatan waa mid ka mid ah khataraha amni ee ugu waaweyn ee saameynta ku leh Itoobiya.
Bishii November ee sanadkii tegay ayay ahayd markii uu dagaal ka qarxay magaalada taariikhiga ah ee Lalibela, iyadoo ciidamada dowladda iyo kooxdan Fano ay isku dhaceen, sida ay dadka deegaanka xilligaas sheegeen. Fano, oo ah maleeshiyo ku sugan deegaannada ku hareereysan gobolka Amhara, ayaa la dagaallameysay ciidamada Itoobiya tan iyo markii lagu amray inay hubka dhigaan.
Gobolka Amhara ayaa ubuc dagaal u ahaa maleeshiyada Fano iyo militariga muddo bilooyin ah.
Dowladda raysal wasaare Abiy Ahmed ayaa bandow lix bilood ah kusoo rogtay gobolka horraantii August iyadoo isku dayeysay in dagaalka la joojiyo.
Tan ayaa u oggolaatay dowladda inay dib u hanato magaalooyinka waaweyn oo ay ku jirto Lalibela oo ay la wareegtay Fano.
Ciidamada federaalka iyo kooxdan maleeshiyada ah ayaa markii hore ku bahoobay la dagaallanka ciidamada Tigray ee waqooyiga Itoobiya, kuwaasoo dowladda kacdoon ku bilaabay sanadkii 2020.
Dagaalka ayaa kusoo idlaaday in heshiis nabadeed la kala saxiixdo sanadkii hore kaasoo u dhaxeeyay dowladda Itoobiya iyo ciidamada Tigray.
Xiisad ayaa ka dhex bilaabatay Fano iyo dowladda Itoobiya kadib markii dowladdu ay ku amartay kooxda inay ku biiraan militariga.
Xoogaggan ku sugan Amhara ayaa sheegay in go’aanka dowladda uu gobolka ka hor istaagi doono inuu iska caabbiyo khatar walba oo mustaqbalka soo wajahda.
Guddiga Xuquuqda Aadanaha ee Itoobiya ayaa sheegay in ilaa 3000 oo qof ay guryahooda ka barakaceen tan iyo waagaas markuu dagaalku billowday.
Maxay yihiin maleeshiyada Fano?
Fano waxay ka dhigan tahay koox dhalinyaro hubeysan, oo kasoo jeeda gobolka Amhara, kuwaasoo ku lug leh difaaca bulshada.
Waa maleeshiyo ciidankeeda ka dhex qorata bulshada, iyadoo ka codsata inay si iskaa ah ugu soo biiraan. Waxay xulafo la ahayd ciidamada federaalka intii uu socday dagaalkii gobolka Tigray balse xiriirka labada dhinac ayaa xumaaday kaddib markii maleeshiyadu ay dowladda ku eedeysay inay isku dayeyso wiiqidda gobolka iyo iska cababintiisa gobollada deriska ah, eedyentaasoo ay dowladdu beenisay.
Si kastaba, asalka magaca kooxda ayaa dib loo raaci karaa qarniyo, luqadda Amharic marka la eegana waxay ka dhigan tahay ‘qof iskiis isu abaabulay’ ama ‘koox ciidan hoggaan la’aan ah oo aan cidna ka amar qaadan.’
Qarniyadii hore, Fano waxay il muhiim ah oo ciidan u ahayd hoggaamiyeyaasha gobolka, waxaana loo wacan jiray marka loo baahan yahay si ay u dagaallamaan.
Qarnigii 20aad, Fano ayaa waxaa sidoo kale adeegsaday maamulkii Haile Selassie si uu isaga caabbiyo duullaankii Talyaaniga intii u dhaxeysay 1936-41.
Muqdisho 27ka Feebaraayo 2024 – Mucaaradka dowladda Xasan Sheekh ayaa si weyn u qeyla-dhaamiyay soddankii cisho ee lasoo dhaafay. Waxay ka hadlayeen howsha dastuurka ee uu guda-galay baarlamaanka Soomaaliya.
Waxay sheegayeen inay jirto mudnaan kale oo taas ka horreysa, waxyaabaha ay farta ku fiiqayeen waxaa kamid ahaa difaaca badda.
Qaarkood si adag ayay arrinta badda uga hadleen billowgeedii hore, sida; Xasan Cali Kheyre iyo Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame, kuwaasi oo adeegsaday ereyadii ugu adkaa ee xubnaha mucaaradka u adeegsadaan Itoobiya.
Warsame isagu weli wuxuu u muuqda mid mowduuca Itoobiya waqti badan gelinaya, isaga oo bixinaya tallooyin wax ku ool ah, laakiin asbuuc kale oo arrinta badda ay ka hadal mudneyd ayaa soo maray Soomaalida, waana heshiiska difaaca badda ee dhex-maray Soomaaliya iyo Turkiga.
Dowladda madaxweyne Xasan Sheekh oo dhowr jeer loogu baaqay inay raadsato difaac baddeed dibadda ah ayaa ajiibtay codsigaas, waxayna sadaro cusub ku dartay heshiis ay Turkiga muddo fog rabeen.
Soomaaliya ayaa toban sanno gudahood loo dhisi doona ciidan baddeed ku filan baddaheeda, waana loo qalabeyn doona.
Turkiga wuxuu tobankaas sano ilaalin doonaa biyaha Soomaaliya, isaga oo ka ilaalinaya kalluumeysiga sharci darrada ah, argagixisada, burcad badeedka, in sunta lagu shubo iyo fara-gelinta ajnabiga kale, isaguna saami ayuu ku yeelan doonaa dhaqaalaha kasoo baxaya biyaha Soomaaliya.
Dad badan oo Soomaali ah ayaa si weyn usoo dhaweeyay heshiiskan, laakiin siyaasiyiinta mucaaradka ah ayaa ka kala dhuuntay soo dhoweyn iyo diidmo labadaba.
Wasiirka Arrimaha Gudaha Soomaaliya Axmed Macallin Fiqi ayaa isweydiiyay sababta ay heshiiskan uga dhuunteen xubnihii waayadan looga taag-waayay walaaca dastuurka ee dowladda ugu baaqaayay inay mudnaan siiso difaaca badda.
Aamusnaanta xubnaha mucaaradka ee heshiiska Turkiga iyo Soomaaliya ayaa waxaa loo kala qaaday laba qeybood, kuwaasi oo kala ah;
1. Xog la’aanta heshiiska
Qaar kamid ah mucaaradka ayaa la sheegaya in aanay weli faham fiican ka helin heshiiskan. Iyada oo xogta heshiiska ee bulshada lala wadaagay ay aad u kooban tahay, ayaa mucaaradka qaar uga aamuseen arrintaan inay faham badan ka haysan heshiiska.
Qofka siyaasiga ah inuu iska hadlo ogaal la’aan sax ma ahan, waxaana macquul ah in qaarkood weli raadinayaan inay heshiiska fahmaan.
2. Qolo diidan dhibcaha madaxweyne Xasan
Xubnaha mucaaradka qaarkood heli kara heshiiska fahamsana waxa ku dhex jira ayaa la aaminsan yahay inay hoos iskaga dhigayaan iyaga oo u jeeda inuu yahay mid wax badan u dhalaaya nidaamka madaxweyne Xasan Sheekh iyo muddo xileedkiisa.
Qoloda dambe waxaa lagu sifeyn karaa rag ay iskaga qaldan tahay danta dalka iyo colaada ay u qabaan madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
Difaaca biyaha Soomaaliya wuxuu saaran yahay qof walba oo Soomaali ah, si gaar ah xubnaha tallada haya, kuwaasi oo haddii muddo xileedkooda la qaato qeyb dalka kamid ah ay ku noqon doonto taariikh madow oo aan weligood ka harin.
Wasiirka Arrimaha Gudaha Soomaaliya Axmed Macallin Fiqi ayaa isweydiiyay sababta ay heshiiskan uga dhuunteen xubnihii waayadan looga taag-waayay walaaca dastuurka ee dowladda ugu baaqaayay inay mudnaan siiso difaaca badda.
Aamusnaanta xubnaha mucaaradka ee heshiiska Turkiga iyo Soomaaliya ayaa waxaa loo kala qaaday laba qeybood, kuwaasi oo kala ah;
1. Xog la’aanta heshiiska
Qaar kamid ah mucaaradka ayaa la sheegaya in aanay weli faham fiican ka helin heshiiskan. Iyada oo xogta heshiiska ee bulshada lala wadaagay ay aad u kooban tahay, ayaa mucaaradka qaar uga aamuseen arrintaan inay faham badan ka haysan heshiiska.
Qofka siyaasiga ah inuu iska hadlo ogaal la’aan sax ma ahan, waxaana macquul ah in qaarkood weli raadinayaan inay heshiiska fahmaan.
2. Qolo diidan dhibcaha madaxweyne Xasan
Xubnaha mucaaradka qaarkood heli kara heshiiska fahamsana waxa ku dhex jira ayaa la aaminsan yahay inay hoos iskaga dhigayaan iyaga oo u jeeda inuu yahay mid wax badan u dhalaaya nidaamka madaxweyne Xasan Sheekh iyo muddo xileedkiisa.
Qoloda dambe waxaa lagu sifeyn karaa rag ay iskaga qaldan tahay danta dalka iyo colaada ay u qabaan madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.
Difaaca biyaha Soomaaliya wuxuu saaran yahay qof walba oo Soomaali ah, si gaar ah xubnaha tallada haya, kuwaasi oo haddii muddo xileedkooda la qaato qeyb dalka kamid ah ay ku noqon doonto taariikh madow oo aan weligood ka harin.
Muqdisho 27ka Feebaraayo 2024 Maxkamadda gobolka Banaadir ayaa shalay soo gaba-gabeysay dhageysiga dacwada loo heysto eedeysane Sayid Cali Macallin Daa’uud oo ku eedeysanaa in uu gubay Xaaskiisa Alle ha u naxariiste Luul oo u dhimatay dhaawacii kasoo gaaray.
Marqaatiyaal uu keenay xafiiska xeer ilaaliyaha guud ee qaranka ayaa la horkeenay maxkamadda, kuwaasi oo ka jawaabay wixii ay goobjoog u ahaayeen ama maqleen ee la xiriira kiiskaan xasaasiga ah.
Maxkamadda ayaa dhageysatay oo su’aalo waydiisay Sayid Cali Macallin Daa’uud, waxa uuna sheegay in xaaskiisa sababta uu u gubay inay tahay maseer darteed, islamarkaana murankii ka dhashay uu keenay dabka in uu qabad siiyo guriga balse waxaa uu ku dooday ujeedkiisu in uusan aheyn in uu dilo xaaskiisa.
Sayid ayaa isaga oo ka jawaabaya mid ka mid ah su’aalaha ay maxkamadda weydiisay ayaa waxa uu sheegay inuu jeclaa xaaskiisa Allaha u naxariiste, uuna soo dhex-galay muran galaaftay nolosheeda, isagoo ku cel-celiyay in uusan kas u dilan, sida uu maxkamadda kahor sheegay.
”Xaaskeyga waan jeclahay, waxaan na dhexmaray muran, waxaa ay igu tiri nin kale ayaan guursanaya ee iska keey fur anna waan xanaaqay nafto ayaan soo gatay, waana ku gubay qol alaabta taalay ayada ayaana gashay dabka lakiin jn aan badbaadiyo ayaan isku dayay.”
Xeer ilaaliye ku-xigeen Yaxye Maxamuud Saciid oo soo gaba-gabeeyay doorka xafiiska ee dacwad oogista ayaa ka codsaday maxkamadda in lagu xukumo dil toogasho ah oo ah qisaasta Luul Cabdicasiis.
Sayid ayaa isaga oo ka jawaabaya mid ka mid ah su’aalaha ay maxkamadda weydiisay ayaa waxa uu sheegay inuu jeclaa xaaskiisa Allaha u naxariiste, uuna soo dhex-galay muran galaaftay nolosheeda, isagoo ku cel-celiyay in uusan kas u dilan, sida uu maxkamadda kahor sheegay.
”Xaaskeyga waan jeclahay, waxaan na dhexmaray muran, waxaa ay igu tiri nin kale ayaan guursanaya ee iska keey fur anna waan xanaaqay nafto ayaan soo gatay, waana ku gubay qol alaabta taalay ayada ayaana gashay dabka lakiin jn aan badbaadiyo ayaan isku dayay.”
Xeer ilaaliye ku-xigeen Yaxye Maxamuud Saciid oo soo gaba-gabeeyay doorka xafiiska ee dacwad oogista ayaa ka codsaday maxkamadda in lagu xukumo dil toogasho ah oo ah qisaasta Luul Cabdicasiis.
”Madaama aysan jirin cid si dhab ah u cadeyn karta, Luul ayada ayaa is-gubtay, waxaana codsanayaa in eedda xafiiska ceer ilaaliyaha la bur-buriyo,” ayuu yiri qareenka u doodaya Sayid Cali.
Ugu dambeyntiina guddoomiyaha maxkamadda gobolka Banaadir Saalax Cali Maxamuud Sabaan ayaa sheegay in dacwadda uu soo gaba-gabeeyay xukunkana ay dhawaan soo saari doonto maxkamadda.
“Maanta waxaan soo xirnay gal dacwadeedka sumadiisa tahay, 147/2024, waxaana dhawaan soo saari doona xukunka go’aanka maxkamadda,” ayuu yiri guddoomiye Saalax Sabaan.
Maxkamadda ayaa waxaa shalay soo xaadiray boqolaal qof oo daneynayay sida kiiskan xasaasiga ah ay dacwaddiisa u socoto iyo weliba eheladda Luul, ayada oo warbaahinta toos looga daawanayay.
Muqdisho 27ka Feebaraayo 2024 Somaliland ayaa ku dhex luntay Muqdisho iyo Addis Ababa tan iyo 1-dii Janaayo ee sanadkaan, markaas oo hoggaamiyaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi uu heshiis la galay ra’iisul wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed.
Heshiiskaas oo Hargeysa isku deyday inay ku bixiso qeyb kamid ah biyaha Soomaaliya. Maalintii uu heshiiska dhacay kadib mowduuca wuxuu isku beddelay Itoobiya iyo Soomaaliya ama labada dowladood ee fadhiya Muqdisho iyo Addis Ababa.
Dowladdaha caalamka ee heshiiskan ka hadlaya ama saxaafadda faaqideysa waxay dhamaan ka hadlayaan madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo Abiy Axmed. Halkan kuma jiraan Muuse Biixi ama Somaliland.
Mareykanka marka ay ka hadlayeen heshiiskan, waxay sheegeen in gobolka Waqooyi ee Soomaaliya ee hadda loo yaqaano Somaliland inuu weli ka tirsan yahay Soomaaliya, qadiyadda badduna ay ka dhaxeyso Soomaaliya iyo Itoobiya.
Si lamid ah waxa intaasi yiri Midowga Afrika, Jaamacadda Carabta, Midowga Yurub iyo dowladaha waaweyn ee ka hadlay heshiiskan.
Illaa hadda majiro dal heshiiskan waxyar oo taageero ah u muujiyay, Itoobiyana wuxuu ka lumiya garbihii siyaasadda arrimaha dibadda.
Marka laga hadlayo heshiiskan, sababta uusan caalamka usoo hadal qaadeyn Somaliland waa sharciyadda. Adduunka gobol waa kaalmeyn karaa, laakiin marka ay timaado qadiyaddaha sidan u waaweyn waxay istaagan boos u qalma dowlad ahaantooda, oo aan dhaawaceyn sharciyadda qoran ee caalamka.
Lama fileynin heerka fal-celinta ee Soomaaliya. Muqdisho ma aanay daahin diidmadeeda. Taas oo dib u durjisay dalalkii laga yaabi lahaa inay Itoobiya taageero u muujiyaan.
Muuse Biixi inkasta uu dhowr jeer ka hadlay heshiiska uu saxiixay ee muranka badan dhaliyay, haddana dhamaan dalalka daneynaya mowduucan marna ma xiggan hadalka Biixi, mana soo hadal qaadin, taasi oo dharbaaxo ku dhufatay maamulkan 33 sano raadinayay inay aduunyadda aqoonsato.
Madaxweyne Xasan Sheekh wuxuu taas caksigeeda kor usoo kacay dhowr darajo xagga siyaasadda arrimaha dibadda, wuxuuna kale uu keenay dowladdo waaweyn oo heegan u ah inay Soomaaliya waqtiga adag garab istaagan. Waxaa kamid ah Turkiga.
Inkasta oo Ankara aanay hadda u xaydneyn inay dagaal la gasho Itoobiya, haddana heshiiska ayaa ilaalin faraya, Soomaaliya-na inta la jiitamayo waxay dhisan kartaa ciidan baddeed, iyada oo hub fiicana u heli karta, maadaama laga qaaday cuna-qabateyntii hubka.
Dhawaan wareysi uu bixiyay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo uu siiyay Wakaaladda wararka ee Reuters ayuu ku sheegay inuu dalkiisa is-difaaci doono haddii ay Itoobiya isku deydo inay xoog ku dhaqan-galiso heshiiskan, taasi oo hordhac u ah inuu dagaal saddexaad dhex-mari karo labada dal, haddii Addis Ababa tijaabiso inay xoog ku qaadan karto biyaha deegaanada Saylac iyo Lughaya ee Waqooyiga Soomaaliya.
Muqdisho 27ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kamid ah madaxda caalamka ee ka qeyb-gali doonta shirka Qaramada Midoobay ee arrimaha deeganka oo shalay ka billowday Nairobi.
Waxaa shirkaan sidoo kale qeyb ka ah madaxda ku casuuman ra’iisul wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed, oo labadii billood ee u dambeysay ay xiisad xooggan kala dhaxeysay Soomaaliya, kadib markii uu heshiis is-afgarad la saxiixday Muuse Biixi 1-dii Janaayo ee sanadkaan.
Sidoo kale, madaxweynayaal iyo in ka badan shan kun oo wakiilo ah oo ka kala socda dowladdo, bulshada rayidka ah iyo shirkaddo gaar ah ayaa ka qeyb-gali doona shirkan oo socon doona illaa 1-da bisha Maarso.
Waa shirkii lixaad ee arrimaha deegaanka ee Qaramada Midoobay, xilli isbadalka cimilada iyo wasakhowga hawadu ay sii dhaawacayan noolaha.
Shirkan ayaa maalintii shalay aheyd si rasmi ah u furmay laakiin madaxweyne Xasan Sheekh, Abiy iyo dhammaan madaxda sare ee caalamka ayaa la filaya inay yimaadan marka la gaaro heerka madaxweynayaasha.
Shirkan caalamiga ah ayaa ka dhacaya xarunta UNEP ee magaalada Nairobi ee dalka Kenya.
WARARKA MAANTA 26ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa lacagtii dadweynaha ku aroos gelinaaya caruurtiisa ayadoo dad badan oo fakhri ah ay ku noolyihiin #Muqdisho? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday in la dhiso #Maqaamka #Muqdisho Iyo Dowlad Gobaleedka Banaadir? Yaa hoggaamiya Hay’adda Nabad-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA oo si sharci-darro ah ku afduubata shaqaalaha rayidka ee dowladda ayadoo qaar kamid ahna dishay? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday in la dhiso #Maqaamka #Muqdisho Iyo Dowlad Gobaleedka Banaadir? Yaa shabaab ah? Yaase Sarkaal amni ah? wiqleyso!
Muqdisho 26ka Feebaraayo 2024 Wasiirka Caddaaladda iyo Arrimaha Dastuurka Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Xasan Macalin Maxamuud oo booqasho rasmi ah ku jooga magaalada Doxa ee dalka Qatar ayaa halkaas heshiis muhiim ah kula saxiixday dhigiisa Wasiirka Cadaaladda dalka Qatar, ahna wasiiru dawlaha Arrimaha golaha wasiiradda dalka Qatar Ibraahiim Bin Cali Almuhannadi.Heshiiskaan oo ahaa heshiis is afgarad ah oo ku saabsan iskaashiga arimaha sharciga ayay si wadajir ah u kala saxiixdeen wasiirada Cadaaladda ee dalalka Soomaaliya iyo Qatar.
Heshiiska ayaa la sheegay inuu yahay mid ka turjumaya danaha labada dal, kaasoo la xariira isweydaarsiga macluumaadka iyo khibradaha qaabka diyaarinta, qorista iyo daraaseynta qabyo qoraalada heshiisyada iyo is afgaradka.
“Waxay labada dowladood iska kaashanayaan cilmi-baarista sharciga iyo garsoorka ee labada dawladood, barnaamijyada tababarrada sharci iyo garsoor, kor-u-qaadidda xirfadda & aqoonta sharciyaqaannada, qareennada iyo nootaayooyinka” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay Xafiiska Wasaaradda Cadaaladda iyo Arrimaha Dastuurka Soomaaliya.
Wasiiradda Cadaaladda Soomaaliya iyo Qatar ayaa sidoo kale ka wada hadlay adkeynta xiriirka ka dhaxeeya labada dal iyo sidoo kale iskaashiga Cadaaladda ee labada dal, dhameystirka Dastuurka Soomaaliya, dhismaha hay’addaha Cadaaladda.
Heshiiskaan is afgarad ee ay lala saxiixdeen Soomaaliya iyo Qatar ayaa qeyb ka noqonaya heshiisyo muhiim oo ay dowladda fedaraalka Soomaaliya la saxiixaneysay mudooyinkii dambe qaar ka mid ah dalalka Caalamka, waxaana ugu dambeeyay heshiiskii dhawaan dhex maray Soomaaliya iyo Turkiga ee la xariiray dhinaca iskaashiga difaaca iyo dhaqaalaha.
Muqdisho 26ka Feebaraayo 2024 Wasiirka gaadiidka iyo duulista hawada ee dowladda federaalka Soomaaliya, xildhibaan Fardowso Cusmaan Cigaal ayaa waxay uga digtay maamulka Somaliland isku daygiisa ku aaddan qalqal galinta amniga diyaaradaha ku goosha hawada Soomaaliya. Wasiirka duulista ayaa sheegtay, sii socoshada isku dayga tallaabooyinkan, in ay keeni karaan in dowladda Soomaaliya ay ka fekerto in duulimaadyada caalamiga ah ee ka dega magaalada Hargeysa lagu qasbo inay mar hore soo maraan magaalada Muqdisho.
Wasiirka waxay sheegtay in dowladda Soomaaliya ay haatan u guurtay isgaarsiin cusub, taasoo meeshii ka saartay isgaarsiintii horey ay u wada isticmaali jireen Muqdisho iyo Hargeysa. waxay sheegtay in dhammaan diyaaradaha lagu amray oo ay haatan ku shaqeeyaan isgaarsiinta laga maamulo magaalada Muqdisho ee caasimadda dalka.
Waxay sheegtay in maamulka Somaliland haddii ay cabasho qabaan ay kala hadlaan dowladda federaalka Soomaaliya, kunasoo laabtaan miiska wada hadalka, si looga heshiiyo wixii tabasho ah ee ay qabaan.
Wasiirku waxay caddaysay in dowladda Soomaaliya ay horey maamulka Somaliland ugu fasaxday duulimaadyada caalamiga ah ee ka dega Hargeysa.
Ugu dambayn, wasiirku waxay sheegtay in hawada Soomaaliya ay ku jirto gacan amni ah, iyadoo tilmaamtay in aanay jirin wax cabsi ah oo laga qabo in Somaliland ay carqadalayso habsami u socodka maamulka hawada dalka.
Muqdisho 26ka Feebaraayo 2024 – Hay’adda Sirdoonka iyo Nabad-sugida Qaranka ee NISA ayaa maanta soo xirtay Mubaarik Nuur Cali oo ah sarkaal sare oo ka tirsan Hay’adda Duulista Rayidka Soomaaliyeed.
Sida ay ogaatay Caasimada Online, Mubaarik oo ka soo jeeda Somaliland, gaar ahaan gobolka Awdal ayey NISA usoo xirtay si ay su’aallo u weydiiso.
Mubaarik ayaa kamid ah shaqsiyaad ay hay’adda hore ula yeelatay wareysi la xiriira kiiska xasaasiga ah ee Agaasimihii waaxda diyaaradaha ee hay’adda duulimaadka rayidka, kaasi oo dhawaan maydkiisa laga helay hoyga uu ka deganaa magaalada Muqdisho.
NISA ayaa horey xog wareysi ula yeelatay inta badan shaqaalaha hay’adda duulista rayidka Soomaaliya oo uu ka tirsanaa Cabdinaasir Dahable oo maanta lagu aasay gudaha Somaliland, oo uu kasoo jeeday.
Marxuum Cabdinaasir Muuse Dahable ayaa maanta magaalada Gabiley loogu sameeyay aas qaran, kaasi oo ay ka qeyb-galeen madaxda u sareys Somaliland oo ugu horreeyo madaxweyne Muuse Biixi iyo boqollaal ka tirsan shacabka kala duwan ee reer Somaliland.
Si kastaba, Arrimahaan ayaa imaanaya, xilli aan weli la ogaan cidda dishay marxuumka, maadaama kaligiis uu deganaa guri ku yaalla agagaarka garoonka Aadan Cadde, ayna socdaan baaritaanno ku aadan dhacdadaasi, sida ay sheegtay dowladda federaalka Soomaaliya.
Muqdisho 26ka Feebaraayo 2024 Madaxweynayaasha Eritrea Isaias Afwerki iyo Masar Cabdul-Fattaax al-Sisi ayaa ku kulmay magaalada Qaahira ee dalka Masar, kadib markii Afwerki uu Sabtigii u safray dalka Masar, arrimaha ay ka hadleen waxaa ka mid ahaa xiisadda Soomaaliya iyo Itoobiya.
Wasiirka warfaafinta Eritrea ayaa shaaciyey in safarka Madaxweynaha dalkaas uu ku joogo Masar uu qaada doono muddo seddax maalmood ah, waxaana casuumay Madaxweynaha Masar Cabdul Fattaax al-Sisi.
Wasiirro ay ka mid yihiin Warfaafinta iyo Arrimaha Dibadda Cusmaan Saalax ayaa ka mid ah wafdiga Madaxweyne Afwerki ee booqashada ku jooga dalka Masar, waxayna madaxda dalkaas kala hadli doonaan arrimaha labada dal, kuwa caalamka iyo gobolka intaba.
Madaxweynaha Masar ayaa bishii hore wasiirkiisa arrimaha dibadda Asseed Sameh Shukri u diray dalka Eritrea, xiligaas ayaa casuumaada Masar la gaarsiiyey Madaxweyna Eritrea Afwerki, waxayna maalmahaan ka hadli doonaan dagaalka sokeeye ee Suudaan, xaaladda Badda Cas iyo Geeska Afrika.
Saxiixa heshiiska dekedaha ee Itoobiya iyo Somaliland ee bishii January, ayaa xiisad diblomaasiyadeed ka dhex abuuray Soomaaliya iyo Itoobiya iyo guud ahaan gobolka, arrintaan si weyn ayey maanta u gorfeeyeen labada Madaxweyne ee Masar iyo Eritrea.
Warar laga baahiyey kulankii maanta ayaa xaqiijinaya in labada dal ay isku raaceen in si buuxda Soomaaliya loogu garab istaago ilaalinta madax-banaanida iyo wadajirkeeda dhuleed, waxayna ku balameen in Soomaaliya dhinac kasta uu u fidiyo garabka ay uga baahato.
Madaxweynaha Soomaaliya ayaa wada olole diblamaasiyadeed oo xooggan oo uu ku doonayo in uu meesha uga saaro heshiiska Somaliland iyo Itoobiya, madaxweynayaasha Masar iyo Eritrea ayaa ka mid ahaa madaxdii ugu horeysay ee Xasan Sheekh uu la kulmay.
Dalalka Masar iyo Eritrea waxaa Itoobiya kala dhaxeeya dagaal ahli, taasi waxay soo dedejisay inay deg deg garab istaag ugu muujiyaan Soomaaliya oo daandaansi cad kala kulmeysa Itoobiya oo raadineysa bad ay boobto.
Madaxweyne Al-Sisi ayaa 21-kii bishii Janaayo yiri “Masar uma dulqaadan doonto wax kasta oo khatar ku ah Soomaaliya iyo ammaankeeda” hadalkaas markii uu dhahayey waa garab taagnaa Madaxweyne Xasan Sheekh.
Xiisadda Soomaaliya iyo Itoobiya ayaa ku baahday gobolka Geeska Afrika, inta badan dalalka gobolkana waxay garab istaag u muujiyeen Soomaaliya, halka Itoobiya ay dareentay aqoonimo siyaasadeed, sidoo kale Turkiga ayaa ka mid ah dalalka awooda leh ee soo farogiyey xiisadaan, kaas oo heshiis difaac la saxiixday Soomaaliya.
Sudan 26ka Feebaraayo 2024 Mas’uuliyiinta daacadda u ah milatariga Sudan ayaa is-hortaagay gargaar ku socday gobolka Darfur, tallaabadaas oo ay aad uga qayliyeen hay’adaha gargaarka iyo dawladda Mareykankuba.
Gobolka Darfur oo deris la ah dalka Chad, ayaa ka mid ah meelaha ay dhibaatada bini’aadanimo sida weyn ugu dhufatay tan iyo markii uu Sudan dagaalku ka qarxay, muddo toban bilood ka hor ah. Dagaalkan ayaa u dhexeeya ciidamada miltariga Sudan iyo maleeshiyada sida milatariga u tababaran ee RSF.
RSF ayaa ka soo jeeda maleeshiyadii Janjaweed, ee dhibaatooyinka ka geystay gobolka Darfur muddo haatan laga joogo labaatan sannadood.
Dagaalka ay kooxda RSF hadda kula jirto ciidamada Sudan ee SAF ee soo bilowday bishii April ee sanadkii hore ayaa waxay kula wareegeen afar ka mid ah shanta magaalo ee ugu waaweyn Darfur.
In ka badan 694 kun oo qof ayaa ka gudbay xuduudda iyagoo galay dalka Chad, sida ay sheegtay hay’adda caalamiga ah ee Muhaajiriinta ee Qaramada Midoobay ee loo soo gaabiyo IOM.
Hey’addu waxay sheegtay in dad badan ay weli ku go’doonsanyihiin gudaha Darfur, gargaar deg deg ahna ay u baahanyihiin. Qaramada Midoobay ayaa gargaarkeeda gobolka ku xaddiday sahay ay ka gelin jirtay xuduudda Chad, laakiin sida ay sheegtay WFP todobaadkii tagay ayey masuuliyiintu is-hor taageen in gargaarka laga gudbiyo xadka.
Afhayeen u hadlay Wasaaradda Arrimaha Debedda ee Mareykanka oo la yiraahdo Matthew Miller ayaa Jimcihii sheegay in Mareykanku uu aad uga werwersanyahay go’aanka ay ciidamada Sudan uga hor istaagayaan gargaarka bulshooyinka ku nool meelaha ay RSF gacanta ku heyso.
Ethiopia 26ka Feebaraayo 2024 Sida ay qortay wakaaladda wararka Reuters, maamulka Abiy Axmed ayaa sameystay guddi qarsoodi ah oo ay ku jiraan saraakiil sare oo ka soo jeeda qowmiyadda ugu balaaran Ethiopia ee Oromada, kuwaas oo u qaabilsan khaarijinta mucaaradka dowladda, si meesha looga saaro dadka Abiy ku kacsan.
In ka badan 30 mas’uul oo ka tirsan dowladda federaalka, maamulada hoose ee dalkaas, xukaamta maxkamadaha, qareenada iyo dhibbanayaasha oo la hadlay wakaaladda ayaa qiray jiritaanka kooxdan qarsoodiga ah oo lagu magacaabo KOREE NAGEENYAA oo micinaheedu yahay guddiga nabad geliyada, kuwaas oo shaqo bilaabay bilo kadib, markii uu xukunka Ethiopia la wareegay Ra’iisul wasaare Abiy Axmed sanadkii 2018-kii.
Shan sarkaal oo isugu jira kuwa xilka ka haya maamulka Abiy iyo kuwo hore ayaa sheegay in kooxdan ay laf-dhabar u tahay dagaalka Abiy uu kula jiro jabhadda xornimo doonka Oromiya ee OLA loo soo gaabiyo.
Si looga takhaluso dhaq-dhaqaaqa Oromada, waxaa hoggaanka kooxda qarsoodiga ah loo dhiibay shan sarkaal oo ka soo jeeda Oromada, kuwaas oo ku jira maamulka Abiy.
Qowmiyadda Oromada ayaa muddo dheer qabtay tabasho ku aadan in loo dulmiyay siyaasad iyo dhaqanka ahaan, waxayna doonayaan in ay helaan xoriyad balaaran.
Sanadkii 2019-kii ayaa waxaa gobolka Oromiya ka qarxay rabshado sababay barakaca boqolaal kun oo shacab ah, dowladda Abiy ayaa ku eedeysay in qul-qulatooyinkaas ay ka dambeeyeen dhaq-dhaqaaqa OLA, Jabhaduna waa ay beenisay eedaas.
Rabshadahaas dadka ku dhintay waxaa kamid ahaa Milkessa Gemechu oo ka tirsanaa guddiga dhexe ee xisbiga Abiy ee BARWAAQO.
Dadka sida dhow ula socday howlgalada kooxda qarsoodiga ee KOREE NAGEENYAA ayaa sheegay in daraasiin dad ah dilkooda la amray, isla markaana la xir-xirey boqolaal ruux oo kale, waxaana kamid ah xasuuqii loo geystay 14 qof oo xoolo dhaqato ahaa 2021-kii, dhacdadaas oo dowladdu ku eedeysay in ay dagaalyahnada OLA ka dambeeyeen.
Cadeymaha Reuters soo uruurisay ayay hor dhigtay guddiga qaran ee xuquuqul Insaanka Ethiopia, agaasimaha guddiga Daniel Bekele ayaa qirey jiritaanka kooxda qarsoodiga ah oo Abiy ku beegsado shacabka siyaasadiisa ka soo hor jeeda.
Xafiiska Abiy iyo is maamulka Oromada labaduba way diideen in ay ka hadlaan eedeymaha loo soo jeediyay oo ah xasuuuqa shacabka iyo siyaasiyiinta mucaaradka ku ah maamulka Addis Ababa.
Kulamada kooxdan qarsoodiga ah ayaa ka dhici jirey ama lagu qaban jirey xafiiska Xisbiga Abiy ku leeyahay Oromiya, agaasimihii hore ee xafiiska Abiy Shimelis Abdisa ayaa hogaaminaya Oromiya, ninkan ayaa xubin ka ah kooxda, waxaa kale ku jira Fekadu Tessema madax xisbiga Abiy ee Oromiya, madaxa nabad geliyada Ararsa Merdasa iyo saraakiil kale oo ka tirsan siyaasadda iyo ammaanka gobolka Oromiya.
Xasuuqa qabaa’ilka la-taliye hore ee madaxweynaha, sida maamulka Oromiya Shimelis waxaa uu Reuters u sheegay in dilalka iyo xarigga dadka bartilmaameedka ah ay bixin jireen madaxweynaha Oromiya ama taliyaha booliiska gobolka ee Ararsa sida xasuuqii dhacay December 2021.
Dilkaas ayay dowladdu ku sheegtay in uu la xiriiro khilaaf gudaha ah, balse Reuters ayaa daboolka ka qaatay in dowladdu qarisay xaqiiqada sida ay wax u dhaceen, sida ay ku warameen dad goobjoog ahaa.
November 30, 2021 dagaalyahnada OLA ayaa dilay 11 kamid ah ciidanka booliska Itoobiya ka tirsanaa, halka 17 kale ay dhaawaceen kadib weerar dhabo-gal ah oo ka dhacay dooxada weyn ee Rift Valley ee dalka Itoobiya.
Madaxda gobolka iyo kuwa ammaanka deegaanka oo arrintaas ka jawaabaya ayaa dad shacab ah oo ay ku jiraan madax dhaqameed ku leeyahay ayagoo ku eedeeyay in ay gacan saar la leeyihiin jabhadda OLA.
Kooxda qarsoodiga ah oo Abiy Axmed u sameystay sidii uu xukunka ku joogi lahaa ayaa waxaa ay meelo qarsoodi ah ku xireen in ka badan 1006 qof, intii u dhexeysay sanadihii 2019 ilaa Maarso 2022-kii.
Warbixin guddiga qaran ee xuquuqul insaanka Ethiopia ay soo saareen 2021-kii, waxay ku sheegeen in ay wareysteen 281 maxbuus oo ku kala xirnaa xabsiyo ku kala yaala 21 saldhig boolis oo ku firirsan guud ahaan gobolka Oromiya ayaa sheegay in kooxda Abiy ay hor istaageen in ay cadaalad helaan.
Muqdisho 26ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh ayaa xalay xarunta madaxtooyada ku qaabilay safiirka cusub ee Kenya, Cyprian Kubai Iringo.
Ugu horreyn madaxweynaha ayaa warqadaha aqoonsiga danjirenimo ka guddoomay safiirka cusub ee Jamhuuriyadda Kenya ay u soo magacawday dalkeenna.
Madaxweyne Xasan Sheekh oo ugu hambalyeeyey danjiraha xilka loo igmaday ayaa u rajeeyey in uu ka miro dhaliyo sidii uu xaqiijin lahaa gudashada waajibaadkiisa diblomaasiyadeed.
Sidoo kale waxa uu xusay ahmiyada ay u leedahay Soomaaliya iyo Kenya iskaashi wadajir ah oo ku saleysan danaha labada dowladood iyo guud ahaan Gobolka.
Dhankiisa Danjire Cyprian Kubai ayaa madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud soo gaarsiiyay salaan iyo farriin uu kaga siday Madaxweynaha dalkiisa William Ruto, isaga oo dowladda iyo shacabka Soomaaliyed uga mahadceliyey soo dhaweynta diiran.
Waxaa kale oo uu ballan qaaday in uu ka shaqeyn doono adkeynta xiriirka diblomaasiyadeed ee ka dhaxeeya labada dal ee Soomaaliya iyo Kenya.
Dhawaan ayaa Soomaaliya ayaa iyaduna safiir cusub u magacowday dalka Kenya, kaas oo ah Jibriin Cabdulle, si loo xoojiyo xiriirka labada dowladood.
Si kastaba, Soomaaliya iyo Kenya ayaa ah labada dal oo daris ah, waxayna sidoo kale ka qayb qaadataa dagaalka adag ee lagula jiro kooxda Al-Shabaab.
Muqdisho 26ka Feebaraayo 2024 Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa maanta markii labaad dhageysaneysa kiiska xasaasiga ah ee loo haysto eedeysane Sayid Cali Macallin Daa’uud oo gubay xaaskiisii oo xaamilo ahayd, Marxuumad Luul Cabdicasiis Maxamed.
Maxkamadeynta ayaa saaka mar kale ka bilaabatay xarunta Maxkamada Gobolka Banaadir, ayada oo si weyn loogala socdo warbaahinta, maadaama uu yahay kiis xasaasi ah.
Dhageysiga dacwaddan ayaa waxaa sidoo kale ka qeybgalay ehellada labada dhinac, dadweyne, qareeno iyo xeer ilaalinta guud ee qaranka.
Sayid Cali ayaa isna kasoo muuqday fadhiga maxkamadda, maadaama mar labaad la dhageysanayo kiiskiisa, waxaana u doodayo Abuukaate Cali Xalane.
Haddii lagu helO dambigan Sayid Cali ayaa muteysan doono xukun dil toogasho ah, sida uu fadhigii hore ee maxkamadda ka sheegay guddoomiye Saalax Dabaan.
Maxkamadda ayaa horay waxaa la horkeenay marqaatiyaal ay kamid ahaayeen carruurtii marxuumadda oo qaarkood waxyeelo ay kasoo gaartay dabka, kuwaas oo la wareystay.
Sidoo kale waxaa la filayaa in maxkamadda gobolka ay maanta go’aan ka gaarto kiiska ninkan oo ay si weyn uga argagaxeen dadka Soomaaliyeed.
Ninkan oo horay u baxsaday ayaa waxaa ugu dambeyn gacanta kusoo dhigtay hay’adda NISA oo kasoo qabatay gobollada dhexe, waxaana kadib loo gacan geliyay booliska, waxaana sidaas ku billowday maxkamadeyntiisa.
Si kastaba,Luul Cabdicasiis ayaa weli iyada oo mayd ah ku jirto Ferinjeer, waxaana qoyskeeda ay dalbanayaan in lala aaso ninka gubay oo ah eedeysane Sayid Cali Macallin.
WARARKA MAANTA 25ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu yahay aroosyada laga amaamulaayo Madaxtooyadda “VillaSomalia”? Maxuu u diiday inuu Madaxweyne Mudane Xassan dhiso #Maqaamka #Muqdisho? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan u diidan yahay inuu dhiso Maxkmadda Dastuuriga ah? Maxaad ka ogtahay sababta uu u diiday Madaxweyne Mudane Xassan in la magacaaboWasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasaairka Amniga Soomaaliya? Yaa noqon doona Madxweyne ku-xigeenka soo socda? Yaa ah Shabaab? Yaase ah Nabad-Sugid ah? Maxuu ka hadlayaa Prof. Amaara? Yaase diidi kara inay labada aqal sixiixeen heshiis la isku wada raacsan yahay?
Ha wiqleyso!
Muqdisho 25ka Feebaraayo 2024 Faahfaahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dil xalay magaalada Muqdisho loogu gaystay wiil dhalinyaro ahaa oo xalay sarkaal la sheegay inuu ka tirsan yahay ciidamada Booliska uu ku dilay degmada Shibis ee gobolka Banaadir.
Marxuumka oo lagu magacaabi jiray Cabdiraxiin Cabdulle Sheekh ayaa wade mooto Bajaajle oo ka shaqeeya magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.
Sababta loo dilay marxuumka ayaa lagu sheegay inay tahay nalka mootada oo uu ku shidan askariga, kadibna uu sidaas xabad ugu dhuftay.
Mid kamid ah ehellada marxuumka oo la hadlay Somali Cable Tv ayaa sidoo kale sheegay in wiilkooda inta aan la dilin kahor la caayay hooyadiis, kadibna la toogtay .
“Hooyadiis ayuu caayay nalga iga dami ayuu yiri war nalka kaa daminaa ee hooyadey ha caayin hooyadaa waa caaynaa ee maxaa tahay adiga? kadibna wuu dilay” ayuu yiri.
Sidoo kale wuxuu sii raaciyay “Nin weyn oo reer leh oo xaas leh in la yiraahdo hooyadaa maxaa dhaantaa? waa caaynaa haddana xabad madaxa looga dhuftay kolley arrintaas waa arrin ula kac ah oo kibir ah”.
Aabaha marxuumka ayaa sidoo kale ka hadlay dilkan argagaxa leh ee xalay ka dhacay Muqdisho, wuxuuna sheegay in ninka dilay uu yahay sarkaal Boolis ah.
“Igaarkeyga waxaa dilay nin ka gar daran hadane ah nin ciidan ah haddane aan ahayn nin dabley ah ee ah nin mas’uul ah oo darajo leh” ayuu yiri Aabaha marxuumka.
Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in maydka ay galiyeen Firinjeer, ayna sugayaan cadaalad iyo in lasoo qabto eedeysanaha.
“Firinjeer ayuu ku jiraa waxaan sugooyaa cadaalad, mana aasayo inta laga soo qabanayo ninka dilay wiilkeyga”
Muqdisho ayaa waxaa maalmihii u dambeeyay ka dhacayay dilal iyo dhacdooyin kale oo argagax leh, kuwaas oo saameyn ku yeeshay bulshada Soomaaliyed.
Muqdisho 25ka Feebaraayo 2024 Faahfaahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dil xalay magaalada Muqdisho loogu gaystay wiil dhalinyaro ahaa oo xalay sarkaal la sheegay inuu ka tirsan yahay ciidamada Booliska uu ku dilay degmada Shibis ee gobolka Banaadir.
Marxuumka oo lagu magacaabi jiray Cabdiraxiin Cabdulle Sheekh ayaa wade mooto Bajaajle oo ka shaqeeya magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.
Sababta loo dilay marxuumka ayaa lagu sheegay inay tahay nalka mootada oo uu ku shidan askariga, kadibna uu sidaas xabad ugu dhuftay.
Amarka qaldan ee khatarta geliyey diyaaradahaas waxaa naloo sheegay in laga siiyey Hargeysa, balse diyaaradaha ayaa bixiyey digniinaha khatarta muujiya, waxayna labada duuliye ku guuleysteen inay kala badbaadiyaan diyaaradaha rakaabka badan siday.
Weli waxaa la isku heystaa maamulka hawada Soomaaliya, murankaan ayaa taagan muddo ku dhow labo todobaad, kadib markii maamulka Somaliland go’aansaday carqaladeynta shaqada maamulka hawada dalka.
Shirkadaha duulimaadyada caalamiga ah qaarkood ayaa horay Soomaaliya ugu dacweeyey hey’ad Qaramada Midoobey u qaabilsan duulimaadyada rayidka ah, balse Soomaaliya ayaa ka soo jawaabtay dacwadahaas.
Hey’adda duulista rayidka Soomaaliya ayaa dhawaan war-sacaafadeed ay soo saartay ku sheegtay inay si buuxda u maamusho hawada Soomaaliya, iyadoo digniin u dirtay Somaliland.
Sidoo kale, hey’adda duulista rayidka Soomaaliya ayaa Somaliland ugu goodisay inay qaadi doonto tallaabo culus oo hadda ay uga tureyso shacabka Soomaaliyeed ee ku nool gobollada waqooyi.
Muqdisho 25ka Feebaraayo 2024 Allaha u naxariistee waxaa todobaadkii hore magaalada Muqdisho ku geeriyooday xildhibaan hore Marxuum Axmed Aadan oo ka tirsanaa baarlamaankii hore ee dalka, kaas oo isaga oo xaalad adag ku sugan loogu tegay qolkiisa, kadibna markii loola cararay isbitaalka ku geeriyooday halkaasi.
Warar kala duwan ayaa laga qoray sababaha keenay geerida marxuumka oo kasoo jeeday gobollada waqooyi, kuwaas oo baraha bulshada lagu baahiyay, isla markaana ahaa kuwa la sheegay inay xadgudub ku ahaayeen maydka xildhibaanka.
Senator Laylo Axmed oo ka tirsan Aqalka Sare ayaa cambaareysay hadalladaas laga faafiyay geerida xildhibaanka oo ay sheegtay inuu si kadis ah ugu geeriyooday Muqdisho.
Wuxuu u dhintay si kadis ah meeshii uu deganaa ayaa loogu tegay isaga oo nafta ku jirto, markii dhaqtarka la geeyayna waa geeriyooday” ayay tiri Senator Laylo Axmed.
Sidoo kale waxa ay farriin u diray dadka faafinayaa warar ay sheegtay in loogu xadgubayo maydka marxuumka oo muddan ixtiraan, sida ay ina fareyso Diinteenna Islaamka.
“Ilaahey halooga cabsado qofka marka uu dhinto wuu dhintay, waana in aan la siyaasadeyn maydka qof dhintay iyo in aan laga been abuuran, Xildhibaankaas wa dhintay allaha u naxariisto dadka waxa xun ka qoraayo ee leh waxyaabaha ka qoraayo ilaahey ha uga cabsadaano” ayay mar kale tiri xildhibaanaddu.
Senator Layla ayaa sii raacusay “Waxaan rabaa bulshada Soomaaliyeed inaan u sheego qofka marka uu dhinto oo uu marxuum yahay wuxuu naga mudan yahay ixtiraam iyo xaqii marxuumnimo.”
Ayada oo ka hadleysay aqoonta ay u leedahay xildhibaanka geeriyooday ayaa waxa ay sheegtay inuu ahaa nin wanaagsan, waxayna tacsi u dirtay ehelladiisa.
“Ninkaas odeyga ah nin zaciim ah ayuu ahaa maalintii aynu halkan joognay wuu nala joogay qof weliba wuu dhimanayaaa Ilaahey ha u naxariisto” ayay kusii dartay.
Ugu dambeyn waxa ay hoosta ka xariiqday inuu socdo baaritaan guud oo ku aadan geerida marxuumka, ayna ka war sugayaan laamaha ammaanka ee dowladda Soomaaliya.
Muqdisho 25ka Feebaraayo 2024Muqdisho 25ka Feebaraayo 2024 Xafiiska xeer ilaaliyaha guud ee qaranka ayaa maanta warbixin kasoo saaray kiisaska la xiriirta xadgudubka loo gaysto carruurta Soomaaliyeed.
Yusra Cismaan Shariif oo ah ku xigeenka xafiiska xeer ilaaliyaha oo la hadashay warbaahinta ah ayaa shaaca ka qaaday inay sii kordhayaan dhibaatooyinka loo gaysto carruurta Soomaaliyeed, ayada oo soo bandhigtay tira koob ay sameeyeen sanadkii hore.
Ku xigeenka xeer ilaaliyaha ayaa sheegtay inay inay diiwaangeliyeen illaa 53 carruur ah oo qaarkood looga dhuuntay isbitaallada Muqdisho, kuwa kalena lasoo dhigay waddooyinka.
Carruurtaas 25 kamid ah ayaa ah gabdho, halka 28 kalena ay yihiin wiilal, sida ay warbixinteeda ku sheegtay Yusra Cismaan oo hadal kooban siisay warbaahinta.
“Sanadka 2023-kii waxaa jirtay in lasoo helay carruur 53 ah oo qaarkood isbitaallada looga tegay, qaarkood dad in loo dhiibay looga dhuuntay kuwa kalena waddooyinka laga soo helay” ayay tiri ku xigeenka xafiiska xeer ilaaliyaha guud ee qaranka.
Sidoo kale waxa ay intaasi kusii dartay “Carruurtaas 25 kamid ah gabdho ayay ahaayeen, inta kalena wiilal ayay ahaayeen”.
Haweeneydan oo sii hadleysay ayaa xustay in carruurta ay ku wareejiyeen dad xanaaneeya, isla markaana ay iyagu ka xafiis ahaan ku kormeeraan saddex bil kasta.
“Mas’uuliyaddooda waxaa loo xil-saaray dad uu xafiiska si sharci ah ugu wareejiyay, waxaana gacan ka gaystay hay’adaha Booliska” ayau mar kale tiri.
Dhibaatooyinka ayaa kamid ah kuwa aan indhaha laga qabsan karin ee ka jira gudaha Soomaaliya, waana kuwa ugu daran xadgudubyada ay la kulmaan dhalaanka yar-yar.
Magaalada Muqdisho waxaa ka taagan xaalado murugo leh, kadib markii ay kusoo kordheen dhacdooyin saamey ku yeeshay bulshada.
Dilal argagax leh ayaa todobaadyadii lasoo dhaafay ka dhacayay caasimada, waxaana maydadka qaarkood ay illaa iyo hadda ku jiraan Firinjeer, ayada oo lala sugayo cadaaladda iyo in lasoo qabto dadkii ka dambeeyay falalkaas oo baxsad ka ah laamaha ammaanka.
Xildhibaan Maxamed Cali Cumar (Caana-nuug) oo ka hadlay falalkan argagaxa leh ayaa soo jeediyay labada arimood, wuxuu ugu baaqay ehellada dadka dhintay inay aastaan maydadka, waxaa kale oo uu farriin u diray dowladda federaalka oo uu ka codsaday inay cadaaladda ku dadaasho.
“Dadkan bisha iyo dheeraadka Firinjeerada ku jira waxaan leenahay hala aaso oo ilaahey halaga baqo, dadka dhibaatada gaystayana cadaaladda hala horgeeyo” ayuu yiri.
Sidoo kale wuxuu xildhibaanku intaasi sii raaciyay “Waxaan haddii aysan mashruuc ahayn waa musiino rabbaani ah”.
Caana-nuug oo hadalkiisa sii wata ayaa xusay haddii ay dhibaatooyinkan sii socdaan ay dhici karto in loo cadaalad doonto kooxda Al-Shabaab, sida uu hadalka u dhigay.
“Shacabka Soomaaliyeed marxalad waxaa jirtay inay cadaalad u raadsan jireen Tooratoorow, ma Tooratoorowdiibaa lagu jirayaa? laguma jiraayo” ayuu kusii daray.
Ugu dambeyn wuxuu baaq culus u diray hay’adaha amniga dowladda, isaga oo ka codsaday inay dabagal ku sameeyaan xaaladaha soo kordhay iyo cida ka dambeysa.
Muqdisho 25ka Feebaraayo 2024Taliyaha ciidanka booliska Soomaaliya Jeneraal Sulub Axmed Firin ayaa xilkii ka qaaday afhayeenkii ciidanka booliska Soomaaliyeed Gaashaanle Sadiiq Aadan Cali (Doodishe).
Taliyaha booliska ayaa afhayeenka cusub u magacaabay G/Sare Qaasim Axmed Rooble oo horay muddo dheer u soo hayey xilkaas.
Gashaanle Sadiiq Doodishe iyo afhayeenka cusub Qaasim Rooble ayaa Muqdisho ku qabtay shir jaraa’id oo ay ku shaaciyeen inay ku kala wareegeen xafiiska.
“Shaqadii afhayeenka ciidanka booliska Soomaaliyeed waxaan hadda si rasmi ah ugu wareejiyey taliyaheyga G/Sare Qaasim Axmed Rooble, xafiiska afhayeenka oo muddo aan ku soo shaqeynayey waxaan galabta ku wareejiyey Korneyl Qaasim,” ayuu yiri Sadiiq Doodishe.
Dhankiisa afhayeenka cusub ee booliska ayaa hadlay, isagoo shaqadii uu soo qabtay uga mahadceliyey Doodishe, wuxuuna balanqaad u sameeyey dadka Soomaaliyeed ee adeega ka sugaya.
“Shaqo qurux badan oo meel dhexe mareysa ayuu igu wareejiyey afhayeenkii hore, waxaan leeyahay allaha kuu fududeeyo shaqada kale ee taliyaha booliska uu kuu igmaday,” ayuu yiri Qaasim Rooble oo aan shaacin shaqada kale ee loo dhiibay afhayeenka uu xilka kala wareegay.
G/Sare Qaasim ayaa balan-qaaday in umadda Soomaaliyeed uu ugu adeegi doono qalbi sami iyo hagar la’aan “gacmo wadajir ayey wax ku gooyaan aan is kaalmeysano, si daacad ahna ugu shaqeyno dadka iyo dalkeena,” ayuu yiri afhayeenka cusub ee booliska Soomaaliya.
Qaasim Axmed Rooble ayaa markii labaad noqonaya Afhayeenka ciidanka booliska Soomaaliyeed, sanadihii 2017 ilaa 2019-kii ayuu soo ahaa afhayeenka booliska Soomaaliya.
Muqdisho 25ka Feebaraayo 2024 Khatarta shil diyaaradeed ayaa maanta mar kale ka dhacday hawada Soomaaliya, kadib markii isku cabir lagu hagay oo amarro qaldan la siiyey diyaarado ay lahaayeen shirkadaha Qatar Airways iyo Ethiopian Airlines.
Labadaas diyaaradood oo rakaab sida ayaa ka soo kala duulay Addis Ababa iyo Doha, waxayna u kala socdeen Kampala Uganda iyo Dubai Imaaraadka, waxayna khatartaas ku galeen hawada gobollada waqooyi.
Sida ay xog ku heshay Caasimada Online, labadaan diyaaradood oo ku kala socday labo qad ayaa la isku hagay, waxaana la isugu keenay hal qad si ay isugu dhacaan, balse waxay ku kala badbaadeen daqiiqado aad u yar.
Amarka qaldan ee khatarta geliyey diyaaradahaas waxaa naloo sheegay in laga siiyey Hargeysa, balse diyaaradaha ayaa bixiyey digniinaha khatarta muujiya, waxayna labada duuliye ku guuleysteen inay kala badbaadiyaan diyaaradaha rakaabka badan siday.
Weli waxaa la isku heystaa maamulka hawada Soomaaliya, murankaan ayaa taagan muddo ku dhow labo todobaad, kadib markii maamulka Somaliland go’aansaday carqaladeynta shaqada maamulka hawada dalka.
Shirkadaha duulimaadyada caalamiga ah qaarkood ayaa horay Soomaaliya ugu dacweeyey hey’ad Qaramada Midoobey u qaabilsan duulimaadyada rayidka ah, balse Soomaaliya ayaa ka soo jawaabtay dacwadahaas.
Hey’adda duulista rayidka Soomaaliya ayaa dhawaan war-sacaafadeed ay soo saartay ku sheegtay inay si buuxda u maamusho hawada Soomaaliya, iyadoo digniin u dirtay Somaliland.
Sidoo kale, hey’adda duulista rayidka Soomaaliya ayaa Somaliland ugu goodisay inay qaadi doonto tallaabo culus oo hadda ay uga tureyso shacabka Soomaaliyeed ee ku nool gobollada waqooyi.
WARARKA MAANTA 24ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxaa ka cusub #Ethiopia iyo damaceeda? Maxayse shacabka Soomaaliya laga qarinaayaa? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diiday inuu sameeyo #Maqaamka #Muqdisho Iyio Dowlad Gobaleedka Gobalka Banaadir? Yaa dila dadka? Maxayse dilalka badankood uga dhacaa #Muqdisho? Maxuuse Madaxweyne Mudane Xassan Iyo Raysal Wasaare Mudane Xamsa u magacaabi layihiin Wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Amniga ee ka maqan golaha Xukuummadda? Maxayse Maxkammadda Gobalka Banaadir si cadaalad ah ugu hawl-gelin kiisaska kala duwan ee dembiilayaasha?
Ha wiqleyso!
Muqdisho 24ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa sheegay in dalkiisu uu is difaaci doono haddii Itoobiya ay ku dhaqaaqdo heshiiska ay ku doonayso in ay saldhig ciidan oo dhinaca badda ah ka samaysato Somaliland.
“Haddii Itoobiya ay ku adkeysato, Soomaaliya way iska caabin doontaa, wayna diidi doontaa. Haddii ay dalka soo galaan, Soomaaliya waxay sameyn doontaa wax walba oo ay isku difaaci karto.” ayuu madaxweyne Xasan Sheikh u sheegay wakaaladda wararka ee Reuters.
Madaxweynuhu ma uusan sii faah-faahin tallaabada ay Soomaaliya qaadi karto.
Wuxuu sheegay in kaliya uu aqbali doono in uu Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed la hadlayo, marka ay xukuumadda Addis Ababa ka tanaasusho rabitaankeeda ku aaddan in qaadato qayb ka kamid ah badda Soomaaliya.
Ku dhawaad 3, o00 oo askari oo Itoobiyaan ah oo katirsan howlgalka ATMIS ayaa ku sugan Soomaaliya, madaxweynaha ayaa sheegay in uusan ka fikireynin in dowladdiisu ay erido askartaas.
Itoobiya oo aan bad lahayn ayaa kowdii bishii Jannaayo heshiis is-afgarad ah la gaartay Somaliland, heshiiskaas oo sheegayay in laga kireeyo 20 km (12 miles) oo xeebta ah.
Maraykanka 24ka Feebaraayo 2024 Milateriga Maraykanka ayaa sheegay inay burburiyeen diyaaradaha aan duuliyaha lahayn oo ay isticmaalayeen kooxda Xuutiyiinta iyo weliba gantaallada lagu weeraro maraakiibta oo yaallay gudaha Yemen iyo badda cas.
Weerarkan ayaa yimid ka dib markii la sheegay inay halis degdeg ah ku yihiin gaadiidka ganacsi iyo maraakiibta dagaalka ee Maraykanka.
Taliska dhexe ee Maraykanka ayaa sheegay inay bartilmaameedsadeen afar diyaaradood oo ah nooca is wada, iyo laba ka mida gantaallada lagu weeraro maraakiibta, kuwaas oo xilligaas ay kooxda xuutiyiintu qorshaynayeen inay weeraro ku fuliyaan.
Milateriga Maraykanka ayaa sidoo kale sheegay inay soo rideen qaar ka mida diyaaradaha yaryar ee droneska oo xilligaas dul heehaabayey markab ganacsi oo marayey badda cas.
Maraykanka ayaa weerarkan fuliyey Khamiistii iyo Jimcihii.
Hirshabelle State 24ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha maamulka HirShabelle Cali Cabdullaahi Xuseen (Guudlaawe) ayaa xalay guddoomiyay shir deg-deg ah oo xalay ka dhacay xarunta madaxtooyada maamulkaas ee magaalada Jowhar ee xarunta gobolka Shabeelaha Dhexe.
Shirkan oo ah mid gaar ah ayaa waxaa isugu yimid xubnaha golaha wasiirada maamulka HirShabelle, waxaana sidoo kale ka qayb-galay Madaxweyne ku-xigeenka mudane Yuusuf Axmed Hagar (Dabageed) iyo masuuliyiin ka socotay Hay’adda Maareynta Masiibooyinka Qaranka (SoDMA) oo uu hoggaaminayay guddoomiye Maxamuud Macallin Cabdulle.
Ugu horreyn waxaa shirka warbixin guud looga dhageystay Hay’adda SoDMA iyo Wasaaradda Gargaarka iyo Maareynta Masiibooyinka HirShabelle, taas oo ku aadan raadadka ay reebtay Elnino.
Warbixinta ayaa waxa ay kusoo gudbiyeen inay ku dhawaad 500-kun oo ruux ay ku saameysay HirShabelle, iminkana waxaa taagan %65 cabsi laga qabo Elnino ka dhallato Rroobka gu’ga ee la filayo inuu dhawaan curto.
Madaxweyne Cali Guudlaawe oo madasha ka hadlay ayaa faray dhammaan cida ay khuseyso inka hor dhacdada ay talaabo qaadaan si loo yareeyo khatarta ay geeysaneyso.
Dhankiisa Guddoomiyaha SoDMA ayaa sheegay in ay ka cabsi qabaan roobabka Gu’ga inay uga sii daraan xaaladaha ka jira deegaanada HirShabelle, loona baahan yahay ka hortag.
Mas’uuliyiintan ayaa shalay horay u booqday biya xireenka Sabuun ee duleedka Magalaada Jowhar, si ay u qiimayaan xaaladaha ka jira halkaasi.
Biya xireenka Sabuun oo uu burbur xoogleh ka muuqdo ayaa Sanadihii la soo dhaafay helin wax dib u dayactir ah, kaas oo xusid mudan tahay in wali ka muuqdaan sameentii ka soo gaartay Fatahaadii El-Niño ee sanadkii hore.
Hargaysa 24ka Feebaraayo 2024 Allaha u naxariistee waxaa maanta magaalada Muqdisho diyaarad looga qaaday maydka gaasimihii waaxda diyaaradaha ee hey’adda duulimaadka rayidka Soomaaliya Cabdinaasir Muuse Dahable oo 18-ka bishan meydkiisa laga helay gurigii oo ku yaala Waaxda Janaraal Daa’uud, gaar ahaan Xaafadda Ceel Qalow.
Marxuumka ayaa loo duuliyay magaalada Hargeysa ee caasimada Somaliland, halkaas oo ay dagan yihiin ehelladiisa, si loogu aaso.
Xildhibaano ka tirsan labada gole oo deegaan doorashadooda ay tahay gobollada waqooyi iyo mas’uuliyiin kale ayaa maydka marxuumka kusii sagootiyay garoonka Muqdisho.
Kiiska Cabdinasaair Dahable ayaa dhaliyay shaki xoogan, waxaana soconaya baaritaan ku aadan dilkiisa oo loo soo xiray illaa 6 qof, sida ay shaacisay dowladda Soomaaliya.
Agaasime Cabdinaasir ayaa kaligiis deganaa guri ku yaalla garoonka Aadan Cadde, waxaa la garan waayey cidda ku dhex dishay gurigiisa.
Sidoo kale wuxuu dilkiisu sii xoojiyay xiisadda haatan u dhexeysa dowladda federaalka iyo Somaliland oo isku hayay arrinta maamulka hawada ee dalka.
Madaxweyne Muuse Muuse oo dhowaan khudbad jeediyay ayaa ka hadlay dilka Cabdinaasir Dahable loogu gaystay magaalada Muqdisho, kaas oo deegaan ahaan kasoo jeeda Somaliland, sidoo kalena u shaqeynayay hay’adda duulista hawada Soomaaliya.
“Madaxweyne Xasan Waxaan ku leeyahay ninkii Soomaliland ee Xamar aad ku disheen godobteeda adeey ku agfadhidaa, uma qabno in ilmo yar yar iyo qaar kale ay ka timid, arrintan waxaa weeye anaa ku dilay anaa kuu gar qaadaya ana kuu go’aaminayo” ayuu yiri.
Lama oga in geerida agaasimihii waaxda diyaaradaha dalka ka howlgala ee dowladda federaalka ay ku lug leedahay xiisadda ka taagneed hada Soomaaliya, waxaana laga war sugayaa baaritaanada socda ee lagu ogaanayo cidda dishay marxuumka.
Shabeelaha Hoose 24ka Feebaraayo 2024 Wararka naga soo gaaraya gobolka Shabeelaha Hoose ayaa sheegaya in maanta duqeyn xoogan oo lagu laayay xubno badan oo ka tirsanaa kooxda Al-Shabaab ay ka dhacday deegaanka Jlib-Marka ee gobolka Shabeelaha Hoose.
Weerarkan oo dhacay saaka aroortii hore ayaa waxaa iska kaashaday ciidamada Xoogga dalka iyo saaxibada caalamiga ah, sida ay sheegtay dowladda federaalka Soomaaliya.
Qoraal kasoo baxay dowladda ayaa sheegay in howlgalkan oo weli soo socda lagu dilay ugu yaraan illaa 30 ka tirsanaa maleeshiyaadka kooxda Al-Shabaab.
“Ciidammada Qaranka iyo Saaxiibada caalamka ayaa hawlgalkan qorsheyn ka wada deegaanka Jilib-Marka oo hoostaga degmada Marka ee gobolka Shabeellaha hoose, kaas oo lagu khaarajiyay 30 ka tirsan Khawaarijta Al-Shabaab” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.
Sidoo kale dowladda Soomaaliya ayaa shaaca ka qaaday in weerarkan si gaar ah loola bartilmaameedsaday goob ay isku uruursanayeen xubno ka tirsan kooxda Al-Shabaab.
Waxaa sidoo kale gacanta lugu dhigay saanad milatari oo hub ay ku jiraan, kuwaas oo ay lahayd, kooxda, sida lagu sheegay qoraalka kasoo baxay dowladda dhexe.
“Hawlgalkan oo soo bilawday waaberigii hore ee saakay ayey ciidammada Qaranka iyo Saaxiibada Caalamka ku bartilmaameedsadeen goob ay isku urursanayeen Khawaarijta, kuwaas oo xogtooda la helay, iyadoo gacanta looga dhigay saanad ciidan oo dagaalka loo isticmaalo, sida ay warbaahinta qaranka u xaqiijiyeen saraakiisha howgalkan qeybta ka ah
” ayaa mar kale lagu yiri bayaanka kasoo baxay dowladda.
Dhanka kale ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkan ee ay guusha ka sheegatay dowladda federaalka Soomaaliya.
Muddooyinkii u dambeeyay ciidamada dowladda iyo saaxibada caalamiga ah ayaa xoojiyay weerarada ka dhanka ah Al-Shabaab ee ka socda gobollada dalka.
Muqdisho 24ka Feebaraayo 2024 agaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya waxaa haatan ka socda dibad-bax weyn oo uu soo qaban qaabiyay maamulka gobolka Banaadir.
Dibad-baxa ayaa hadda ka socda garoonka ciyaaraha Koonis, waxaana ka qayb-galaya mas’uuliyiin iyo shacab fara badan oo isaga kala yimid degmooyinka gobolka.
Ujeedka dibad-baxan ayaa ah mid lagu taageerayo heshiiska difaaca ee ay wada galeen dowladaha Soomaaliya iyo Turkiga, uuna meel mariyay baarlamaanka Soomaaliya.
Guddoomiye ku xigeenka amniga iyo siyaasadda ee gobolka Banaadir, Maxamed Axmed Diiriye (Yabooh) oo goobta ka hadlay ayaa faahfaahin ka bixiyay dibad-baxa, isaga oo uu tilmaamay inay ku taageerayaan go’aanka dowladda dhexe ee difaaca badda Soomaaliya.
“Dowladda Soomaaliya oo madaxweynaha Jamhuuriyadda uu hoggaaminaayo, dadka gobolka Banaadir oo uu guddoomiyaha gobolka iyo maamulkiisa ay hoggaaminayaan waxay taageerayaan sida ay mar kasta ugu taagan yihiin difaaca, dalka iyo diinta” ayuu yiri.
Sidoo kale wuxuu tilmaamay inay u mahadcelinayaan dowladda Turkiga oo Soomaaliya u muujisay garab istaag buuxa, taas oo ka tarjumeysa saaxibtinimada labada waddan.
“Dowladda Turkiga ayay maanta halkan shacabka Soomaaliyeed uga mahadcelinayaan, gaar ahaan dadka ku dhaqan gobolka Banaadir, waxaana ugu mahadcelineynaa saaxibtinimadooda joogtada ah” ayuu hadalkiisa sii raaciyay Maxamed Yabooh.
Dadka Soomaaliyeed ayaa aad u taageersan heshiiskaan, maadaama Soomaaliya ay deg deg ugu baahan tahay garab difaac, sida aad horay u ogeydeenba Itoobiya ayaa cadeysatay damac waali ah oo badda Soomaaliya ay ku gunguriyeyneyso, waxaana khasab noqotay in awood looga difaaco badda Soomaaliya.
8-dii bishaan ayey wasiirrada gaashaandhigga ee Soomaaliya iyo Turkiga heshiiskaan ku kala saxiixdeen magaalada Ankara ee dalka Turkiga, waxaana labo maalmood ka hor faafinta rasmiga ah ee dowladda Soomaaliya ku soo baxay heshiiskaas, kadib markii golayaasha dastuuriga ah ee ay ansixiyeen, Madaxweyne Xasan Sheekh-na uu saxiixay.
Heshiiskaan ayaa sii jiraya muddo 10 sano ah, wuxuu ogolaanayaa in ciidamada Turkiga ay soo degaan badda Soomaaliya, isla markaana ay ka difaacaan wax kasta oo sharci darro ah, mudadaasna waxaa lagu dhisi doonaa awooda ciidamada badda Soomaaliya, si waajibaadkooda qaran ay u gutaan.
Turkigu waa saaxiibka dhow ee Soomaaliya, wuxuuna Itoobiya ugu hanjabay in dhulka Soomaaliya aysan imaa karin oo awood ciidan looga difaaci doono, kadib markii madaxweynaha Turkiga uu toos ula xiriiray ra’iisul wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed.
Muqdisho 24ka Feebaraayo 2024 Magaalada Muqdisho, gaar ahaan garoonka Aadan Cadde waxaa maanta ka ambabaxay ciidamo ka tirsan kuwa Xoogga dalka oo markii ugu horreysay dhoolatus weyn uga qayb-galaya dalka dibaddiisa, kadib burburkii dalkeenna.
Dhoolatuskan oo ay ka qayb-galayaan dowlado kala duwan ayaa waxaa Soomaaliya ku metalaya saraakiil iyo askar ka tirsan ciidanka Danab oo maanta laga sagootiyay Muqdisho.
Mas’uuliyiin iyo saraakiil ka tirsan Xoogga dalka ayaa ciidamadan kula hadlay garoonka, iyaga oo kula dardaarmay inay si wanaagsan u metalaan Soomaaliya iyo dowladeeda.
Taliyaha Ciidamada Xoogga dalka Sarreeya Gaas Ibraahim Sheekh Muxyidiin oo horay u la kulmay ciidamada ayaa sheegay inay Soomaaliya ku metali doonaan dhoolatus ka dhacaya dalka dibaddiisa, wallow uusan shaacin magaca waddanka uu ka dhacayo.
“Waa markii ugu horreysay ee aan ka qayb-galeyno carbis milatari oo ka dhacaya dalka dibbaddiisa, waxaad ogtihiin mar haddii aysan horay u jirin waqtiyadan ay dhisneyd dowladdu ama ciidamadanka ay ku jireen dib u dhiska waxa nalagala filan karo inaan isku sheegno ayana rabnaa” ayuu horay u yiri taliyaha Xoogga dalka Soomaaliyeed.
Sidoo kale waxa uu xusay in ciidanka laga soo xulay dhalinyaro gaar ah oo metali doono Soomaaliya, isaga oo u rajeeyay inay guul usoo hooyaan dhammaan ciidamada kale.
Dhanka kale taliyaha ayaa dardaaran u jeediyay ciidamada ka qayb-galaya dhoolatuskaasi, wuxuuna sheegay in laga rabo akhlaaq iyo adkeysi, muddada ay ku jiraan tababarkaasi.
“Waxaa la idinka rabaa bacda maa meesha la tegaayo ay tahay waddan dibadeed ciidamada ka qayb-galaayana ay yihiin ciidamo badan oo kala duwan oo ka kala socda dowlado badan waxaan rabaa inaad kor u qaadaan sumaddeena oo aad xambaarsan tihiin” ayuu ku yiri dardaraankiisa.
Soomaaliya ayaa haatan sameyneyso dib usoo kabasho weyn oo dhanka ciidamada ah, waxaana sanadihii u dambeeyay xoogga la saaray dib u dhiska Ciidamada Xoogga dalka.
WARARKA MAANTA 23ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa #Muqdisho ku dilaaya dadka? Yaa #Muqdisho diiday inau hesho #Maqaam Madaxweyne Mudane Xasan Shiikh “Garguurte”? Yaa diiday Soomaaliya inay yeelato Maxkammad Dastuuriga ah Madaxweyne Mudane Xasan Shiikh? Yaa diiday in la baaro dembiyada dadka lagu khaarajinayo xukuummadda Raysal Wasaare Mudane Xamsa Iyo Laamaha Amniga oo la shaqaysta AL-Shabaab? Yaa raba inuu dastuurka beddelo Madaxweyne Mudane Xasan Shiikh? Yaa dalka diiday inuu lacag u soo daabaco Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diiday in la magacaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda Iyo Wasiirka Amniga Dalka?Ha wiqleyso!
Muqdisho 23ka Feebaraayo 2024 Booliska Soomaaliya ayaa warbixin ka soo saaray dhacdooyin dilal iyo dhaawacyo isugu jira oo saacadihii iyo maalmihii lasoo dhaafay ka dhacay magaalada Muqdisho, waxaana shir jaraa’id qabtay afhayeenka booliska Sadiiq Aadan Cali (Doodishe).
Afhayeenka ayaa warbixintiisa ku bilaabay waxa laga ogyahay dilka ganacsade Abuukar Axmed oo rag hubeysan ay xalay ku soo afduubteen gaarigiisa xili uu ku sugnaa degmada Heliwaa, waxayna ku dileen deegaanka Garasbaaley ee duleedka Muqdisho.
“Waxaa la garanayaa raggii dilay Abuukar, baaritaano ay sameeyeen laamaha amniga ayaa lagu ogaaday, laguna soo helay meydkiisa, waxaana ragii dilay ku raadjooga hey’adaha amniga, markii soo qabashadooda lagu guuleystana waxaa la hor keeni doonaa cadaaladda,” ayuu yiri Sadiiq Doodishe.
Sidoo kale Afhayeenka ayaa ka warbixiyey kiiska Xildhibaan hore Axmed Aadan oo ka soo jeeday gobollada waqooyi, kaas oo xalay ku geeriyooday hotel ku yaalla degmada Xamarweyne, isagoo sheegay in la soo qabtay qof lala xiriirinayo geeridiisa.
“Waxaa na soo gaartay xogta in xildhibaan hore uu ku dhex suuxay hotel uu ka deganaa Xamarweyne, waxaa ku baxay ciidamada amniga oo u tegay isagoo suuxay, waxaa la geeyey isbitaalka Martiini, halkas ayuuna ku geeriyooday, waxaa la hayaa eedeysane ay baaritaano ku socdaan si loo ogaado waxa sababay geerida marxuumkaas,” ayuu yiri Doodishe.
20 kiis oo shilal ah ayuu sheegay afhayeen in Muqdisho iyo gobollada dalka ay ka dhaceen toddobaadkaan, dhimashada labo qof kaliya ayuu sheegay inay sababeen shilalkaas, halka ay sababeen 9 kiis oo dhaawacyo culus ah iyo 12 kiis oo dhaawacyo fudud ah.
Ilaa afar dambiile oo maxkamaduhu xukumeen ayuu sheegay in toddobaadkaan loo gudbiyey xabsiga dhexe ee Xamar, halka la sii daayey 24 qof oo dembiyo lagu waayey.
“18-kii Febraayo deegaanka Jaaw oo ka tirsan gobolka Galgaduud wuxuu eedeysane lagu magacaabo Gacal Makraan wuxuu rasaas ku dilay Cadar Isaaq Odawaa oo ku dhalatay Guriceel, wuxuuna ninkaas oo ka soo jeeday degmada Maxaas isku dhuftay xabad markii uu dilay gabadha, eedeysanaha isagoo dhaawac ah ayaa lagu dabiibayaa Muqdisho, waxaana kiiskiisa gacanta ku haya booliska Galmudug,” ayuu yiri Afhayeenka Booliska.
Holland 23ka Feebaraayo 2024 Boqortooyada Netherlands ayaa markii ugu horeysay u magacowday muwaadin asal ahaan kasoo jeeda Soomaaliya inuu noqdo qunsul sharafeed u matala danaha Netherlands ee Soomaaliya.
Maxamed Bashiir Cismaan oo ku magac dheer Midnimo, horayna ugu mid ahaa bahda saxaafadda Soomaalida Netherlands iyo Soomaaliya, ayaa noqday qunsul sharaeedka boqortooyada Netherlands ee Muqdisho, isagoo lagu soo xushay dadaalkiisa iyo isku xirka ganacsi iyo xiriir ee Soomaaliya iyo Netherlands.
Magacaabistaan ayaa loo arkaa horumar la taaban karo oo lagu kobcinaayo xiriirka u dhaxeeya Netherlands iyo Soomaaliya, islamarkaana lagu xoojinaayo xiriirka qurba joogta Netherlands iyo Soomaalida ku sugan dalka ee sii kordhaya.
Howsha ugu muhiimsan ee Maxamed Bashiir ayaa noqon doonta isku xirka muhiimka ah ee u dhaxeeya Netherlands iyo Soomaaliya, gaar ahaan qurba joogta dalka timaada iyo arrimaha kale ee danaha Netherlands.
Maxamed Bashiir oo ku dhashay magaalada Muqdisho, wuxuu Netherlands tegay wixii ka danbeeyay 2006-dii, isagoo halkaasina waxbarashada luuqada iyo tan asaasiga ah guul ka gaaray.
Sanadkii 2016-kii wixii ka danbeeyay ayuu magaalada Muqdisho ka hirgeliyay shirkad ganacsi oo la yiraahdo Daa’uus, taasoo guul gaartay, kadibna wuxuu ku guuleystay inuu hirgeliyo xiriirka Soomaalida Netherlands ee dalka yimaada iyo isku xirka safaaraddooda isagoo hal abuuray “Guriga Oranje ama Guriga Holland,” ee magaalada Muqdisho.Dhinaca kale Maxamed Midnimo wuxuu ka mid ahaa suxufiyiintii da’da yar ka shaqeeeyay Muqdisho ee tegay Netherland, mihnadoodadana halkaasi kasii watay markii uu dalkaasi magangelyada ka helay.
Muqdisho 23ka Feebaraayo 2024 Labada Aqal ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya ayaa Arbacadii cod aqlabiyad ah ku ansixiyey heshiis ay dowladda Soomaaliya la gashay dhiggeeda dalka Turkiga, kaas oo ku saabsan iskaashiga dhinaca difaaca iyo dhaqaalaha ah.
Waxaa ka horreeyay heshiis is afgarad oo ay jamhuuriyadda iskeed madax bannaanida ugu dhawaaqday ee Somaliland la gashay Itoobiya kaas oo lagu kala saxiixday magaalada Addis Ababa ee caasimadda Itoobiya, 1-dii Janaayo.
Waxaa uu ku saleysnaa in Itoobiya ay dhul badeed hesho iyo in saldhig ciidan ay ka dhisan doonto dhulka Somaliland, waxaase ka biyo diidday dowladda Soomaaliya oo sheegtay in dhulka ay Itoobiya dooneyso uu ka mid yahay dhulkeeda.
Heshiiskaas oo muran badan dhaliyay ayaa Somaliland waxa ay ku adkeysatay in wax waliba oo dhulkeeda ah ay u madax bannaan tahay ayna mas,uul ka tahay, isla markaana aysan cidna kala tashan doonin.
Heshiiska haatan lagu anxsiyay Muqdisho oo ahaa mid aysan akhrin ama arkin xubnaha baarlamanka balse ay sheegeen in loo dulmaray ayaa loo arki kara mid wax u dhimi kara ama khuseyn kara heshiiskii Somaliland iyo Itoobiya sida ay dadka qaar qabaan.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa sheegay in heshiiskan iskaashiga dhanka difaaca ee ay la saxiixdeen Turkiga, uusan ahayn mid lagula diririyo Itoobiya oo haatan ay muuqato in xiisad kulul ay ka dhaxayso.
Waxaase xusid mudan in dowladda Turkiga ay lafteedu heshiisyo dhowr ah kula jirto dowladda Itoobiya, waxaana kamid ah heshiis ganacsi oo weyn, waxaana Turkigu uu maalgashaday qaybo badan oo ka mid ah Itoobiya.
Turkiga ayaa sida Soomaaliya wuxuu Itoobiya kula jiraa heshiis difaac, waxa uuna ka caawiyay diyaaradaha qumaatiga u kaca.
America 23ka Feebaraayo 2024 Dayax-gacmeed laga leeyahay Maraykanka ayaa markii ugu horraysay muddo 50 sannadood ah wuxuu ku degey meel u dhow cidhifka koonfureed ee dayaxa.
Dayax-gacmeedkan oo ay hawada sare u dirtay shirkad gaar ah oo lagu magacaabo Intuitive Machines ayaa dayaxa ku degay fiidnimadii Khamiista ee wakhtiga Washington DC.
Daqiiqadihii ugu horreeyey ayay cillad farsamo ku timi isgaadhsiintii lala samaynayey aaladdan, gaar ahaan in aaladdani ay fariimo u soo gudbiso xarunta laga maamulayey.
Xarunta la socodka dayax-gacmeedka la diray iyo maamulkiisa ayaa ku taalla magaalada Houston ee gobolka Texas ee dalka Mareykanka.
Daqiiqadihii ugu horreeyey ayaa ahaa kuwo culays badan ku keenay shaqaalaha iyo farsamo-yaqaannada la socday xaaladda dayax-gacmeedka.
Muddo 10 daqiiqadood ah ayay qaadatay in fariimo laga helo dayax-gacmeedka kadib markii ay shaqayn wayday mid ka mida warlalisyada ama Antenooyinka ku xidhani, hase ahaatee ugu dambayn fariimo ayaa laga helay muujinaya in uu si nabad ah u degey.
Tim Craine oo hoggaaminayey hawl-galkan cusub ayaa sheegay inay weli qiimaynayaan xaaladda dayax-gacmeedka ay direen iyo sidii ay u heli lahaayeen xogtiisa oo dhamaystiran, hase ahaatee wuxuu sheegay inay si buuxda u xaqiijinayaan in dayax-gacmeedku uu haatan ku sugan yahay oogada sare ee dayaxa.
Waa markii ugu horraysay ee Maraykanku uu dayax gacmeed diro, tan iyo wixii ka dambeeyey sannadkii 1972-kii.
Muqdisho 23ka Feebaraayo 2024Turkiga heshiis difaac iyo Iskaashi dhaqaale ayey la wada galeen Itoobiya, Soomaaliya iyo Jabuuti.
Dawladaha danahooda istiraajiga ah ayaa haga, halka ay ugu badiso ayeyna ka dheefsadaan. Caadifad, qiiro iyo niyad wanaag wax badan kuma dhisaan.
Waxaan xusuustaa iyadoo madaxdii talada dalka iskaga danbaysay na leeyihiin Itoobiya tii hore ee aad taqaaneen maaha. Xilli aan fogayna dawlad kale ayaa na loo sheegay in ay tahay saaxibka keli ah ee ay Soomaaliya leedahay.
“Sideebay dawlad u fekertaa (How State Think). Waa buug ay qoreen John Mearsheimer iyo Sebastian Rosato oo maalmahaan ugu aqriska badan yihiin dadka daneeya arrimaha dawladnimada, gaar ahaan kaadirka ku hawlan dibloomasiyadda iyo xiriirka caalamiga.
Labada Barafasoor oo baac wayn ku leh arrimahan ayaa ku doodaya in dawladda caaqilka ah lagu garto sida ay dunida u fahamsantahay, danaheedana uga dhex jirato, iyagoo halbeegga lagu garto dawladaasna ku sheegay.
1- In ay go’aanka ku dhisto aragti cilmi ah iyo aqoon lagu fahmi karo xaaladda taagan
2- In hannaanka go’aan qaadashada loo maro waddo sax ah oo ay soo dhirrandhiriyeen hay’adihii ku shaqada lahaa.
Haddii aad doodda buuggan ku xusan ku qiimayso siyaasadda arrimaha dibadda dalkeenna, waxaa kuu soo baxaysa in aan weli ka fognahay dawlad caaqil ah, laakiin aan haysano fursadihii aan ku noqon lahayn.
W/Q: Xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame.
WARARKA MAANTA 21ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxay Hay’adda Nabadi-Suidda Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA u dishay Cabdinaasir? Maxuu yahay heshiiska diifaca ah ee ay Golaha Xukuummadda u ansixiyeen Turkiga? Ma laga yaabaa inay labada aqal ansixiyeen hesshika difaaca ee ay Golaha xukuummadda u ansixiyeen Turkiga? Maxayse labada aqal iyo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u diidan yahay in la dhiso Maxkammadda Dastuuriga ah? Maxayse u diideen inay ka hadlaan #Maqaamka #Muqdisho iyo maamul hoosaad ay yeeshaan shacabka gobalka Banaadir? Ha wiqleyso!
Muqdisho 21ka Feebaraayo 2024 Golaha Wasiirada Xukuumadda Federaalka Soomaaliya oo maanta shir deg-deg ah yeeshay ayaa ansixiyay heshiis ku saabsan difaaca iyo dhaqaalaha dalka oo dowladda federaalka Soomaaliya ay lasoo gashay dowladda Turkiga.
Shirka ayaa waxaa guddoomiyay ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre, waxaana goobjoog ahaa inta badan Golaha Wasiirada oo si buuxda u meel-mariyay heshiiskan oo uu sideedii bishan Soomaaliya usoo saxiixay wasiirka difaaca Cabdulqaadir Maxamed Nuur (Jaamac).
Ra’iisul wasaaraha oo kulankan aan caadiga ahayn ka hadlay ayaa ku tilmaamay heshiiska mid masiiri ah oo dhaxagal u ah ummadda Soomaaliyeed – waxaana uu sidoo kale uu faahfaahiya ahmiyadda heshiiska u leeyahay dalka iyo dadka Soomaaliyeed.
Heshiiskan ayaa muhiimaddiisa waxa ay tahay ilaalinta xeebaha iyo difaaca dalka, wuxuuna kusoo aaday, xilli ay taagan tahay xiisadda ka dhalatay heshiiska badda ee Somaliland iyo Itoobiya.
Sida ay Caasimada Online u xaqiijiyeen ilo xog ogaal ah, Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa isla maanta kulanka labada Aqal ee baarlamaanka ku faahfaahin doona heshiiskan dhinaca difaaca Badda ah oo Soomaaliya ay lasoo gashay dowladda Turkiga.
Sida aan xogta ku helnay heshiiska difaaca badda Soomaaliya ee Turkigu u saxiixay DF, wuxuu dhigayaa in ciidamo ilaalo ah, kana difaaca Itoobiya uu Turkigu u soo diri doono badda Soomaaliya.
Xogtu waxay intaas ku sii dareysaa in heshiiskan uu sii jirayo oo ciidamada Turkiga ay badda Soomaaliya sii joogi doonaan muddo 10 sano ah.
Bilowgii bishaan Febraayo ayuu Wasiirada Gaashaandhigga Soomaaliya heshiiskaan ku soo saxiixay dalka Turkiga, waxaana Turkiga u saxiixay wasiirka gaashaandhigga dalkaas.
Sidoo kale Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa maanta baarlamaanka uga warbixi doona safarkiisii Addis Ababa iyo is-hortaagii uu kala kulmay dowladda Itoobiya oo diidaneed in khudbadiisa uu shirka Midowga Afrika ka jeediyo Xasan Sheekh.
Si kastaba, Turkiga ayaa ah saaxibka koowaad ee Soomaaliya, wuxuuna taageero buuxda siiyaa ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed oo uu ka qayb qaato dib u dhiskooda.
Muqdisho 21ka Feebaraayo 2024 Wasaaradaha gaashaandhigga ee dowladaha Soomaaliya iyo Uganda ayaa maanta magaalada Muqdisho ku kala saxiixday dhammaystirka heshiis is-afgarad ah (MOU) kaas ku saabsan dhanka difaaca.
Labada wasaaradood ayaa horay u kala saxiixday qeybihii hore ee heshiiskaan difaac ee Soomaaliya iyo Uganda ay gelayaan.
Wasiirka Gaashaandhigga dalka Uganda, Mudane Vincent B. Ssempijja iyo wafdi sare oo uu hoggaaminayo ayaa maanta safar shaqo ku yimid magaalada Muqdisho, waxaana garoonka diyaaradaha ee Aadan Cadde kusoo dhoweeyeey Wasiir Ku-xigeenka Gaashaandhigga Soomaaliya Cabdifataax Qaasim.
Wafdiga Wasiirka Difaaca dalka Uganda ayaa soo dhoweynta kadib loo soo galbiyay xarunta wasaarada gaashaandhigga Soomaaliya, halkaas waxaa uga bilowday kulamo ay la qaateen masuuliyiinta Wasaaradda Gaashaandhigga oo wasiir Cabdulqadir Maxamed Nuur uu ugu horeeyo.
Sidoo kale shirka lagu saxiixay heshiiskaan waxaa maanta ka qeyb galay madaxda kale ee wasaaradda iyo Taliye ku-xigeenka ciidanka xoogga dalka Janaraal Maadeey Nuureey Shiikheey.
Masuuliyiinta wasaaradda gaashaandhigga Soomaaliya iyo kuwa ka socday Uganda ayaa qaatay kulan dheer oo ay uga wadahadleen sidii loo xoojin lahaa iskaashiga iyo wadashaqaynta labada dal ee dhanka difaaca.
Gabagabadii kulankii maanta ka dhacay Muqdisho, Wasiirka Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya Cabdulqadir Maxamed Nuur iyo dhiggiisa dalka Uganda Vincent B. Ssempijja ayaa kala saxiixday dhammeystirka heshiis is-afgarad (MOU) dhanka difaaca ah.
Labada dowladood ee Soomaaliya iyo Uganda, gaar ahaan wasaaradaha gaashaandhigga ayaa 8-dii bisha Agoosto 2022-kii qeybihii hore ee heshiiskaan maanta la dhameystiray ku kala saxiixday magaalada Entebbe ee dalka Uganda
Dowladda Uganda waxay ka mid tahay dowladaha Afrika ee saaxiibka dhow la ah Soomaaliya, waxayna door-weyn ka qaadatay dhismaha ciidamada xoogga Soomaaliya, difaaca dalka iyo dib u dhiska dowladnimada Soomaaliya.
Heshiiskaan difaac ee Soomaaliya iyo Uganda ay kala saxiixdeen wuxuu ku soo aadayaa xilli xiisad culus ay ka dhex taagan tahay Soomaaliya iyo Itoobiya, taas oo salka ku heysta damac Itoobiya uga jira badda Soomaaliya, halka Soomaaliya ay xulufo caalami ah u raadsaneyso is difaac ka dhan ah damaca Itoobiya.
Maraykanka 21ka Feebaraayo 2024 Golaha ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa markale ka dooday, qaraar ku baaqaya xabbad joojin bini’aadanimo, si loo joojiyo dagaalka ka socda Qaza iyo in la kordhiyo gargaarka bini’aadanimo iyo joojinta barakicinta dadka Falastiiniyiinta ah, hase ahaatee qaraarkaas waxaa hor istaagay Maraykanka, isaga oo isticmaalay codka diidmada qayaxan ee Veto.
Danjiraha Maraykanka u joogta Qaramada Midoobay, Linda Thomas-Greenfield ayaa sheegtay, in aanay nabad waarta keenayn, in la dalbado xabbad-joojin degdeg ah oo bilaa shuruud ah, iyada oo aan heshiis laga gaadhin in Xamaas ay sii dayso la haystayaasha gacanta ugu jira.
Muddo toddobaadyo ah ayaa Maraykanka, Masar, Qatar iyo Israa’iil waxay lahaayeen wadahadalo ku aaddan in la sii daayo dhammaan maxaabiista la haysto, isla markaana in la hakiyo dagaalka.
Danjiraha Maraykanka ayaa sheegtay in tallaabadani ay taas bedelkeeda sii dheeraynayso dagaalka u dhexeeya labada dhinac, isla markaana ay sii dheeraynayso wakhtiga la haysanayo maxaabiista Israa’iil iyo xaaladda bini’aadanimo ee ay ku sugan yihiin Falastiiniyiintu.
Dalka Ajeeriya ayaa soo diyaariyey qaraarkan qabyada ah isaga oo la wadaagay 15-ka dal ee xubnaha ka ah golaha ammaanka ee Qaramada Midoobay muddo saddex toddobaad ah ka hor.
Muqdisho 21ka Feebaraayo 2024 Dood xoogan ayaa ka dhex taagan baarlamaanka Soomaaliya, taas oo ku aadan in dhalasho lasiin karo carruurta ay gabadha Soomaaliyeed u dhalaan nimanka ajnabiga ah taas oo ay ku kala qabsameen xildhibaannada baarlamaanka.
Qodobkan ayaa ku jiro hindise sharciyeedka carrruurta oo ay soo diyaarisay wasaaradda haweenka iyo xuquuqul insaanka, waxaana xildhibaanada qaar ay soo jeediyeen in dib loo celiyo. halka kuwa kalena ay soo jeediyeen in laga saxo wixii qaldan, kadibna la meel-mariyo.
Doodda ayaa si gaar ah uga taagan ‘Baasaboorka Soomaaliga ma qaadan karaan canug ajnabi ah oo ay dhashay gabar Soomaaliyeed’?
Xildhibaan Maxamuud Jeego oo dooddan qayb ka ah ayaa sheegay inuu isago taageerayo in dhalasho lasiiyo ilmahaasi, lana taageero haweenka Soomaaliyeed.
“Annaga baarlamaankan ayaan ka tirsanahay, qaarkeen xaasaska ayaan dirsanay carruurteenna halkaas ku dhalanaayo waxaa la rabaa inay jinsiyad soo qaataan, intana gabar Soomaaliyeed haddii ay wiil dhasho waxaa loo diidaa inuu jinsiyad qaato” ayuu yiri.
Jeedo ayaa usoo jeediyay gabadhaha Soomaaliyeed ee guursanaya ragga ajnabiga ah inay ilaaliyaan Diintooda, ayna guursadaan qof muslim ah.
“Waxaan rabaa in haweenka Soomaaliyeed lagu taageero caruurta ay dhalaan in la siiyo Jinsiyada, laakin ninka ay ilmaha u dhalayso waa in uu ahaado qof Muslim ah” ayuu sii raaciyay.
Dhankiisa Xildhibaan Maxamed Deeq Barre Xaaji (Fiyoore) ayaa ka horyimid arrintaan, wuxuuna soo jeediyay in aan sharci lasiin carruurtaas, isaga oo ku dooday in aabihiis uu leeyahay dal kale, isla markaana uu halkaas ka qaadan karo baasaboor.
Waxaa kale oo uu tusaale usoo qaatay argagixisada oo uu tilmaamay inay carruur ku dhaleen dalka, kadibna ay dhibaato u gaysteen shacabka Soomaaliyeed.
“Walaalayaal qofka Soomaaliga ah ilaalintiisa annaga ayaa nalaga rabaa waddankan argagixiso ajaaniib ah ayaa timid ilmo ayay ku dhaleen annaga ayeyna na laayeen” ayuu yiri Xildhibaan Fiyoore.
“Gabadha Soomaaliga ah Ilaahey hadii uu qaddaray oo ay dhashay canug Ajnabi ah waxaan qabaa canugaasi circa kama soo dhicin waddan-buu u dhashay aabihii waddan ayuu kasoo jeedaa halkaas baasaboor ha uga doonto” ayuu isna doodiisa ku yiri Xildhibaan Maxamed Deeq Barre Xaaji (Fiyoore).
Xildhibaan Qaali Cali Sharci ayaa si weyn u difaacday qodobkan, waxayna sheegtay haddii dhalasho loo diido carruurtaas in ay xadgdub ku tahay haweenka Soomaaliyeed.
“Xadgub toos ah ayay noqoneysaa haddii hooyada Soomaaliyeed la yiraahdo canuga ay dhasho muwaadin ma noqon karo, aabaha Soomaaliyeedna canuga uu dhalayna la yiraahdo muwaadin ayuu noqonaa” ayay iyaduna falcelinteeda ku tiri Qaali Cali Shire.
Waxaa kale oo ay tiri “Waxay noqoneysaa ku xadgudub toos ah oo lagu beegsanayo gabdhaha Soomaaliyeed iyo Diinteenna” .
Addis Ababa 21ka Feebaraayo 2024 – Ra’iisul wasaare ku xigeenkii iyo wasiirkii hore ee arrimaha dibadda Soomaaliya Fowsiyo Yuusuf Xaaji Aadan ayaa u sharaxan guddoomiyaha Midowga Afrika, halka Kenya ay soo sharaxday Raila Odinga oo muddo dheer soo hoggaaminayey mucaaradka Kenya.
Guddoomiyaha hadda jooga hoggaanka Midowga Afrika Muusa Faki Maxamed oo u dhashay dalka Chad, labo jeerna xilkaan soo qabtay wuxuu muddo xileedkiisu ku egyahay bilowga sanadka soo socda ee 2025-ka.
Markii uu musharaxnimadiisa kursigaas shaacinayey Raila Odinga waxaa barbar taagnaa madaxweynihii hore ee dalka Nigeria Olusegun Obasanjo, oo dhawaan Midowga Afrika u magacaabay dhexdhexaadinta Soomaaliya iyo Itoobiya.
Raila Odinga ayaa saaxiib dhow la ah siyaasiyiinta Somaliland, wakiilka Somaliland ee Kenya Maxamed Barawaani ayaa ku tilmaamay Raila Odinga in uu yahay halyey Afrika oo ah qofka ugu madan ee guddoomiya Golaha Fulinta ee Midowga Afrika, taas oo ka dhigan in Somaliland ay si weyn u xiiseyneyso in hoggaanka Midowga Afrika uu qabto Raila Odinga.
Soomaaliya waxaa u sharaxan Xildhibaan Fowsiya Yuusuf Xaaji Aadan oo ka soo jeeda gobollada waqooyi ee Somaliland, balse inay xilkaas qabato waxay Somaliland ka jeceshahay in Raila Odinga ee Kenyan ah uu qabto, iyagoo quud-dareynaya inay garab uga helaan damaca ay badda ku siinayaan Itoobiyaanka.
“Raila waa saaxiibka Somaliland, oo waxa uu ku suntan yahay dimoquraadiyadda Afrika. Wax weyn ayuu ugu fadhiyaa Afrika, Raila waxa uu og yahay xaquuqda ka maqan Somaliland, Madax badan oo caalamka ah ayaa aragtidaas ka aaminsan, kuwaas oo taageera qaddiyadeenna,” ayuu yiri wakiilka Hargeysa u jooga Nairobi Maxamed Barawaani.
Cabdirashiid Khaliif Xaashi oo wasiir ka soo noqday dowladda federaalka Soomaaliya ayaa isna sheegay in murashaxnimada Raila ku bureyso aragtida uu ka qabo Somaliland, taas oo ka hor-imaanaysa xeerarka iyo sharciyadda u yaal Midowga Afrika.
Wakiilka Somaliland oo ka falcelinayay doodda Cabdirashiid Xaashi ayaa dulmi kale oo lagu la kacayo Somaliland ku macneeyey in Raila Odinga lagu colaadiyo aragtida uu ka qabo qadiyadda Somaliland.
Muqdisho 21ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta hor-tegaya baarlamaanka Soomaaliya, wuxuuna u jeedi doonaa khudbad uu kaga hadlayo xaaladda guud ee dalka, waxayna Caasimada Online xog ka heshay qaar ka mid ah qodobada ku jira khudbadiisa.
Madaxweynaha ayaa maanta si buuxda u faahfaahi doona qadiyadda badda iyo halka ay mareyso, isagoo shaaci doona qorshe ay dowladda Soomaaliya dooneyso in badda looga difaaco Itoobiya.
Sida ay Caasimada Online u xaqiijiyeen ilo xog ogaal ah, Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa kulanka maanta labada Aqal ee baarlamaanka ku faahfaahin doona heshiis dhinaca difaaca Badda ah oo Soomaaliya ay la gashay dowladda Turkiga.
Sida aan xogta ku helnay heshiiska difaaca badda Soomaaliya ee Turkigu u saxiixay DF, wuxuu dhigayaa in ciidamo ilaalo ah, kana difaaca Itoobiya uu Turkigu u soo diri doono badda Soomaaliya.
Xogtu waxay intaas ku sii dareysaa in heshiiskan uu sii jirayo oo ciidamada Turkiga ay badda Soomaaliya sii joogi doonaan muddo 10 sano ah.
Bilowgii bishaan Febraayo ayuu Wasiirada Gaashaandhigga Soomaaliya heshiiskaan ku soo saxiixay dalka Turkiga, waxaana Turkiga u saxiixay wasiirka gaashaandhigga dalkaas.
Sidoo kale Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa maanta baarlamaanka uga warbixi doona safarkiisii Addis Ababa iyo is-hortaagii uu kala kulmay dowladda Itoobiya oo diidaneed in khudbadiisa uu shirka Midowga Afrika ka jeediyo Xasan Sheekh.
Dagaalka dalka looga xoreynayo argagixisada, halka uu marayo qorshaha ay Soomaaliya ugu biirtay daladda dhaqaalaha bulshada bariga Afrika iyo qodobo kale oo xaaladda dalka ku saabsan ayuu Madaxweyne Xasan Sheekh berri ka hor sharixi doonaa baarlamaanka.
Somaliland 21ka Feebaraayo 2024 Xukuumadda Somaliland ayaa mar kale war cusub kasoo saartay heshiiska badda ee ay la gashay dowladda Itoobiya, kaas oo dhaliyay xiisad xoogan oo u dhexeysa labada dal ee dowladaha Soomaaliya iyo Itoobiya.
Wasiirka arrimaha dibadda Somaliland, Ciise Kayd Maxamuud oo haatan ku sugan Addis Ababa ayaa ku dhowaaqay go’aan uga sii daraya xiisadda Badda ee haatan taagan.
Kayd ayaa tilmaamay inay Somaliland si buuxda u hirgelineyo heshiiska ay la gashay Itoobiya, kaas oo ay weli diidan tahay dowladda federaalka Soomaaliya.
Sidoo kale wuxuu tilmaamay in heshiiska Somaliland iyo Itoobiya uu yahay mid barwaaqo u horseedi doona labada dhinac, isla markaana uu waafaqsan yahay xeerarka caalamiga ah.
“Wafti ahaan waxaanu sharaxaad ka bixinay arragtidayada ku aadan is-fahamka ay Somaliland iyo Itoobiya wadagaleen, kaasi oo aan kali ah waafaqsanayn shuruucda caalamiga ah, lakiin ah mid is badal togan u horseedaya Somaliland iyo Itoobiya, marka ay noqoto dhinacyada dhaqaalaha, ganacsiga iyo amaanka” ayuu yidhi Wasiir Ciise Kayd.
Waxaa kale oo uu intaasi kusii dartay in guddi aqoonyahno oo ka kooban siddeed xubnood ay u xilsaareen arrintan, ayna ka go’an tahay dhaqan-gelinta heshiiska badda.
Somaliland ayaa haatan wada qorshe ay ku dooneyso in is afgaradka ay la gaartay Itoobiya ay ugu beddeleyso heshiis dhab ah, qorshahaas oo uu hoggaaminayo madaxweyne Biixi.
Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa dhankeeda weli diidan heshiiskan oo ay ku tilmaamtay inuu xadgudub ku yahay madax bannaanida dhuleed ee Soomaaliya, kaas dhaliyay caro xoogan xiisad diblumaasiyadeed ee u dhexeysa Addis Ababa iyo Muqdisho.
Si kastaba, arrintan ayaa sababtay inuu xumaado xiriirka labada dal, kadib tallaabooyinkii uu qaaday Abiy Axmed oo sidoo kale carqaladeeyay madaxweyne Xasan oo todobaadkii hore dalka Itoobiya u tegay ka qayb-galka shir madaxeedka Ururka Midowga Afrika.
Muqdisho 21ka Feebaraayo 2024 Golaha Wasiirada Xukuumadda Federaalka Soomaaliya oo maanta shir deg-deg ah yeeshay ayaa ansixiyay heshiis ku saabsan difaaca iyo dhaqaalaha dalka oo dowladda federaalka Soomaaliya ay lasoo gashay dowladda Turkiga.
Shirka ayaa waxaa guddoomiyay ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre, waxaana goobjoog ahaa inta badan Golaha Wasiirada oo si buuxda u meel-mariyay heshiiskan oo uu sideedii bishan Soomaaliya usoo saxiixay wasiirka difaaca Cabdulqaadir Maxamed Nuur (Jaamac).
Ra’iisul wasaaraha oo kulankan aan caadiga ahayn ka hadlay ayaa ku tilmaamay heshiiska mid masiiri ah oo dhaxagal u ah ummadda Soomaaliyeed – waxaana uu sidoo kale uu faahfaahiya ahmiyadda heshiiska u leeyahay dalka iyo dadka Soomaaliyeed.
Heshiiskan ayaa muhiimaddiisa waxa ay tahay ilaalinta xeebaha iyo difaaca dalka, wuxuuna kusoo aaday, xilli ay taagan tahay xiisadda ka dhalatay heshiiska badda ee Somaliland iyo Itoobiya.
Sida ay Caasimada Online u xaqiijiyeen ilo xog ogaal ah, Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa isla maanta kulanka labada Aqal ee baarlamaanka ku faahfaahin doona heshiiskan dhinaca difaaca Badda ah oo Soomaaliya ay lasoo gashay dowladda Turkiga.
Sida aan xogta ku helnay heshiiska difaaca badda Soomaaliya ee Turkigu u saxiixay DF, wuxuu dhigayaa in ciidamo ilaalo ah, kana difaaca Itoobiya uu Turkigu u soo diri doono badda Soomaaliya.
Xogtu waxay intaas ku sii dareysaa in heshiiskan uu sii jirayo oo ciidamada Turkiga ay badda Soomaaliya sii joogi doonaan muddo 10 sano ah.
Bilowgii bishaan Febraayo ayuu Wasiirada Gaashaandhigga Soomaaliya heshiiskaan ku soo saxiixay dalka Turkiga, waxaana Turkiga u saxiixay wasiirka gaashaandhigga dalkaas.
Sidoo kale Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa maanta baarlamaanka uga warbixi doona safarkiisii Addis Ababa iyo is-hortaagii uu kala kulmay dowladda Itoobiya oo diidaneed in khudbadiisa uu shirka Midowga Afrika ka jeediyo Xasan Sheekh.
Si kastaba, Turkiga ayaa ah saaxibka koowaad ee Soomaaliya, wuxuuna taageero buuxda siiyaa ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed oo uu ka qayb qaato dib u dhiskooda.
WARARKA MAANTA 20a Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa bahdilay Madaxweyne Mudane Shiikh Shariif? Maxay Warbaahinta Dowladd? a sida R#adio #Muqdisho Iyo Teleefishinka Qarana #SNTV u diideen baahinta doodiisa? Maxay tahay sababta ay Hay’adda Nabadi-Sugida Iyo Sirdoonka Qaranka #NISA ay u diiday inay warbixin ka bixiso dilkii Cabdinaasir? Yaase dimiyey kaamaradaha guriga lagu khaarajiyey? Maxayse loo qarinaayaa xaqiiqooyinka uu ka hadlay Madaxweyne hore Mudane Shiikh Shariif Shiikh Axmed? Ha wiqleyso!
New York 20ka Feebaraayo 2024 Ergeyga Gaarka ah ee Qaramada Midoobay ee Soomaaliya Catriona Laing ayaa taageertay hadal kasoo baxay Golaha Amaanka ee Qaramada Midoobay, kaasoo ku saabsanaa in la ixtiraamo madaxbannaanida dhuleed iyo midnimadda Soomaaliya. Catriona Laing oo warbixin ka jeedisay shirka Golaha Ammaanka ayaa ugu baaqday dhinacyadu inay galaan wada-hadal nabadeed oo waxtar leh iyo inay ka fogaadaan ficilada sii kicin kara xiisado colaadeed ee labada dal.
Hadalka kasoo baxay ergayga Qaramada Midoobay ayaa imaanayaa iyadoo ergayga QM ee Soomaaliya, Danjire Abuukar Daahir Cusmaan uu ka dhawaajiyay walaac xooggan oo ku aaddan dhaq-dhaqaaqyada ciidan ee Itoobiya ay ka waddo xuduudaha Soomaaliya.
Hadalka danjiruhu wuxuu iftiimiyay arrimaha xasaasiga ah ee ka dhashay faragelinta Ethiopia, isagoo carrabka ku adkeeyay baahida muhiimka ah ee ixtiraamka madaxbannaanida iyo u hoggaansanaanta sharciga caalamiga ah ee dhammaan dhinacyada ay khusayso.
Khudbadii Danjire Cusmaan uu ka jeediyay golaha ayaa hoosta ka xariiqday muhiimadda ugu weyn ee ay leedahay ilaalinta xasilloonida gobolka iyo doorka muhiimka ah ee ay Qaramada Midoobay iyo Midowga Afrikaba ka ciyaaraan dadaallada ka hortagga colaadaha.
Wuxuu ku nuuxnuuxsaday sida degdega ah ee loogu baahan yahay Itoobiya inay ixtiraamto mabaadi’da midnimada dhuleed iyo deris-wanaagga, taasoo ka tarjumaysa baaq ballaaran oo ku aaddan ka-qaybgal diblomaasiyadeed iyo xallinta khilaafaadka nabadeed.
Qatar 20ka Feebaraayo 2024 Taliska milatariga Maraykanka ee Africa ee loo yaqaan AFRICOM ayaa xaqiijiyey inay duqayn ka gaysteen meel u dhow Jilib 15-kii bishan, taas oo la sheegay in lagu dilay dhakhaatiir u dhalatay dalka Kuuba.
Kooxda Al-Shabaab ayaa maalin ka hor sheegtay in laba dhakhtar oo u dhashay Cuba oo afduub ay ku heysteen ay ku dhinteen duqayn ay magaalada Jilib ka gaysteen diyaaradaha Maraykanka.
Qoraal ka soo baxay Taliska AFRICOM ayey ku sheegteen inay jirto duqeyn ay 15-kii Febraayo ka gaysteen meel u dhow Jilib, sidoo kale ay maqleen warka sheegaya dhimashada dhakhaatiirtaas, balse aysan heyn wax cadeyn ah.
“Waan ka warqabnaa wararka sheegaya eedda ah in duqayntu dishay laba rayid ah. Ma hayno xog dheeraad ah waqtigan oo ku saabsan wararkaas, hase yeeshee wixii sheegasho ah ee la xiriirta dhib soo gaaray rayid way nagu weyn tahay,” ayaa lagu yiri warka AFRICOM.
Al-Shabaab waxay sheegeen labo dhakhtar oo lagu kala magacaabo Assel Herrera iyo Landy Rodriguez oo u dhashay dalka Cuba ay ku dhinteen duqeyntii diyaaradaha Mareykanka, balse sooma bandhigin wax cadeyn ah.
Mareykanku wuxuu qoraalkiisa ku cadeeyey in bartilmaameedka duqayntaas uu ahaa kooxda Al-Shabaab, balse ay sii baarayaan hadii ay jiraan dad rayid ah oo ku geeriyooday.
“Taliska AFRICOM wuxuu sii wadayaa qiimaynta natiijada hawlgalkan, waxaana bixin doonaa xog-dheeraad ah markii la helo,” ayaa lagu yiri qoraalka AFRICOM.
Argagixsada Al-Shabaab ayaa bishii April ee sanadkii 2019-kii labada dhakhtar ee geeridooda ay shaaciyeen waxay ka soo afduubteen magaalada Mandheera ee gobolka Waqooyi-bari dalka Kenya, waxayna intaas ku hayeen meelaha ay ka joogaan koonfurta Soomaaliya.
Muqdisho 20ka Feebaraayo 2024 Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullahi Farmaajo ayaa war ka soo saaray go’aankii shalay warbaahinta dowladda loogu diiday inuu ka baxo hadalkii uu kulanka baarlamaanka ka jeediyey madaxweyne hore, Xildhibaan Shariif Sheekh Axmed, sidoo kale Farmaajo wuxuu fariin u diray Xasan Sheekh.
Sheekh Shariif ayaa shalay kulankii baarlamaanka ka jeediyey dood adag oo uu kaga soo hor jeeday in baarlamaanku shaqada dastuurka guda-galaan, iyadoo aan laga gaarin heshiis siyaasadeed, hadalkiisana kama bixin TV-ga iyo Raadiyaha Qaranka oo toos u tebinayey doodii xildhibaanada ee ka socotay kulanka.
Farmaajo ayaa sheegay in dhacdadaan ay hor-dhac u tahay “qorshaha qarsoon iyo natiijada gurracan ee wiiqaysay midnimada iyo dowladnimada Soomaaliya” isagoo Madaxweyne Xasan Sheekh ugu baaqay inuu ka soo laabto qorshahaan uu kaligiis ku mayal-adeygayo ee dastuurka wax looga bedelayo.
Hoos ka akhriso qoraalka Farmaajo:
Codkayga waxaan ku biirinayaa siyaasiyiinta, waxgaradka iyo masuuliyiinta Soomaaliyeed ee ka dhiidhiyey is hortaagga ka dhanka ah hadaljeedintii Madaxweynihii Hore ee dalka, Xildhibaan Shariif Sheekh Axmed ee fadhigii maanta ee Golaha Shacabka Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya.
Tallaabooyinka dib u eegista Dastuurka ee haatan socda oo aan awalba ahayn mid loo dhan yahay, dood bandanna ka taagan tahay habraacii lagu ansixiyey, waqti ka khataro badan intii hore lagu jiro, haddana in xildhibaannadii ka aragti dhiiban lahaa la carqaladeeyo waxay muujinaysaa qorshaha qarsoon iyo natiijada gurracan ee wiiqaysay midnimada iyo dowladnimada Soomaaliya.
Dalkeennu maanta waxa uu wajahayaa halis la xiriirta jiritaankeenna iyo qarannimadeenna, taas oo lagu wajihi karo midnimo iyo wadajir, sidaas awgeed waxaan Madaxweynaha ugu baaqayaa in uu ka soo noqda wadiiqadan khaldan, ilaaliyana dhaxalka dowladnimada ee heshiiska lagu yahay.
Wa Billaahi Towfiiq
Muqdisho 20ka Feebaraayo 2024 Hey’adda duulista rayidka Soomaaliya ayaa soo saartay war-saxaafadeed ay kaga hadleyso carqaladeyn ay Somaliland ku heyso maamulka diyaaradaha ee hawada Soomaaliya, waxayna ku goodisay in dowadda federaalka Soomaaliya ay qaadi doonto taallaabooyin culus, hadii ay Somaliland jooji weyso carqaladeynta maamulka hawada.
Sidoo kale dowladda Soomaaliya waxay sheegtay in gacmo shisheeye oo fushanaya danahooda gaarka ah ay qeyb ka yihiin carqaladeynta ay Somaliland ku heysto diyaaradaha isticmaala hawada Soomaaliya, waxayna DF-ku cadeysay in talaabooyin adag oo ay qaadi laheyd ay ka baaqsatay iyadoo u tureysa shacabka gobollada waqooyi.
Hoos ka akhriso war-saxaafadeedka hey’adda duulista rayiska oo dhameystiran:
Laga soo bilaabo, 11 February 2024, waxaa dhacayey xadgudubyo heerar kala duwan leh, kuwaas oo ay ku kacayeen maamulka gobolada waqooyiga Soomaaliya ee Somaliland, taas oo ay ku carqaladeynayeen khadadka ay diyaaraduhu isticmalaan ee dulmara qeybo ka mid ah hawada gobolada waqooyi ee Soomaaliya.
Ficiladaan ayaa ka soo horjeeda shuruucda dalka u yaala iyo kuwa caalamiga ah.
Falalkaani waxay khatar galin karaan diyaaradaha iyo rakaabka ah ee isticmaala khadadka dulmara qeybo ka mid ah gobolada Waqooyi ee dalka.
Iyadoo ay jiraan caqabadahan, dowladda Soomaaliya waxay qaaday talaabooyin lagu xaqiijinayo bad-qabka duulimaadyada dulmara qeybo ka mid ah gobolada waqooyi ee dalka, kuwaas oo kala ah:
1. Dowladda Soomaaliya waxay soo saartay war-saxafadeed taariikhdu markay ahayd 13 Feebarayo 2024, taas oo bulshada Soomaaliyeed iyo caalamkaba loogu xaqiijinayey bad-qabka duulimaadka hawada Soomaaliya.
2. Dowladda Soomaaliya mar walba waxay digniino u direysay maamulka gobolada waqooyiga Soomaaliya ee Somaliland si ay uga waantoobaan faldambiyeedyadaas.
3. Dowladda Soomaaliya iyadoo tixgelineysa shuruucda duulimaadka adduunka ayay soo saartay wargelinno (NOTAMs) A0017/24 iyo A0019/24, kuwaas oo lala wadaagay dhammaan caalamka iyo hay’adaha ay khusayso, laguna xaqiijinayey in duulimaadyadu si bad-qab iyo amni ah ku maraan hawada goboladaas, iyadoo aanay wax saameyn ah ku yeelanin carqaladahani addeegii duulista hawada.
Iyadoo ay jiraan digniinahan iyo taloobiyinka la qaaday ayay maamulka gobolada waqooyi ee Somaliland sii wadeen fal-dambiyeedyadan ka dhanka ah shuruucda duulimaadka caalamka.
Haddaba, iyadoo ay intaas jirto, dowladda Soomaaliyeed waxay ka baaqsatay inay qaado talaabooyin kuwaan ka adag, iyadoo u tureysa shacabka Soomaaliyeed ee deegaanadaas ku nool iyo ciddii kale ee isticmaasha addeega Duulista Rayidka.
Dowladda Soomaaliya waxay dareensan tahay in carqaladeynta ay wadaan maamulka gobolada waqooyiga ee Somaliland ay ku jiraan gacmo shisheeye, si ay u fushadaan danahooda guracan.
Dowladda Soomaaliya waxay ka digeysaa sii socoshada falalkan.
Haddaba, haddii ay sii socdaan talaabooyinkan faldambiyeedka ah ee lagu carqaladeynayo Duulimaadyada Rayidka ah ee dul mara gobolada waqooyi ee dalka, waxay dowladda Soomaaliya iyadoo ka xun ku khasbanaan doontaa inay qaado talaabooyin ad-adag oo lagu xaqiijinayo amniga iyo bad-qabka Duulimaadka Rayidka Soomaaliyeed.
Ugu dambeyntii, Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay sharciga la tiigsan doontaa cid walba oo ku lug leh falalkan guracan.
Muqdisho 20ka Feebaraayo 2024 Dowladda Qatar ayaa ballan-qaaday in ay sare u qaadeyso taageerada ciidamada xoogga dalka, oo dib u habeyn ballaaran iyo tayeyn lagu sameynayay sanadihii dambe, xilli uu dalka ku jiro guluf dagaal oo ka dhan ah Al-Shabaab.
Ballan-qaadka Dooxa ayaa yimid kadib kulan xasaasi oo dalkaasi ku yeesheen taliyaha ciidamada xoogga dalka Soomaaliyeed Sarreeye-gaas Ibraahim Sheekh Muxudiin iyo dhiggiisa dalka Qatar Sarreeye guud, Salem Bin Hamad Al Aqeel Al Nabit,
Labada Taliye ayaa ka wada-hadlay arrimaha saldhigga u ah xariirka soo jireenka ah ee ka dhaxeeya labada dowladood ee Soomaliya iyo Qatar.
Sidoo kale waxay si weyn uga hadleen sidii loo xoojin lahaa taageerada ciidamada xoogga dakka oo dhinac kasta leh, dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab iyo in sare loo qaado deeqaha waxbarasho ee la siiyo saraakiisha ciidamada millateriga Soomaaliya.
Taliyaha ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed S/Gaas Ibraahim Sheekh Muxudiin Caddoow ayaa si gaar ah uga mahad-caliyay dowladda Qatar kaalinteeda kaga aadan dhismaha iyo qalabeynta ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed.
Sidoo kale waxa uu taliyaha ciidanka xoogga dalka uu ballan-qaaday in xariirka labada dal ee Soomaaliya iyo Qatar uu ahaan doono mid sii xoogaysta.
Ugu dambeyntiina, taliyaha ciidamada milateriga dalka Qatar, Salem bin Hamad bin Mohammed bin Aqeel Al Nabit ayaa dhiggiisa Soomaaliya ku soo wareejiyay kulliyadaha ciidamada ee dalka Qatar.
Qatar ayaa kamid ah dalalka Carbeed ee taageera Soomaaliya, waxayna ka fulisa dalka mashaariicyo kala duwan, iyada oo sidoo kale ka qayb qaadata taageerada ciidamada iyo dhanka arrimaha bani’aadanimada ee Soomaaliya.
Muqdisho 20ka Feebaraayo 2024 Maamulka Telefishanka Qaranka Soomaaliya ayaa markii ugu horreysay ka hadlay arrin uu shalay kula kacay madaxweynihii hore ee dalka Shariif Sheekh Axmed.
Telefishanka Qaranka ayaa shalay aan tebin khubad uu Shariif ka jeediyay baarlamaanka, taasi oo uu madaxweynihii hore uga hadlay dhowr arrimood oo taabanaya wax ka beddelka dastuurka iyo xaaladda guud ee amniga dalka.
Maamulka Telefishanka Qaranka Soomaaliya (SNTV) ayaa bayaan uu maanta soo saaray ku sheegay in cilad farsamo oo dhinaca internet-ka ah ay sababtay inuu hakad ku yimaado tabintii tooska aheyd ee telefishanka, xilligaasi oo uu Shariif khudbad ka hor jeedinayay mudaneyaasha Golaha Shacabka.
(Maamulka SNTV waxaa uu caddeynayaa inuu mar walba u taagan yahay u adeegidda Qaranka iyo shacabka Soomaaliyeed, iyadoo aan loo eegin kala duwanaansho siyaadasadeed iyo fikir toona. Adeegyada muhiimka ah ee Telefishanka u hayo Qaranka waxaa ka mid ah tebinta dhacdooyinka iyo barnaamiyada muhiimka u ah dowlad dhiska iyo wadajirka ummadda,” ayaa lagu yiri bayaanka kasoo baxay maamulka Telefishanka Qaranka.
Sidoo kale waxaa lagu yiri qoraalka “Shalay oo taariikhdu ahayd 19 bisha February waxaa Telefishanka Qaranka uu si toos ah u soo tebinayey kulanka Baarlamanka ka socda. Waxaa intii tebintaasi tooska ah ay socotey Telefishanka la soo gudboonaadey cilad farsamo oo dhinaca internetka ah , taas oo hakad ku keentay tebintii tooska ahayd.”
Maamulka Telefishanka Qaranka ayaa ugu dambeyntiina waxa uu sheegay in marwalba uu diyaar u yahay in uu si hufan ugu adeego qarank aiyo shacabka Soomaaliyeed intaba.
Arrintaan ay warbaahinta dowladda, gaar ahaan Telefishanka Qaranka uu kula kacay madaxweynihii hore ee dalka oo kamid ah siyaasiyiinta sida weyn uga soo horjeeda qorshaha dowladda ee wax ka beddelka iyo dhameystirka dastuurka ayaa la rumeysan yahay in si ula kac ah u sameeyeen, wallow uu maanta maamulka qiil ka dhigtay inay soo wajahday cilad farsamo.
Tallaabadan ayaa waxaa shalay si weyn uga fal-celiyay Sheekh Shariif, taasi oo uu tilmaamay madaxweynihii hore ee dalka inay billow u tahay “waxa soo socda iyo duullaanka lagu yahay aragtida xildhibaanka iyo tan siyaasiga.”
Sidoo kale Farmaajo ayaa qoraal uu isna arrinkaan kasoo saaray ku sheegay inay hordhac u tahay “qorshaha qarsoon iyo natiijada gurracan ee wiiqaysay midnimada iyo dowladnimada Soomaaliya” isagoo madaxweyne Xasan Sheekh ugu baaqay inuu ka soo laabto qorshahaan uu kaligiis ku mayal-adeygayo ee dastuurka wax looga bedelayo.
Muqdisho 20ka Feebaraayo 2024 Maxkamadda ciidamada qalabka sida ee Soomaaliya ayaa maanta xukun adag ku riday Dable NISA Badri Cabdiraxmaan Kaahin.
Badri ayaa loo soo xiray dil bareer ah uu u gaystay Marxuum Cabdullahi Yuusuf Axmed dilkaas oo ka dhacay laamiga Xoosh ee degmada Dharkenlay 21-kii November ee sanadkii tegay ee 2023.
Baaris dheer dabadeed Xafiiska Xeer Ilaalinta Maxkamadda Ciidmada ayaa codsaday qaadista kiiskan, waxaana laga ogolaaday tobankii bishii Febraayo ee sanadkaan.
Garsoorka maxkamadda ciidamada oo waqti ku filan siiyay dhinacyada dacwadda ayaa ugu dambayn maanta ku xukuntay ex-Dable NISA Badri Cabdiraxmaan Kaahin Ismaaciil dil toogasho.
Xukunka dilka toogasho ee maanta lagu riday ex-Dable NISA Badri Cabdiraxmaan ayaa ah qisaasta Marxuum Cabdullahi Yuusuf Axmed, oo uu si bareer ah ugu dilay magaalada Muqdisho.
Sida uu warbaahinta u sheegay Garsoore Gaashaanle Maxamed Cabdi Muumin oo ka tirsan maxkamadda darajada koowaad ee ciidamada qalabka sida.
Maalmihii u dambeeyay maxkamadda ciidamada ayaa kordhisay xukunnada ay ku rideyso xubnaha loo haysto dilalka, oo u badan kooxda Al-Shabaab, ayna qeyb ka yihiin askar ka tirsan ciidamada dowladda, oo mararka qaar dilal ka geysta caasimada.
Muqdisho 20ka Feebaraayo 2024 Warbaahinta dowladda, gaar ahaan Telefishinka Qaranka (SNTV) ayaa maanta si weyn loogu weeraray qoraal uu kasoo saaray arrin hadal-hayn xooggan dhalisay oo uu kula kacay madaxweynihii hore ee dalka Shariif Sheekh Axmed.
Telefishanka Qaranka ayaa shalay aan tebin khubad uu Shariif ka jeediyay baarlamaanka, taasi oo uu madaxweynihii hore uga hadlay dhowr arrimood oo taabanaya wax ka beddelka dastuurka iyo xaaladda guud ee amniga dalka.
Maamulka Telefishanka Qaranka Soomaaliya (SNTV) ayaa bayaan uu maanta soo saaray ku sheegay in cilad farsamo oo dhinaca internet-ka ah ay sababtay inuu hakad ku yimaado tabintii tooska aheyd ee telefishanka, xilligaasi oo uu Shariif khudbad ka hor jeedinayay mudaneyaasha Golaha Shacabka.
“Maamulka SNTV waxaa uu caddeynayaa inuu mar walba u taagan yahay u adeegidda Qaranka iyo shacabka Soomaaliyeed, iyadoo aan loo eegin kala duwanaansho siyaadasadeed iyo fikir toona. Adeegyada muhiimka ah ee Telefishanka u hayo Qaranka waxaa ka mid ah tebinta dhacdooyinka iyo barnaamiyada muhiimka u ah dowlad dhiska iyo wadajirka ummadda,” ayaa lagu yiri bayaanka kasoo baxay maamulka Telefishanka Qaranka.
Haddaba, Sidee Telefishanka Qaranka weeraray arrintaan?
Falis Faarax: “Cilada Farsamo iyo waxaa isku aadey khudbadii Sheikh Shariif? In aad iska aamustaan baa la qaatey. Dowladdaan dhanka saxaafada waa looga fiican yahay, mid wasaarad, mid Madaxtooyo iyo mid Ra’iisul-wasaareba.”
“Amaa inaad iska aamustan ku qurux badnayd!,” ayuu yiri Cabdiraxmaan Cabdirisaaq oo ka fal-celiyay qoraalka uu soo saaray Telefishanka Qaranka.
Cabdullaahi Mucallim: “In aad jawaabtaas bixisaan 20 saacadood ka badan ayey idinku qaadatay waa cilmi cusub.”
Badri Cabdullaahi Ibraahim: “Telefishinka Qaranka Soomaaliyeed wuxuu noqday Telefishin siyaasadeed oo shaqsiyaad gaar ah u adeega. Cillada farsamo ee Shariif Sheikh Ahmed ku aadayso xeey tahay?.”
Cabdiraxman Maxamed Dr-Bilaadi: “Cilladda farsamo ee Sheikh Shariif sugeysay maxay aheyd.”
“Hadalkaas meel loo dhaafo malaha Maamulka Telefishinka Qaranka Soomaaliyeed waa ku mahadsanyihiin macluumaadka ay Shacabka Soomaaliyeed la wadaageen,” ayuu yiri Cumar Faaruq.
Ismaaciil Cumar: “Ciladda farsamo iyo qudbadii Shariif Sheikh Ahmed maxaa isku soo adiyay, shacabka waa idin fahansan yahay laakiin meesha aad geediga ku furtan hala arko.”
“Cilad wax la yiraahdo ma jiraan ee meeshaan dowladda ayaa loogu adeega waa la ogyahay waligeed qof mucaarad ah oo dowlad dhaliila lagama soo deyn, hadana la idinka sugi maayo tv-gana lagama baran qofkii mucaarad ahna meelo badan oo kale ayuu wax marsan karaa,” ayuu sidoo kale yiri Salaad Cismaan Xasan.
Ibraahim Maxamed Cabdi: “Qiil idin noqon meyso waxaas fashil ayaa dhex fadhidan.”
Yuusuf Bashar Diinle ayaa isna waxa uu yiri “Sheikh waa in la raali-geliyaa sida uga dhaqsiyaha badan.”
WARARKA MAANTA 19ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa dilay Agaasimihii Hay’adda Duulista? Yaa ixtiraamaya qof aysan dadkiisa ixtiraamin? Maxuu Madaxweynaha Dowlad Gobaleedka Puntland Mr. Saciid Cabdilaahi Deni ku sameeyey Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh markuu uu ka hadlaayey qudbadii caleema-saarka Madaxweyne Deni? Maxuu Madaxweyne Maxay tahay sababta uu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh u cayrin/eriyin Safiirka #Ethiopia ee u jooga #Soomaaliya? Yaa diid kara inuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh diidan yahay in la magacaabo Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya Iyo Wasiirka Amniga Qaranka? Ha wiqleyso!
Muqdisho 19ka Feebaraayo 2024 Boliiska degmada Wadajir ee gobolka Banaadir ayaa qoraal ka soo saaray geerida Agaasimihii Waaxda Diyaaradaha ee Hay’adda Duulista Rayidka Soomaaliya Marxuum Cabdinaasir Muuse Cabdiraxmaan (Dahable) oo meydkiisa laga helay hoyga oo ka degan yahay Waaxda Jeneraal Daa’uud, gaar ahaan Xaafadda Ceel Qalow.
War-muritiyeedka xalay kasoo baxay saldhiga Boliiska Degmada Wadajir ayaa lagu yiri: “Caawa fiidkii abaare 06:30 PM ayaa Saldhiga Boliiska Degmada Wadajir ee Gobolka Banaadir, waxaa soo gaartay xogta in meydka muwaadin uu yaalo gurigii uu dagaanaa oo ku yaalla Waaxda Jeneraal Daa’uud gaar ahaan Xaafadda Ceel Qalow.”
Booliska ayaa intaas ku daray “Marxuumka ayaa lagu magacaabi jiray Cabdinaasir Muuse Cabdiraxmaan, Ina Mako Nuur Dhimbil, 32 Jir ahaa ku dhashay Gebiley Waqooyi-Galbeed, Deganaa Degmada Wadajir, kana shaqeyn Jiray Hey’adda Duulista Rayidka ah ee Soomaaliyeed.”
“Ciidanka Boliiska oo goobta gaaray, ayaa billaabay baaritaano la xariira dhacdada. waxaana gacanta Boliiska hadda ku jira ilaa 6 eedeysane iyo caddeymihii goobta loogu tagay, waxaa socda baarista kiiskan wixii ku soo kordha dib ayaan bulshada kala wadaagi doonaa.” ayaa lagu yiri qoraalka booliska.
Ilo xog ogaal u ah kiiskaan ayaa Caasimada Online u sheegay in Agaasimaha lagu dilay xarig lagu ceejiyey, sida ka muuqata jirkiisa, wuxuu ahaa nin masuul ah oo ka tirsan hay’adda duulista Soomaaliya, waxayna xubnihii noo waramay meesha ka saareen shakiga ah inuu isagu is-dilay.
Agaasime Cabdinaasir ayaa kaligiis deganaa guri ku yaalla xeendaabka garoonka Aadan Cadde, waxaa la garan waayey cidda ku dhex dishay gurigiisa.
Maalmihii u dambeeyey waxaa jiray khilaaf salka ku haya maamulka hawada Soomaaliya oo u dhaxeeya dowladda federaalka Soomaaliya iyo maamulka Somaliland, kadib markii Somaliland ay ku dooday in maamulka hawada ay isku koobtay Muqdisho, balse dowladda federaalka ayaa si cad u sheegtay inay si buuxda u maamusho hawada dalka.
Lama oga in geerida agaasimihii waaxda diyaaradaha dalka ka howlgala ee dowladda federaalka ay ku lug leedahay xiisadda ka taagneed hadda Soomaaliya, waxaana laga war sugayaa baaritaanada socda ee lagu ogaanayo cidda dishay marxuumka.
Puntland 19ka Feebaraayo 2024 Faah-faahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dhacdo argagax leh oo Axaddii ka dhacday xero barakac oo ku taalla magaalada Garoowe ee xarunta gobolka Nugaal, sidoo kalena ah caasimada maamul goboleedka Puntland.
Dhacdadan ayaa timid, kadib markii rag ku labisan dareeska ciidamada ay dhibaato ka gaysteen halkaasi, kadib markii u daadeen aqal ay daganaayeen qoys danyar ah.
Ragga hubeysan ayaa la sheegay inay afduub wadareed u gaysteen gabar yar oo 13 sanno jir ah, taas oo ay ku hor kaxeysteen hooyadeed oo ah qof da’ah.
Hooyada oo la hadashay warbaahinta ayaa ka warbixisay sida ay waxa u dhaceen, waxayna sheegtay in gabadheeda oo hurdeysa xoog looga kaxeysay, kadibna la faraxumeeyay.
“Gabadha yar oo jiifta ayay haraadi ku kiciyeen, laba nin ayay ahaayeen, kuwa kalena bannaanka ayay joogeen,” ayay tiri hooyada dhashay gabadha dhibanaha ah.
Sidoo kale waxay raacisay “Labada nin gabadha meeshaas ayay la tageen waagaa ku baryay ilaah waa iga badbaadiyay may dilin, laakiin dhib waa u gaysteen oo way kufsadeen”.
Dhanka kale waxa ay farriin culus u dirtay hay’adaha ammaanka ee Puntland, ayada oo ka codsatay in loo soo qabto eedeysanayaasheen ka dambeeyay falkaasi kusfsiga ah.
“Waxaan dalbanayaa oo amniga u sheegayaa in waxa saas sameynaayo ama askar ha ahaato ama balaayo kale in nagala qabto” ayay mar kale tiri hooyadu.
Ugu dambeyn waxa ay sheegtay in aysan haysan wax lacag ah oo ay ku daaweyso gabadheeda, welina aysan helin gurmad, si loogu caawiyo dhibka soo gaaray gabadha yar.
Muddooyinkii ugu dambeeyay ayaa waxaa hoos u dhacay amniga guud ee Garoowe, waxaana kusoo badanayay falalka ammaan darrida ah, oo badanaa loo aaneeyo dadka ku lugta leh maandooriyaha oo aad ugusoo badanaya deegaanada maamulka Puntland.
Muqdisho 19ka Feebaraayo 2024 Agaasimihii waaxda diyaaradaha ee hey’adda duulimaadka rayidka Soomaaliya Cabdinaasir Muuse Dahable ayaa caawa meydkiisa laga helay guri ku yaalla garoonka Aadan Cadde ee magaalada Muqdisho.
Salaadii Maqrib ee caawa kadib ayaa meydka ninkaan loogu tegay guri uu ka deganaa meelo ka mid ah xeendaabka Garoonka Aadan Cadde ee Muqdisho, kadib markii shaqaalihii iyo masuuliyiintii ay shaqo wadaagta ahaayeen ay heli waayeen xiriirkiisa.
Markii uu ka jawaabi waayey taleefanadiisa ayaa la raadiyey, waxaana qolkiisa loogu tegay isaga oo meydka ah oo jirkiisa ay dhaawacyo culus ku yaallaan.
Ilo xog ogaal u ah kiiskaan ayaa Caasimada Online u sheegay in Agaasimaha lagu dilay xarig lagu ceejiyey, sida ka muuqata jirkiisa, wuxuu ahaa nin masuul ah oo ka tirsan hey’adda duulista Soomaaliya.
Cabdinaasir Muuse Dahable wuxuu ka soo jeedaa gobollada waqooyi ee Soomaaliya, wuxuuna ayaa wiil aqoonyahan ah oo dhawaan waxbarasho sare ku soo dhameystay dalalka Jarmalka iyo Ingiriiska.
Agaasime Cabdinaasir ayaa kaligiis deganaa guri ku yaalla garoonka Aadan Cadde, waxaa la garan waayey cidda ku dhex dishay gurigiisa, waxaana caawa baaritaan ku bilaabay kiiska oo gurigii tegay laanta dembi baarista ee booliska Soomaaliya, si loo tixraaco waxa sababay geerida marxuumka.
Booliska iyo hay’adda duulimaadyada rayidka oo agaasime Cabdinaasir uu ka tirsanaa weli war kama soo saarin kiiskaan, waxaana weli socda baaritaano adag oo CID ay bilowday markii la ogaaday geerida marxuumka.
Maalmihii u dambeeyey waxaa jiray khilaaf salka ku haya maamulka hawada Soomaaliya oo u dhaxeeya dowladda federaalka Soomaaliya iyo maamulka Somaliland, kadib markii Somaliland ay ku dooday in maamulka hawada ay isku koobtay Muqdisho, balse dowladda federaalka ayaa si cad u sheegtay inay si buuxda u maamusho hawada dalka.
Muqdisho 19ka Feebaraayo 2024 Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada Xoogga dalka iyo kuwa deegaanka ay ka sameeyeen qaybo kamid ah gobolka Galgaduud ee bartamaha dalka, kaas oo lagu beegsaday Shabaab.
Ciidamada huwanta ayaa ka hortegay weerar ay doonayeen inay Al-Shabaab kusoo qaadaan degmada Ceeldheer ee gobolkaasi, waxayna soo afjareen kooxdii loo diyaariyay weerarkaasi, sida lagu sheegay warsaxaafadeed kasoo baxay taliska Xoogga dalka.
“Guutada 24aad Khaalid Bin Walid CXD & kuwa Deegaanka ayaa Dagaal kooban ka dib so afjaray Khawaariijta dooneysay iney dhibaateyan Shacabka ku dhaqan degmada Ceeldheer” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.
Qoraalka ayaa waxaa sidoo kale lagu sheegay in ciidamada ay hayayeen xogta weerarka, kadibna ay sameeyeen ka horteg, isla markaana howlgalka uu ha dhacay duleedkaa degmada.
“Ciidanka Xoogga Dalka iyo kuwa Xaq dirirka deegaanka oo helay Xogta dhagarta Argagixiso dooneysay iney weeraro Arbushaada ku qaadan Dagmada Ceeldheer ayaa looga hortagay Nawaaxiga Haanta Cagadheere,” ayaa mar kale lagu yiri warka qoraalka ah.
Dhinaca kale taliyaha guutada 24-aad Khaalid Bin Walid Gaashaanle Maxamed Dhagaweyne oo la hadlay warbaahinta ayaa faah-faahin ka bixiyay howlgalka ay sameeyeen ee ka dhacay gobokka Galgaduud.
Maxamed Dhagaweyne ayaa sheegay in howlgalka ay iska kaashadeen iyaga iyo ciidamada deegaanka ay jab culus ku gaarsiiyeen kooxda Al-Shabaab, sida uu hadalka u dhigay.
Xaaladda ayaa haatan ah mid kacsan, mana jiro wax hadal ah oo kasoo baxay kooxda Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee ay guulaha ka sheegatay dowladda Soomaaliya. Maalmihii u dambeeyay ayaa ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka waxay guluf ka dhan ah AShabaab ka wadeen gobollada dhexe, kuwaas oo lagu xoreeyay deegaano badan.
Muqdisho 19ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud, oo suxufiyiin kula hadlayey Addis Ababa Sabtidii, ayaa sheegay in Itoobiya ay qiil u samaynayso heshiiskii ay la saxiixatay Somaliland isagoo ku eedeeyey Itoobiya inay doonayso inay qaadato dhul Soomaaliyeed.
Wuxuu intaa ku daray madaxweynaha Soomaaliya “in wakhtigan ay saraakiil sare ku sugan yihiin Somaliland kuwaas oo diyaar garów halkaas ka wada,” si heshiiska loo dhaqan galiyo, wuxuuna sheegay in Itoobiya ay sii murjinayso xiisadda.
Wasiirka Warfaafinta maamulka Somaliland Cali Maxamed Xasan “Cali Mareexaan” ayaa BBC-da u sheegay in Somaliland soddonkii sano ee la soo dhaafayba ay Itoobiya kala hadlaysay arimo badan oo khuseeya labada dhinac.
“Somaliland iyo Itoobiya waxay leeyihiin iskaashi ganacsi, mid amni iyo mid xiriir oo muddo soo jiray, wayna ka wada hadlaan sidii loo xoojin lahaa arintaas,” ayu yiri wasiir Cali.
Wasiirka ayaa beeniyey in saraakiil sar sare oo Itoobiyan ah ay ku sugan yihiin Somaliland, balse wuxuu xusay inay jiraan saraakiil sare oo Somaliland oo ku sugan Addisa Ababa.
Wuxuu sheegay in wafti uu hogaaminayo wasiirka arrimaha dibada ee Somaliland ay ku sugan yihiin magaalada Addis Ababa, balse mar aan weydiinay inuu sharraxo ujeeddada ay halkaa u joogaan inay la xiriirto heshiiskii is afgaradka ee ay bilowgii bishii janaayo ay la galeen Itoobiya, ma uusan caddeyn.
“Horta wafdiyo Somaliland ah way ku kala maqan yihiin dunida, wax cusubna ma aha in wafdiyo Somaliland tagaan Kenya, Jabuuti, Maraykanka iyo Itoobiya, laakin waftiga wasiirka Arrimaha dibadda way joogaan Addis Ababa, waxay kala hadlayaan wax badan, waxay kala hadlayaan xiriirka labada dhinac, balse maaha kaliya heshiiska sida dowlada Soomaaliya uun ay uga dhagan tahay ee wax badan ayaan dunida kala hadalnaa,” ayuu yiri Wasiir Cali.
Wasiirka warfaafinta ee Somaliland ayaa sheegay in Madaxweyne Muuse Biixi Cabdi uu arrimaha heshiiskaas is afgaradka ahaa ee ay la galeen Itoobiya u saaray guddi ka kooban siddeed xubnood, oo isugu jira waxgarad iyo aqoonyahanno, kuwaas oo hadda gacanta ku haya qorshaha dhamaystirka arintaasi.
Mar la weydiiyey in xubnahaas kuwo ka mid ah ay hadda joogaan Itoobiya iyo in kale ayuu yiri “Maya ma joogaan, waxay hadda joogaan Hargeysa,” ayuu yiri.
Isagoo ka hadlayey xiliga ay Somaliland rajaynayso in heshiiskii is afgaradka ahaa laga dhigo mid rasmi ah ayuu sheegay “Si fiican ayuu u socdaa, si dhaqso leh ayaa loo gaba gabayn doonaa dhawaan waxaana la hor gayn doonaa barlamaanka labada gole ee Somalland, sidaas ayuuna dhaqan gal ku noqon doonaa,” ayuu intaas raaciyey wasiir Cali.
Wuxuu sheegay inay Soomaaliya galaan heshiisyo sanad walba laakin ay hadda ku foogan yihiin kaliya heshiis kiro ah oo Somaliland la gashay Itoobiya, “waana dagaal qaawan oo ay dowlada Xasan Sheekh la galeen Somaliland,” ayuu yiri Wasiirka Cali Maxamed.
WARARKA MAANTA 18ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxay Dowladda #Ethiopia u rabtaa inay gadato Warbaahinta weyn madaxabanaan Somali Media Empire (SME)? Meeqo lacag ah ayeey ku baayacday? Yaase raba inuu u gado? Maxay tahay sababta Dowladda #Ethiopia ay ugu bahdishay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Soomaalia Mudane Xassan Shiikh Maxamuud oo loo diiday inuu wato ilaalada amnigiisa iyo shaqaalihiisa gaarka u ah? Maxay rabtay inay ku khaarajiso Dowladda #Ethiopia Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Maxuuse Wasiiru-Dowladaha Arrimaha Dibada Mr. Balcad ka qariyey Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Ha wiqleyso!
Addis Ababa 18ka Feebaraayo 2024 Dowladda Itoobiya ayaa iska fogeysay eedeymo dowladda Soomaaliya ay usoo jeedisay oo ahaa in ay carqalad ku sameysay madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheikh xilli uu doonayay inuu ka qeyb galo shirka Midowga Afrika. War saxaafadeed ay soo saartay Itoobiya ayaa waxay ku adkeysatay inay si wanaagsan u soo dhaweysay madaxweyne Xasan Sheekh iyo wafdigiisa.
Itoobiya ayaa sheegtay inay madaxweynaha iyo waftigiisa ay diideen in la dejiyo goob ammaankeeda loo xilsaaray koox gaar ah.
“Weftiga Soomaaliya waxay diideen shaqaalihii loo xilsaaray amnigooda, waxaa intaa dheer in wafdiga Soomaaliya ay isku dayeen inay dhismaha AUC la galaan hub kaas oo ay xidheen ilaalada AUC. Itoobiya waa ka go’an tahay inay xiriir saaxiibtinimo la yeelato deriskeeda,” ayaa lagu yiri qoraalka Itoobiya.
Warbixin dheer oo ay soo saartay Dowladda Soomaaliya ayay ku eedeysay Itoobiya inay hab-maamuuska dublamaasiyadda ku xad gudubtay. Dowladda Soomaaliya waxay dalbatay in baaritaan madax bannaan lagu sameeyo wixii dhacay intii uu socday shirkii Addis Ababa.
“Marka la eego in Itoobiya ay martigeliso xarunta Midowga Afrika, hoggaankeeda iyo dawladdeeda waa in ay ula dhaqmaan Afrika oo dhan si siman. Martigelinta Midowga Afrika waxay sharaf iyo karaamo u tahay Itoobiya; si kastaba ha ahaatee, haddii ay dawladdeeda ku guuldareysato in la ilaaliyo sharafta iyo mas’uuliyaddan, waxaa laga yaabaa inay lagama maarmaan u tahay Midowga Afrika inay dib u qiimeeyaan goobta xarunteedu tahay.”ayay tiri Soomaaliya.
Muqdisho 18ka Feebaraayo 2024 Madaxtooyada Soomaaliya ayaa faahfaahin ka bixisay arrimaha ku geedaaman shirkii uu madaxweyne Xasan Sheekh maanta uga qeyb galay magaalada Addis Ababa, kaas oo Itoobiya ay isku dayday inay ka baajiso madaxweyne Xasan Sheekh, iyadoo u dhigtay caqabado badan, balse uu ka gudbay.
Agaasimaha warfaafinta ee xafiiska madaxweynaha Cabdulqaadir Dige ayaa goordhow qabtay shir jaraa’id oo arrimahaas uu ku faahfaahiyey, isagoo sheegay in madaxweynaha ay u suurta-gashay in si wanaagsan uu u gudbiyo khudbadiisa uu madaxda Afrika ugu sharaxay xadgudubka Itoobiya ay ku heyso Soomaaliya.
“Madaxweyneaha ayaa khudbad uu ka jeediyey fadhiga loo dhan yahay ee Midowga Afrika wuxuu ka sheegay in Itoobiya ay si aan leexleexad laheyn ugu soo xad-gudbeyso madax-banaanida Soomaaliya, isagoo cadeeyey inay arrintaas ka dhalaneyso cawaaqib xumo saameysa xasiloonida gobolka Geeska Afrika,” ayuu yiri Dige.
Xasan Sheekh ayaa intii uu jeedinayey khudbadiisa wuxuu hoggaanka Itoobiya ugu baaqay inay ka waantoobaan damaca indho-la’aanta ah ee aan u adeegeyn mustaqbalka labada shacab ee deriska ah.
Dowladda Soomaaliya ayaa si cad u qeexday in waxaba aysan ka jirin marmarsiiyaha Itoobiya ay ku dooneyso badda Soomaaliya, iyadoo Madaxweynuhu uu xusay sida ay ururrada heer gobol iyo heer qaaradeed ay u qireen in damaca Itoobiya uu baal-marsan yahay shuruucda caalamiga ah, sida uu shirkaan jaraa’id ku sheegay Agaasime Dige.
“Madaxweynaha oo shir jaraa’id ku qabtay Addis Ababa ayaa Itoobiya ku tilmaamay mid aan si aan ganbasho laheyn u dooneysa ku xad-gudubka xoriyada dhuleed ee dalkeena, isagoo cadeeyey in Soomaaliya aysan marnaba qaada doonin wax hoos u dhigaya sharafteeda,” ayuu yiri Agaasime Dige.
Agaasimaha oo sii hadlayey ayaa sheegay in madaxweyne Xasan Sheekh uu ka hadlay hor-istaag ay ciidamada amniga Itoobiya ku sameeyeen isaga iyo madaxweynaha Jabuuti markii ay gudaha u gelayeen hoolka shirka madaxda Midowga Afrika uu ka dhacayey.
“Madaxweynaha ayaa muujiyey sida ficilka guracan ee Itoobiya uu u wiiqayo xasiloonida gobolka, iyadoo Itoobiya ay falkaas kula kacday madax kale oo shirka ka soo qeyb galay,” ayuu yiri.
Dowladda Soomaaliya ayaa shirkaan jaraa’id ku cadeysay in dhacdadaan ay u aragto mid ugub ku ah mabaadii’da Midowga Afrika, iyadoo su’aal dul-dhigtay in Addis Ababa ay sii marti-geli karto shir madaxeedka dalalka Midowga Afrika.
Muqdisho 18ka Feebaraayo 2024 Ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya, Mudane Xamza Cabdi Barre ayaa maalmo kadib maanta dib loo arkay, kadib kulan gaar ah oo uu la yeeshay guddoonka labada Gole ee baarlamaanka federaalka Soomaaliya.
Dad badan oo masuuliyiin ka tirsan dowladda ay ku jiraan ayaa su’aalo ka keenay halka uu ku maqnaa Ra’iisul Wasaaraha, isaga oo toddobaadyo ka hor ugu dambeysay in fagaare lagu arko, wuxuuna aaday safar dalka dibadiisa ah, sida aan horay u shaacinay.
Ra’iisul wasaaraha ayaa 1-dii bishaan dalka ka baxay, wuxuuna aaday reerkiisa oo degan Turkiga, wuxuuna haatan dib ugu soo laabtay dalka iyo xafiiskiisa shaqada.
Xamza ayaa kulan uu la qaatay Sheekh Aadan Madoobe iyo Cabdi Xaashi kula wadaagay warbixinno kala duwan oo ku saabsan arrimaha amniga iyo dib-u-xoreynta, Arrimaha Siyaasadda loo dhanyahay, Horumarinta dhaqaalaha, maalgashiga iyo xiriirka diblomaasiyadeed ee aan dunida la leenahay.
Ra’iisul wasaaraha ayaa sidoo kale labada guddoomiye warbixin ka siiyay dadaalka ay dowladdu galisay difaaca madax-bannaanida iyo Midnimada dhuleed ee Qarankeenna oo ay Itoobiya si gurracan u damacday in ay ugu xad-gudubto Dalkeena, waxaana arrintaas dowladdu ka soo hoysay guulo diblomaasiyadeed oo wax ku ool ah.
Sidoo kale labada dhinac ayaa isla soo hadal qaaday arrimo ku aadan wax ka beddelka dastuurka, sida lagu sheegay warsaxaafadeed kasoo baxay xafiiska ra’iisul wasaaraha.
Xukuumadda #DanQaran oo barnaamijkeeda siyaasadeed ee ay horgeysay Baarlamaanka uu ka mid ahaa qabyo-tirka Dastuurka KMG ah, ayaa juhdi dheeri ah galisay sidii dastuurka looga saari lahaa ku-meel gaarnimada, si dalku u yeesho Dastuur dhammeystiran oo ay ku cad-yihiin arrimaha asaasiga u ah Qarannimada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya” ayaa lagu yiri warka qoraalka ah.
Xamza Cabdi Barre ayaa sidoo kale intaasi kusii daray in Baarlamaanka 11aad uu ku suntan yahay in uu yahay goleyaashii ugu shaqada iyo dadaalka badnaa, iyaga oo meel-mariyay shuruucdii iyo Xeerarkii ugu badnaa, waxuuna ku bogaadiyay gudo-gelidda doodaha la xiriira dhameystirka dastuurka.
Kulankan ayaa kusoo aaday, xilli xasaasi ah, isla markaana ay si weyn isku hayaan Villa Soomaaliya iyo Mucaaradka, taas oo la xiriira dhameystirka dastuurka dalka.
Si kastaba, lama oga sida ay wax noqon doonaan, waxaase haatan ay arrinta gacanta ugu jirtaa labada Gole baarlamaanka oo haatan ka doodaya wax ka beddelka dastuurka.
Shabeele Dhexe 18ka Feebaraayo 2024 Wararka naga soo gaaraya gobolka Shabeelaha Dhexe ayaa sheegaya in maanta ganacsato lagu laayay deegaan hoosta degmada Mahadaay ee gobolkaasi.
Ugu yaraan saddex nin ganacsato ah, isla markaana ahaa walaalo ayaa lagu soo warramayaa in lagu dilay deegaanka Diin-laawe ee gobolka Shabeelaha Dhexe.
Dilka kahor waxaa deegaanka soo weeraray xubno ka tirsan kooxda Al-Shabaab, kuwaas oo beegsaday saldhig ay ku sugnaayeen ciidamada deegaanka Macawiisleyda.
Weerarka kadib ayaa waxaa xigay dagaal dhex-maray labada dhinac, waxaana markii dambe dib u laabtay xubnihii Al-Shabaab ee weerarka soo qaaday.
Intaasi kadib ciidamada deegaanka ayaa la sheegay inay toogasho ku dileen saddexda nin ee ganacsatada ahaa, iyaga oo ku eedeeyay inay jawaasiis u ahaayeen Al-Shabaab.
Arrintan ayaa dhalisay xiisad xoogan oo haatan laga dareemayo gobolka, waxaana dhaq-dhaqaaqyo ciidan laga dareemaya aagga degmada Mahaaday.
Ma jiro weli wax hadal ah oo kasoo baxay maamulka gobolka Shabeelaha Dhexe oo ku aadan dhacdadaasi oo saameyn ku yeelatay dadka deegaanka.
Shabeelaha Dhexe ayaa waxaa badanaa ka dhaca dilal qorsheysan iyo dagaallo u dhexeeya ciidamada dowladda federaalka Soomaaliya iyo kooxda Al-Shabaab.
Muqdisho 18ka Feebaraayo 2024 Ciidamada ammaanka ee dowladda Soomaaliya ayaa gacanta kusoo dhigay haweeney lagu magacaabo Muno Awsame Xuseen oo ku eedeysan inay dhowaan ninkeeda ku qabtay degmada Yaaqshiid ee gobolka Banaadir.
Haweeneydan oo falka kadib baxsatay ayaa baadi goob kadib, waxaana gacanta kusoo dhigay ciidamada booliska ee gobolka Banaadir.
“Ciidanka Boliiska Soomaaliyeed gaar ahaan Saldhigga Boliiska Yaaqshiid waxa ay soo qabteen haweney gubtay Ninkeeda 16/2/2024 baadigoob dheer kadib waxaa Gacanta lagusoo dhigay” ayaa lagu yiri war qoraal ah oo uu soo saaray taliska booliska gobolka.
Sidoo kale waxaa warsaxaafadeedka lasii raaciyay in haweeneyday oo 21 jir ah la horgeyn doono maxkamad, si looga qaado tallaabo adag oo sharciga waafaqsan.
“Eedeysanada lagu magacaabo, MUNO AWSAME XUSSEN 21 jir ah, Waxaana la horgeydoonaa Maxakamadda Awooda u leh” ayaa mar kale lagu yiri.
Dhinaca kale booliska ayaa farriin u diray shacabka Soomaaliyeed, wuxuuna ka dalbaday inay la shaqeeyaan, si looga hortago wax kasta oo dhibaato ku ah bulshada.
“Muwaadin hadii aad la kulanto fal danbiyeey nuucaan oo kala ah adigoo Mahadsan la xariir Ciidamadda Amaanka ee kuugu dhaw ama wac Xafiiska Gurmad ee Ciidanka Boliiska Soomaaliyeed ee 991” ayaa lasii raaciyay warsaxaafadeedka.
Soo qabashada haweeneydan waxaa ka horreeyay nin isna ‘kufsaday’ laba gabdhood oo ay dhashay xaaskiisa, kaas oo ay shalay soo qabteen ciidamada Booliska Soomaaliya.
Falalka foosha xun ee ka dhax dhacaya guryaha qoysaska Soomaaliyeed ayaa muddooyinkan dambe kusoo badanayay Muqdisho iyo magaalooyinka kale ee dalka.
Muqdisho 18ka Feebaraayo 2024 Dowladda Itoobiya ayaa jawaab ka bixisay carqaladeyn iyo ishortaag la sheegay inay ku sameysay wafdiga madaxweynaha Soomaaliya ee shalay ka qeyb galay shir madaxeedka Midowga Afrika ee magaalada Addis-Ababa.
Qoraal kasoo baxay wasaaradda arrmaha dibedda Soomaaliya ayaa shalay lagu yiri “Tallaabadani waxay jebisay dhammaan hab-maamuuska diblomaasiyadeed iyo kan caalamiga ah, uguna sii daran’e’, dhammaan dhaqamada aas-aasiga ah ee Midowga Afrika. Hab-dhaqankani waxa uu ku biirayaa liiska sii kordhaya ee falalka gurracan ee ay ku kacaysay dawladda Itoobiya muddooyinkii u dambeeyay.”
Si kastaba dowladda Itoobiya ayaa dhankeeda si kale u dhigtay habka ay wax u dhaceen.
“Xukuumadda Itoobiya waxay si diirran u soo dhoweysay madaxweynaha Soomaaliya, ayadoo la siiyey xushmad buuxda oo ah tan la siiyey dhamaanba madaxda u yimid shirka Midowga Afrika. Maadaama aan nahay dalka marti galinaya, xukuumadda Itoobiya waxay mas’uul ka tahay amniga madaxweyneyaasha iyo madaxda dawladaha inta ay dalka joogaan,” ayey tiri dowladda Itoobiya.
“Wafdiga Soomaaliya waxay diideen in la siiyo ciidanka amniga ee dawladda. Intaa waxaa dheer in ciidanka ammaanka ee Soomaaliya ay isku dayeen in ay xarunta Midowga Afrika la galaan hub, taasna waxaa is-hortaagay ciidanka ammaanka ee Midowga Afrika. Itoobiya waxaa ka go’an inay xiriir wanaagsan la yeelato deriskeeda,” ayey tiri Itoobiya.
Sii-hayaha wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya Cali Balcad ayaa sheegay in dowladda Itoobiya ay madaxweynaha ku xujeysay in ciidankiisa laga reebo, iyagoo sheegay inay ku darayaan askar Itoobiyaan ah oo amnigiisa sugeysa, kuwaas oo geynaya howlka shirka lahu qabtay.
Xasan Sheekh ayaa diiday in ciidankiisa laga reebo oo askar Itoobiyaan ah uu raaco, iskuna aamino, wasiir Cali Balcad wuxuu sheegay in go’aanka Itoobiya uu ahaa in madaxweynaha Soomaaliya laga baajiyo shirka.
Madaxweyne Xasan oo go’aansaday in markii uu khudbadiisa jeediyo ka soo dhoofo Addis Ababa ayaa inta uusan soo bixin kulan gaar ah la yeedhay guddoomiyaha Midowga Afrika Muse Faki Mohamed, isagoo ku dacweeyey Itoobiya, una sharaxay caqabadihii maanta la hor dhigay si looga baajiyo shirka.
WARARKA MAANTA 17ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxay Dowladda #Ethiopia u bahdishay Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xassan Shiikh? Yaa kamid ah beelaha nolosha lagu gubo #Muqdisho? Yaa ilmihiisa/ciyaalkiisa ka dhigay Madax oo jaggooyin aysan aqoon iyo khibrad u lahayn u magacaabay? Yaa Dowladda Soomaaliya #NGO ka dhigay? Yaa kala diray guddigii musuqmaasuqa ee #Soomaaliya? Yaa noqon doona Madaxweyne ku-xigeenka cusub? Maxuuse Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Barre ka sameynayaa #Turkiga? Maxay tahay sababta loo magacaabi layahay wasiiradda beesha Daarood ay xaq ahaan u leeyihiin qoondada?Ha wiqleyso!
Muqdisho 17ka Feebaraayo 2024 Dowladda Soomaaliya ayaa wada qorshe ay ku dooneyso in ay ku soo daabusho ciidamo shisheeye oo badalaya kuwa ATMIS ee waqtigoodu sii dhamaanayo dhamaadka sanadkan, sida uu sheegay Xuseen Sheekh Cali oo ah La-taliyaha Amniga Qaranka. Xuseen Sheikh Cali ayaa sheegay in wada xaajoodyada ku saabsan qaabka iyo halka ay ka imaanayaan ciidamadan ay socdaan, iyadoo laga yaabo inay qeyb ka ahaadaan ciidamadii hore ee ATMIS.
Ciidamadan imaan doona ayaa howshoodu noqon doontaa in ay ilaaliyaan goobaha muhiimka ah ee ku yaalla caasimadda.
Si kastaba ha ahaatee, ciiidamadan kama qeyb qaadan doonaan howlgallada ka dhanka ah Al Shabaab.
Ciidamada la qorsheeyay oo tiradooda lagu sheegay 3,000 ilaa 8,000 oo askari, ayaa la filayaa inay ka howlgalaan Soomaaliya muddo 12 bilood ah, iyadoo lagu saleynayo xaaladda ammaan ee dalka.
La taliyaha amniga qaranka waxa uu iftiimiyay sida ay lagama maarmaanka u tahay in ciidamadan ay ilaaliyaan kaabayaasha muhiimka ah, sida garoomada diyaaradaha.
Waxa uu sheegay in laga yaabo in ay ku shaqeeyaan magaca Midowga Afrika, inkastoo aan wali si rasmi ah loo shaacin imaanshahooda.
Ruushka 17ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha dalka Maraykanka Joe Biden ayaa ka falceliyey geerida hoggaamiyaha mucaaradka ee dalka Ruushka, Alexey Navalny, kaas oo geeriyooday maalintii Jimcihii.
Madaxweyne Biden ayaa ku eedeeyey madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin inuu ka masuul ahaa geerida hoggaamiyaha mucaaradka Ruushka.
Saraakiisha maamusha xabsiyada Ruushka ayaa sheegay in hoggaamiyaha mucaaradku uu ku geeriyooday goobtii lagu hayey, mana jirto cid si madaxbanaan u xaqiijisay arrintan. Navalny ayaa ahaa shakhsi si weyn uga soo horjeeda siyaasadaha madaxweyne Putin.
Warbaahinta Ruushka ayaa ka soo xigatay qaar ka mida masuuliyiinta maamusha xabsiyada Ruushka, oo u sheegay in gargaar caafimaad loo dalbaday balse ay badbaadin kari waayeen.
Qoraal ka soo baxay aqalka cad ee Maraykanka ayaa madaxweyne Biden wuxuu ammaan u jeediyey hoggaamiyaha geeriyooday oo uu ku tilmaamay inuu ahaa nin si joogto ah oga horiman jiray Putin, xataa iyada oo la sumeeyey, ka dibna lagu daaweeyey wadamada debedda, haddana ugu dambayn ku laabtay Ruushka halkaas oo xabsi la dhigay.
Addis Ababa17ka Feebaraayo 2024 a Ayadoo shirka 37-aad ee madaxda Midowga Afrika uu maanta si rasmi ah uga furmi doono magaalada Addis ababa, ayaa waxaa caasimadda Itoobiya ku sii qulqulaya madaxda qaaradda.
Shalay gelinkii dambe waxaa halkaa gaaray madaxweynaha Soomaaliya Xasan sheekh Maxamuud oo ka mid ah madaxda shirka ka qayb galaysa, wuxuuna hore u sii shegay in uu Addis Ababa tegayo, uuna ka qayb galayo shir madaxeedka iyo laba shir oo kale.
Laakin arrinta isha lagu hayo ayaa ah tan xumaysay xiriir ka dhaxeeya labada dal, taasoo ahayd heshiiskii dhex maray Somaliland iyo Itoobiya ee ka caraysiisay Soomaaliya oo ku tilmaantay xad gudub lagula kacay madax-banaanideeda dhuleed. Haddaba waxaa soo baxaya in dal kale oo dalalka awoodda leh ka mid ah uu labada dhinac ee Soomaaliya iyo Itoobiya kula kulmayo magaalada Addis Ababa.
Ergayga gaarka ah ee dawladda Maraykanka u qaabilsan gobolka geeska Afrika Mike Hammer oo hadda ku sugan Addis Ababa ayaa sida ay sheegeen qaar ka mid ah madaxda Soomaalida wuxuu madaxda Itoobiya kala hadlay khilaafka kala dhaxeeya Soomaaliya.
“Mike Hammer wuxu noo sheegay inuu la kulmay madaxda Itoobiya, isagoo la soo qaaday heshiiskii ay wada gaareen iyaga iyo Somaliland,” ayuu yiri mid ka mid ah wafdiga Soomaaliya uga qayb galaya shirka midowga Afrika.
Wuxu intaa ku daray “wuxuu kala hadlay mas’uulka Maraykanka ah madaxda Itoobiya sidii ay Itoobiya dib uga laaban lahayd heshiiska muranka dhaliyey.” Arrintaas ma aysan xaqiijin Itoobiya iyo Maraykanka.
Laakin Ra’iisul wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed wuxuu bartiisa X ku soo qoray “waxaan ku soo dhoweeyey Molly phee oo ka socotay waaxda arrimaha dibadda ee Maraykanka iyo danjire mike Hammer, ergayga gaarka ah ee Maraykanka u qaabilsan geeska Afrika, wadahadal aan ka yeelannay arrimaha gobolka iyo qaar dhinacyo badan leh.`
Muqdisho 17ka Feebaraayo 2024 Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud waxaa muddo xileedkiisa sharciga ah ka dhiman laba sano iyo dhowr billood.
Inkasta oo madaxda heer federaal ee Soomaaliya aanay badi ka kicin maalinta uu dhamaado muddo xileedkooda oo madaxweynihii ugu dambeeyay ee Farmaajo uu hal sano iyo saddex billood ku darsaday, haddana midda muhiimka ah waa in qofka aanu isku awood aheyn marka uu haysto sanadaha rasmiga ah ee la doortay iyo waqtiga sharci darrada ah ee uu ku darsaday.
Waxaa kale oo marwalba jira kooxo mucaarad ah oo dheelitirtooda dowladda uu isku beddelo la-maamulo. Inta badan mucaaradka waxay abaabul, tallo iyo toosintooda bilaabi jireen sanadka u dambeeya muddo xileedka qofka la doortaay. Laakiin Xasan Sheekh wuxuu la kulmay sanadkiisa koowaad-ba kooxo mucaarad ah oo raba inay xukunka la daadihiyaan. Mid kamid ah sababaha waxaa loo arkaa in mucaaradka dibad jooga ah u badan yihiin xubnihii Xasan Sheekh ay ka wada tirsanaan jireen Midowga Musharaxiinta.
In mucaarad la isla soo ahaa iyo in xukunka la wada yeesho farqi ayaa u dhaxeeya, ayey leeyihiin dadka ka faalloonaya xaaladdan.
Intii lagu jiray ololihii doorashadii ugu dambeysay ee dalka mar ay Midowga Musharaxiinta Mucaaradka ay shir ka yeesheen isbeddelka la filan karo iyo waxa la gudboon haddii ay Farmaajo ka adkaadan.
Ragga qaarkii ayaa markaas soo jeediyay inay banaanka uga heshiiyaan sida ay dowladda iyo xukunka u qeybsan karaan haddii ay Farmaajo bixiyaan, laakiin Xasan Sheekh wuxuu ahaa qofka qura ee maalintaas diiday in tallada lagu shirkoobo.
Sidoo kale intii lagu jiray ololihii doorashadii 2012 waxaa la xasuusta inuu Xasan Sheekh ahaa qofka keliya ee diiday in la mideeyo xisbiyadii xilligaasi jiray, si ay Shariif Sheekh Axmed uga adkaadan, awooddana u qeybsadaan.
Galcad 17ka Feebaraayo 2024 Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha ka dhashay duqeyn culus oo xalay ka dhacday gobolka Galgaduud ee bartamaha Soomaaliya, taas oo lala eegtay goobo ay ku sugnaayeen maleeshiyaadka kooxda Al-Shabaab.
Duqeyntan ayaa waxaa iska kaashaday ciidamada Xoogga dalka iyo saaxibada caalamiga ah, waxayna si gaar ah uga dhacday duleedka degmada Galcad ee gobolkaasi.
Saraakiil ka tirsan milatariga Soomaaliya ayaa warbaahinta u sheegay in weerarkan cirka ah lagu beegsaday laba saldhig oo ay Al-Shabaab ku leeyihiin aagga magaalada Galcad, isla markaana lagu gaasiiyay khasaare lixaad leh, sida ay hadalka u dhigeen.
Sidoo kale saraakiisha ayaa tilmaamay in la burburiyay goobaha la duqeeyay, welina ay wadaan qiimeynta waxyeelada kooxda kasoo gaartay weerarkaasi.
Ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay dhinaca Al-Shabaab oo ku aadan howlgalkaas ee ay si wadajirka u qaadeen ciidamada dowladda iyo saaxibada caalamiga ah.
Xaaladda ayaa weli ah mid aad u kacsan, waxaana dhaq-dhaqaaqyo iska soo horjeedo laga dareemayaa qaybo badan oo kamid ah gobolka Galgaduud ee bartamaha dalka.
Muddooyinkii u dambeeyay ayaa waxaa howlgallo culus oo ka dhan ah kooxda Al-Shabaab ay ka socdeen gobollada dhexe ee dalka, kuwaas oo lagu xoreeyay dhul ballaaran.
Addis Ababa17ka Feebaraayo 2024 adaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo xalay ku hoyday magaalada Addis Ababa ee caasimada dalka Itoobiya ayaa kulamo xasaasi ah ka wada gudaha magaaladaas, xilli ay halkeedii tahay xiisadda badda.
Xasan Sheekh oo Addis Ababa shirka Midowga Afrika ayaa xalay si gooni ah u qaabilay safiirada dalalka Jaamacadda Carabta u jooga Ethiopia, wuxuuna kala hadlay arrimaha gobolka Geeska Afrika iyo caalamka intiisa kale.
Madaxweynaha ayaa ku bogaadiyay, ugana mahadceliyay safiirada dalalka Jaamacadda Carabta ee Ethiopia garab istaagga dhabta ah iyo taageerada ay u muujiyeen Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo ku guulaysatay inay noqoto dalka kaliya ee ka socda Bariga Afrika ee u sharaxan mid ka mid ah kuraasta aan joogtada ahayn ee Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ee muddo xileedka 2025-2026. Danjiraha Soomaaliya ee dalk Ethiopia Mudane Cabdullaahi Maxamed Warfaa ayaa markii kulanka uu soo idlaaday waxa uu Warbaahinta uga waramay waxyaalihii looga arrinsaday kulankan, isagoona sheegay in kulankani uu muhiimad gaar ah u lahaa Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.
Sidoo kale waxaa kulankan waxaa madaxweyne Xasan Sheekh kala qayb galay qaar kamid ah xubnaha wafdigiisa oo uu ugu horeeyo Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Saalax Axmed Jaamac iyo Danjiraha JFS ee dalka Ethiopia Mudane Cabdullaahi Maxamed Warfaa.
Kulamada ayaa sii socon doono, ayada madaxweynuhuna uu sii joogi doono Addis Ababa, maadaama ay u dhiman yihiin shirar kale oo uu uga qayb-galayo magaaladaasi.
Arrimahan ayaa kusoo aadayo, ayada oo weli halkeedii ay tahay xiisadda u dhexeysa Soomaaliya iyo Itoobiya ee ka dhalatay heshiiska badda ee xadgudubka ku ah dalkeenna.
WARARKA MAANTA 16ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa shaqada ka fariisiyey Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Barre “Dhaweeye” oo dhuumasho ku jooga #Turkiga? Yaase diidi kara in shaqada laga fariisiyey Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Barre “Dhaweeye”? Yaa diiday in la dhiso #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Xassan? Yaa diiday in Maxkmad Dastuuri ah la sameeyo Madaxweyne Xassan? Yaa diiday in dadka iyo dalka laga hirgeliiyo qof iyo cod Madaxweyne Xassan? Yaa diiday in lala shaqeeyo Dowlad Gobaleedyada dalka ka jira Madaxweyne Xassan? Yaa diiday in la baaro kiiskii Marxuumad Kornayl Ikraam Taxaliil “Udgoon”? Yaa diiday in la baaro dhibka iyo qaska ka dhex socda #Soomaaliya Madaxweyne Xassan?
Ha wiqleyso!
Muqdisho 16ka Feebaraayo 2024 Wasiirka Macdanta iyo Batroolka ee dowladda federaalka Soomaaliya, xildhibaan Cabdirisaaq Cumar Maxamed ayaa sheegay in markii ugu horraysay sannadkan 2024 Soomaaliya lagasoo saaridoono shidaalkii ugu horreeyay ee dalka.
Wasiirka Batroolka oo wareysi siinayay idaacadda BBC Somali, ayaa sheegay in shidaalka lagasoo saari doono 7 xirmo oo xeebaha dalka kuyaala, gaar ahaan degaanada Galmudug, Koonfur Galbeed iyo Jubbaland.
Wasiirku wuxuu sheegay haatan inay socoto qiimayntii ugu dambeysay ee sahminta shidaalka dalka lagasoo saarayo. iyo sidoo kale wacyi galinta goobaha shidaalka laga qadayo.
Wuxuu sheegay saddexda bilood ee sannadkan ugu dambeeysa in ay bilaaban doonto qodista shidaalka. Haatan wuxuu sheegay in lasoo gabagabaynayo qiimaynta ku aaddan saamaynta deegaan ee goobaha shidaalka lagasoo saarayo.
Soomaaliya ayaa sanadkii 2022 heshiis shidaal baaris ah oo laga sameynayo todobo baloog oo xeebaha ah la saxiixatay shirkad fadhigeedu yahay dalka Mareykanka oo lagu magacaabo Coastline Exploration.
Muqdisho 16ka Feebaraayo 2024 Dad badan oo masuuliyiin ka tirsan dowladda ay ku jiraan ayaa su’aalo ka keenay halka uu ku maqan yahay Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre oo maalmahaan aan shaqada lagu dhex arkin
Toddobaadyo ka hor ayaa R/Wasaare Xamza ugu dambeysay in fagaare lagu arko, sida ay ogaatay Caasimada Online wuxuu ku maqan yahay safar dalka dibadiisa ah.
1-dii bishaan ayuu dalka ka baxay Xamza, wuxuuna aaday reerkiisa oo degan Turkiga, Toddobaadka soo socda ayaa lagu wadaa inuu wadanka ku soo laabto Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya.
Siyaasiyiin uu ka mid yahay Cali Saciid Fiqi oo ka tirsan golaha shacabka ee baarlamaanka federaalka ayaa ku tilmaamay ‘wax aan caadi ahayn oo aan horey u dhicin’ in ra’iisul wasaare ka maqnaado xafiiska shaqada muddo toddobaadyo ah.
Soomaaliya ayaa ku jirta waqti xasaasi ah oo xiisad culus ay kala dhaxeyso Itoobiya, sidoo kale waxaa markii ugu horeysay si dhab ah looga shaqeynayaa dhameystirka dastuurka dalka, waxaana ka taagan muran badan iyo khilaaf siyaasi ah, maadaama qodobada qaar wax laga bedelayo.
Madaxweynayaashii hore ee dalka Shariif Sheekh Axmed iyo Maxamed Cabdulaahi Farmaajo siyaasiyiin ay ugu waaweyn yihiin ayaa si adag uga soo horjeeda shaqada socota ee wax ka bedelka dastuurka, halka ra’iisul wasaarihii ololeyn lahaa oo xildhibaanada ku qanci lahaa qorshaha xukuumadiisa uu shaqada ka maqan yahay maalmo badan.
28-kii bishii Janaayo ayey aheyd markii ugu dambeysay ee Ra’iisul Wasaare Xamze uu ka soo muuqday fagaare, isagoo maalinkaas ka qeybgalay xaflad lagu daahfuray mashaariic la xiriirta caafimaadka, waxbarashada, biyaha iyo gargaarka oo laga hirgeliyay Muqdisho.
Shaqadii ugu dambeysay ee ra’iisul wasaaruhu qabtay inta uusan bixin waxay aheyd magacaabidda labo wasiir oo ku cusub xukuumadiisa, kuwaas oo kala ah Wasiirka Beeraha iyo Wasiirka Howlaha Guud. Ra’iisul wasaaruhu waa masuulka ugu mashquulka badan dowladda, maadaama uu yahay maamulaha guud ee howlaha golaha wasiirrada iyo shaqooyinkooga oo dhan, taas oo ka dhigan in hey’adaha wadanka oo dhan ay xafiiskiisa hoos tagaan.
Israel 16ka Feebaraayo 2024 Ciidamada Israel ayaa weeraro ka fuliyey gudaha cusbitaalka ugu weyn Koonfurta Qaza.
Saraakiisha caafimaadka ee Qaza ay sheegaya in ciidamada Israa’iil ay dileen hal qof, halka ay cusbitaalka gudihiisa ku dhaawaceen tiro kale.
Ciidamada Israa’iil ayaa war ay soo saareen ku sheegay inay heleen warbixin sirdoon oo sheegaysa in Xamaas ay qaar ka mida la-haystayaasha Israa’iil ku hayaan cusbitaalka Nasser ee Khan Yunis, iyaga oo sheegay inay dhici karto inay halkaas yaallaan qaar ka mida meydadka la haystayaasha Israa’iil.
Israa’iil ayaa markale ku cel-celisay eedaymaha ay u jeediyaan Xamaas oo sheegaya inay shacabka Falastiin u isticmaalayaan gaashaan ahaan, iyaga oo sheegay inay shacabka uga digeen inay goobahan iskaga baxaan.
Wasaaradda Caafimaadka ee Qaza ayaa toddobaadkii hore sheegtay in askari ka tirsan ciidamada Israa’iil ee meelaha durugsan wax ka toogta, inuu u diiday shacabku inay goobahaas ka baxaan.
Dhakhaatiirta aan xuduuda lahayn ayaa iyaguna cambaareeyey amarada la xidhiidha, in shacabka laga daadgureeyo goobahaas.
Muqdisho 16ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa jeediyey khudbad dheer oo waxbarashada dadka Soomaaliyeed uu uga hadlay, isagoo farriin u diray bahda waxbarashada.
Madaxweynaha ayaa sheegya in dadka Soomaaliyeed aysan baran cilmiga badda, balse ay leeyihiin badda ugu dheer Afrika, taas oo wax lala yaabo ah.
“Anagoo leh Badda ugu weyn Afrika, suurta gal ma’ahan in aanan laheyn aqoon Culuumta Badaha, amnigeeda iyo dhaqaalaheedaba. Waa in aan sare u qaadnaa aqoonteenna Baddaha,” ayuu yiri Madaxweynuhu.
Xasan Sheekh oo sii hadlayey ayaa yiri “Waxaa la idinka sugayaa in aad fursaddaan uga faa’iideysataan sida ugu haboon si aad dadkiinna uga haqabtirtaan soo saaridda kheyraadka Badahooda.”
Madaxweynaha ayaa ku dheeraaday muhiida ay waxbarashadu uleedahay jiilka soo koraya oo leh mustaqbal aad u wanaagsan, kuwaas oo fursad u heli kara dalkooda oo dhismay una diyaarsan in laga faa’iideysto kheyraadkiisa.
“Shirkadaha Soomaaliyeed waan ka dalbanay inay ka qeyb qaataan dib u dhiska dalka iyo hormarinta tacliinta, in maanta Soomaaliya ay awoodo in gudaha wadanka ay 100 arday qaataan shahaadada PhD wax sahlan maaha,” ayuu yiri Xasan Sheekh.
Maxaxweynaha ayaa faray wasiirkiisa waxbarashada inuu Jaamacadda Peace siiyo dhul ku filan, si ay aqoonyahanka Soomaaliyeed uga sii wataan waxbarashooda heerka sare oo jaamacadaas ay ka heli karaan.
“Si jaamacadaani noola joogto, waa in dowladda Soomaaliya ay bixiso dhul ay degto oo ku filan, bahda waxbarashada guud ahaan waxaan leeyahay dadaala,” ayuu yiri Madaxweynuhu.
Muqdisho 16ka Feebaraayo 2024 Soomaaliya ayaa la filayaa in ay dabayaaqada sannadkan 2024 billowdo qodista ceelkii shidaalkii ugu horreeyay dalka laga soo saaro, iyadoo shirkadda qandaraaska lagu siiya ay durba bilowday in ay asteyso meesha ugu haboon ee laga duleelin karo ceelka ugu horreeyay ee shidaalka laga soo saari doono, kaas oo ku yaal aagga ku aadan xeebta degmada Hobyo ee gobolka Mudug.
Wasiirka Batroolka iyo Macdnta ee Soomaaliya Cabdirisaaq Cumar Maxamed ayaa wareysi uu siiyey BBC-da ku sheegay in Soomaaliya ay dabayaaqada sanadkaan la soo saari doono shilkii ugu horeeyay ee laga qodo gudaha Soomaaliya, kaas oo la filayo in uu noqdo maadada caeeriinka ah, kadibna loo diri doono tijaabo baaritaan.
Dhawaan waxaa khubaro ka socota Hay’adda Batroolka Soomaaliya ay booqdeen deegaanno ka tirsan Galmudug, gaar ahaan degmada Hobyo, halkaas oo ay maamulka iyo dadka deegaanka kala hadleen saamaynta dhinaca deegaanka ee ay yeelan karto shidaal soo saaristu.
Wasiirka Batrool ka ayaa faahfaahiyey qorshaha shidaal soo saaridda iyo sida ay isugu xigaan hawlaha lagu soo saarayo shidalka ceeriin.
Wasiirku wuxuu sheegay in dadaallada lagu doonayo in la soo saaro khayraadka shidaalka ceegaaga Soomaaliya uu marxaladdii ugu dambeysey marayo, islamarkaana qorshuhu yahay in saddexda bilood ee ugu dambeysa sannadkan lagu wado in ceelkii shidaal ee ugu horreeyey la bajiyo.
Dowlad Goboleedka Galmudug ayaa nasiib u yeelatay in ay noqoto meesha ugu horreysa ee shidaalka laga qodi doono, waxaana magaalada Hobyo oo qorshuhu yahay in xeebaheeda hawsha laga billaabo dhawaan booqday khubaro ka socotay Hay’adda Betroolka Qaranka oo halkaas kulamo kula yeeshay dadka deegaanka.
Khuburadan ayaa intii ay joogeen Hobyo waxay si dhow ugu kuurgaleen saameynta qodista iyo soosaarista shidaalku ku yeelan karto deegaanka, gaar ahaan bulshada xeebaha ku nool ee u nugul nakhaska karboonka ee ka soo fufaya lakabyada badda gunteeda ah ee shidaalku ku xanniban yahay.
Dadka deegaanka oo horay ula hadlay warbaahinta ayaa marar kala duwan cabsi ka muujiyay arrintaan.
Muqdisho 16ka Feebaraayo 2024 Waxaa Arbacadii magaalada Addis Ababa ka furmay shirkii 44-aad ee golaha fulinta Midowga Afrika, kaasi oo ay kasoo qeyb galeen wasiirada arrimaha dibada, diblomaasiyiinta caalamka iyo xubno kale oo lagu casuumay.
Shirkaan ayaa waxaa sidoo kale uu gogol xaar u yahay shirweynaha madaxda Afrika oo dhawaan ka furmi doono Addis-Ababa, iyadoo shirkan uu barbar socday xal nabadeed oo lagu doonayay in la isugu soo dhoweeyo dalalka Soomaaliya iyo Itoobiya, oo uu kala fogeeyay muranka ka dhashay xadgudubka Itoobiya ay ku dooneyso inay dhul ka hesho xeebaha gobollada Waqooyi.
Wakiilo ka socday dalalka Mareykanka, Ingiriiska iyo Midowga Yurub ayaa sameeyay dadaallo lagu doonayay in la isugu soo dhoweeyo Soomaaliai iyo Itoobiya, waxaana wafdiga Soomaaliya oo uu hoggaaminayay Cali Maxamed Cumar (Cali Balcad), oo ah wasiiru dowlaha arrimaha dibedda uu la kulmay Kaaliyaha Xoghayaha Arrimaha Dibadda Mareykanka u qaabilsan Afrika Molly Phee, wakiilada Ingiriiska iyo Midowga Yurub iyagoo ka wada hadlay sidii wada hadal looga furi lahaa khilaafka kasoo cusboonaaday gobolka, gaar ahaan damaca Itoobiya.
Kaaliyaha Xoghayaha Arrimaha Dibadda Mareykanka u qaabilsan Afrika Molly Phee iyo wakiilada dalalka kale ee Ingiriiska iyo Midowga Yurrub ayaa markii ay la kulmeen kadib u gudbay xafiiska Abiy Ahmed, halkaasi oo wada-hadal ay kula yeesheen.
Abiy Ahmed ayaa war uu soo saaray ku sheegay in ay ka wada hadleen arrimaha gobolka iyo ammaanka, hase ahaatee warar soo baxaya ayaa sheegaya in Abiy Ahmed uu diiday dalab ay dowladdaha Mareykanka iyo Ingiriiska hordhigeen oo dhigay inuu ka laabto heshiiska sharci darada ah ee Somaliland uu la saxiixday, iyadoo Mareykanka iyo Ingiriiska ay u caddeeyeen in heshiiskaasi uusan sharci aheyn, isla markaana abuurayo xasillooni darro gobolka ka dhalata.
Sida aan xog ku helnay, Abiy wuxuu u sheegay wakiilada Mareykanka, Ingiriiska iyo Midowga Yurub in Itoobiya aysan gorgortan xilligaan u taagneyn inay ka gasho helitaanka qeyb ka mid ah Badda Cas.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa la filayaa in uu ka qeyb galo shir weynaha golaha Midowga Afrika oo madaxdooda ay ku kulmayaan Addis Ababa.
Itoobiya waxay horay qoraallo ay u dirtay Golaha Amaanka, Mareykanka Ingiriiska iyo Midowga Yurub, waxayna ku cadeysay inaysan gorgortan ka galeyn sidii ay u heli laheyd marin biyood oo badda cas ah, taasoo sii kala fogeyneysa Soomaaliya iyo Itoobiya.
Soomaaliya ayaa horey shuruud uga dhigtay wada-hadal ay la gasho Itoobiya in marka hore Addis-Ababa ay ka laabato heshiis beenaadka, taasi oo hadda ay muuqato in Abiy aanu diyaar u aheyn.
Muqdisho 16ka Feebaraayo 2024 Golaha Wasiirrada Arrimaha Dibedda ee Midowga Afrika ayaa si buuxda isugu raacay in Soomaaliya ay noqoto dalka kaliya ee ka socda Bariga Afrika ee u sharaxan mid kamid ah kuraasta aan joogtada ahayn ee Golaha Ammaanka ee QM.
Kursigaan oo kamida ah kuwa joogtada aheyn ee Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa haddey Soomaaliya qabato hayn doonta muddo xileedka 2025-2026.
Ku-simaha wasiirka arrimaha dibedda ee Soomaaliya Cali Balcad ayaa sheegay in arintaan ay tahay guul weyn, taasi oo sare u qaadeysa magaca Soomaaliya iyo doorkeeda hoggaanka adduunka iyo go’aamada masiiriga ah.
Soomaaliya ayaa kursigan u tartami doonta bartamaha sanadka 2024, inta lagu guda jiro kalfadhiga 78-aad ee Golaha Guud ee Qaramada Midoobay.
Sidoo kale ayaa sidoo kale waxay sheegtay in ay diyaar u tahay inay hoggaamiyo ajendaha Afrika ee nabadda iyo amniga ee UNSC.
“Waxay ka turjumeysa (tallaabada) kalsoonida Afrika ee Soomaaliya, iyo sida ay Soomaaliya diyaarka ugu tahay inay qaadato door muhiim ah oo caalami ah.”
Soomaaliya ayaa muddo ku siman konton sano ugu dambaysay inay qeyb ka noqoto xubnaha aan joogtada ahayn ee Golaha Ammaanka ee QM, ayada oo haddii Soomaaliya ay ku guuleysato dalabkeedan ay markale helayso fursad ay saameyn ugu yeelan karto go’aannada caalamiga ah.
WARARKA MAANTA 15ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa dastuurka beddelaaya oo #NDF Iyo #Somalida #Ethiopia xooga ku haysato raba in la burburiyo qabkii iyo jiritaanka Somaliweyn? Yaa diidan in la magacaabo Wasiirka Arrimaha Dibaddda Soomaaliya Iyo Wasiirka Amniga qaranka? Yaa wada dhaca lacagaha #Soomaaliya la siiyo? Maxay Shacabka Jubbaland State u baahan yihiin? Yaase Madaxweyne ka noqon doona Dowlad Gobaleedka #JubbalandState Ma Axmed Madoobe oo been iyo tuugnimo ku haysta deegankan? Yaa wada sharciga jinsiga? Yaa xuquuqda dalka ku tumanaaya? Yaase Madaxweyne ku-xigeenka soo socda? Ha wiqleyso!
Shabelle Dhexe 15ka Feebaraayo 2024 Warar dheeraad ah ayaa kasoo baxaya howlgal ay iska kaashadeen ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed iyo saaxiibada Caalamka oo ka dhacay tuulada Ugunji oo ka mid ah deegaanada hoostaga degmada Janaale ee gobolka Shabeellaha Hoose. Howlgalka ayaa la sheegay in lagu beegsaday Maxkamad kooxda Al-shabaab ay ku lahayeen tuulada Ugunji, halkaas oo lagu dilay 7 ka mid ah horjoogayaashii Shabaab ee tuulada iyo maleeshiyaad kale oo aan tiradooda la shaacin.
Warsaxafadeed kasoo baxay dowladda Fedaraalka ayaa lagu sheegay in horjoogayaasha howlgalka lagu dilay ay ka mid yihiin horjooge lagu magacaabo Usaame oo ahaa horjoogihii kooxda ee deegaanka Ugunji iyo horjooge ku xigeenkii deegaanka oo magaciisa lagu sheegay Yaxye.
“Dhagar-qabayaasha kale ee Khawaarijta ah ee la dilay ayaa waxaa kamid ahaa Cadnaan oo u qaabilsanaa diiwaan gelinta shaqsiyaadka shacabka ah ee laga rabo lacagaha baadda ah iyo Horjooge Yaxye oo ahaa Horjooge ku xigeenkii maleeshiyaadka jooga deegaanka Ugunji” ayaa lagu yiri warsaxafadeedka kasoo baxay dowladda.
Howlgalkaan ayaa qeyb ka noqonaya howlgalada ka dhanka ah kooxda Al-shabaab ee ka socda deegaanada ay kooxda kaga sugan yihiin gobolada dalka.
Muqdisho 15ka Feebaraayo 2024 Faahfaahino kala duwan ayaa kasoo baxaya duqeyn culus oo maanta ka dhacday deegaan hoostaga gobolka Jubbada Hoose ee dowlad goboleedka Soomaaliyeed ee Jubbaland, kaas oo lagu beegsaday kooxda Al-Shabaab.
Duqeynta oo ay iska kaashadeen ciidamada Xoogga dalka iyo saaxibada caalamiga ah ayaa waxaa lagu beegsaday xubno ka tirsan Al-Shabaab oo ku sugnaa deegaanka Yaaq-dabeel ee gobolkaasi.
Qoraal kasoo baxay dowladda Soomaaliya ayaa waxaa lagu sheegay in xubnaha la duqeeyay ay abaabul xoogan iyo uruusi ka wadeen halkaasi, kadibna sidaas lagu duqeeyay.
“Hawgal qorsheysan oo ay iska kaashadeen Ciidanka Qaranka iyo saaxiibada Mareykanka oo dhacay deegaanka Yaaq-dabeel ee gobolka Jubbada Hoose ayaa lagu beegsaday koox ka tirsan khawaarijta oo isku abaabulayay deegaankaasi” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.
Sidoo kale dowladda Soomaaliya ayaa shaaca ka qaaday in goobta lagu dilay laba ka tirsanaa kooxda, kadibna la burburiyay dhagar ay sheegtay inay soo maleegayeen.
“Hawgalka ayaa waxaa lagu dilay laba ka tirsan kooxda, halka lagu burburiyay dhagartii ay maleegayeen Argagixisada” ayaa mar kale lagu yiri qoraalka.
Weerarkan waxaa ka horreeyay mid kale oo xalay ka dhacay gobolka Shabeelaha Hoose, gaar ahaan duleedka deegaanka Janaale, kaas oo lagu beegsaday maxkamad ay kooxda ku lahayd halkaasi.
Goobtaas waxaa lagu dilay 7 kamid ahaa maleeshiyada Al-Shabaab oo ay ku jiraan horjoogayaal sar sare, sida ay sheegtay dowladda federaalka Soomaaliya.
Weeraradan ayaa qayb ka ah gulufka ay waddo dowladda dhexe ee lagu doonayo in lagu soo afjaro kooxda Al-Shabaab oo weli ku sugan qaybo kamid ah dalka.
Muqdisho 15ka Feebaraayo 2024 Maamulka Gobolka Banaadir ayaa maanta magaalada Muqdisho ka mamnuucay isticmaalka Koofida raggu qaataan, Af-xirashada (Mask) iyo hubka lala raaco mootooyinka.
Afhayeenka maamulka gobolka Saalax Xasan Cumar oo akhriyey bayaanka ka soo baxay maamulka gobolka ayaa ugu horeyn sheegay in go’aanadaan lagu gaaray shir amniga Muqdisho looga hadlayey oo madaxweyne Xasan Sheekh uu shir guddoomiyey.
Maamulka ayaa mamnuucay in la qaato Koofi iyo Af-xirasho, sidoo kale waxaa mootooyinka FEKON-ta iyo Bajaaj-ta laga mamnuucay inuu raaco qof hub wata, sida uu shaaciyey afhayeenka maamulka Gobolka.
“Wixii hadda ka dambeeya qofkii afka xirta ama koofi qaata waxaa loo arki doonaa mid ka dhuumanaya hey’daha amniga, sidaas daraadeed waa mamnuuc,” ayaa lagu yiri bayaanka.
Maamulka gobolka Banaadir ma maamulo ciidamada uu amarkaani dhaqan-gelinta ka rabo ee booliska iyo nabad sugidda ee ka howlgala Muqdisho.
Hasayeeshee maamulka gobolka ayaa ka dalbaday hey’adaha amniga inay dhaqan-geliyaan amarkaan ka soo baxay xafiiska duqa Muqdisho Yuusuf Madaale.
Hadal-heyn badan ayuu amarkaani caawa ka abuuray baraha bulshada, taas oo inteeda badan ku saabsan dhalinyarada bidaarta leh ee koofida u qaata inay madaxa ku qarsadaan.
“Koofiyadaha la mamnuucay in lahu dhex qaato Muqdisho kuma jirto mida sunada ee ‘Barawaaaniga’ loo taqaano,” ayuu yiri afhayeenka maamulka gobolka oo war-saxaafadeedka akhriyey.
Muqdisho 15ka Feebaraayo 2024 Magaalada Muqdisho ee caasimada dalka waxaa markale dib u furmay buuqa dhulalka danta guud.
Inkasta oo tan iyo 2004-tii ay soo jireen kiisaska dhulalka dowladda ee shacabka ay dageen burburkii kadib, haddana dhinaca kale waxaan la inkiri karin inay marwalba ku lamaanayeen dad ganacsato ah oo hantida ay caasimadda ka sameeyeen ku burburinaya isla danyartii deganeyd magaalada Muqdisho.
Masuuliyadda ka muuqata madaxda xilalka haysa ee la xiriirta badbaadada iyo deegameynta danyarta ayaa sidoo kale aad u liidata.
Muddo xileedkii hore ee madaxweyne Xasan Sheekh mowduuca dhulalka aad ayuu u xoogganaa marka lala barbar dhigo maamulladii ka horeeyay ama ka dambeeyay, haatan oo uu markale madaxweyne Xasan Sheekh fadhiyo xafiiska arrimaha isqab-qabsiga dib ayay u heleen suuq weyn.
Haddii dunida koowaad tujaarta xoolo badan laga qaado si danyarta kor loogu soo qaado, si danyarta kor loogu soo qaado oo loo abuuro umad is-dheelitiri karta. Soomaaliya waa caksigeeda oo tujaarta ayey dowladduhu ku garab siiyaan inay danyarta baabi’iyaan.
Dhulalka maalmahan murankooda taagan yahay waxaa kamid ah dhulka howlaha guud ee u dhow Saybiyaano, dhulka dab-damiska iyo kuwo kale. Dhulalkaan qaar waxaa dadka degan lacag dul dhigay dad ganacsato ah oo cilaaqad la leh dowladda.
Inkasta oo dhulka dab-damiska la sheegayo inay ciidanka Booliska rabaan inay ku shaqeeyaan, haddana marka la eego illaa shan dhul oo kiisaskooda ay furan yihiin iyo kuwo lagu kala baxay, waxaa taliska madaxweyne Xasan Sheekh lagu eedeynayaa inuu aad ugu dhago nugul yahay damaca ganacsatada dhiig-miiratada ah ee tirtiraysa danyarta xilli aanay dowladda waxba ku celin danta guud iyo danyarta Soomaaliyeed.
Dowladda dhulkeeda waa leedahay, laakiin qof walba oo loo doorto xukunka Villa Somalia looma dirin keliya inuu dhul ilaaliyo ama iibiyo, ee waxaa ka horeysa inuu dadka ilaaliyo oo nololna u sameeyo.
Shacabka Muqdisho degan wax walba oo ay dowladda xaq ugu lahaayeen ma haystaan maanta, sida; amni, caafimaad, waxbarasho, shaqo iyo cadaalad, sidaas oo ay tahay weli waxaa umadaasi laga qaada canshuur qaarkeed ay dad shaqsiyaad ah jeebka ku shubtaan.
Mida kale ee dhowr jeer dowladda loogu baaqay welina aanay aqbalin waa in iibka dhulalka dariiq sharci ah loo soo maro sida; dhiismahan guddiga iibka Qaranka ama in la sameeyo dad Soomaaliyeed oo kalsooni bulsho haysta oo xukuumadda soo magacowdo oo baarlamaanka soo ansixiyo oo howsha dhulalka ka shaqeeya, kuwaasi oo si aan mugdi aheyn u iibiya wixii dhul ah oo ay dowladda sheegto inay ka maarantay iyada oo lacagaha lagu shubayo Bangiga Dhexe ee Soomaaliya.
Majirto ceeb ka weyn in lacagta dhulka danta guud ay ku dhacdo jeebabka shaqsiyaad gaar ah. Tani waa musuq iyo ku tumashada sumcadii dowladda.
Muqdisho 15ka Feebaraayo 2024 Wasiirka Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya Cabdulqaadir Maxamed Nuur ayaa tacsi uu ka sidey Madaxweynaha JFS, Ra’iisul Wasaaraha XFS iyo guud ahaan Shacabka Soomaaliyeed waxa uu gaarsiiyey dowladda Imaaraadka Carabta.
Wasiirka Difaaca Soomaaliya ayaa sidoo kale waxa uu dhambaalka tacsida ah uu si gaar u gaarsiiyay ehelada saraakiishii dhawaan ku shahiidey xerada Goordan ee magaalada muqdisho.
Wasiirka ayaa sheegay “in shuhaddada walaalaheen ah ay astaan u ahaan doonaan xiriirka dhiig wadaagga ah ee Imraadaka Carabta iyo Soomaaliya.”
Saraakiisha geeriyootay ayuu sidoo kale sheegay wasiirka in ay yihiin halyeeyo sumad u ahaan doona kaalinta dowladda Imaaraadku kaga jirto la-dagaallanka argagixisada caalamiga ah iyo dib u dhiska dowladnimada Soomaaliyeed.
Weerarkii xerada Jeneraal Goordan ayaa waxaa ku dhintay saraakiil sar-sare, oo kamid ahaa Maxamed Mubaarak oo ahaa sarkaalkii ugu sarreeyay Imaaraadka ee haystay amniga iyo tababarada ciiidanka Soomaaliya.
Imaaraadka ayaa si buuxda u maal-galiya ku dhawaad toban kun oo kamid ah ciidanka dhawaan la qoray ee dowladda Soomaaliya.
Weerarkaasi oo ay sheegatay kooxda Al-Shabaab ayaa waxaa la rumeysan yahay in askariga uu ka tirsanaa kooxda ka hor inta aanu kusoo biirin tababarka oo muddo fog ka hor loo soo diray weerarka.
Masar 15ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Turkiga, Recep Tayyip Erdogan ayaa 12 sano kadib maanta booqasho ku tagay caasimadda dalka Masar ee Qaahira, waana booqashadii ugu horeysay ee dalkaas uu ku tegay tan iyo markii uu qabtay xilka Madaxweynaha.
Kulan xasaasi ah oo arrimo badan ay uga wadahadleen ayaa maanta Qaahira ku dhex-maray labada madaxweyne ee Masar iyo Turkiga, waxaana kulankaas lagu soo hadal-qaaday xiisadda badda ee Soomaaliya iyo Itoobiya.
Sida ay xog ku heshay Caasimada Online, kulankii Qaahira maanta ka dhacay waxay madaxda Turkiga iyo Masar ku go’aamiyeen inay awood ciidan iyo mid diblomaasiyadeedba Itoobiya uga difaacaan madax-banaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya.
Booqashada Erdogan ee Masar waxay noqotay safarkii ugu horeeyey ee isaga oo madaxweyne ah uu ku tegay dalkaas, maadaama ay xiisad culusi ka dhaxeysay labada dalka, markii ugu dambeysay Erdogan oo Ra’iisal Wasaare ah ayaa Masar booqday bishii September ee sanadkii 2012-kii.
Xiriirka Qaahira iyo Ankara wuxuu soo maray isbedel aad u weyn 12-kii sano ee lasoo dhaafay, waxaa xiriirka labada dal aad u sameeyey isbedelkii waagii Gu’ga Carabta, isagoo gaaray heer ay safaaradaha kala rartaan labada dal.
Wixii intaas ka dambeeyey Masar iyo Turkiga waxay joojiyeen dhammaan noocyada xiriirka diblomaasiyadeed ee labada dhinac, iyo xitaa khilaaf u dhexeeya madaxda labada dal tan iyo 2013-kii, ka hor inta uusan xiriirku si tartiib tartiib ah u hagaagin dhawaan.
Arrinta xusidda mudan ayaa ah in sannadahan oo dhan, iskaashiga dhaqaale ee Masar iyo Turkiga uusan wiiqmin, balse uu laban-laabmay ilaa uu sanadkii hore gaaray $10 bilyan.
Madaxweynaha Turkiga Erdogan ayaa wacad ku maray inuu kor u qaadi doono ganacsiga kala dhaxeeya Masar oo uu gaarsiin doono 15 bilyan oo dollar muddo gaaban gudaheed.
WARARKA MAANTA 13ka Feebaraayo 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday inuu dhiso Maxkamadda Dastuuriga ah ee Soomaaliya Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh? Yaa diiday inuu dhiso #Maqaamka #Muqdisho Madaxweyne Xassan Shiikh? Yaa raba inuu beddelo Dastuurka Federaalka Ah oo diiday inuu dhiso Maxkammadda Dastuuriga ah Madaxweyne Xassan Shiikh? Yaa diidan inay shacabka Soomaaliyeed xoreeyaan dalkooda Madaxweyen Mudane Xassan Shiikh Iyo Koxxda Damu-Jadiid? Yaa diiday in la magaabo jaggooyinka wasiiradda banaan ee qabiilka Darood Madaxweyne Xassan Shiikh? Yaa noqday Madaxweynaha ugu musuqmaasuqa badan Africa Madaxweyne Mudane Xassan Shiih Iyo Qoyskiisa? Ha wiqleyso!
Muqdisho13ka Feebaraayo 2024 Wasiirka Wasaaradda arrimaha gudaha iyo dib u heshiisiinta Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Axmed Macalin Fiqi ayaa kulan gaar ah la qaatay Xildhibaanada labada gole ee kasoo jeeda gobolka Awdal oo ay wehliyaan siyaasiyiin deegaankaas ah.
Wasiirka ayaa masuuliyiinta iyo siyaasiyiinta reer Awdal ugu horeyn uga mahadceliyay sida ay ugu soo horjeesteen damaca Itoobiya ay ku dooneyso iney ku qaadato qeyb ka mid ah dhulka iyo biyaha Soomaaliya.
Axmed Macalin Fiqi ayaa sido kale kulanka ka sheegay in loo baahan yahay in si wadajir ah lagu waajaho difaaca gobonimada iyo midnimada dalka .
Xildhibaannada labada gole iyo siyaasiyiinta reer Awdal ayaa dhankooda sheegay inay diidan yihiin ayna marnaba aqbali doonin damaca soo jireenka ah ee Itoobiya ku dooneyso iney ku yeelato bad, islamarkaana ay uga go’an tahay ka hortaga damaca Itoobiya iyo difaaca dhulka Soomaaliyeed, .
Gabagabadii Wasiirka arrimaha gudaha Soomaaliya aya hoosta ka xariiqay in dowladda Fedaraalka marnaba aysan gorgortan ka gali doonin wadajirka dhulkeeda iyo Midnimada dadkeeda.
Bilowgii bishii Janaayo ee sanadkaan ayay aheyd markii dowladda Itoobiya ay heshiis kula gashay magaalada Addis Ababa madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi.
Heshiiskaas oo ahaa in Itoobiya ay hesho qeyb ka mid ah biyaha Soomaaliya, taasi badal keedana ay Somaliland u aqoonsaneyso dowlad madax banaan, waxaana heshiiskaas si weyn uga horyimid dowlada Soomaaliya iyo in ka badan 120 dal.
Dowlad Gobaleedka Somaliland 13ka Feebaraayo 2024 Somaliland ayaa sheegtay in dowlada Soomaaliya ay si qaldan uga faa’iidaysatay gacan ku haynta maamulka hawada. Maareeyaha Hay’adda Duulista Somaliland Cumar Sayid Cabdillaahi, ayaa dowlada Soomaaliya ku eedeeyay in ay hore u diiday in ay fuliyo heshiisyadii ahaa in labada dhinac ay wada maamulaan hawada, isla markaana dhaqaalaha la qaybsado.
“Mudada 6 da sanno ah ee ay hawada kaligood maamulayeen, waxa ay ku tagrifaleen lacag ku dhaw 60 milyan oo dollar, oo ah qaybtii Jamhuuriyada Somaliland xaqa u lahayd, waxa magaalada Baydhabo ilaa maanta kartoomo ku jira istayshankii loogu talo galay in Hargaysa laga sameeyo” ayuu yidhi Cumar Sayid.
Waxa uu sheegay in Soomaaliya ay ku xadgudubtay xataa duulimaadyadii rayidka ahaa, waxaanu sheegay in anay maanta kadib aqbali doonin in dowlada Soomaaliya ay farogaliso hawada Somaliland, isaga oo xusay in ay dacwad u gudbiyeen Qaramada Midoobay.
“Maanta laga bilaabo wixii carqalad ka yimaada maamulka hawada Somaliland iyo Soomaaliyaba, in anay Somaliland masuul ka ahayn, cida masuulka ka ahi waa cidaa u adeegsanaysa danaha gaarka ah ee siyaasiga ah” ayuu yidhi Cumar Sayid.
Dowlada Soomaaliya ayaa hawada Somaliland ka celiyay ugu yaraan 2 diyaaradood, kuwaasi oo ay sheegtay in anay duulimaadkooda sii ogaysiin hay’adda Duulista hawada Soomaaliya.
Dowladda Puntland 13ka Feebaraayo 2024 Dowladda Puntland ayaa si adag uga horyimid tallaabooyinka dowladda federaalku waddo ee ay ku doonayso inay wax kaga beddesho dastuurka kumeel gaarka ah ee dalka. Wasiirka caddaaladda Puntland, Maxamed Cabdi Wahaab ayaa sheegay in madaxweyne Xasan Sheikh uu doonayo inuu meesha ka saaro heshiiska dowladnimada Soomaaliya, taasoo uu sheegay inay horseedayso inuu dalku galo qalaalase siyaasadeed iyo mid amni.
Wasiirka caddaaladda Puntland wuxuu sheegay, in Puntland ay ogoshahay wax ka beddelka dastuurka in loo maro waddo sax ah oo waafaqsan cutubka 15-aad ee dastuurka, kaasoo sheegaya in wax ka beddelkiisa loo maro habraac uu dastuurku sheegayo oo ah in heshiis iyo wadatashi loo dhan yahay laga sameeyo.
“Madaxweynaha iyo dowladdiisa waxay waxay Xamar ka wadaan waxay ummadda u keenaysaa dib u dhac. waxay keenaysaa in dastuurkii ama qoraalkii keli ah ee 50 sano kaddib dadka Soomaaliyeed ku heshiiyeen ay maanta daaqadda ka saarayaan, oo waddo sharci darro ah u marayaan. Taas ma shaqeynayso, Qaranimada Soomaaliyeed iyo dastuurka, Xasan iyo koox yar uu wato ma beddeli karto,” ayuu yiri wasiirka caddaaladda.
Wasiirku wuxuu sheegay haddii dowladda federaalku si sharci darro ah wax uga beddesho dastuurka in Puntland aysan aqoonsan doonin kuna dhaqmi doonin wax ka beddelkaas.
Wuxuu sheegay in loo baahan yahay in laga digtoonaado tallaabo kaste oo mugdi galin kara qaranimada iyo midnimada dalka Soomaaliyeed.
Muqdisho 13ka Feebaraayo 2024 Wasiirka Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisiinta Axmed Macallin Fiqi ayaa xafiiskiisa kula kulmay Xildhibaanno iyo Senatorro ka tirsan barlamaanka federaalka Soomaaliya oo wehliyaan siyaasiyiin iyo hoggaaomiyeyaal reer Awdal.
Kulankaan ayaa waxaa looga hadlay sidii hal meel looga soo wada jeesan lahaa ka hortagga damaca gurracan ee Itoobiya ay ku doonayso qeyb ka mid ah dhulka iyo badda Soomaaliyeed.
Sidoo kale waxaa diirada lagu saaray kulankaan, sidii loo adkeyn lahaa midnimada dadka reer Awdal iyo weliba in lagu waajaho difaaca gobonimada iyo midnimada dalka si middaysan oo aan tafaraaruq lahayn.
Wasiirka Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisiinta Axmed Macallin Fiqi ayaa xafiiskiisa kula kulmay Xildhibaanno iyo Senatorro ka tirsan barlamaanka federaalka Soomaaliya oo wehliyaan siyaasiyiin iyo hoggaaomiyeyaal reer Awdal.
Kulankaan ayaa waxaa looga hadlay sidii hal meel looga soo wada jeesan lahaa ka hortagga damaca gurracan ee Itoobiya ay ku doonayso qeyb ka mid ah dhulka iyo badda Soomaaliyeed.
Sidoo kale waxaa diirada lagu saaray kulankaan, sidii loo adkeyn lahaa midnimada dadka reer Awdal iyo weliba in lagu waajaho difaaca gobonimada iyo midnimada dalka si middaysan oo aan tafaraaruq lahayn.
Waxa uu ka dhawaajiyay in dowladda federaalka ah ay tahay mid mar weliba u dhego nugul dareenka iyo rabitaanka dadka Soomaaliyeed, waxaa uuna hordhigay dadaallada dowladda ee maareynta damaca Itoobiya ee ka socota gudaha dalka iyo kuwa heer diblomaasiyadeed.
Ugu dambeyntiina wuxuu hoosta ka xariiqay in dowladda Soomaaliya marnaba aysan gorgortan ka galeyn wadajirka dhulkeeda iyo Midnimada dadkeeda.
Muqdisho 13ka Feebaraayo 2024 Baarlamaanka 11-aad ee Soomaaliya ayaa shalay bilaabay ka doodista, wax ka beddelka iyo dhameystirka dastuurka, kaasi oo shaqadiisa soo socotay 12-kii sano e ee lasoo dhaafay.
Soomaaliya ayaa lagu dhaqayay dastuur kumeel-gaar ah tan iyo 2012. Dastuurkaasi KMG ah waxaa ansixiyay 825 xubnood oo ergo aheyd, waxayna ansixintiisa ka dhacday magaalada Muqdisho.
Intii lagu dhaqmayay dastuurka kumeel-gaark ah waxaa dalka laba jeer madaxweyne ka noqday Xasan Sheekh, hal marna Farmaajo, waxaa kale oo dalka uu yeeshay lix ra’iisul wasaare. Sidoo kale waxaa dhismay intii mudadaasi lagu jiray maamullada Galmudug, Jubbaland, HirShabeelle iyo Koonfur Galbeed. Tan iyo waqtigaasi waxaa jirtay ballan aheyn in la dhameystiro dastuurka, oo shaqadiisa leeyihiin xildhibaannada baarlamaanka Soomaaliya. Baarlamanaadii 9-aad iyo 10-aad waa awoodi waayeen inay doodaasi furaan oo dastuurka dhameystiraan. Waxaase doodaasi shalay furay baarlamaanka 11-aad oo raba inuu ansixiyo dastuurka ay howshiisa soo socotay 12-kii sano ee lasoo dhaafay.
Waxaa shalay golaha la horgeeyay hindisaha afarta cutub ee ugu horreysay dastuurka, oo ay ku jiraan qodobbada ugu muhiimsan dowladnimada Soomaaliya. 63 sano ayaa laga jooga markii ugu dambeysay oo baarlamaan Soomaaliyeed dood iyo ansixin u fariisto dastuur uu yeelanayo dalka.
Bishii Juun 1961-dii ayaa baarlamaankii Soomaaliya ansixiyay dastuur ku qornaa Af Talyaani, hadda oo 63 sano laga joogana waxaa la eegaya haddii baarlamaanka 11-aad ansixin doono dastuurka horyaalla oo Af Soomaali ku qoran ayna fududahay inay cid walba fahamto.
Muqdisho 13ka Feebaraayo 2024 Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay si kadis ah ku tegay suuqa cusub ee Jubba Hypermarket oo ku yaalla isgoyska Jubba, taasi oo ay ka dhalatay fal-celin xooggan.
Madaxweynaha oo markaas kasoo laabtay booqasho uu ku tegay hoyga Senator Muuse Suudi Yalaxow oo ku yaalla Mirinaayo ayaa wax waddo ah loo xirin, ayada oo dad badan oo goor dambe ku baraarugay ay la yaabeen.
Madaxweynaha ayaa si kalsooni badani ku jirto salaan gees uga soo bilaabay dadkii joogay suuqa iyo kuwii fadhiyay maqaayadaha ganacsi ee ku yaalla aagga suuqa illaa sigoyska Jubba. Sida caadada ah markii la joogo Muqdisho, hadii uu madaxtooyada ka baxayo madaxweynaha ama ra’iisul wasaaraha waxaa la xiraa jidadka aagga uu u socdo iyo aagga madaxtooyada, balse xalay taasi ma dhicin oo waxaa jidka isla marayey gaadiidka shacabka iyo kan wada kolonyada madaxweynaha.
Haddaba, Sidee looga fal-celiyay?
Cabdullaahi Yare Cabdi: “Mahadsanid mudane madaxweyne, waxaad shacabka Soomaaliyeed tustay in Muqdisho amni la isku haleyn karo ka jiro.”
Bashiir Sheekh Cabdi: “Guul baan kuu rajeynayaa Mudane Madaxweyne laakiin Muqdisho oo la isku sawiro macno soo kordhin mayso ee ballanqaadkii umadda Soomaaliyeed ay kaa sugayeen ayaa lagaaga fadhiyaa dalka oo xor ah, weliba dalka meesha uu ka dhismo waa ciidanka ee ciidanka tayeey oo u xul qofkii hogaamin lahaa.” “Madaxweynaha daacad wuu yahay ee kuwa la shaqeeya ayaa hagar daamo ku wado, Soomaali waligeed dowlad ka dhalaan mayso sababta oo ah waa dad aan dowladnimo daacad u aheyn,” ayuu yiri Saabir Soofe Saabir. “Madaxweynaha daacad wuu yahay ee kuwa la shaqeeya ayaa hagar daamo ku wado, Soomaali waligeed dowlad ka dhalaan mayso sababta oo ah waa dad aan dowladnimo daacad u aheyn,” ayuu yiri Saabir Soofe Saabir.